1941-йис
ЯхцIурни сад лагьай йис:
Гад алукьна гуьлуьшан.
Са хьел хьиз зи япарихъ
Ван галукьна перишан.
А чIавуз чун колхоздин
ЭчIел эчIез никIевай.
Рушарикай са паяр
Булахдал физ рекьевай…
ЧIуру хабар галукьна,
Квар аватна къуьневай.
Фенай вири Ватан хуьз —
ГъвечIи-чIехи хуьревай.
А чIавуз чал душманди
Кьве югъ хьанвай вегьена.
Самолетрин сесери
Чил-цав кузвай, ифена.
Чи къуватри, сабурдик
Кьве югъ абуруз багъишнай.
Яб тагана, душманди
Шегьер, кIвал, хуьр батмишнай.
Къати сел хьиз, къанихар
Моздокдал кьван атанай.
Ахпа, фена, игитри
Душмандин рехъ атIанай.
Хура турла, хипер хьиз,
Душман кьулухъ кат хьана,
Лаш галукьай кицIер хьиз,
Магъарайра гьат хьана.
Амазма чахъ игитар
Берлиндиз кьван чукурай,
Игитвилелд Рейхстагдал
Яру пайдах акIурай.
ХьаначиртIа Сталин,
Кьве югъ тир чахъ амайди.
Ам тир, Шалбуз дагъ хьтин,
Гьулдандин рикI авайди.
Гьар са хуьруьн винел чи
Музыкадин сес жедай,
Зиян гурдаз са сефер
Адан сая бес жедай.
Жанавурни хеб санал
Нез, хкведай яйлахдай.
Ял ядайла, санал физ,
Яд хъваз, хквез булахдай.
Чанда гила кичI ава
КIвач эцигдай чиликай.
Хкатзава ваз душман
Физвай дуьзен рекьикай.
Ери ятIа жуван чил,
Пиршипиррив ацIанва.
Бязибурун сив, кьве гъил
Ивидивди кьацIанва.
Гъалибвилин югъ…
КIуьд лагьай май атана — Гъалибвилин югъ…
Чи винелай къе душман алатай югъ я.
Пайдах цавуз хкажиз гайила буйругъ,
А душмандин рикI чилел аватай югъ я.
Къаргъайрин луж акъатнай,чеб-чпик квачиз,
Чи Ватандин кьегьалрин игитвал течиз.
КIватIна вири уьлквейрин нянеяр чпиз,
Къе а душман вич виляй аватай югъ я.
Сан гуз тежер кайи кьван шегьерар, хуьрер…
Сагъ хъжезмач душманди чал авур хирер.
Гъалибвилин Пайдахдал алкIана вилер,
Им Гитлерай агь-гьарай акъатай югъ я!..
Секин тир чун хушбахтлу азад Ватанда.
Душманди чаз авуна экуь къакай йиф.
Эх тежедай залан дерт ама чи чанда,
Телеф хьайи стхаяр, рухваяр гьайиф!..
Кабаб хьайи дидеяр, балаяр гьайиф!..
СтIал Мислимат, «ЛГ»-дин 2018-йисан 19-нумра
___________________________________________________________________________
Хьана вучдай?
Чарадал вил алай инсан,
На дуьньядал хьана вучдай?
Течирди кар, писни хъсан,
Ваз «инсан» тIвар гана вучдай?
Факъир касдин атIуз кIвал-мал,
ТIвар вид хьана алай кимел.
Течир фасикь гьарам, гьалал,
Дидеди вун хана вучдай?
Герек хьун туш уьмуьр кьуьзуь,
Квадра ктIай крар бязи!
Садни валай тушиз рази,
На фу нез, яд хъвана вучдай?
Зи рагъ, зи экв
Хизан я зи дуьньядин рагъ, варз, гъетер…
Зи экв, зи нур заз гайиди хизан я.
Бинедилай уьмуьр фена пис, бетер …
Агакьай вахт жуван бегьер хъсан я.
Гатфар акур билбилдиз хьиз, хуш хьана,
Чи девирдин хъуьтIуькайни гад хьурай.
Вирибуруз заз хьтин хва, руш хьана,
Гьар са буба-дидедин рикI шад хьурай!
Къалур тавур са чIуру кар бицIи заз,
Талгьай гафни цуьквед кефи хайи заз,
Хъуьцуьган гуз, ацукь, лугьур, бажи, заз,
Хциз чIехи бахтлу уьмуьр мад гурай!
Рушар я зи гьар сад са экв, малаик,
Масадан гунагь кутун тавур гьич чпик.
Аллагьди хуьй вири, бахтар физ вилик,
Гьуьрметлу тир хизан чпел кIватI хьурай!
Кьуьзуь жезва зун абурун гъилерал,
Са чIавузни эциг тийиз чилерал.
Сад Аллагьдин нур къуй чпин кIвалерал,
Зулун бегьер гатфарилай фад хьурай!
Гуж хьана…
Зун уьмуьрдин са паюна ксанва…
АкI жемир хьи, тухдалд ахвар тахьай хьиз.
Сад Аллагь, чи чил кIарабрив ршанва,
Дуьнья акур са шад инсан тахьай хьиз.
Сифтедай зун гъидай чIавуз арадиз
Чил женнет — багъ, закай шараг -лиф хьана.
Ядайла зи яшар са-сад харадиз,
Зи уьмуьрдин кьве пай чIулав йиф хьана.
Вахт я, лугьуз, са къуз на зун хутахда,
Зак кутур кIус накьвадин гъвел -бурж хьана.
Тагай бахтни, гана лугьуз къужахда,
“Ахце!” лугьуз, алахъайтIа, гуж хьана.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 12-нумрадай
____________________________________________________________________________________
Ватандин гъед
(Ватандин ЧIехи дяведин ветеран, рагьметлу Рамазан АБДУЛАЕВАН экуь къаматдиз бахшзава)
РикIел къвезва четин йисар,
Тарихдикай рахайла…
Ухьт алахьиз шехьзава чун,
Дяве рикIел хтайла.
Алатзамач гьич рикIелай
Авур гужар душманди…
Даим рикIяй акъатиз гум,
Уьмуьр хьана пашманди.
Хуьз фенай вун диде-Ватан,
Шарвили хьиз экъечIна.
Ватан патал эцигна чан,
Тергиз душман эгечIна.
Вилик жерге кьушунрин чи —
Офицер яз хьанай вун.
Душманд вилик рекьер атIуз,
Берлиндиз кьван фенай вун —
РикI хци тир къагьриман хва,
Яру пайдах гъилевай,
Душман тергна, жуван Ватан
Азад ийиз рикIевай.
Игит кьегьал, са чIавузни
Ви чандик кичI кваз хьанач.
Гьавиляй ви рикIин сергьят
Душманривай кьаз хьанач.
Чуьхвенай на дяведин тур
Чи душманрин ивидал.
Медалривди ацIурна хур,
Хтанай вун еридал.
Кьасумхуьруьн школада
Ви сес ама, хатI ама.
“КIела, чан хва! КIела, чан руш!” —
Лагьай гафар мад ама.
Фена вахтар… Фена йисар…
На гъиле кьур кар ама.
ЧIехи регьбер, чи рикIера
Ви гьунарлу тIвар ама…
Хьайи крар, эзбериз дерт,
Фена вилер ахварал…
Рагьметлу кас — Ватандин Гъед,
Хъфена вун цаварал!..
«Лезги газетдин» 2020-йисан 24-нумрадай
____________________________________________________________________________________________
Ракъинин гада ва живедин руш
(Риваят)
Ракъинин гада живедин рушал
Ашукь яз хьана фадлай сад-садал…
Кьведни сад хьтин агакьна чагъдиз
Суьгьбетиз кьведни фена са багъдиз…
Кьведни сад-садал жез хьана аруш…
Гададин гафар хьана рушаз хуш.
Кьведани санал ахъайиз гъам, дерт,
Ширин гафарал ийизвай суьгьбет.
Живеди кьунвай михьиз тарни там,
Акъатна чайгъун… (хъуьтIуьн цIиг тир ам).
Басмишзавай рагъ цифери санхъай,
ТIурфанди, гуз къив, ийизвай гьарай.
Хъфена гада, катна цаварал,
Гзаф ашукь тир рушан гафарал.
Ракъинин патав ацукьна сефил.
Кьилни хураваз, пашман яз гуьгьуьл.
“Вуч акуна, хва, ваз дуьньядикай?
Вуч хьанатIа, лагь, чуьнуьхмир закай!”
Хци дидедиз ахъайна суьгьбет,
Вичин чандавай хажалат, гъам, дерт…
“Ваз чидани, къе заз акур жейран?
АкуртIа, жеда и дуьнья гьейран!
Диде, чан диде, яхъ закай хабар,
Шумуд йиф я зи квахьнава ахвар.
Дагъларин ханум, ханумрин бике,
Живедин руш яз гьатнава рикIе.
Нагагь кьисметар… ам заз тахьайтIа,
Вучда бубади ам заз тагайтIа?!”
АтIана михьиз дидедин чара:
“Фида, чан хва, зун, це лугьуз пака”.
Хьана гуьлуьшан югъни, алахьна,
Хвани галаз рагъ живедиз гьахьна.
Кьуна рушан гъил, гилигна закIал,
Руша къалана вичин бубад кIвал.
“Такъа-такъа-такъ”, — гатана рикIин,
Лугьуз тежер кьван, живни тир къалин.
“Гьай…Гьай…” — лагьана, экъечIна диде,
Чинивай кIвахьиз живедин пилте.
Гана хуш салам, авуна суьгьбет,
Лагьана чпин рикIевай гъам-дерт:
— Дагъларин къуччагъ, Гимиш буба — чан,
Ви руш зи хциз хьанва гзаф кIан.
Разивал гана бубади вичин,
Жедайвал хьана мехъерар кIвачин.
ТуькIуьрна ирид къизилдин файтун,
Циферлай хьана зверун, калтугун.
Гьатна дуьньяда къукърумрин туьнт ван,
ЦIайлапан яна дагъдилай кьакьан.
Гьахьна чамарар руш авай кIвализ,
КIватI хьана вири, сусаз тамашиз.
Кьуна сусан гъил чамра хъуьчIуькай,
Файтунда аваз фена, вилик квай.
Агакьзавайла гададин кIвализ,
Ханумрин ханум яд хьана михьиз.
Гадади са хупI авуна цикай,
Шуьрбет кIвахьзавай рушан мецикай…
Гьа чIавуз абурун мехъерик квай зун,
Зи чанда ама гьайифдин зурзун.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 11-нумрадай.
__________________________________
«РикI аку, гудайла цIуз рум…»
Ви баркалла гьинава?
Ахтармишна за миллетар, гзафбур…
Гьарамдакай мал хьайибур гьинава?
Я итимдал, я архадал къвез абур…
Папан ятах кIвал хьайибур гьинава?
Ачух акур сифетарни рахунар
Инсанриз за сифтедай зи рикI гана.
Чир хьайила жезвай къал-къиж, кукIунар,
Лагь куьне, зи мергьяматвал гьикI хьана?
Шей-мал авач за масадавай тарашай.
Хурун девлет я Худади шабашай.
Чил низ хьана за кьве гъилив акъашай?
Я дуьнья, ви гьахъни дуван гьинава?
Акур бере мергьяматлу инсан яз,
На кьада ам багъридилай хъсан яз.
Ви кIвалахар кьуртIа элди масан яз,
Вахъ дуст, кьве чин алачирди, гьинава?
Куьз фагьумдач, гьикI рахазва зун, никай?
Низ дерт ава, на серкин яд хъуникай?
КичIе я заз зи тIал пехъи хьунихъай…
А дердинин дава-дарман гьинава?
Дидеди зун кьве чин алаз хайид туш.
Жуван зегьмет квачир фа дад гайид туш.
Са зеррени намусдал хъен гъайид туш…
Мислимат, лагь, ви баркалла гьинава?
Хъел къведачиртIа…
Инсандин рикI гьар са чIавуз
Агъзур жуьре дегиш жеда…
Кьулухъай ви дабан атIуз,
Мез туршибур дуьшуьш жеда.
ХупI тир туькьуьл инсан чилел
Туьретмишни жедачиртIа…
Муъмин ксар, абурукай хъел
Ажеб тир квез къведачиртIа!
Твар акатайдаз
Инсандин мез гьикьван я пис,
Хъуьхъуьндик твар акатайла?!
Гьайванни жеч ахьтин иблис,
Вич-вичелай алатайла.
Ам тепилмиш жеда вал, къвез,
Чиз амукьдач къунши-мирес.
Вал къупаран хкажда сес,
Са жизви гар акъатайла.
ГьикI акъвазда, чуькьвез кьве къвал?
Им кар яни, я кьей хуьр-кIвал:
Гьахъсуз тваз ви кIарабра тIал,
Вак вичин серф акатайла?
Зи къапудал эцигна гъил,
Жуьже кIек хьиз, хкажна кьил…
Заз чидачир… На ви а кьил
Чирна, вун зав агатайла…
Вуна кхьихь…
Вуч ятIа затI тийижир кас, гъавурда ам
туна кIанда.
КIвализ ягъай жув чидай лаз жуван цлал
туна кIанда.
Патай гъана, гилиг женни беневшадихъ
галачир пеш?
Гуьгьуьлсуздаказ килиг женни жуван рикIяй
авачир хвеш?
Заз бетерсуз туькьуьл ятIа, ваз пIапIрусдин
гум ширин я.
Ваз кIаниди шегьер ятIа, заз зи накьвни
къум ширин я.
Масад твамир чи арада, чун кьве дуст я
рахазвайбур.
Вуч акьул гуй ваз чарада? Чар, къелем я
аквазвайбур…
Вуч аматIа лагь ви рикIе, вуна кхьихь,
за къул чIугван.
ЧIуру крар тике-тике ийидайвал,
чукIул чIугван.
Ви дерт ваз я
Гьикьван хьуй вун тIаз, къаткана?!
КIантIа кьве варз хьуй вун месел,
Ви гьал жузаз вуж атана?
ТIуьн кIанибур бул я варцел…
Факъир, вакай низ хабар я?
Вуж хьурай ви гьал жузадай?
Мукьвабурни вахъ самбар я,
ТIуьн-хъун авай кIвал жузадай.
Авахьрай вил чарадаллай!
Тахьуй, яллагь, жибин ичIи:
ЗатI авачиз арадаллай,
Мидя жеда мукьва-кьили…
КIан туш
Жуваз такIан душмандиз кам
Жедай, жуван чанни кIан туш,
Вахни стха, багъри хьуй ам,
Веледдин тIвар-ванни кIан туш.
Мез фасагьат, рикI наргимиш,
Къара шигьидай кьаз гимиш…
Жез хьайитIа жувал дуьшуьш,
Экв тагудай гъедни кIан туш.
Вич милайим кьуна къалаз,
Гел квадриз, вак акваз-акваз,
Илан хьтин, кьве мез аваз,
Рахар ачкар, къведни кIан туш.
Ракъиб жувал гьалт хьайитIа,
Багъридани кIур гайитIа,
Нагагьда заз гуз хьайитIа,
Акьсанд яз, гур емни кIан туш!
За вуч лугьун…
Писни хъсан фагьумдайди жедач ягъалмиш.
Инсан женни гъавурда тваз тежедай
къалмиш?
* * *
Рагъ акурла, хъуьрез жеда никIеллай аюх…
АкI жеда хьи вичинди хьиз хуьрни кIвал,
къурух.
* * *
Сад гьалтна зал вуч затI ятIа течирди
намус,
Хуьзвай ада кIвалин пипIе ашна квай тапус.
* * *
Мад гьалтна зал са япалух, вичиз муьгъ
тежер,
Кьазвай ада гафаралди мискIиндай
къуьрер.
* * *
Мад сад хьана лугьур вичи керекулдиз
къвед.
Аквар гьалда, гьа са пехърен шарагар тир
кьвед.
* * *
Са чIавузни залан гьулдан жерид туш
кьезил.
Вучта на ви аватайла кепекдиз къизил?
* * *
Фидай хьи зун, чидайтIа заз кьуьд тежер
уьлкве,
Са чIавузни тежедайвал бахтунал леке.
* * *
Къанихрикай жедач, гьелбет, садазни
дустар…
Агъуз жер туш ви тIвар, къимет, чIаларин
устIар.
«Хийирдиз хьуй…»
Ви суфрадик куьк хьайила берекат,
Ваз гъил ядай ярар-дустар бул хьана…
КIватIа суфра, зун къведайла, гьерекат:
Зи кIвале кьуьд, ам ви кIвале зул хьана.
«Хийирдиз хьуй» бул рахунар зулукай,
Фагьум тийиз, хъуьтIуьхъ гатфар галайди.
Хабарсуз хьел галукьайла кьулухъай,
Гадар тахьуй, жакьваз сиве авайди.
Бязи ксар акурла заз…
Бязи ксар акурла заз, гъилевай кар гадриз
кIан я.
Гьиллебаздин сифетни кваз вилерикай
квадриз кIан я.
Хуьруьз, кIвализ хьана душман, кьаз ябудай
квачир аман
Хьанвайди чан гъунал пашман алай чилни
гадриз кIан я.
Инсан ятIа, жен зирек яз, къалаз элдиз
жув са экв яз,
Рахан тийир сив, герек яз, вални дапIар
гьализ кIан я.
КIан жемир ваз
КIан жемир ваз, камаллу хва, чарадан
риб аватай.
Ам са касдин эрчIи къуьн я, жинабдихъай
галатай.
Юкъуз хипен хам акьалжиз, йифен жемир
жанавур.
Гьа вун хьайи геле гьатда балаярни,
вун акур.
Несилрални гъида нянет алчах рекье
кьейида.
Бахт тушни жув, намуслу яз, гъилерал
кьун вирида.
Хъсан тир…
Ваясуз тир буш гафарихъ
Кар хьанайтIа, гьам хъсан тир!
Гьар инсандал вичиз лайих
ТIвар хьанайтIа, гьам хъсан тир!
Гьайванар я ламни балкIан…
Гьич гаф авач тIуьниз ламран.
Лаш галачиз, кIулал адан
Пар хьанайтIа, гьам хъсан тир!
Вуж ятIа?
ХупI хъилен ажугъ кваз кул-кус рахазва,
Элкъуьриз пешери далу пад чпин.
Чуьл, тIурфан акьалтна, гьуьл хьиз аквазва,
МуркIадин къаябри гатаз чилин чин.
Физва яд, тарни там, куьчеяр чуьхуьз.
Самурдин сел хьана, рагара акьаз.
Ван алаз шехьзава чилни цав михьиз.
Къув ягъиз, катзава цифер гьар патаз.
Пуд югъ я, гьа сад хьиз алахь тийиз, къваз…
Вуж ятIа чиркин яз гатIурди чилив?
Вичизни чизвайтIа, хъсан тир адаз
Хуьзвайди цифери цавай вич вилив…
КъекъечIна вун?
На зун патал атIана шефтелдин цуьквер…
Зи гуьгьуьл шад авуна, таза тар — пашман.
За гъил яргъи авун ваз аквамир иер…
Ваз хъвер хьана, зун кьуна цуьквери душман.
Савкьат гъиле кьуна за, пашманвал хвена:
Акваз-акваз алгъурна цуьквери кьилер…
ГъвечIи хтул, зи чинин шадвал туьхвена.
АцIана зи гьайифдин накъварив вилер.
КIан туш рикIиз…
Вич деведал алаз кьадай, вун яхдай,
Яд тахъварди агъуз латар-булахдай,
Фитнечияр кIватIиз, дустар къерехдай…
КIандач рекье физ заз адахъ галазни.
Садбур ава, гаф рахаз, вил агажиз,
КIандай ви хам, серф ганайтIа, алажиз.
Жизвидилай гъилер кьуьнтел къакъажиз,
Русвагьдайдав герек туш заз рахазни.
Инсанвилин зерре квачир, яз гьайван,
Вичин алкIаш-ламрай такьаз ви балкIан.
Чин тийирди вич акъатай хьран кIан
Вуж ятIани, кIан туш ам заз аквазни.
Кстахдиз хвейиди
Семен балкIан кIвачерикай кхунда,
ЦIикьвед къамчи са къуз бес туш ябудиз.
Лугьун хас туш: я куьк, я ам яхунда,
Жув бизармир, пурар адав агудиз.
Бубад варце кIвачер амаз гъайиди,
Иесидиз ваъ, ам лутуйриз экв жеда.
Дидеди рикI алаз, кстах хвейиди
Гурар-кIане кIвачер михьдай пек жеда.
«Лезги газетдин» 2024-йисан 31-нумрадай.
