Мегьамед Ярагъидин весияр
Къадакьар буш хьайила чи Куьредин,
Малум хьана гъалатIар чи къилихдай.
Насигьатар гуз чаз са виш жуьредин,
Мегьамедан руьгь хтанва тарихдай.
Эхиз хьанач адавай чи гунагьар,
ГьикI ятIани, вичин багъри Ватан я.
Вишералди хьуй лугьузва пачагьар,
Адалат, гьахъ квахьун рикIиз такIан я.
Гьикьван кьиляй дегишвилер хьайитIан,
Лугьузва чаз куьн сад-садвай къакъатмир.
Уьмуьрди квез туькьуьлвилер гъайитIан,
Инсанвилин дуьз рекьелай алатмир.
Сада-сад куьн истисмармир лугьузва.
Сада-садаз виняйгъузни килигмир.
Писвална, на дуьньядай вуч тухузва?!
Бахтсузвилел жуван бахтни эцигмир.
Мад лугьузва, садвал мецел хъсан туш,
Садвал кIанда руьгьда, рикIе, крара.
Къекъверагвал кутугнавай лишан туш,
Кьал экъуьрмир затI авачир сарара.
Суал гузва, чиливай вуч къачузва?!
Женнет хьтин адан мешреб чIур хьана.
Майишатар гужлу ая лугьузва,
Акъвазмир куьн руьгьер, зигьин кур хьана.
Жув лукI жемир, кьамир лукIвал жувазни.
Дардавайди виниз акъуд лугьузва.
Ялни ягъиз, чира зегьмет чIугвазни,
Мумкинвилер Аллагьди квев вугузва.
Кьил гижи жез, наркотикдин, ичкидин
Есирвиле гьатиз тахьуй лугьузва.
Абуру, шаксуз, рикIин ишигъ квадарна,
Алдатмишна, куьн дагьардихъ тухузва.
ТIалабзава вири диндиз, имандиз
Гьуьрмет ийиз, адалатдиз мукьва хьун.
Адан пак тир шартIар гьар са хизандиз
Хканва чун дуьз гьуьрметрин юкьва хьун.
Дагъустандин халкьдиз садвал тебрикна,
ГъалатIриз рехъ тагана, хъсанвилин,
Мегьамеда вичин мерд гъил виликна,
Лишанар хуьх лугьузва инсанвилин.
Ни вуч?..
Лежберди
Куьтен сухда кьуьгъверриз,
ЧукIул хьтин дуьдгъвердиз.
Яру къуьлер чукIурда,
Ник бегьердив ацIурда.
Вилер тух жеч тамашдай,
Фу жеда чан фарашдай.
Фу геж хьайи чубанди
Чантад пипIяй жагъайла са хъухъвай кьас,
Гадади ам виртIед регъ хьиз жакьвадай.
Лугьудай хьи, вил къекъуьриз чуьллерал,
Ажеб ширин фу экъечIда накьвадай.
Муьфтехурди
Муьфтехурди лагьана:
— Физва крар чIемяй хьиз.
Къачуна са еке тIур,
Экъяна лап кIаняй хьиз.
Ялна, ялна, акъатнач,
ТIур лап яцIа акIана.
Тум кайила тIурунин,
Вун пад хьуй, нефс, лагьана.
Заз акуна
Уьмуьрдик зарб акатда,
ТагайтIани разивал.
Жегьил вахтар алатда,
Саламалейк, кьуьзуьвал.
Заз акуна гьелек, фелек,
Кат-калтугиз, чалдайбур.
Гьекьед стIал кутаз пелек,
Зегьметдалди ялдайбур.
Ялна, ялна, гьа са кьас фу,
Гужуналди гьатайбур.
Кьадардилай артух ялна,
Вахт тахьанмаз кIватайбур.
Вири уьмуьр зегьмет хьана,
Хьанач чандиз кIанивал.
Гьар югъ каш-мекь, зиллет хьана,
Саламалейк, кьуьзуьвал.
Заз акуна сагъ са эрекь,
Хъвана, жуфтдиз недайбур.
Ахпа сивяй вуч кьван чиркин,
КьацIай гафар къведайбур.
Къайи къванцел эцигна тум,
ЧIулав чехир хъвадайбур,
Закускадиз пIапIрусдин гум,
Кудай чичIек кьадайбур.
Гьа икI юхсул жедалди чеб,
Гьа хьуй лугьуз хьайивал.
ЯхцIур йисаз къведалди чеб,
Саламалейк, кьуьзуьвал.
Заз акуна агъур зегьмет
Галай падни такурбур.
Бул асайиш, тIуьн-хъун ийиз,
Руфунал кIвенкI авурбур.
РикI назик я, ял акьахнач,
Руфунай гуз аксивал,
Эхиз хьанач нефсинин гуж,
Саламалейк, кьуьзуьвал.
Кьузуьвал ваъ, чаз яшлувал
Чи уьмуьрда герек я.
Кьуьзуьвилин какур жедай
Беден гьелек-фелек я.
Чандиз хесте кьисмет пис я,
Пис я каш-мекь, зиллетни.
Чи акьулдал туьгьмет пис я,
КьатIун квахьай миллетни.
Низ лугьуда, низ минетда,
Ви гаф кьадай вуж ава?
Чи акьулдал ахмакьвили
Кьуьл гьалчнавай гуж ава.
Исмихан Къадимов, «Лезги газетдин» 2018-йисан 20-нумра
_____________________________________________________________
Къизилдин кьеб
Кьеб авалда къизилдин,
Аллагьд кIвале цаварал.
Гьазурнавай эцигна,
Малаикдин луварал.
КIанзавалда кьепIиниз,
Чилерал къвез дамахдай.
Милайим са куьрпе кьаз,
Жегьил сусан къужахдай.
Ам са бахт яз ракъинин,
Нурарайгъуз къведалда.
Анжах ферли свас патал
Багьа савкьат жедалда.
Герек суса хизандиз
РикIин мердвал гайитIа,
Гъуьлуьн диде гьа вичин,
Диде кьван кIан хьайитIа.
Ферли сусан суракьда,
Худ мензилар атIузва.
Амма чилел ахьтин свас
Малум хьанвач лугьузва.
«Лезги газетдин» 2018-йисан 27-нумрадай
_________________________________________________________________
Етим жемир, зи халкь
Етим жемир, зи халкь, Эмин къакъатна,
Адан багьа тIвар эбеди хуьз алахъ.
Къе виш йисар ам галачиз акъатна,
Адан чIалар гьар къуз мецел гъиз алахъ.
Чи дамах я, шаир Эмин тIвар аваз,
Руьгьдин суьрет, илгьамдин диб кутурди,
Туькезбанан муьгьуьббатдин зар аваз,
Эхирдал кьван вафалувал авурди.
Эмин гьейран хьайи ширин легьзеяр,
Дагъдин кукIвал булутар къвез юзурай,
Амазма чахъ никIер, сувун мезреяр,
Куьлуь марфар къвез бегьердив ацIурай.
Аниз пара чубарукар, лифер къвез,
Шагьвард хура вили цавал къугъвада.
Куьне акI яхъ, вацран секин йифер къвез,
Эминан руьгь ава гьабурун арада.
Руьгь юрдарал вил галамаз хкведа,
Чанда гзаф чалар амаз къизилдин,
Ам гьамиша хайи чилел элкъведа,
РикIин гафар везинда тваз билбилдин.
А чилерал туьрездални дергесдал
Эминани векь ягъиз, цан цайид я.
Гуьзел чIалар яратмишиз гьевесдал,
Лезги чилел даим ашукь хьайид я.
ЧIалара хуш рангар ганвай туьк хьтин,
Лезги рушан гуьзел къамат сирзава.
Адан михьи муьгьуьббатдиз цуьк хьтин
Чаз датIана вафалу жез чирзава.
Адан кьилиз тефей рикIин къастари,
ТIалабзава чун уьтквембур хьун патал.
Фикир тагуз я дар, гегьенш вахтариз,
Лезги чилин дамах вине кьун патал.
Эмин гьейран хьайи чилер гадармир,
А чилел куьн лигим жеда, инсанар.
Эминан ирс, экуь къастар квадармир,
КвадрайтIа, куьн етим жеда, инсанар.
«Лезги газетдин» 2018-йисан 28-нумрадай
__________________________________________________________________________________________
Кьуьзуь фендигар
КIвале сусар, рухваяр,
Хизан шадлу гьевесдин,
Хтуларни архаяр,
Хвехвер хьтин кIерецдин.
Къари зирек гар хьтин,
КIаз хьиз кIвалихъ гелкъведай.
Кьуьзек мегъуьн тар хьтин,
Михни ягъиз тежедай.
Кал ацаз, квар юзуриз,
Къаридиз хуш кIвалах я.
КIвал няметрив ацIуриз,
Хизан патал дамах я.
НекIед чар кьаз иердиз,
КIватIда гьар къуз къариди,
Ам галтадиз дуьдгъвердиз,
Элкъуьрзава хьайиди.
Бирдан къари перт хьана,
Пис хиялра гьахьзава.
Шумуд югъ я дерт хьана,
НекIедилай чар квахьзава.
Кьве гъиливни кьил кьуна,
Суракьайла къариди,
Къвазна хизан кьинер кьаз,
Вуж хьуй и сед хьайиди.
Хияларда къариди,
Яраб кацин кар ятIа?
Къалпагъ къачуз алудиз,
Им гьи фендигар ятIа?
Зун аку, и фенд аку,
Бейнида гьакь тийизвай.
Валлагь, им къаст эцигна,
Ягьанат я ийизвай.
КIвале гьуьжет хьайила,
Къари вичик кумукьда.
НекIедилай чарарни
Кя тавуна амукьда.
Эхир икI са сеферда,
Йифен юкьвар хьайила,
Ахтармишда къариди,
Кьуьзек къецел фейила.
Нин шак къведай кьуьзекал,
НекIедлай чар хъвадайди?
Тахсир субут жедайвал,
Ам къариди кьадайди.
Са вил кьулухъ килигна,
Вич къажгъандив агудна.
МетIер чилел эцигна,
Къалпагъ кьуна алудна.
Кьил агъузна кьуьзека,
Сив некIедив игисна,
Гьа и чIавуз къариди
КукIушдал кап илисна.
Кьуьзуь фажур лугьузва
Хъел акатай къариди.
Бес жезвачни зи къуллугъ,
За вун кIанчI хьиз хвейиди?
Артухлама, яц хьтин,
Вун месикай хкечIна,
ИкI са шеври кац хьтин,
НекIед чар хъваз эгечIна.
— Аман къари, чар къари,
За ви къуллугъ гьиссзава.
КIвалин пагьливан къари,
Зун балугъ хьиз кисзава.
Анжах сесмир, секин хьухь,
Хизанриз чи ван тахьуй.
Пака абуруз, алтIушна,
Зал хъуьруьнриз кIан тахьуй.
— Ваъ, — лугьузва къариди,
— И гьахъсузвал дуьз жедач.
И ягьанат чуьнуьхна,
Завай къене хуьз жедач.
Тахсир вид яз, кIвале зи
Шумудал шак физ хьана,
Зун хизанда пис кас жез,
Ваз и кIвалах чиз хьана…
Пакад юкъуз хизанда,
Къари туьнт жез, къалзавай.
Хтулни къвез, бубадин
Спелар кьаз ялзавай…
* * *
Жедай кар туш лугьумир,
Краркай чаз хабар я.
Къведай гиман атIумир,
Вири хьайи крар я.
«Лезги газетдин» 2018-йисан 33-нумрадай
________________________________________________________________
Зи халкь
Зи лезги халкь, чимибур хьуй араяр,
Вил рекьел хьухь, къунши, яр-дуст гуьзетдай.
Мерд рикIелди экIя вилик суфраяр,
Къагьриман хва Шарвилидин гьуьрметдай.
Къанажагъдин тербия це жегьилриз,
Уьмуьр фирай, Лезгистандал зар алаз.
Гьар сад алахъ халкьдин дерт — гъам кьезилриз,
Адалатдал Шарвилидин тIвар алаз.
Рушарикай ханумар хьуй еришдин,
Лезги намус, ам квадармир, вине яхъ.
Хуьре-кIвале дуствал хьурай гуьруьшдин,
Шарвилидин михьи къастар гъиле яхъ.
Багъ-бустанри, мезрейри цуьк акъудрай,
Къацан никIер лепейра хьуй шагьвардин.
Дерт — гъам квелай шадвилери алудрай,
Лувар хьуй квехъ Шарвилидин гьунардин.
Уьмуьр женг я, гьахь, зи халкь, вун бягьсина,
Хас жез тахьуй садни чIуру синихриз.
Хушбахт уьмуьр вилик тухуз женгина,
Лайих хьуй куьн Шарвилидин къилихриз.
Гьамишалугъ бахтунин кард — гъилел куь,
Гьар са касдин рикIе иман аваз хьуй.
Михьи къастар тамамдайла, кьилел куь
Шарвилидин жуьрэтдин таж алаз хьуй.
Лезгистанда къешенг уьмуьр хьун патал
Вафалу я лезги халкьар, чун вири.
Чи метлебрин геле аваз фин патал
Чи гаф сад я, къагьриман хва Шарвили.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 8-нумрадай
____________________________________________________________________________
Вахт я къе
ЧIал хуьх, чил хуьх, жуван чан хьиз,
Ватан кIан хьухь лугьуда.
Гьар са касдин ферз я хуьнуьх,
РикI хуьдай хьиз хуруда.
ЧIал квахьайтIа, миллет квахьда,
РикIив гьайиф агатда.
Асайишдин хевлет квахьда,
КIвачикай чил хкатда.
Вун вуж я къе, вун нинди я,
Хабар кьадай сад жедач.
Жуван дибни дувул квахьай
РикI эсиллагь шад жедач.
Нефсер къаних хьайила чи,
Пулдихъ ялвар акатда.
Акьулди фер гайила чи,
Чил савдадиз аватда.
И чил зид туш, я видни туш,
Чи несилрин чил я ам.
Зегьметдалди уьмуьр гуьрчег
Ийиз, кьве гъил, кьил я ам.
Чна чуплах авурла чил,
Патандак хвеш акатда.
Чахъ тахьайтIа къайгъудар кьил,
Чил чи гъиляй акъатда.
Регьбер тахьай халкь куьлягь я,
Садвал тежез, агатдач.
Бул гьуьжетрай акьаз, чикIиз,
Къастар кьилиз акъатдач…
Дуьньядив рахун
Аман, дуьнья, вун
Къажгъан хьиз ргаз,
Ажугъламиш жез,
Вулканар къудгаз,
Тамариз — цIаяр,
Кьурагьвал — чилиз,
Гьуьлерлай къати
ТIурфанар вегьиз,
Залзалаяр жез,
Къарсурзава на,
Шегьерар, хуьрер
ЧукIурзава на.
Лагь, вуч хьанва вахъ,
Жаваб це дуьзгуьн.
Куьз квагъда гьалар,
Чилерал къизгъин.
Вун къизгъин тежез,
Милиз кIанда чаз.
Ви чуьллер женнет
Ийиз кIанда чаз.
Рагъул булутрай
Марфар къвез чилел,
Берекатрин гад,
Гатфар къвез чилел,
Ви къужах чIагай
Бахча хьиз хьурай.
Вун чаз девлетрин
Хунча хьиз хьурай…
— Эй инсан, инсан,
Жаваб сад я зи,
Квез уьмуьр хъсан
Хьун мурад я зи.
Зун — чан алай чил,
Ракъинал дамах,
Гьавада кьезил —
Гегьенш я къужах.
Ятарал нурлу
Алемдин гьевес,
Жигердал гужлу,
Мехмер хьиз нефес.
Сиягьатда заз
Галатун чидач.
ГъалатI хьана , рехъ
Алатун чидач.
Тешкилиз югъ-йиф,
Гьерекат я зи.
Чилерал марф, циф
Берекат я зи.
Квез бул няметар
Гьасил жедайвал.
Гьалал девлетар
Тешкил жедайвал,
Гуьрчегвал чилин
Азгар жедайвал,
И чил женнетдиз
Ухшар жедайвал,
Халикьдиз икрам,
Ракъиниз гьуьрмет,
Сегьердиз салам,
Квез — руьгьдин девлет…
* * *
Тик къаядал суьруьдин шагь
Такабур кьун уях я.
Къайи шагьвар пеле акьаз,
И дагъларин дамах я.
На лугьуди, и гунагьсуз
Бахтавардиз иервал
Ганва вири и яйлахрин,
Перишанди тежервал.
Вацран ишигъ секин дагъда,
Сегьер ракъин нурарин,
Яргъи рушар цавун тагъда,
ЦIайлапанар цаварин.
Миже квай векь цуькведавай,
Чиг ацукьай цаварин.
Чешнедай къвез гуьнедавай
Гьамга таза ятарин.
Алахьай югъ, рагъ алцифай,
ТIебиатдин гумрагьвал,
Регъел цифер, яр къекъифай,
Вили цавун фирягьвал.
Регъелрик квай свалар, къветер,
Сесер ширин авазрин,
Дагъдал къвайи живед эсер,
Туьнтвал къайи аязрин.
Лув гуз цава гъерездаллай,
Ем гуьзетиз варцаралд,
Зурба лекьер къвез ацукьдай
Дагьардин тик мурцарал.
Туьк хьтин векь, сувун къужах,
Ширин сесер туртурдин.
Гьейран жедай руьгьдин дамах,
Мешреб сувун абурдин.
Хипер, кIелер какахьдай вахт
Гьикьван яб гуз кIан жедай!
Абрун ванцел вири яйлах
Оркестрдин ван жедай.
Сувун чинлай векь ядайла,
Дергес хьел хьиз хкатдай.
Къайи яд хъваз, гьекь авадриз,
Чандик гьевес акатдай.
Хуьруьн жегьил гадани руш
Вири сувуз экъечIдай.
КIунтIар ийиз, марквара тваз,
Шад зегьметдик экечIдай.
Виш гектарралд сувун майдан,
Твайи кьил хьиз, хкатIдай.
Айиб кар тир кьулухъ къвазун,
Тади гьалда хкатдай…
Лугьумир хьи, ибур вири
ГьакIан кьуру сесер я.
Валлагь, биллагь, акур кьванбур
РикIиз чими гьиссер я.
Четинни тир, жегьилни тир,
Къастуналди кIвалахдай.
Гишинни тир, кьецIилни тир,
Амма кардал дамахдай.
Къе аранда са зур га гваз,
Арза, ферзе бул жеда.
Мелер ийиз, эрекьар хъваз,
Гзаф кагьул тIул жеда.
Къе аранда — чилин кьитвал,
Четин жезва къвердавай.
Сергьятар къвез агатзава,
Хуьрер фирягь жердавай.
Арандин чил кьит хьанватIа,
Чахъ баркаван дагъ ава.
Цуьк акъатай сувун майдан,
Бул къацу векь, рагъ ава.
Векьер яна, хкиз хьун — ам
Чи суьрсетдин бине я.
Иесивал ийиз хьун-ам
Чи жуьрэтдин чешне я.
Къе ислягьвал, вахтар секин
Гьикьван рахан, дад авач.
Жегьилар чахъ — картар хьтин,
Руьгь хкаждай сад авач.
Чан аламаз
Лугьуда хьи, имтигьан я
Инсан хана рекьидалди.
Уьмуьр даим ширин чан я,
Як, кIарабрал ивидалди.
Имтигьанрай акъатайда
Им са фана дуьнья ялда.
Инсанар, куь ягь, намус хуьх,
Дуьнья мугьманхана ялда.
Кат-калтугиз, зегьмет чIугваз,
Им са текьин чара ялда.
Ширин чандал зиллет чIугваз,
Четин шартIар пара ялда.
Са регьятвал такур уьмуьр,
ГьикI жеда ам хуш лугьуда.
Гьахъ ишлемиш тавур уьмуьр,
Кепекдайни туш лугьуда.
Ялна-ялна, девлет кIватIна,
Кеф чIугваз вахт хьаначалда.
Гьикьван ялда, икрагь хьана,
Чандихъ такьат амачалда.
Агь, няметар, вуч кьван багьа,
Вири гъилик бул хьаналда.
Гьим тIуьртIани, кьабул тийиз,
Чандик къайи фул хьаналда.
Сагъ чанди кIватI авур кьван пул,
Сагъсуз рекье кIвач хьаналда.
Дава — чара ийидай кьван,
Вири гьаниз тIач хьаналда.
КIватI авур кьван ви мал-девлет
Гьич рикIелни къвеч лугьуда.
Анжах жуван сагъ чандилай
Багьа затIни жеч лугьуда.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 35-нумрадай
