Эмин бубад дафтар Эмин бубад чIалар авай дафтар гьатна гъиле зи, Шииратдин ялвар авай мефт къугъвана кьиле зи. Яваш-яваш ахъайна за чарар багьа дафтардин, Араб чIалал кхьей цIарар, хатI акуна устIардин. Гъилер зурзаз, тамашзава куьгьне хьанвай чарариз, Эмин буба аквазва заз, рех янавай чIарариз. Зи вилеркай карагзава дегь девирдин шикилар, Эмина зал желб авуна рикIе...
Диде — гьарай, чIал — гьарай! Гзаф хьанва ламатIар, Шуькьуьнт хьтин къапатIар, Жуван дидед чIалакай Хкудзавай гъалатIар. Ихьтин ксар негь ийиз, РикIе гапур акIай хьиз, Акъатда зун къапарай, Диде — гьарай, чIал — гьарай! Рахадайла, пIир хьтин, КичIеди я къуьр хьтин. Гьунар течир, кар тийир, Хъуьруьш хьтин, хъуьр хьтин, Гъилерай фад авахьдай, Са...
Сулейманакай …Са жуьмя юкъуз жемят мискIиндин вилик кIватI хьанвай. Рахунар магьсулар ва къурухар хуьникай, рекьер-муькъвер туькIуьр хъувуникай кьиле фена. Жемят гьарнихъ чкIиз башламишайла, Сулеймана, гъилевай аса хкажна, кIевиз хьиз лагьана: — Жемятар, чкIимир, са герен акъваз кван! Квез лугьудай кьве гаф ава. ЧкIизвай халкь элкъвена, ява-яваш Сулейманав агатна. — Жемятар, — лагьана ада, виридалай вил...
Ахмакь кьили бала гъида… (ИкIни жеда кьван) Уьмуьр. Ам инсандиз тIебиатди ганвай зурба савкьат я ва йикъарикайни йиферикай, экверикайни мичIерикай, гьар жуьредин крарикай, шадвилерикайни пашманвилерикай, гьакI жуьреба-жуьре дуьшуьшрикайни хаталувилерикай ибарат жезва. Уьмуьр, гьелбетда, мед туш, аламатрин хунча я. Уьмуьр, балкIан хьиз, дуьз рекьяйни гьална кIанда, хата-баладикайни хуьн буржи я. Сагъвили, шадвили, хъуьруьни, гьакI ярар-дустари уьмуьр...
КьепIир-КьепIир… Къацу багълар, масан ери, Абуземзем, гур булахар! Чаз, веледриз, акьван кIани, Диде — ватан, чан зи КьепIир! КьепIир-КьепIир, чи бубад хуьр, Сагъ хьурай ви гьар са жегьил. КьепIир-КьепIир, чи дидед хуьр, Мецел — мани, гъезел зи хуьр! Вил вегьена килигайла, Ухшар я ваз женнетдин багъ. Мадни хьурай, азиз, абад, Михьи рикIер...
Чапнавай ктабар дуьньяда пара ава. Абурукай са бязибур чпин девиррин энциклопедияр я лагьайтIа ягъалмишвал авач. Лезгийрин машгьур алим Алкьвадар Гьасан эфендидин 1913-йисуз Темир-Хан-Шурада араб чIалалди акъатай “Диван аль-Мамнун” тIвар алай ктаб гьахьтин энциклопедия яз гьисабиз жеда, XIX асирдин 2-паюна Дагъустанда, иллаки адан кьибле пата хьайи вакъиайрин. Гьайиф хьи, а ктаб чапна виш йисалай пара вахт...
Чи халкьдин лайихлу векилрикай ихтилат кватай чкадал анжах Къурушрин тIвар фикирда кьуртIа, и баркаллу хуьряй акъатнавай кьван алимрин, духтуррин, шаиррин, писателрин, карчийрин, сиясатчийрин, генералрин, пагьливанрин, жемиятдин деятелрин ва масабурун сиягь яргъиди жеда. КIелзавайбуруз Къурушрин хуьруькай, анин агьалийрикай жуьреба-жуьре йисара акъатай А.К.Седрединован “Къуруш-наме”, З.Ж.Баглиеван “Куруш и курушцы”, А.Ш.Вердиханован “Куруш: история и современность”, С.Къ.Диярханован “Высокогорный Куруш —...
Шихали Фетали хандин виридалайни гъвечIи ва пуд стхадин арада виридалайни пара алакьунар авай гада тир. Буба кьейидалай кьулухъ адалай Фетали хандин чIехи гьукумат чукIун тавунин вилик пад кьаз алакьна. Урусатдин а йисарин историографияди адакай шагьрин Персиядин терефдар, гьатта персни “авуна”. Урусатдин тарихчийри а йисара кхьенвай кIвалахра, Дербентдилай гатIунна, вири Кьиблепатан Кавказ Персия яз къалурнава, чкадин...
Къалурдач за Рагъул ятар акьаз къванцин къвалара, ВацI катзава каф кьилеллаз гьуьлуьхъди. Гьакьзавач ам вичин гьяркьуь хвалара, Ялиз ава зурба гьуьлуь вичихъди. Эй, Самур вацI, вуч аватIа рикIе ви? Лугьун тийиз чаз вуна ви сиреркай, Я дагъ, я раг са затIни туш сиве ви, Хабар туш ваз чи рикIевай хиреркай. Вун физава гум...
Кьве рикIин хиялар Гуьлуьшана гила хъуьтIуьн каникулар гуьзлемишзавай, вучиз лагьайтIа, Низама вич гьа вахтунда хкведа лагьана кхьенвай. КIани ярдивай къакъатун гъвечIи дерт яни мегер?! Низамахъ цIигел хьунухьихъ мад са себеб авай, имни адаз вичин хва къалуриз кIан хьунухьин гьевес тир. Вичел гъам-хажалат алтIушай вахтунда Гуьлуьшанан кефи аладардайди адан аял, цуькверин кIунчI хьтин Салман тир. «Къуй...
