АХЦЕГЬ МАГЬАРАМ-ЭФЕНДИ Я рагьман (Мустазад ) Начагъвили тунва къе зун есирда, Гьелекзава тIалари зи ширин чан, Я Рабби, Рагьман1! Йифиз-юкъуз гьатнава зун фикирда, Вуна ая зи дердиниз са дарман, Я Азимушан2! Чидач гьинай атанатIа и азар, Азардикай хьанва михьиз зун бизар, Гьикьван чIугван адакай за агьузар?! Ракъура зи патав, Худа, На Лукьман3! Ая заз...
ИЛИМДИННИ МАРИФАТДИН НУРАР ЧУКIУРАЙ ЧИРАГЪ Магьарам-эфендидикай сифте яз Алкьвадар Гьасан-эфендиди вичин “Асари-Дагъустан” ктабда малумат ганай. Авторди кхьизва: “Кьвед лагьай Сурхай-хандин девирда чIехи алимрин жергедик прозадин эсерар ва араб чIалал гуьзел шиирар кхьенвай къумухви Мегьамед-эфенди Зарир ва ахцегьви Магьарам-эфенди акатзава. Магьарам-эфендиди физикадай ва философиядай тарсар гузвайди тир…”. Алкьвадар Гьасан-эфендидилай гуьгъуьниз Ахцегь Магьарам-эфендидикай кхьейди къумукьрин алим Назир...
Демирбег Эмирбегов асул пешедин рекьяй эколог, биолог, тIебиат хуьнин къаравулчи я. Ам Хив райондин къадим ва гьакьван гуьрчег пипIерикай сад тир Хъукьварин хуьре дидедиз хьана, чIехи хьана. Агрономвилин пеше къачурдалай кьулухъ хтана, мад гьа хайи хуьре ва районда кIвалахзава. ТIебиатдин гуьрчегвилерал хьиз, ам чIалан гуьрчегвилелни ашукь я. Гагь-гагь шиирарни кхьида. Виридалайни артух фикир ада хайи...
За “Лезги газетдин” 37-40 нумрайриз акъатай лезги чIалал алахънавай алим Фейзудин Нагъиеван “ЧIалан месэлаяр гьялун квелай гатIунда” макъала са шумуд сеферда мукьуфдивди кIелна. Дуьз лагьайтIа, зун а макъаладикай жуван фикирарни кхьида лугьуз са шумудра гьазурни хьана, амма гьар гьикI ятIани, гежел аватна. ЧIалакай рахун гьамиша кутугнава. 28-декабрдиз хтай “ЛГ”-да чIалан гьакъиндай чпин фикирар Агъали Закирова,...
2017-йисан эхирда Махачкъаладин “Мавел” чапханадай лезги халкьдин тарихда сифте яз 27500 гаф авай, абур урус чIалаз элкъуьрнавай “Гафарган” акъатайла (ихьтин “Гафарган” Дагъустандин мад са халкьдихъни гьеле авач) гзаф инсанриз рикIивай шад хьана. Заз садбуру, гъил кьуна, садбуру мукьвал-яргъал шегьеррайни хуьрерай зенгер авуна, тебрикна, чпин фикирар лагьана. Абурун арада хайи чIалал рикI алай гьуьрметлу инсанар —...
Мукьварал чи гъиле профессор Къ.Х. Акимован ООО «Мавел» издательствода акъуднавай «Лезги-урус гафарган» ктаб гьатнава. Ам басма ийидалди газетрай, чкадин телевиденидай датIана малуматарни рекламаяр физвай – подписка авун тIалабзавай. Къ.Х. Акимов алай девирда чIехи алим яз, 11 романдин, лезги учебникрин, программайрин ва вишералди илимдин макъалайринни публицистикадин эсеррин автор яз вирибуруз сейли я. Адаз халкьдин патай авай...
Драма вуч я? Литературадин (чIалан яратмишунрин) са хел яз, и жуьредин эсерри чи уьмуьрда кьетIен чка кьазва. Литературадин терминрин словарда «драма» эсеррин игитрин рахунрикай ибарат, вичихъ са тайин сюжет (гьерекатар кьиле фин) авай эсер тирди къейднава. Драматургия, драмадин эсерар ахтармишзавай илим хьунихъ галаз сад хьиз, санлай драмадин вири эсерризни (яратмишунризни) лугьузва. Чахъ, лезгийрихъни, жуван милли...
Квез и шикилдай аквазвайди хъартасви (Мегьарамдхуьруьн район) полковник Саидалиев Шагьвелед Шагьэмировичан мукьвара чапдай акъатнавай вад лагьай ктаб я. И ктабдиз ада вичин хайи хуьруьн “Хъартасар” тIвар ганва. Автор гьа ихьтин кьил алай поэмада, дяведин четин йисарилай башламишна, къенин йикъалди хъартасвийри чIугур зегьметдикай, абурун агалкьунрикай, мублагьвилерикай рахазва. Аяларни рикIелай алуднавач. Са жерге эсерра Ш.Саидалиева икьван чIавалди...
И йикъара кIелдайбурув Дагъустандин халкьдин шаир Арбен Къардашан нубатдин ктаб агакьнава. Ам шаирдин хкянавай эсеррикай (шииррикай, поэмайрикай, сонетрикай, гъезелрикай…) туькIуьрнава, чебни урус чIалан таржумаяр я. Дугъриданни, Дагъустандин халкьдин шаирвилин арш къачунвай хцин яратмишунри фадлай чи республикадилай яргъарани кIелзавайбурун патай еке итиж арадал гъанвай. Гьеле М.Горькийдин тIварунихъ галай литинститутда кIелдай йисара Урусатдин машгьур шаирар тир Лев...
Вич чи арада амайтIа, чна адан 70 йисан юбилей санал къейддай. Амма, гьайиф, яратмишунрин чагъинда амаз, ам чавай къакъатна. ЯтIани шаир Гуьлмегьамед чахъ галама, адан илгьамлу цIарарин ктабар (лезги ва урус чIаларал) чи гъилера ама… Шаир 1948-йисан февралдин вацра дидедиз хьана. Докъузпара райондин Миграгърин хуьре. Гьа дагъдин мишекъат шартIара, Шалбуз дагъдин сваларин уьфтерикни ЧIехи вацIун...
