Цинни, цIунни, намусдин гьуьжет ГьикI ятIани са сеферда цIай, яд ва намус сад-садал гьалтна, абурун арада гьуьжет хьаналда. — Уьмуьрда зун виридалайни герекди я. Нагагь зун авачиртIа, общество медениятдин ихьтин еке дережадиз акъатдачир, инсанри къекъвена-къекъвена зун жагъур хъийидай, — лугьуда цIу. — Ваъ, виридалайни чарасузди зун я, вучиз лагьайтIа яд уьмуьр я. Зун квахьайтIа, вири...
1893-йисуз виликан Самур округдин Хуьруьгрин хуьре Алимов Алиман хизанда гада хьана. Адал Тагьир тIвар эцигна. Тагьиран уьмуьрни, вичелай вилик хьайи лезги халкьдин шаиррин уьмуьр хьиз, аялвилин яшарилай азиятдик-зиллетдик акатна. Хейлин йисара Азербайжанда агъайриз нуькервал авур Тагьир хайи хуьруьз хтана. Инани адан уьмуьр четиндиз физвай. Зулухъ элкъвейла, ам вичин бубадихъ галаз мад Азербайжандиз хъфидай. Яшайишдин шартIар...
Нур гудай чирагъ Жавагьиррин сагьиб инсан, Ви дережа гьикьван кьакьан! Лугьуз тежер кьадар масан Туна на чаз девлет, Эмин. Ала вал тIвар ажеб зурба — Чи эдебиятдин буба! Дерт алайдаз жезва дава Ви чIаларин шуьрбет, Эмин. И дуьньядихъ вил галамаз, Хъфена вун жегьилзамаз, ЦIигел хьайдаз къе вун акваз, Ава хуьре гуьмбет, Эмин. ...
“Кьведра бахтлу кас”. Ктабдиз ихьтин тIвар авторди М. Бабаханован хиве кьун фикирдаваз гана. Хив райондин АрхитIрин хуьруьн юкьван школадин директорвиле кIвалахай йисара шаирди кхьенай: “Зун кьведра бахтлу кас я: за жуван уьмуьр аялризни шиирриз бахшна. Вуч ава абурулай михьи, гуьрчег!” Дугъриданни, шаир гьахъ я. Адаз вичин уьмуьрдин гъед жагъана. Гьавиляй ада бахтлувални гьиссзава. Гьеле 1987-йисуз...
“Инсан я зун, захъ ава зи куьчени, Ам зи чилни, ам зи цавни — вири я”. Алирза Саидов ( “Лезги куьче” ) * * * Алирза, вун къекъвей вири куьчеяр Аквазва заз Лезгистандиз рекьер хьиз. Алирза, вун эхъвей Каспид лепеяр Кьерехъ къвезва, яйлахравай кIелер хьиз. Жегьилзамаз четинвилер акуна, Лас жедани шаир хура цIай авай!...
Шаирдин чIал, гьар гьим къачуртIани, аламатдин алем я. Ада кIелзавай гьар са касдив маса инсанриз хас туширвал фагьум-фикир ийиз, рикIин гьиссерик къалабулух кутаз тада. И мукьвара зи гъиле бажарагълу шаир Зульфикъар Къафланован “Сефил гатфар” (2007-йис) тIвар алай ктаб гьатна. Вичел гьакъикъатдани шаир — лирик тIвар акьалтнавай Шихнесир Къафланован хци бубадин ирс цIийи шартIара устадвилелди давамарзава....
Сузадин раган сир ( Поэма ) Ялавлу инкъилабчи Агъасиев Къазимегьамедан экуь къаматдиз бахшзава Иблисрин судди акъудна къарар: “Хутахун хуьруьз Къазимегьамед…” Хьана жаллатIар чеб-чпив икьрар, Ягъиз тун патал адав чилиз мет… Кьегьал хва аку! КIуртIашар аку — Асландин вилик зурзазвай къуьрер. КутIунна гъилер, къандалра — кIвачер, Иви хъченвай игитдин вилер… Каспи гьуьлуькай хкатзава рагъ, Чими...
* * * Жуваз течиз, кьунва за цIвел Ранг янавай гимишдин. ЦIийи уьмуьр — цIийи эвел — Бегьер я гьи емишдин?! Яраб кьулухъ галама вуч? Заманадин гиширар… Абур вири жеда, кас, пуч, Къенин зегьер хъчирай. Жезвач элкъвез — кIан туш акваз Рехъ атIузвай тахайди. ЦIийи йикъа, зи рикI жакьваз, Хкудзава тахъвайди. АкьалтIда...
Вичел чан аламайтIа, 70 йисан юбилей чна санал къейддай. Амма кьисметди и месэла масакIа гьялна. Шаир, гьикаятчи, публицист, литературадин критик, фольклорист, хъсан редактор ва дуст, чIехи хизандин кьил… Абдулфетягь Мегьамедович Фатахован хатI гьакьван жуьреба-жуьре терефринди тир. Ада тунвай ирс екеди, несилри рикIел хуьдайди я: “Хиялрин зул”, “Ракъинин хъен”, “Вацран пешер”, “Зи экуь гъам”, “Къуншияр” —...
Зи мурадар Санагра садбуруз кхьизва Дарманар, ийидай яхун. Масанра агъзурар рекьизва, Себеб яз ризкьи бес тахьун. Дарманар я яд туш, я фу туш, Абуру авуна вуж тух. Дарманар тIимил хьун къайгъу туш, Ризкьи хьуй виринра артух. Тамукьрай муьгьтежди. Гьар сана Гьар са затI аваз хьурай бул. Анжах гъуц яз такьан, ша, чна КицIизни...
