“Адалат яхъ кIевиз, дустар!” Алай аямдин лезги литературада чпихъ кьетIен хатI, яратмишдай бажарагъ авай, фасагьатдиз хайи чIал чидай жегьил шаирар тупIаралди гьисабиз жеда. Сулейман Сулейманов (Ахцегь Сулейман — тахаллус) абурукай сад я. Сулеймана ДГУ акьалтIарна, са кьадар вахтунда “Лезги газетдин” редакцияда кIвалахна. Лагьана кIанда, газетдихъ галаз ада алакъаяр гьеле студент тир йисарилай хуьзвай. Яшайишдин бязи...
Зул алукьна Къайи гару уьфт язава дереда, Ракъин нурар марву тарцин хилерал Къугъвазава, гар кткайла, пешерал, Къуза пата, кьакьан дагъдин синерал, Кьеркьин бармак — сифте атай живедал ЦIарцIар гузва дагъларин чи кIукIушри Къветрен къакъра къвезва яргъал гуьнедай, Гату, кайи цацун-кулер арадай. Зулун къаю гуж гузава гьайванриз, Пехъерик — къал, къавах тарцяй гьарайриз. Хипен, малдин...
Ахцегьар Кьакьан сувар, къизил багълар, Шуьрбет хьтин ширин ятар, Шалбуз суван серин шагьвар, Квехъ ийизва рикIи ялвар. Гадаяр куь викIегьбур я, Шарвилидин гьунар авай. Рушарни куь гуьрчегбур я, Юкьва гимиш камар авай. Припев: Тарифдиз я хас Ахцегьар, Гьайиф я тек таз Ахцегьар, Суван кьулал цуьк Ахцегьар, Зи къеневай рикI Ахцегьар! Шейх...
КIелзавайбуруз вичин “Чайдан”, “Зи бахт”, “Фяледин гъилер” “Инсанни ватан” ктабралди машгьур хьайи фяле шаир Шамсудин Тагьирован цIи 85 йис тамам хьана. Ам 1936-йисуз Хив райондин Камархуьре дидедиз хьана. Аялзамаз адан кьилелай дидени, бубани алатна. Дяведин йисарин гзаф аялар хьиз, Шамсудинни акьалтIай четинвилера гьатна. ЯтIани адан къайгъу чIугвадай ксарни тахьана амукьнач. Вичиз жегьилзамаз шаирвилин верги ганвай...
КIан туш чи рикIиз КIан туш чи рикIиз чапхунни тараш, Дявени яракь, къалмакъал, саваш. Абурун чкадал артух хьуй зегьмет, Стхавал, дуствал, садвални гьуьрмет. КIан туш чи рикIиз бувунни зили, Наргимиш агъу, зегьерни хини. Абурун чкадал артух хьуй гимиш, Хумравни къайси, къенфетни кишмиш. КIан туш чи рикIиз, циферни гарар, Такабурлу мурк, живерни къаяр. Абурун чкадал...
Ша зи патав Яр, вуна зи хатур ханва, Ваз чандавай кьве гаф лугьун, Яру хъийин, ша зи патав. Зун ашкъидал алцур хьанва, ЦIийи кьиляй бине атIун, Пару хъийин, ша зи патав. Гьиссерин сел, дагъдин вацI хьиз, Рагъул хьана, ацIай чIавуз, Дуру хъийин, ша зи патав. Хару гатаз, марфад гатаз, Деврандикай куьцIей чIавуз Кьуру хъийин,...
“Гьар четинвал регьятвилихъ физва, дуст!” Туба хъия Къуръан: 39-сура, 53-аят (мана): “Лагь “Эй, Зи лукIар — чпи чпин аксина гзаф гунагьар (асивилер) авурбур, Умуд атIумир (куьне) Аллагьдин регьимдикай!”. Гьатай чIавуз бирдан гъиле къуллугъ ви, Йикъалай-къуз артух хьана шулугъ ви. Яваш-яваш суй дегишна инсандин, Нефсини вун гъиле туна шейтIандин. Къуватлуйрин вилик гардан илисна, Ажузбуруз вуна...
Шиир 1991-йисуз, Дербентда дуьньядин литературадин зурба гъед Низами Генжевидиз памятник ачухдайла, 21-ноябрдиз кхьена. Машгьур востоковед, академик Е.Э.Бертельса къейднай: “Эгер вири вахтарин шаирар са жергеда акъвазарунин лазимвал арадал атанайтIа, за, кIусни шаклу тахьана, сад лагьай чкадал Низами Генжеви эцигдай”. * * * Рагъ куз, дуьнья гуьзел я — Низамидин гъезел я! А камалдин нурари Йиф кIудда...
Зи хуьр Ви рухвайриз ава таъсиб, Жедач пузмиш гьич ви абур. Жедай четин кардал гъалиб, Зи Муграгъ — цуькверин кIамбур. Акьул гьуьл я, берекат — бул, Ашукьдин рикI хьиз я жегьил. Самур хьиз вун физва вилик, Уьмуьрлух ви кьада за гъил. Масан чIал Вишералди ава чIалар, Гьардаз са чIал хъсан я...
Къуншидиз тебрик Чандин сагъвал хьурай мягькем, Вилик фирай гьар са карда. Берекатар гзаф хьурай, Са рекьяйни тахьуй дарда. Виш йисарин юбилеяр Куь вилериз акурай! Четинвилер, пашманвилер Фикирдизни татурай! Бахтлу хьурай куь хтулар, Гьардахъ вичин кIвал хьурай! Игьтияжра гьат тавурай, Девлет, гьуьрмет, мал хьурай! Кьилел даим рагъ куькIвена, Куь кIвалера эквер хьуй....
