Эй инсанар…!
Къират туькIуьриз, алашадикай къвез,
Чукьван туькIуьриз, талашадикай къвез,
Гуж къалурзавай, тамашадикай квез,
ЦIалцIам гафарин афишадикай квез,
Эй инсанар, гунагь жезвачни?
Буьркьуьдан виляй шегьер аквазвайла,
Ажуздай усал тегьер аквазвайла.
Бубайрин рекьяй ферер аквазвайла,
Фалчидин рикIяй эквер аквазвайла,
Куьн,инсанар, русвагь жезвачни?
Лекьрен гъамунал пехъер хъуьруьрайла,
Хипен тумунал цIегьер хъуьруьрайла,
Паф хъалхъамдикай гьайкал туькIуьрайла,
Гьукум вуганвай абдал гьуьндуьрайла,
Бес инсанар, Аллагь шезвачни?
ГъетIгъетIдикай чаз ханум туькIуьрайла,
Малаикдикай, къвез, залум туькIуьрайла,
Къанлу жаллатIдик бес лувар кутурла,
Фуруз авудай тик гурар кутурла,
Кайи рикIяй бес агь къвезвачни?
КицIерихъ галаз, къвез, икьрар кутIурла,
ТIа жедачни рикI, чак сарар кутурла,
Галачир стIун, вак тумар кутурла,
Руьгьдин никIик ви паф тумар кутурла,
Къенивилихъ темягь жезвачни?
* * *
Эй инсанар! Инсан яз къвез чилерал,
Фу нез,къул хуьз, кIвалах ийиз гъилерал,
Куьз са чIавуз кьазва къилих гьайванрин,
Бед крарай цIайни такваз дуванрин?
Инсанривай куьз кIанзамач пай къачуз,
КIевевайдан гьарайдиз къвез, гьай къачуз ?
Къвез гьайванрин къаншарда хьун инсанар,
РикIер тIа жез, ийизва чун пашманар.
Сада кьазва гьалтай инсан, кицIи хьиз,
КицIин къилих акуна лап цIийи хьиз,
Са масада кьазва хесет сикIерин,
Амалдарвал пай я лугьуз рикIерин.
Пуд лагьайда кьазва амал ламарин,
Ериш дегиш тийиз рекье камарин,
Кьуд лагьайди дуст, яр жезва иланрин,
Зегьер къачуз, гуда лугьуз инсанриз.
Вад лагьайбур физва рекьяй инсанрин,
Хуш уьмуьрда чка такьаз шейтIанрин,
Ни кхьиз хьуй писдаз рецепт дарманрин,
Чилел чка кьун техйирвал къалгъанри?
Инсандин уьмуьр
Мегъуьн тар хьиз, кана руьхъвер хьун я, хьун,
Хайи халкьдиз экв,чимивал гун я, гун,
Хуш уьмуьрдин мана-метлеб, инсанар,
Пакдиз тIварар, ягь, намусни тун я, тун.
Нез, ксун жеч мана-метлеб уьмуьрдин,
Мана рамун я кукIушар гьуьндуьр тир.
Женг тахьайда экв, чимивал багъишдач,
Вилик падни кьадач ада уьзуьрдин.
Женг тахьайла, эхир къведа уьмуьрдин,
Агъавалда агатай чав уьзуьрди.
Женгина хьухь гьуьлел алай лепе хьиз,
Пакад йикъан сегьер патал атирдин.
Тупар ямир, тумуна кьакь авачиз,
Сив ахъаймир, гафуна гьахъ авачиз.
Буш бинедал хкаж мийир къелеяр,
Пака жедач, тарихда накь авачиз.
Са жув патал атун куьз я жагьандиз?
Элкъуьра чил гуьгьуьл шаддай рейгьандиз.
Инсанвилин дережа хуьх кьакьанда,
РикIин чиркер вахце абу лейсандив.
Инсан тар я бегьер гунал дамахдай,
Ам дигмиш хьун паталди жув патахъдай.
Тарцин хилер — несил, хъвазвай мижеяр,
Къачуз даим дегьнедавай чIарахвдай.
«Лезги газетдин» 2018-йисан 27-нумрадай
______________________________________________________________________________________________________________
Чан жуванбур
Чан жуванбур , рикIиз ала масанбур!
Ни къакъудна чи сифтегьан мукьвавал?
И дуьньяда чун вири я мугьманбур,
Ийин чна руьгьдин хирез дававал.
Амачни чахъ чун ахгуддай шад рекьер,
Гьарда вичихъ яргъан чIугваз, ял ийиз?
Фер атанвай цлар хьиз я чи жигер,
Лам шивдай кьаз, чIавун файтун гьал ийиз.
Чан жуванбур,- чIарахвар дегь дувулрин,
Ийин гадар кIватIай къванер гиневай.
Гъил къачуз хьун пай я дерин акьулдин,
ТIурар алаз аквамир лаш гъилевай!
РикIера хиб дуьзмиш мийир хъуьтIерин,
Къакъатунри серинзава уьмуьрар.
Тек хьайида чка кьадач гъетерин,
Куьмек хьайла жеда рекьихъ гиширар.
Къул сад хьайла бул жеда тIем, девлетар,
Цуьк акъудда хъуьтIуьн цикIиз алванри.
Чаравиле ава мекь, къай, хифетар,
Ша санал жен , тIем акакьдач душманрин.
А дуьньяда чун гьакIани къакъатда,
Чан аламаз кьабул тийин чаравал.
Уьмуьрдин рагъ гьуьмедив фад ахгатда,
ШейтIанри къуй тавурай чал агъавал.
Веледриз чи чизмач уймах ,багърибур,
Пакадикай фикир тийиз физвай чун.
Хъендик кума ажузбурни дугърибур,
Шегьре рехъни жигъир течиз физвай чун.
Куьчеяр дар, дарискъал тир утагъра,
Кьарувална Ватандал шад бубайри.
Уьтквемдаказ экъечIнай фад синагърай,
КанатIани туьд гумади купIарин.
Пара хьанва дустар ягълу тавадин,
ТIуьна, хъвана лакIаб ягъиз хъфидай.
Амма кьери я садикьбур,дава тир,
Гьам гафунал, гьам сиринал кIевидай.
ЯкIунбуркай вучиз хьанва цацунбур?
Бес арха чаз герек тушни яман къуз?
Жуванбуркай мийир, инсан, калунбур,
Тахьун патал хайи чилел чун ажуз.
Дегиш жедач…
ЛагьайтIа заз : — Гадара чIал пехир тир,
Бубайрин тарс , дегь адетар гишир тир.
Гуда ваз тахт лап пачагьдин везирдин,
Жаваб гуда: “Кап фахъ маса гудач чIал,
ГъайитIани кьилел къаза , заз ажал”.
ТуртIани ал ракъиник квай жив хьиз зун,
Яд пайзавай бандунин кьил, сив хьиз зун.
Гьахъ рахайдаз нагьакь гайи къив хьиз зун,
Дегиш жедач амукьда яз Мукаил,
АтайтIани, чан къачуз зи, Азраил.
АвуртIани акIажар къвез яшари,
АлтIушна кIуф ягъайтIани къушари,
Кьил элкъуьриз хьайитIани рушари,
Кар пузмишдач , тахьайтIани магьирди,
Руьгьдин эквер гуда халкьдиз шаирди.
* * *
Зун гьавади дегишардай живе туш,
КIус кесек я, тухуз тежер гарарвай.
Хайи чилел алкIурнавай пине туш,
Цуьк, михек я, миже кIани гатфарвай.
Зун Дербентдин рамиз тахьай къеле я!
Ипекдин рехъ тухванва зи хурудай!
Ам есирда душман хуьдай желе я,
Сачуналлай калар хьиз, чеб кьурурдай.
Зи кукIушар мескен хьанва лекьериз,
Азадвилин тIеам акур кьакьанра.
Садра килиг куьн вилериз цуькверин,
Акьван хци яз таквадай аранра.
Лезги тават
Къайинбеган руш Седакъет Керимовадиз
Эгер суал гайитIа заз : миллетдин,
Вад рушан тIвар яхъ кьегьалар- гъетер тир.
Седакъет, куь тIвар кьада за гьуьрметдив,
Тирвиляй вах лап кьакьан сув сенгер тир.
Гуьрчек я куь рахун , суьрет, хесетар,
Хайи халкьдихъ, дидедихъ хьиз, рикI кузвай,
Хуьзва вилин нини хьиз чIал, адетар,
Гьавиляй квез, за икрамиз, цуьк гузва.
Хайи чилел гъурбатдин гьисс рикIеваз,
Регьят кар туш рекьер атIун рагарай,
Шумуд сенят пак буржи хьиз хиве тваз,
ЭкъечIзава куьн синагърай, вацIарай.
Руьгьдин никIе тергиз даим эчIелар,
Лежберди хьиз, кIватI хъийизва бегьерар,
Лайих я квез поэмаяр, гъезелар,
Багъишзавай халкьдиз экуь сегьерар.
Сагърай, вах, куь Диде-Ватан Яргунар,
Зуьгьре гъед — руш а накьвадин багъиш я,
Гатазва цуьл, ратIрал элкъвез ругунар,
Хармандаллай сечме къуьляй алхиш я.
Куь рикIе хьиз, зи рикIени тIал ава,
Халкь пай авун сагъ тежер хер хифет яз,
Туьнт ивидал элекь тийиз звал ала,
Руьгь кьакьан я, ам лекьрез хас хесет я.
Зи лезги цав
Гьардахъ вичин чил хьиз, цав ава,
Куьлге, даях, кьилел къав ала.
Захъни ава лезги цав жуван,
Чил мес я заз, цав хъуьтуьл яргъан.
Цавун перде къазун авуртIан,
Рангар ягъиз, асун авуртIан,
Адан кIаник бахтлу я махлукь,
ТуштIа эгер, илифиз амукь.
Адан кIаник женнетдин багъ ква,
ХъуьтIуьн цикIиз суст ийир рагъ ква.
Къаравул яз са шумуд дагъ ква,
Лежберривни куьтенрин магъ гва.
Яраб зи цав, чил хьиз, пайда жал?
ТIвар амачир халкьдин тайда жал?
Ваъ, рази жеч ахьтин кьисметдал,
Хъурт вегьинал лезги миллетдал.
Зун вахъ гала азгар, чIимел къуз,
Циф атайтIа, ахлудда ялгъуз.
Зун бахтлу я вун секин хьайла,
Карханайра кар къизгъин хьайла.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 1-нумрадай
______________________________________________________________
Шаир
КIел хьиз тухуз жеч ничхиррин арада
Тухуз хьайтIа, акIида фад кьарада.
Гьахъ патал женг тухуз ава зун, шаир,
Женг тахьайла, тар хьиз, кIвачел кьурада.
Шаир сув я тIурфанривай рам тежер,
Мунафикьри кIвачик кутур гам тежер,
ЧIавун къаю илитIналди пехирар,
Халкьди тадач, экуь рекьихъ чам тежер.
Хъуртариз
Бул хьунивай хъуртар чилел,
Гьатда элдин юрфар чиле.
Хъуртар алаз гуьлчименрал,
Безетмиш жен гатфар рикIе?
Ада гузвай пехир гьикI хьуй?
Чиркин тирбур эмир гьикI хьуй?
Гузва кали тIуш хъуртариз,
Къайгъударсуз касдин рикI куй.
КIватI жез абур къе сув хьанва,
Хчалдайдахъ са жув хьанва.
Туьд ялта куда хьи гатуз.
Акурбурун пер, лув ханва.
ТIул хъуртарив кьацIур ийиз,
Уьзуьррин юрд гьазур ийиз.
Бед кар ийиз гьикI атуй гъил,
Ният, фикир какур ийиз?
Халкь кьулухъ физ, авам хьайтIа,
Гьа и тегьер давам хьайтIа,
Дуьнья жеда хъуртарин муг,
Чил хуьз жеда, низам хьайтIа.
Дерт, гъам катда муъмин-чилел,
Далдам, зуьрне хьайла гъенел.
Гъимир чилел леке, тагъма,
Чил, диде хьиз, хуьх лап эфзел.
КицIин къилих кьур ампадиз
Икьи хурха эхъвезвайда, барцIак хьиз,
Патанбуруз къалурзава вич пак хьиз.
Мукьув физ жеч, вилик чав квай кицIин хьиз,
Кьаз алахъда, къвез гуьгъуьниз, кулак хьиз.
Руьгь чиркиндаз гьатна гьукум -чIехивал,
Сумбатдиз хьиз хас тир мециз векъивал.
ЖаллатIди хьиз тухузва лап тахтунал,
Галукьзавач адахъ я дав, мекьивал?
Далу ганва девдиз девлет хчалдай,
Чакъалрини лув кутунва акьалтIай.
Файда авач авуникай шикаят,
Михьзава худ девдин гьекьер дасмалдай.
Аквадач жал аватай югъ тахтунай,
Эцигдайвал нукьтIа адан вахтунал?
Девдин кIвачиз мез гуз ава бед ампа,
КIараб кьванни гурай лугьуз бахтунай.
Вафалу тир кIеретI дустар хьанва жем,
Нивай гила кутаз хьурай абрук тIем?
ЧIавун рекьяй физва файтун ван алаз,
Амадагри шад сеферда кутаз дем.
Вяде къведа тахтунай дев аватдай,
Садикь дустар нифрет хъийиз къакъатдай.
ЦIийи регьбер ацукьайла тахтуна,
Белки, ампад къарар вегьин къуватдай?..
Хкведа зун…
Чанда къуват, гьал амай кьван,
РикIихъ везин, къал амай кьван.
Хкведа зун вал кьил чIугваз,
Ашкъидин гьисс, тIал амай кьван.
ХьайитIани зун лап агьил,
АтIуз жеда ви рехъ, мензил.
Хкведа зун вавди рахаз,
КIанивал кIус тежез тIимил.
Вун диде я нефес гайи,
Къени карда гьевес гайи.
Хкведа зун вавди къугъваз,
Гьахъ рахадай заз мез гайи.
РикIел хкиз мезреяр ви,
Циф суст жедай дереяр ви.
Хкведа зун жигъир гатаз,
ТIуьн патал кьел, шуьреяр ви.
ЧIугвада за дидедал кьил,
Герекзавай куьмекдин гъил.
Хкведа зун хуру дакIваз,
Пагь, камбаррихъ муьгьтеж я вил!
Валай ала мескен гьатнач,
Чими ака, чемен гьатнач.
Хкведа зун кIвачер къудгъваз,
Заз ял ядай герен гьатна.
Суст хьуй зи рикI, алаз вал гъил,
Тада ахъа яз за кьве вил.
Лекьер атуй ягъиз аваз,
Зун тир лугьуз халкьдин билбил.
Рубаияр
Яшлу хьайла, артух жеда нукьсанар,
Аламат туш, я гьакъикъат, инсанар.
Тахьуй кьуьзек акьул кьиляй акъатай,
Амай тIалриз жагъур жеда дарманар.
* * *
Хъсан кар я, тахт къакъатайла,
Винедавай вахт къакъатайла.
Халкьди гьуьрмет хъийиз хьайитIа,
Ваз чим гайи част къакъатайла.
* * *
Яман кар я ажуз хьунухь инсандиз,
Яш хьайила, ужуз акун хизандиз.
Чир хьухь, туькьуьл няметдин пай кьуьзуьвал,
Вунани геж дадмишдайди хъсандиз.
* * *
Кьуьд — имтигьан, вахкуз тазвай муьгьлет я,
Вахкуз тахьай касдиз азаб, хифет я.
Мекь, гишинвал уьзуьррин диб, вири я,
Завалрикай хиласиз хьун зегьмет я.
* * *
Ярх хьайидаз гьалчиз кьуьлер гудайди,
Кайиди мад цIай хъиягъиз кудайди.
Тай я, анжах пехъи, къудуз ничхирдин,
Чан аламаз паяр ийиз гудайди.
* * *
Чидач кьисмет жедатIа вун, ахкун заз,
ЧIулав леке агъ — ширедив асун заз.
Зун инсанриз хвеш багъишиз атай тир,
Кьисмет хьана сефил баяд лугьун заз.
* * *
Лугьудач вич сефигь касди дили я,
Ришветчиди, иви хъваз ваз зили я,
Амма къимет дуьз гудай халкь, мез ава,
Гъетери хьиз ада табдач — михьи я.
* * *
Элкъвена мад хкведай туш жаванвал,
Я багъишай чандиз къуват, кIубанвал.
Уьмуьрдин цIиг агатзава явашдиз,
Кьабулиз таз дав, саврухар, пашманвал.
* * *
“Дуьньядин хан зун я” — лугьуз хьайибур,
ГъвечIи халкьар, чIал къакъудна, кайибур,
Сурун кьилихъ къванни кьисмет тахьуй куь,
Таза сурар хажалатар гъайибур.
* * *
КIус ризкьидихъ чIал дегишмир миллетдин,
КIвал кьисмет жеч руьгьсуз хьайдаз женнетдин,
Ирс, адетар хуьх бубайрин датIана,
Несилри къай гун тийирвал нифретдин.
* * *
КукIурзава гузвай орден пенжекдик,
Паяр кутаз адан руьгьдин хуьрекдик,
Лишан патал чIехи гьуьрмет авунин,
Хъсан кар я, кьабулайтIа фелекди.
* * *
Несил кIанда бубайрин тIвар гьуьндуьр ийир,
Халкь абаддай нурлу рекьер туькIуьр ийир.
Куьз я несил бубайрин кар эвез тийир,
Агалкьунар чIулавариз куьмуьр ийир?
* * *
Йисар рамиз, физва инсан мад вилик,
Артух ийиз гьам тежриба, гьам билик.
Эвез ийиз хьайи жамал камалдал,
Хъфидайла са пай гафар таз рикIик.
* * *
Алукьна йис, чин ахъайна тарихдин,
Чизвач чинра югъ жедатIа тарифдин.
Хъсанвилихъ умуд кутаз физва чун,
ЦIийи йисан цIийивилихъ дарих тир.
* * *
Тажуб я зун, икьван куьруь уьмуьрда
Хьайилани вич тахтуна, гьуьндуьрда.
Писвилин рехъ куьз тIушуниз аватIа,
Бягьсина жез къанихвилин уьзуьрда.
* * *
Атай рекьяй хъфин хас туш ничхирдиз,
Гъуьрч тIуьр чка элкъуьрзавай пехирдиз.
Амма инсан, кIвалин гьайван хъфида,
Атай рекьяй, гел тун патал лепирдин.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 23-нумрадай
Руьгьдин хирер
* * *
Каш амукьдач, гьар са нямет бул хьайила,
АцIай хунча агакьарай зул хьайила.
Нефсин зарпанд вугуз тахьуй шейтIандив,
Жибин дулу жез са тIимил пул хьайила.
* * *
Вирибурув дерин гелер таз алакьдач,
ЧIемерукдай ягъай хьелер кьаз алакьдач.
Амма чилел вирибрувай пак зегьметдал
Кьару хьайи гужлу гъилер таз алакьда.
* * *
Куьрпейрин руьгь, чIижренбур хьиз, муъмин я,
Уьмуьр куьруь тирвиляй ам ширин я.
Даим тиртIа, керематар бул жедай,
Авайдаз тек хатам рекье серин я.
* * *
Бегьерди вал эцигначтIа кIус къимет,
Хтулривай уьзет мийир на гьуьрмет.
ЧIух гайила уьмуьр гайи дувулриз,
Пак мурадрив агакьдани вун, уьммет?
* * *
КутIундалди икьрар садахъ галаз на,
Гафаралди тухуз бенде, рахаз на.
Чира кIане гъери авай кас ятIа,
Ягъ тийирвал эхир пашман аваз на.
* * *
Вири уьмуьр устIар хьана магьир тир,
Гъилихъ хьайи вичиз хас хатI гиширдин.
Хажалатдин пар тушни бес агьилдиз,
Рагъдан кьиляй гуьгъуьна тун нехирдин?
* * *
Кар кьадайла, сифте нубат,
вахтуниз килиг,
Кьисметди вун агакьарай бахтуниз килиг.
Эгер абрухъ агъаз, инсан, ваз
кIанзавачтIа,
Жувахъ авай къастунизни тахтуниз килиг.
* * *
Гуьрчегвилихъ ял ийиз хьухь,
Гьахъвал патал къал ийиз хьухь,
Лезгивилин тIвар алатIа,
Женнет багъда кIвал ийиз хьухь.
* * *
КIан я лугьуз, алцурайдаз,
Тум ахкална рахкурайдаз.
Бахтуни нур къалурда жал
Чарадаз фур гьазурайдаз?
* * *
КIвалин варар ахъайнач на яшинда,
Лув гуз хьана, пул авайла жибинда,
Уьмуьрдин рагъ ахгатайла гьуьмедив,
Куьз лугьузва: — “Арха, вун заз ширинда?”
* * *
Гьахъвал патал шикаятар ийизвайди,
Анжах турус ризкьи кIвализ хкизвайди.
Гьисаб кьазва фитнекардай гьукум
гвайда,
Халкьдин, гъуцран вилик анжах
михьизвайди.
* * *
Гъамлу тирла, дерт кьезилиз татайди,
ТIуьн, хъун патал кIвалин ракIар гатайди,
Дестек, куьлге, арха жедач уьмуьрда,
Гьарамди нез, туьтуьнихъ кьван ацIайди.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 38-нумрадай
_____________________________________________________________________________
Ватандин гьарайдиз рухвайрин жаваб
ИкрамначтIа уьмуьр гайи чилериз,
Худ ганачтIа, атир патал гьиссериз.
Чим, экуьвал багъишначтIа рикIери,
Куьн зал атун куьз я инсан — гъед кьакьан?
Хурал чуьнгуьр зун паталди кьуначтIа?
Тезенагдив симер куькда туначтIа?
Руьгьдин къула гурлу цIаяр хъуначтIа?
Вун зал къекъуьн куьз я инсан тир мазан?
Хер хьайила тахвуртIа зун сагъар фад,
Багъиш ийиз руьгьдин мелгьем, гатфар, гад,
Зи къуллугъда акъваздачтIа мад ва мад,
Вун зал элкъуьн куьз я инсан, тир лукьман?
Бед душманди гудай чIавуз гуьлле, къван,
На зи рекье эциначтIа жуван чан.
Катна закай кьил авуртIа фад баштан,
Вун хва гьикI хьуй хуьн тийидай зун, Ватан?
Халкьдин рекьел экъечI авур цаз хьайтIа,
Манийвализ, галкIиз элдихъ, кьаз хьайтIа,
Жувалай хъурт на несилриз таз хьайтIа,
Элкъуьгъ къванциз, тадалди куц эй, инсан.
Рухваяр:
— Чун лекьер я, ви гьарайдиз “гьай” лугьур,
Вал атай циф чукурда фад къай тухуз,
Душман сев я магъарда пай, цIай вахчур,
Бес хцин бурж тушни, диде, хуьн Ватан?
Несилар я чун…
Кьвед лагьай дуьньядин дяведа халкьар немсерин чапхунчийрин пацукай азад авунин карда яру аскеррин лайихлувилер агъузар ийиз алахъзавай Европадин бязи гьукумдарриз бахшзава
Уьмуьрдин цавал рагъ къайибурун,
Жегьилвилиз чIух, тагъ гайибурун,
Гъиле яракь, пер, магъ хьайибурун,
Несилар я чун Ватан хвейибурун.
КIвалин цлара зур гайибурун,
Гъурбатда лакьан, сур хьайибурун,
Ватан ягь, намус, нур хьайибурун,
Несилар я чун иман хвейибурун.
Европа кIвачив тIушунайбурун,
Душмандин жигер къазунайбурун,
Циф чукурна, югъ умунайбурун,
Несилар я чун лукьман хьайибурун.
Адалатдин рехъ туькIуьрайбурун,
Пакад йикъа — гъед куькIуьрайбурун,
Фашистрин цIай туьхуьрайбурун,
Несилар я чун инсан хвейибурун.
Бубайрин тIварцIел дамахайбурун,
Гъалиб жедайди — чIалахъайбурун,
РикIин мурад, къаст уртахайбурун,
Несилар я чун уфтан хьайибурун.
«Лезги газетдин» 2020-йисан 23-нумрадай
____________________________________________________________________________________
Ришветчи гьаким
Крарихъ чи нетижаяр авачтIа,
Уьмуьрдихъ дад, дережаяр авачтIа,
Бадгьавайда атай чIал я дуьньядиз,
Камалдин кIукI тир къужаяр амачтIа.
* * *
Гьикьван шартIар авуртIани на къулай,
Бес я лугьудач, жеда текъвез мад кьарай.
ГьакI халкьнава чун, инсанар, дуьньяда,
Вилик финиф тушни руьгьдин бес гьарай?
* * *
Ви пис кардай хгунал ваз акси жаваб
Кас батIулмир, вахтуналди эха азаб.
Тагъ гайила, цIивни тахгур вуж ава?
Хъсанвалун я Аллагьдин эмир, суваб.
* * *
РикIе ният хьайила пак Къуръандин,
Къадир жеда кIевевайдан хъсандиз.
Са жув патал татуй инсан дуьньядиз,
Регьим, инсаф рикIе хьурай инсандин.
* * *
Кар чIур хьайила, багьна кьамир итIи-битIи,
Зуьрне яна, лугьуз тахьуй яна писпи.
Ибретдин тарс хкудайтIа крарикай,
Чун агакьда пак мурадрив ксар вири.
* * *
Акъваз тийиз, къвазва марфар, къав гатазва,
Алем шехьиз, гур булах хьиз, чав рахазва.
Къаю тарар кьецIилзава, дун хтIуниз,
Чархачи кьуьд рекьева, къвез дав акьазва.
* * *
Гьуьруьят я сада муькуьд алцурзавай,
Ченгиди пак кимеллайди кьацIурзавай.
Амма чIавуз дуьз къимет гур ксар ава,
Гьахъ-батIулди гьа авайвал къалурзавай.
* * *
Бес инсанрихъ агъун тахвурла,
Хабарар кьаз, рахун тахвурла.
Нихъ агъаз хьуй чун, инсанар,
Руьгь рикIера къугъун тавурла?
* * *
Гьевесдиз худ гун тавунмаз,
Ашкъидихъ цIай хьун тавунмаз,
Кардал мурз, кIукI гъиз жедай туш,
Гъилел къабар гъун тавунмаз.
* * *
Хкажзава гьар къуз шейин къиметар,
Артух ийиз бед инсанри къелетар.
Чил элкъвенва къе зиллетрин майдандиз,
Куьз квахьнава кIанивилин шербетар?
* * *
РикI тIар жеда, кас кьейила ажалсуз,
ТахьайтIани ам жуванди, агьвалсуз.
Инсаф течир жаллатI хьиз я азраил,
И дуьньяда тек са ам я мажалсуз.
* * *
Кас робот туш, авачир кьас нервияр,
Экъич тийир бедендик квай ивияр.
Кьадар ава хуьнихъ сабур, абурни,
ЦIай агудмир гьич барутдив, дагъвияр.
* * *
Лугьузва на: — Артух ая бегьерар,
Къуй ацIурай жегьилрив чи шегьерар.
— Сифте къалур кIвалахдай на чкаяр,
Техжедайвал чина саил, нуькерар…
«Лезги газетдин» 2020-йисан 50-нумрадай.
______________________________________________________
ТунатIани хъутIалра бул…
Жуван элдин
Агалкьунрал жуван элдин,
Вичихъ авай къуват селдин
Дамахвалдай руьгь авачтIа,
Кьамир а кас на жувандай.
Халкь пайна, кьве лувак кутун,
Къул авачир кьурак кутун,
КьазватIа кар рикIиз кIани,
Ахьтин бенде яхъ душмандай.
Дигедин сес, дидедин мез,
Са куьнални тежер эвез,
КIевевайла къвезвачтIа ван,
Кас хаин я, яхъ такIандай.
Уьмуьр халкьдин рекьиз бахшай,
РикIе дерин гел нехишай,
Несилар къвез, кас алхишдай,
Инсан гъед я чаз кьакьандай.
* * *
Алияр духтурдин юбилейдиз
Гъиликай жерягь, лукьман хьайи,
Мецикай мелгьем, дарман хьайи,
Жигъирдикай генг майдан хьайи,
Алияр духтур, тIебиб стха.
Шумуд аскердин кутIунна хер,
Уьмуьр хгана, багъишиз хъвер.
Мадни яргъал хьуй физвай сефер,
Начагърин арха, гьабиб стха.
Уьмуьрдин кIарцIяй пудкъанни цIуд
ЭкъечIна, гьахъвал ийиз субут,
ЧукIуриз цифер,рамиз булут,
Тухумдин далу, сагьиб стха
Мубаракрай вун хайи югъ,
Диде-бубадиз хвеш гайи югъ,
Уьмуьрдин бине диб хьайи югъ,
Элдин тIал — квалриз несиб стха.
Первердигардиз
Атай йикъал уфтан хьунай,
Нур хъичирай майдан гунай,
Шукур хьуй квез,первердигар,
Наз-няметар — игьсан гунай.
ГанатIани залан кьисмет,
Аси хьанач ви лукI, уьммет,
Белки, ламу накьварикай
Чка гун заз — утагъ — женнет…
ТунатIани хъутIалра бул,
Къайи ийиз зи ифей къул,
Файтундаваз мад сабурдин
Рехъ давамна, тежез кагьул.
Мукьва жезва зун квез гьар къуз,
МуькIуьз-муькIуьз, чан жез ажуз,
Заз, мугьмандиз,хас я хъфин,
“КIвал къени хьуй” рикIяй лугьуз.
Са жегьилдиз
Тагана кьас камалди зар,
ХвеначтIа на жуваллай тIвар,
Жув хайи чил хкажначтIа,
Ам патал гъил къакъажначтIа,
Элкъвез хьурай вун кесекдиз,
Ухшар хьана са безекдиз.
Гьуьлуьз тухуй селди тадиз,
Тамукьрай гел чилел михьиз.
Гьарам цел, фал дамахнатIа,
Табиз, махлукь чIалахънатIа,
Элкъуьрай вун къванциз чепкьен,
Ацукьдайвал эл вал герен.
ХкажнатIа гъейридан тIвар,
Куьлгеда тваз бубайрин кар,
КIвачин кьилел хьурай кьураз,
Давни къаяр вавди рахаз.
Фашал крар кьулухъ ийиз,
Экуь рекьиз къуллугъ ийиз,
ХьанатIа вун дуьз жергеда,
ТIвар амукьда пак дигеда.
На миллетдин рикIевай тIал,
Хайи бахдин мецеллай чIал
Жувандай яз кьун тавуртIа,
Агатрай вав рехи атал.
* * *
Са вахтара гатфар гайи,
Милайим гар, шагьвар гайи,
Уьмуьрдив кьуьд агатнава,
Саврух, къаяр-паяр къайи.
Хивевай кар тIимилзавач,
Имтигьан — пар кьезилзавач,
ХъуьтIуь рекьер агалзава,
Сефер яргъал мензилзамач.
“ЦIурун шартI туш уьмуьрдин шем.
Кьилинди, экв гун я бегьем.
Кьегьалвал туш девлет кIватIун,
Велед хьун я халкьдиз уьтквем.
Буш гафаркай яракьначтIа,
Уьмуьрда вуч алакьначтIа,
Рамиз жеда къастарин арш,
Темпелвилин суракьначтIа”.
РикIи лугьуз заз и гафар,
Гьар са юкъуз гузва хабар.
Гъиз тахьуй…
Фикиррин тIул уртах туштIа ваз,
Руьгьдин хуьрек къаймах туштIа ваз,
Ниятрин арш пайдах туштIа ваз,
Касдихъ галаз рекьиз физ тахьуй.
РикIе саврух артухзаватIа,
Къиратдикай къудухзаватIа,
Сир низ хьайтIан ачухзаватIа,
Адахъ галаз рекьиз физ тахьуй.
Гьахъ рахайла, чуьруькзаватIа,
Руфун, цел хьиз, виликзаватIа,
Хандин кицI кваз гъиликзаватIа,
Касдихъ галаз рекьиз физ тахьуй.
Нубат тагуз, сес лалзаватIа,
Вил виле тваз, кIвач гьалчзаватIа,
Ягьанатдин муг кIвалзаватIа,
Ахьтин бенде кIвализ гъиз тахьуй…
Къузгъунарни лекьер
Къузгъундикай хан хьайила лекьериз,
Недачни леш, бес абуру кефериз?
Сабур хьунал, эх авунал вуч жез хьуй,
Цифери нур бамишайла гъетерин?
Лекьерин тIем такакьайла къузгъунрив,
Гьужумдачни нефс къати тир азгъунри?
Файда женни авуналди бул гьарай,
Майдан къачуз тежезвайла кукIунрив?
Къузгъунриз дуьз тарсар гузвай кьил хьайла,
Мягькем далу, куьмек гузвай гъил хьайла,
Ажуз хьанвай лекьеривай вуч жез хьуй,
КIвачериз тIем гузвай чемен чил кайла.
Шаир:
ТIем сад хъия тIвар хуьн патал лекьерин,
Эквер булиз азадвилин рекьерин,
АкI тахьайтIа, лув галудна, тада тек,
Рагъ тахкунмаз, гуж тIимил жеч мекьерин…
Хъфин тахьуй
Дердер, гъамар рикIе амаз,
Баладин дем хиве амаз,
Хъфин тахьуй дуьньядилай,
Лугьудай гаф сиве амаз.
Мурадрин нуькI цава амаз,
АтIудай гам тара амаз,
Хъфин тахьуй дуьньядилай,
Чара амаз кайи хирез.
Умуд кумаз ал ракъарик,
Дуьнья туна пак гьахъарин,
Хъфин тахьуй дуьньядилай,
Къастар амаз лал ракьарик.
Буртарин пар къуьнел алаз,
Лянетдин къай винел алаз,
Хъфин тахьуй дуьньядилай,
Хурушум югъ гъенел алаз.
Пакадиз экв гун тавунмаз,
Руьгьдин хуьрек къун тавунмаз,
Хъфин тахьуй дуьньядилай,
Камалдин цан цун тавунмаз.
Рубаияр
Лекьрен чка гьич кьаз тамир къузгъунрив,
Икрагьнавай махлукь чIуру уюнри.
АкI тахьайтIа, чун кьулухъди физ жеда,
Нефес дар хьуй нефс хъати тир къузгъунрин.
* * *
Арада муьгъ, цал хьайила,
РикIе халкьдин тIал хьайила,
Бахтлу халкьдин векил жеч зун,
Умуд квахьай гьал хьайила.
* * *
Техил цана, агакьайди сил хьайила,
Яд гайила, турди хъуьтуьл лил хьайила,
Уьмуьрдикай пашманвилин сегьне жечни,
Гъил тапасдив эвезна, ви рикI кайила?
* * *
ТухзавачтIа руьгь цуькверин вилери,
АцIанавай сарубугъдад кьилери,
РикI лал къванциз ухшар я ви, эй инсан,
Ашкъид чатук къаяр жедай гьиссерихъ.
* * *
Техил цана, шадвалдани силерал,
Кап алтадиз сулуф, кьезил кьилерал?
Сагъар хъийир тахьайла чахъ лукьманар,
Гишин ветIер элкъведачни хирерал?
* * *
Лекьрен чка кьаз тазвайла къузгъунрив,
Нефс, китри хьиз, ачухзавай азгъунри,
Жергед инсан амукьзава куз-хъукъваз,
Мягьтелариз куц сагъзамай къанунри.
* * *
Шад авурди халкьдин ачух чин хьайла,
МуьтIуьгъайди гъетрез мукьва син хьайла,
Лугьудачни уьмуьрдикай тух хьанач,
Дуьньядилай са къуз гъед хьиз фин хьайла?
* * *
Агъурмир, кас, руьгь чIагуриз гафарив,
Запунди хьиз, куц бамишиз кфарив.
Михь хъувурла жасад михьи ятари,
Руьгьдин хирер сагъ жеч кудай накъварив.
* * *
Жанавурдиз кIелевай вуч тагьким жен?
Цававайдаз фуравайди лазим жен?
Ламар къаткиз алахъзавай тIулакай
Кесиб халкьдиз адалатдин мад ким жен?
* * *
ХьаначтIа чIав, вахъ халкь патал кIвалахдай,
ЧIал хуьн гьисаб туштIа милли дамахдай,
Куьз я лезги тIвар алаз вун къекъуьн, кас?
Руьгьдин миже къачузвачтIа чIарахвдай?
* * *
Зун уьмуьрдин тик гурарин
Эхиримжи кIарарава.
Тамарзу я кIус нурарихъ,
Рагъ аквазвач — ахварава.
* * *
Залан пар хьиз, хъен, серинар
Жувахъ галаз тухузва за.
АвуртIани рехъ четинар,
РикIиз “Вилик!” лугьузва за.
* * *
Риг хьиз кIеви хьанва зи рикI,
инсанар.
Дердер, гъамар ийидай кьван
эхи за.
Гьижрандин пар куьз я авун
заланар,
Циферикай яргъан хъийиз
рехи заз?
* * *
ТIям чизмач чаз шадвилин,
Тахьайвиляй гуж садвилин.
* * *
ТамукьайтIа рикIера чи кIанивал,
КьепIер лал жез квахьдай чилел
къенивал.
Ашкъидикай къуй дуьньядин гимн
хьурай,
Вахчудайвал чилераллай
мичIивал.
* * *
ТIушунмир къвез гъейрид къекъвей
жигъирар,
Чилерал тур жуван гъилин
гиширар.
Усалвал я жакьванвайди
хъуьткьуьнун,
Тур гел хьурай несилриз ирс,
ивирар.
* * *
Бахтлуди яз ханачир зун дидеди,
Я амукьдач бахтсуз кас яз эбеди.
ЧIалан къадир амай кьван гагь
миллетдихъ,
КIевна аквач руьгьдин сундух
чефтедив.
* * *
И дуьньяда авайди туш пис
миллет,
“Ава” лагьай касдиз гуда за
нифрет.
Кьисметдин чарх чи терсина
элкъуьрай,
Ава кьилер, тарашзавай пак
суьрсет.
* * *
Жавабдарвал буржунай яхъ
намусдин,
Ихтибардин кукIуш я ам чаз
хуш тир.
Гьикьван четин ятIа кукIуш
рам авун,
Жузуз куьне жемятдивай
Къурушдин.
* * *
Тахт вугунал икьван пехъи
жедани?
ТIур бадидин кIаняй тухуз недани?
Гъилик квайбур цекверай кьаз ава
куьз?
Чун къудуз кицI эхиз тежез
шедани?
* * *
Ифин къведа квахьайла кьил
сабурдин,
ЧIур жез тегьер сифте авай
абурдин.
ШейтIанди — цIай, яд иличда
муъминда,
Иви экъич тавуй лугьуз гапурди.
* * *
Зи шииррай чпин суьрет акурбур,
Чанда ифин гьатиз жасад какурбур.
Зун батIулмир куц къалурнай
авайвал,
ЧIимел йикъар гьич уьмуьрда
такурбур.
* * *
Худади ваз ганва вири: къуллугъ,
девлет,
Аслу хьайдаз кIулацвалун куьз я,
небгет?
Вахъ ачух чин, хьанач гъилихъ
гьич жумартвал,
Кьап авунал кьисмет женни ваз
багъ женнет?
* * *
Дамах мийир пулдихъ къачур
шабагьдал,
Хам къалин тир, къен члаф тир
панагьдал.
Махлукьдин рикI гуьзгуь я дуьз
къалурдай,
Агъавалун кьабулдачир
ислягьдал.
* * *
Хьанани кас уьмуьрда кьас тавур
гъалатI?
ГъалатI туькIуьр хъийиз уьмуьр
жезва чи кьатI.
Къузгъундикай лекь туькIуьрай
алчахдив,
Ийиз тамир жув хайи муг михьиз
барбатI.
* * *
Тарих — дувул, фейи рехъ я
миллетдин,
ХьайитIани кьиляй-кьилиз
хифетдин.
Ибретдин тарс хкудун чи буржи я,
Пакадин югъ хьун паталди
гьуьрметдин.
* * *
ЦIийи чIаву гъизва цIийи бенихар,
Алатайдак кутаз рехне, синихар.
Къимет гудай халкьдихъ гьахълу
мез ава,
Ни гьи жуьре кхьейтIани тарихар.
* * *
МацIахвални лавгъавилин жуьре я,
Къен пичIи яз куц цIалцIам тир хъире я.
Кьил цававай бенде фад, геж алукьда,
Адетдин кас жемятдиз къав — чIере я.
* * *
Къадирлу жен гьар легьзедин вахтунин,
Гьар декьикьа сачах я чи бахтунин.
Бадгьавайда чIав ракъуриз тахьайтIа,
Агакьда чун пак мурадрин частунив.
«Лезги газетдин» 2022-йисан 10-нумрадай
___________________________
Ваъ лугьудач!
Пак Ватанди авуртIа мад квез эвер,
ТIварар кьуна, ийиз эмир мад эзбер,
Ваъ лугьудач, давамда кар, везифа,
Ягь чандилай багьа хьайиаскерар.
Куь вилик чун акъвазда мад метIерал,
Цуьк эцигда кIвачи тIушур рекьерал,
Чаз йифен мичI эвезайбур сегьеррал,
Руьгьер хъуьрез аквазва къе гъетерал.
Кьейибурухъ галаз женгер тухурбур,
Къагьриманриз “жаллатIар я” — лугьурбур.
Квехъ галукьиз хьурай абрун руьгьдин агь,
Дяведин цIай са кинойрайакурбур.
Чи рикIевай руьгьдин гьайкал тарифрин
Терг жедай туш кьацIурналди йиртихри,
Кьейибурун руьгьер динж тур сурара,
Лугьуникай файда жезвач къанжихриз.
Герек авач абруз шабагь, бенихар,
Кутаз хьайла кьегьал кардик синихар,
Гъил вугайла, тапас вахкай ламатIар,
Гъуцра вахкуй бед крарив лайихар.
Руьгьдин гьайкал хкажнава рикIера,
Михекриз чеб элкъвейбуруз чилерал,
Векьи кьадач абрун патав фидай рехъ,
Физ хквезвай нагъв алаз эл вилерал.
«Лезги газетдин» 2022-йисан 26-нумрадай
____________________________________________
Махсус операциядиз
Хвейибурукай на ви къулав
Ваз душманар хкатнава.
ЧIулав цифер — къайи къирав
Кьуд патахъай агатнава.
Бес азадвал гайи уьлкве
Чапхунчидай гьисаб кьаз жен?
Гьалкъада тваз, турла кIеве,
Чна вахкур жаваб кьаз жен?
Гъил вугайдав тапац вахкун
Бес кар тушни хиянатдин?
Хкажай фес виле гьатун
Бес пар тушни хажалатдин?
И синагърай къагьриманрихъ
Фад экъечIдай жуьрэт хьурай.
Ингилисрин гъилибанриз
Чи руьгьдин къай, лянет хьурай!..
Акъваздач чи аскер…
Чавай чи ирс, къакъудайла тарих,
Лайих тушиз, илитIайла синих,
Кисна мегер, акъваздани аскер,
Пучзавайла руьгьдин кьакьан бених?
Цин чкадал гуз акурла зегьер,
Пузмишиз эл-чилин нурлу гъетер,
Гъилер куьрсна акъваздач чи аскер,
ЧукIурайла Крымдин муьгъ-рекьер,
Жезвач лугьуз кьейибуруз хабар,
Мейитрилай вегьезвайла камар,
Секин хьана акъваздач чи аскер,
Вилел къайи къвезвайла бул накъвар.
Зи чIал кIани къуншидин мез лал хьун,
Ингилисриз дуьнья чалдай сал хьун,
Къулар къурна, чахъ саилрин гьал хьун
КIанзавайла, акъваздач чи аскер…
«Лезги газетдин» 2022-йисан 46-нумрадай
_________________________________________________
Ватанни, дидени чIал
Ватан! Руьгьдин гьарай я вун дидедин,
Гьай тагана гьикI акъвазрай рухваяр?
Рекьидалди буржлу я ваз — Меккадиз,
Са ви накьвар хуьда кIеме — багьаяр.
Вун диде я ва ачухай кьисмет я,
Кьисметдикай кьил къакъуд жен бес мегер?
Са ви чилел кIвал хьана захъ — женнетда
Бес кIваликай катиз женни, таз рекьер?
Зун кесек яз амукьиз хьуй чилел ви,
Гъурбатда сур цуьквер алаз жедалди.
Гар яз хьурай цавуз мукьва синел ви,
Къариблухда уьмуьрлух рикI шедалди.
Кьакьан тир руьгь, дидеди заз багъишай,
Бес шабагьдиз “ваъ” — лугьудай бала жен?
Зун ви лекь я, къузгъунрин муг пузмишай
Дагъларин шагь леш недайдаз ала жен?
Терг хьана зи лайлайдин чIал кьепIинин,
Пак Ватанда маса халкьдин чIал тахьуй.
Ша, балайриз руьгьдин хуьрек ширинрин,
Дуьньяда чахъ миллет квахьай гьал тахьуй.
Ватандин сес дидед чIал я инсандиз,
Ягь, намус хьиз агакьарин несилрив.
Лекь яз хана, лекь яз хъфин яргъандик,
КIула авай гунагьрин пар кьезилрин.
«Лезги газетдин» 2023-йисан 19-нумрадай
_______________________________________________________
ТавуртIа…
Халкьдин рикIе авай тIал-квал
Жуванди хьиз кьун тавуртIа,
Пехиррин хъурт гъана фад цIал,
Ялавра тваз, кун тавуртIа,
Гъетягъ къванциз хьурай элкъвез.
Чинал алай ягьдин перде
Гьамиша на тун тавуртIа,
Мугьман патал рикIел чефте
ХьайитIа, яна хун тавуртIа,
Рекьидалди чан хьуй мерез.
Руьгьдин хуьрек тир хайи чIал
Мецел даим хьун тавуртIа,
Жуван кIамун везиндин къал
Самур вацIуз гун тавуртIа,
РикI хуруда хьурай ишез.
Тапан гамар, храз тарал,
Халкьдин кимел гъун хьайитIа,
Хиве кьунар, къугъваз гарал,
Кьадар течиз, хъун хьайитIа,
Пелтекни ваъ, лал хьурай мез!..
«Лезги газетдин» 2023-йисан 30-нумрадай
___________________________________
Кьудар
* * *
Ажалдикай фикир тийиз инсанри,
КIватIда девлет яшайиш худ хъсанриз.
Физва къаст гваз лувараллаз умудрин,
АватIани чеб жергеда мугьманрин.
* * *
РикIиз такIан суьрет гьар къуз аквадалди,
Бед амалар эхиз тежез дакIвадалди.
Кьил вахтунда баштан авун хъсан я,
Жуван сагъ кьил къванцин цла акьадалди.
* * *
Хьанвач чириз сирер яргъи уьмуьрдин,
АватIани адахъ атир суьгьуьрдин.
Са кьин квачиз авач уьзуьр дармансуз,
Жагъуриз хьун дережа я гьуьндуьрдин.
* * *
Халкьдин вилик марифатдин ктаб гъун,
Бед вахтунин суалриз дуьз жаваб гун,
Кепекдай я, кьабулдай кас тахьайтIа,
Амукьдайди я са жуваз азаб гун.
* * *
Нагъвар кIватIиз тваз хьайила харада,
ЦIай къачуда, хьайитIани кьарадал.
Кьуру гафар кIватIун кьиле герек туш,
Тегъизвайла къени крар арадал.
* * *
ЛукIвал кьабул мийир, инсан, уьмуьрда,
Инсанвилин чIехи тIвар хуьх гьуьндуьрда.
Азадвилин гар кьабула, мелгьем хьиз,
КIулацвили намусдин экв туьхуьрда.
* * *
ТIалаб мийир михьивал, жув кьацIанваз,
Туьтуьнихъ кьван кьарада жув акIанваз.
Гьар са карда чешне хьайла хкаж кьил,
Сес хкажмир гьарамрив хук ацIанваз.
* * *
Пехилвилихъ хасаратвал галачтIа,
Акъажунрихъ кьулухъ хъфин авачтIа.
Бягьсер чIугу, арш рам авун паталди,
Акъваз, эгер къуват – суьрсет амачтIа.
* * *
ЗатIни авач и дуьньяда кьадар авачир,
Кьисмет аваз къвезва инсан къабар алачиз.
Кьадар течиз тIуьр ризкьини бес гьарам
тушни?
Тахьуй инсан рикIе чирагъ, гатфар авачир.
* * *
Герек авач лайихсуз тир тарифар,
Къундарма яз туькIуьрзавай тарихар.
Крар кIанда бинедавай гьакъикъат,
Дуьзвал аку, кIандач гъейри теснифар.
* * *
Алукьнавай йифел гъалиб хьунал жув,
Экуь тир югъ – кьисмет, сагьиб хьунал жув.
Шадвал ая рекьеватIа эгер дуьз,
Пак Ватандал кьару, гьабиб хьунал жув.
* * *
ТIебиатдин нямет инсан тирвиляй,
Адан паяр халкьдиз игьсан тирвиляй,
Уьмуьр хьиз заз кIанда, валлагь, тIебиат,
Жанлу алем дава–дарман тирвиляй.
* * *
ТIалаб мийир гъетеривай муъминвал,
Абур пак я, чидач табун, чиркинвал.
Акъваз ийин къаншарда чун гъетерин,
Къачудайвал абрувай экв, эркинвал.
* * *
Гьар затI къачуз интернетдай гьазуран,
Муьфте жагъай малдал я куьз къудуран?
Анжах жува гьасилайдал дамаха,
Авач садаз ваз гур акьул артухан.
* * *
ТIебиатдин чарх элкъвезва мад ва мад,
Ракъуриз зул, кьуьд, гуьгъуьнлаз гатфар,
гад,
Тикрарзава гьар чIавуз хас къанунар,
Бес чахъ куьз жезвач къайдани къанун сад?
* * *
Дердиниз на ая чара,
ВугузвачтIа, рикIи кьарай.
Руьгьдин эмир акъуд кьилиз,
Ашкъидикай ятIа гьарай.
* * *
Йифер-йикъар чна ийиз са-сад рам,
Физва пакад йикъак кутаз умудар.
Куьз я уьмуьр вилик вегьиз тахьай кам?
Сирнав тийиз цавал хьайла булутар?
* * *
ИчIи кварар юзурналди,
Тугъни гъери гьасил жедач.
Руьгь яванбур машгьурналди,
Рехи рикIер жегьил жедач.
* * *
Дидевилин тIварцIихъ цIигел
Тушир кIвализ сусар татуй.
Марифатдин тIул тир кимел
Эдеб квахьай ксар татуй.
Садар
ЧIехи гьуьлерин – ятар, чIехи шаиррин гафар дерин жеда.
«Лезги газетдин» 2023-йисан 45-нумрадай
_____________________________________________
«Хуьз сабурдин шивдин кьенер…»
Алай вахтунда чи литературада бегьерлудаказ кIвалахзавай шаиррикай сад Агьмедов Мукаил Агьмедан хва я. Ам Ахцегь райондин Ухулрин (Игулрин) хуьре 1954-йисан 31-августдиз дидедиз хьана. 1976-йисуз Азербайжандин государстводин университетдин химиядин факультет агалкьунралди акьалтIарай ада, Дагъустандиз хтана, ДГУ-да умуми химиядин кафедрада, ахпа «Даггаз» идарада инженер-химик, са шумуд йисуз хайи хуьре муаллим яз кIвалахна. 1980-йисуз адан хизан арандиз, Мегьарамдхуьруьн райондин Бут-Къазмайрал куьч хьана. Гьа чIавалай къенин йикъалди М. Агьмедов и хуьруьн юкьван школада муаллим я.
Муаллимвилихъ галаз санал шиирар кхьинивайни садрани къерех тахьай М. Агьмедован са кьадар эсерар сифте яз «Къизилгуьлдин мани» (1986) ва «Къуьлуьн кьилер» (1991) уртах кIватIалра гьатна. Гуьгъуьнлай адан эсеррин ругуд ктабдиз дуьнья акуна, гьабурукай яз «Камбар булах» (2000), «Зи умудрин елкен» (2009), прозадин ва сегьнедин эсеррикай ибарат «Бинейрин кьилив» (2014), «Руьгьдин хирер» (2018).
Вичин юбилейдин гъиле авай йисни М. Агьмедова «Шаирдин рикI» ктабдалди къейдзава. Мадни ада хайи хуьряй тир ирид автордин (гьабурукай яз вичинни) эсерар гьатнавай «Ухулрин руьгьдин хважамжам» кIватIал чапдай акъуднава. «Лезги газетдин» редакцияди шаирдиз юбилей рикIин сидкьидай мубаракзава. Къуй вичихъ яргъи уьмуьр, сагълам чан ва яратмишдай зайиф тежер къуват хьурай!
«Лезги газет»
Муаллимриз
Несилар чи нурлу рекьел акъудиз,
Гьикьван хьанва квехъ умудлу эвезар,
Четин кардин кьуьруькар бул алудиз,
Хуьзва куьне адалатдин терезар.
Къадирлуда чирвилерин гьунаррин
Пак зегьметдиз, бажарагъдиз гьуьрметда.
Инсанвилин даим чими нурари,
МичIи рекьер ишигълуда, гьелбетда.
Кьисметдин чарх, ахлакьдин кьеб эвел хьиз,
Гьар жегьилдин, куь гъилева суьгьуьрдин.
Руьгьдин мукай физва лув гуз, денбел хьиз,
Куьне мандат вахкай бенде уьмуьрдин.
Хуьз сабурдин шивдин кьенер, жилавар,
Чиг балайриз чирвал экв хьиз пайзава.
Устадвилиз датIана гуз къилавар,
Жегьил несил Шарвилидин тайзава.
Камалдин нур гьар аялдин бейнидиз
Гьахьиз хьурай, насигьат хьиз, муаллимар.
Куь гьар са тарс ислягьвилин гимндиз
Элкъвез хьурай, гьакъикъат хьиз, муаллимар.
МуьтIуьгъ я куьн декьикьайриз, вахтуниз,
Аскер кьинез вафалу тир жуьреда.
Де лагь вуж я малумсуз кас? Тахтуниз
Хкаж хьайи, сечме тум цаз уьлкведа.
Сухта квелай вине гьатун бахт я куь,
Нетижа я пак зегьметрин гьунаррин.
Гьар садакай нурлу гъед хьун тахт я куь,
Лекьер гужлу ийизва тек лувари.
Зун стIал я
Зун стIал я авахьзавай чешмедин,
Нурарин зар элкъуьрзавай къашариз.
Ламувал гуз, серинвал гуз мезредиз,
Игьтияжар тамамзава ксарин.
За къуллугъда жуван халкьдиз датIана,
Элкъвен тийиз муркуцIдизни бугъадиз.
ТIям аку гьар са касди, атана,
ВацIни гьазур я кьабулиз агъадихъ.
Зун акахьиз жеда церик Самурдин,
Маса вацIун лепейрал зи ван татуй.
Хуьда за ярж жуван халкьдин абурдин,
Гъейри чилел зи къашарин сан татуй.
Къуй стIалар пара хьурай чешмейрихъ,
Везиндин ван артухариз Самурдин.
Бул жедайвал багъни бустан бендейрихъ,
Жез дередкай алванрин тIул атирдин.
ЧIалакай
Заз диде тир, пак Мекка тир Ватанда,
Виридалай заз ала тир маканда,
Сиве авай мез акъудна, лал хьайила,
Руьгьдин хирер бул жез, рикIе тIал хьайила,
Вучда, вучда мад чилерал амукьна?
Фикирзава, жуван къулав ацукьна.
Вуч амукьрай, къакъатайла хайи чIал,
Милли кьелер кумачирла, халкьдин гьал?
Хаин ксар къведалди чи чилерал,
Лазим къведай къван артух хьуй гъенерал,
ЦIурун, квахьун кьабулдани рикIери,
Квал къачурла руьгьдин хире, пихери?
Кьурадачни тар, дувулар атIайла,
Ярхар жечни бес, члаф тежез, ктIайла?
Руьгьдин чIварах тамукьайла бинеда,
Рекьида халкь, туьд акIана лемкьеда.
Ватанни чIал
Ватан кьеб я кьисмет хьайи,
Лай-лайдин сес — нуьсрет хьайи.
Къул я кIвалин жуьрэт гайи,
КIанивили гьуьрмет гъайи.
Гъурбатдикай заз диге жеч,
Руьгьдиз дарман, я куьлге жеч.
Авачирла чиле дувул,
Тан сагъ жедач, хьана зарул.
ГайитIани девлет еке,
Заз герек туш гъурбат уьлкве.
Бубайрин руьгь авай макан
Чим гудай къул я зи Ватан.
Ша чи къулан чимивал хуьн,
Имандал, эл, кIевивал хуьн.
Ватанни чIал кьвед кьве къаш я,
Амачирла элдиз яс я.
Чи чилин руьгь я бахдин чIал,
КIандайбур гъиз адаз ажал,
Куьн душманар я шаирдин,
Тухузвай рехъ са пехирдихъ.
КIанда Ватан — чIехи хизан,
Къулав гвазвай гьар са инсан.
Хуьз тазмай кьван лезги руьгь сагъ,
Тийизмай кьван къайи зи рагъ.
Вун рикIеваз…
Вун рикIеваз уьмуьрзава,
Руьгьдин мукъвер туькIуьрзава,
Вучиз къаяр ракъур ийиз,
Бахтунин шем туьхуьрзава?
Сагъ хъженни ашкъид къабар,
Гузавайла гьар къуз азар?
Алахъ мийир къуриз гьиссер,
Чин тийидай мензил, часпар.
ТIем къакъудиз, физва яшар,
Дегиш ийиз чинин рангар,
Девриш хьана къекъвезва зун,
РикIикай куьз туш ваз хабар?
ГьикI лугьун чаз?
Са къул кьведан лувак квайла,
Мурадрин рехъ цавук квайла,
Къаю гатаз, сувук квайла,
Бахтлу эл я гьикI лугьун чаз?
Ханди ампад тIул хвейила,
Артухзавай дул хвейила,
Гьахъсузвилин юл хвейила,
Бахтлу эл я гьикI лугьун чаз?
Чун цIурурун фикир тирла,
Экуь йикъан эхир тирла,
Руьгьдин къулар пехир тирла,
Бахтлу эл я гьикI лугьун чаз?
Жувахъ кьилдин кIвал тахьанмаз,
КIвалихъ пару, цал тахьанмаз,
Сагълам руьгьдин гьал тахьанмаз,
Бахтлу эл я лугьуз жеч чаз?
Ахмакь касдин руьгьдин гьарай
Пулдихъ — къуллугъ, тIварар чIехи,
Къачунва гьакI кIвалер шумуд.
Акунач кIус серин, гъвечIи,
Заз уьмуьрдин цавал булут.
Кьил цавава, руьгь гарава,
КIвалах чIемяй, дуьз кьацIава.
Кесиб туш зун гьарай физвай,
Гъамлу рикIяй мекь-къай физвай.
Жув бахтлу яз гьисаб кьаз жеч…
Лезги халкьдин бахт такунмаз,
Часпар чIурай вахт такунмаз,
Жув бахтлудай гьисаб кьаз жеч,
Дидед руьгьдин тахт такунмаз.
Чешмедин яд пак таххьанмаз,
КIвалихъ кьилдин рак таххьанмаз,
Жув бахтлудай гьисаб кьаз жеч,
Дуьньядал рагъ, гьахъ тахтанмаз.
Фикир-фагьум элдикай я,
Къул чIурзавай селдикай я.
Гьар са юкъуз япуз къвезвай
Бед хабаррин телдикай я.
Гьавиляй я нагъв хьун вилел,
ДатIана зи тIал хьун рикIе,
Къуй чилин герб лиф хьуй лацу,
ЦIай туьхуьрдай, яд кьаз сиве.
17.07.2024
Камални жамал
ДатIана иервал
Куьмек яз амукьдач.
Сегьердин эквер чал
Сад хьиз бул ацукьдач.
Даим я камалдин
Къашар, чун чIагурдай.
Къени кар — жамалдин
Несилри машгьурда.
Абур кьвед даях я
Инсанрин уьмуьрриз.
Чархачи-пайдах я
Хкаждай гьуьндуьрриз.
Са багъридиз
ДатIана на гъвечIидай кьуна,
ТиртIани зун яшариз чIехи.
Сумбат къван хьиз, терхидай кьуна,
Фикир, ният ятIани михьи.
Са кIвач фена къе сура ава,
Гила кьванни яхъ тIун чIехидай!
РикIе ктIай ви гъура авай,
Куьз я вун заз руьгьер рехидай?
Ник кьуш кватIа, чIехидай кьамир,
Яшлубур хуьх гьуьрметдин кIарцIел!
Ажуз инсан гъвечIидай кьамир,
Дамах ая уймахдин тIварцIел!
Тарашчийриз
Хизан пата — кьил чинава,
Пахта ядай гъил инава.
Сефил нагъма — бед тамаша
Дуьз аквадай вил гьинава?
Яд рагъулиз пак чешмедин,
Хкуддайбур диб уьлкведин,
Ягьдин перде аламачир,
Дуван акуй куь гуьрзеди.
Зили къваздач жасаддал мад,
Тух хьайила, эхвичIда фад.
Зилидилай агъуз женни,
Лугьузвай са чеб хьуй абад.
Гьатай чIавуз кIеве Ватан
Кайи хирез тийир дарман,
Диде хуьнкай кьил къакъуддай
Куьн, хаинар, я чи душман.
Чпи ашдин нез кьил къазмах,
Ягълу цIалцIам, некIед къаймах,
Квез тугъ бес я лугьузава,
АвуртIани гьикьван кIвалах.
Пул, эменни ийиз хчал,
Кесиб махлукь ийиз усал,
Кур нефсиниз чизвач кьадар,
ЧIаван уьзуьр — я куьн тIугъвал.
Къул тапшурмиш нел ийин бес,
Кутадайвал чи рикIик хвеш?
Тарашзава, тахт кьун кумаз,
Тахт вугайди хьайтIан мирес.
ВерцIи я вун, уьмуьр, гьикьван…
ВерцIи я вун, уьмуьр, гьикьван,
АватIани сегьне пашман,
ГьатайтIани тIвал-хъутIалра,
Агализ рехъ, тваз маргъалра.
ВерцIи я вун, уьмуьр, — мугьман,
Дарманрикай хьайтIан лукьман.
Файтун физ хьуй, бахт вилик кваз,
Хъсанвалун — къаст рикIик кваз.
ХьайитIани бул синагъра,
КIанда уьмуьр шем-чирагъра.
Тух жеч инсан уьмуьрдикай,
ТIямрикай, атиррикай.
АвуртIани рам са асир,
Къведа ажал са къуз эхир.
Техфий садни, туна пехир,
ХьайитIани кас вич везир.
Кьведар
Са рикI, са чин ганва гьардаз уьмуьрда,
Хуьх лекесуз, твамир, инсан, пехирда.
* * *
Са рикI, са чин ава диде Ватандихъ,
Кьве чин, кьве мез бес куьз жезва инсандихъ?
* * *
Кьве чин ава багъишзавай шабагьдихъ,
Кьве чин хьунухь чидач, валлагь, силагьдиз.
* * *
Са кьил ава: хъсанвилихъ — атир гур,
Амма кьве кьил: яманвилихъ — пехир гур.
* * *
Кьве кьил ава уьмуьрдихъни дяведихъ,
ЭгечIдалди, чин элкъуьра Меккадихъ.
* * *
КуькIуьрдалди уьмуьрдин шем-чирагъар,
Алуд ая имтигьанар — синагъар.
Кьудар
Яшара — нур, къашар жен чи суьгьуьрдин,
РикI гьахъунихъ терсз хьана хуруда.
ХъуьтIуькайни гатфар жен чаз атирдин.
Хтулрикай безек хьана уьмуьрдин.
* * *
Ришветчидихъ женни виждан,
Ацlурзавай пулдив жибин?
Ахьтин касди хуьнни Ватан,
Синагъра жез рекье четин?
* * *
Акатнава юзун жанлу алемдик,
Ракъинин нур хвеш кутазвай къуват жез.
Чlагурзава чигеди чуьл мелгьемдив,
Цуькверикай чилел багьа къуват жез.
* * *
ЦIраз тахьуй куьн дуьньяда гъейридан,
Жуван диде, чIал, адет хуьх, бендеяр.
Халкьдин тIвар хуьн ягь хуьнуьх я виридан,
ТахьайтIани квехъ кьилди къул — уьлквеяр.
* * *
Зи далудал къугъвазва къай кефердин,
Гьахьзава ам, хьел хьиз, хуруз, жигердиз.
Рахкурзава, агализ рехъ, кьибледихъ
Рахкурзавач, вил галаз, зун шегьердихъ.
* * *
Айиб тушни маса къачун какаяр,
Авач лугьуз верчер хуьдай чкаяр?
Мегер икьван темпел женни бендеяр,
Кьабулзавай гъейрибурун тегьнеяр?
«Лезги газетдин» 2024-йисан 34-нумрадай
_____________________________
Эбеди кукIушдиз
(СтIал Сулейманаз)
Лугьуз жеч кас савадсуз тир,
Ибретдин тарс ктаб хьайи,
Гъайи бегьер кал, дадсуз тир,
Душмандиз дуьз жаваб гайи.
Пагь, зигьиндин деринвилел,
Мягьтел тахьай кас аватIа?
Гьар синагъдин четинвили,
Ишел тагъай кас аватIа?
Къачур тарсар уьмуьрдивай,
Чешне хьана пак несилдиз,
Амадаг жез чуьнгуьрдикай,
ЧIал лагьана гьакI билбилдиз.
Явакьанар, фукъиранар,
Айгьамдалди гатаз хьана.
Халкьдихъ рикI кай къагьриманар,
Адан руьгьдив рахаз хьана.
Эверзава шаирди чаз,
Михьи хъийиз эдеб, ахлакь.
Эверзава магьирди чаз,
Хци хъийиз руьгьдин яракь.
Намусдиз хьиз, ада жуван
Къуллугъна са пак Ватандиз.
Кьабулна са цав гуьлуьшан,
Тергиз чилел мичI гьижрандин.
Камалдин нур гузвай цIарцIар,
Чи бейнида акьазава.
Тербия гур гьакъисагъ кар,
Гьар шиирдай аквазава.
Сулейман чи Шалбуз сув я,
КIевиз тежер циферивай.
Халкьдин руьгьдин пайдах, лув я,
Хаз тежедай типIеривай.
«Лезги газетдин» 2024-йисан 47-нумрадай
__________________________________
Арандиз мехъерик атай дагъвидикай кьиса
Августдин варз. Лезгийрин адет яз, — мехъерин варз. Пара чими, зегьемлу йикъар алукьнавай. Дагъдин хуьре яшамиш жезвай ПIетIал арандиз куьч хьанвай ДуцIалай гададин мехъерал теклифзавай чар агакьна. Дагъвийрин къанунралди, ПIетIа, гвеж гьерен гарданда келегъа туна, мехъерик фин кьетIна. Яргъал рекьерай чими вахтунда чан алаз лапаг тухун регьят кар туширтIани, къастунал кIеви ПIетIа вичин рикIик квай кар кьилиз акъудна.
Мехъерзавай дустунин кIвалин варарай гьахьнамазди, кьамал вичи гъанвай гьер кьуна, ПIетIа «терекма» макьамдал вижевай са кьуьл авуна. Ахпа дустар гарданра гьатна. Нисинилай эгечIна, няналди столдихъ гагь садахъ галаз, гагь муькуьдахъ галаз ацукьиз хьайи ПIетI нянихъ сархуш хьана. Ам вич вичик кумачир. Эхир ДуцIа ПIетI, гьаятдавай столдихъай къарагъарна, кIвализ хутахна, лимон кутуна, туьнт кьве истикан чай гана, ксурна.
Йифен кьулариз вич вичел хтай ПIетIаз сиве сарарин регъв амачирди чир хьана. Ам фикирлу хьана, къарагъна, гьаятдиз эвичIна. ПIетI ина-ана къекъвена, адан рикIел вич экъуьчайди хтана. Ам кьуд патахъ килигна, садазни вич таквазвайди чир хьайила, фуруз эвичIна, анай вичин квахьай сарарин регъв жагъурна. Булахдал фена, ада ам чуьхвена, сиве хтун хъувуна. Ахпа ПIетI хъфена, ксана.
Экуьнахъ ПIетIан кьил тIазвай. Чинин рангар атIанвай адаз дуст ДуцIакай регъуьзвай. Адавай ДуцIан патав агатиз жезмачир. ДуцI дустунин патав фена, адавай гьал-кеф жузуна, ахпа адаз хъуьтуьлдаказ лагьана:
— Им аран я гьа, аран, кака чилел чурурдай. Гьар са накьвадал вичиз хас тир къанунри агъавалзава. Абур инкар авуна виже къведач. Дагъдин шагьвар квай цIару серинрик хъвайи эрекьди бегьем таъсир тийиз вердиш ваз акI я хьи, арандани ракъинин хьелерин сачахрик гьакьван ички хъваз жеда. Ваъ, дуст, ина нивай хьайитIани таб гуз жедач.
«Сагърай» лагьана, дустунин кIваляй эхкъечIай ПIетI шегьре рекьин къерехда автобус вилив хуьз акъвазнавайла, адал фадлай арандиз куьч хьанвай мирес Самсар гьалтна. Миресди ПIетI вичин кIвализ хутахна, къунагъламишна. ЦIуд йисуз чилин кIаник квай чехирдин берни жагъурна, Самсара графинкада цана, суфрадал эцигна. Кайваниди са арадилай акъугънавай кIекни гъана. Кьве миресди, суфрадихъ яргъалди ацукьна, каш-мекь ийиз чехирдин тIям акуна. Амма инални ПIетIаз хъунин кьадар чир хьанач. Са арадилай адан гуьгьуьлар чIур жез башламишна. ПIетI столдихъай къарагъна, кIвачин рекьиз фидайла, ярх хьана. Самсара ам къарагъарна, адав къайи душ кьабулиз туна. Вич вичел хтай ПIетIаз чайни гана. Пакадин юкъуз ПIетI дагъдиз рекье гьатна. Жузун-качузун авурбуруз ПIетIа лугьуда:
— Дуьньяда вуч хъсанвал аватIа, и дагълара ава, гьикьван хъвайитIани, ина пиян жедач, жув кIубандиз гьиссда. Чан пIирер, — хълагьна ада, — куь куьлгедикай зун садрани хкечI хъийидач. Женнетни ина ава, гьуьрметни.
И гафар ван хьайи агъсакъал Бега адаз икI лагьана:
— Женнетни жегьеннем гьар са касдин вичин кIвачин кIаник ква. Дуьз кам вегьеда на, женнет кьисмет жеда, чIуру кам вегьеда на — жегьеннем.
«Лезги газетдин» 2025-йисан 4-нумрадай
