Ада чпин хуьре медресада кIелна, диндин ва тIебии илимар, араб ва туьрк чIалар чирна. Хайи ва туьрк чIаларал шиирар теснифзавайди ва манияр лугьузвайди яз машгьур хьана. Шииррин эхирда ада вичин тIвар кьве жуьреда къалурзава: Ахцегь Назим ва Ахцегь Магьарам. Эсерра ада дуьньядин гьаларикай дерин веревирдер ийизва, эдебсузвилер негьзава, ам гьахъсузвилериз акси экъечIзава. И шаирдин эсерар...
Зи Лезгистан Шалбуз дагъдиз къаншар авай, Женнет багъдиз ухшар авай, Тарих чIехи яшар авай Вун чи Ватан я, Лезгистан. ПIирер, шейхер, эвлийрин муг, Пайгъамбарар къекъвенвай руг, Берекатдин я вун къурух, Вун чи Ватан я, Лезгистан. Лезги халкьдиз за лугьун мад: И кардал зун я гзаф шад. Сад-садалай куьн хьурай вине Кьегьал хваяр...
Кесибрикай тир ашукь вичин чуьнгуьрни гваз хайи хуьряй акъатна, Къубада, Шекида, Ширванда къекъвена. Инра адан алакьунарни гужлу хьана, халкьдин арада тIвар-ван акъатна. Лезги Къадиран эсерра муьгьуьббатдин, дишегьлидин гуьрчегвилин, итимдинни дишегьлидин алакъайрин темадилай гъейри, халкьдин дуланажагъдиз талукь, обществода гьахъвал тахьунин месэлайрикайни хцидаказ лагьанва. Лезги Къадир вичин уьмуьрда, девлетдинни кесибвилин бягьсинал гьалтайла, датIана кесибвилин, гьахъ винел акьалтунин...
Ам Самур дередин Мискискарин хуьре дидедиз хьана. Дерин чирвилер авай руша шиирар лезги ва туьрк чIаларал теснифна. Халкьдин дердийрикай ва муьгьуьббатдикай чIалар туькIуьрзавай Лейли-Ханум маса вилаятризни сиягьатриз фидай, анра ашукьрихъ галаз гьуьжетриз экъечIдай. Адан чIехи бажарагъ «Ийимир», «Гьуьжет» ва чал агакьнавай маса шииррай аквазва. Лейли-Хануман шиирар сифте яз 1927-йисуз Бакуда акъатай «Элдин шаирар» кIватIалдик акатна....
Ам гилан Рутул райондин Ихрекрин хуьре дидедиз хьана. Шаир хайи хуьре ва ханарин меркез Илисуда чIехи хьана. Вилер зайиф тирвиляй адаз Буьркьуь Режебни лугьудай. Инсанрин алакъайра гьамиша гьахълувилин терефдар хьуниз килигна, — Гьахъ Режебни. Шаирди рутул, лезги ва туьрк чIаларал шиирар теснифдай ва абур чуьнгуьрдихъ галаз тамамардай. Чал адан жемиятдин алакъайрикай, яшайишдикай, муьгьуьббатдикай туькIуьрнавай «Инсан...
Дагълух Чеперин хуьре дидедиз хьайи шаир яргъал йисара Муьшкуьрда яшамиш хьана. Ам Гьажи Давуд кьиле аваз лезгийрин персеризни туьрквериз акси женгерин гьерекатрин иштиракчи тир. Адан «Гьажи Давудакай кьисадай» ягъунрин шикилар аквазва: «Рапрапзавай гапурри… Шумуд югъ тир гавурри Самур кIеле рам ийиз, Хуьрерилай кам ийиз… Сулейман — Давудан хва пагьливан, МуьтIуьгъ тежез кикIизвай, ЧIехи женгер чIугвазвай…»...
Рагьманкъулиди яргъал йисара Ахцегьа медресада тарсар гана, жемятдиз диндин рекьяй къуллугъна. Поэзиядин бажарагълу эсеррин автор яз, адаз алимдиз хьизни гьуьрмет авай. 1623-йисуз Рагьманкъулиди фарс чIалай араб чIалаз машгьур Абдулмумин Дайламидин медицинадин «ТIибдин ктаб» таржума авуна. И таржумадиз ада кхьей сифте гаф литературадин гуьзел эсер хьизни кьабулзава. Дагъустандин алимри, Д. Агьмедова вичин «ЦIийи Ахты-наме» ктабда къедзавайвал,...
Ада дуьньядин гьаларикай, уьмуьрдикай, муьгьуьббатдикай чIалар туькIуьрзавай ва чуьнгуьрдихъ галаз лугьузвай. Чал Мискич Факъиран «Хвашкалди», «Аквазвач» ва са шумуд маса шиир агакьнава. Хайи чIалал хьиз, ада туьрк чIалални теснифзавай. Адан шиирар М. Ярагьмедова жагъур хъувуна, А. Мирзебегова лезги чIалаз элкъуьрна.
Рамазандин варз Атана вун берекат гваз Уьмметдиз вири. Кьабулна вун гьерекат кваз РикIери чими. Йиса садра къведай мугьман Я вун гьакьван хуш! АцIурзавай мергьяматдив Руьгьер, хьанвай буш. Ибадатра мусурманар Тахьурай зайиф. Чна гьакьван вилив хуьзва Ляйлятуль-къадр йиф. Сивер хуьз, гьакI кпIар ийиз Хьурай чаз регьят. Чун паталди и пак вацран ЧIехи...
Газадин гъалибвал Шад эвез атана чаз Газадай, Шад ванерин ван къвезва чаз алемдай. Шад я къе алемдавай мусурманар, Шад я къе Аллагь рикӀел алай инсанар. Мад Газада дявеяр гьич тахьурай, Мад алемда къал-дяве гьич тахьурай. Гьамишанда куь кьилел цав-рагъ хьурай, Гьамишанда бегьер гудай багъ хьурай. 16.01.2025-йис Палестина Са йис хьанва дяве аваз...
