Малум тирвал, советрин девирда халкьарин яратмишдай къуватриз ян тагана вилик фидай мумкинвилер ганай. Чи республикада тарихда садрани тахьай хьтин яратмишдай цIийи жуьредин интеллигенция арадал атанай. Уьмуьр йигиндиз вилик физвай а девирда лезги литературада виниз тир агалкьунар хьанай. Советрин девирдин милли литература арадиз атунин кардик лайихлу пай кутурбурукай сад гъиле авай йисуз чна вичин виш йис...
Иервал Зун хквезвай. Кьегьал чпин акуна, Дагълари лап яргъарилай хъверзавай. Ракъин акси — тумпуц аял Гуьгъуьна Хъуьрез-хъуьрез хулан къеняй эверзавай. Кьабулна зун тамари къе мугьман яз, Хилер, гъилер хьиз, ахъайна тарари. Виликрай хьиз мадни чпиз багьа кьаз, Илифарна суфра алай кIамари. Рахана зав, ара гана крариз, — Цуькверикай ихтилатна чIижери. РикIе хвейи дегьне сирер...
Алай йисуз Дагъустандин литературада машгьур кьве шаирдин юбилеяр — СтIал Сулейманан 155 ва Миграгъ Жамидинан 90 йисар — къейдун санал ацалтзава. Им хъсан лишан я. Абур гзаф месэлайри — лезги миллетдин векилар, кьетIен алакьунар авай русвагьчи шаирар, викIегь ва жумарт инсанар хьуни сад-садаз мукьва ийизва. Кьилин мукьвавал Сулеймана ХХ асирдин сад лагьай паюна лезги халкь...
Билбил (СтIал Сулейманан саягъда) Хуьруьн багъда мани лугьуз, Манидихъ кваз аваздин зил, Йикъан чагъдиз мажал тагуз, Девран гьализ ава билбил. Гьузурдайвал* чIалар тесниф Ийиз, я кьван устад ариф. Гьелбет, ава гьай жез тариф Элдин сиве-сара билбил. Мулкар акваз хуьруьз мукьвал, Чарх гуз, элкъвез синел, кIунтIал, Сейр ийиз, кIубан яз гьал, Гагь жез сува-кала билбил....
СтIал Сулейманан — 155 йис СтIал Сулейманаз Горькийди вичи Адаз Гомер лагьана. Орденни чIехи Адан хурал чIагана. Адан сивяй гьамиша Жавагьирар аватдай. ЧIал къизил я, гимиш я, Ярни лаз-экв акъатдай. Адаз кIандай инсанар, Зегьметчияр ватандин. Ада негьдай душманар Гафуналди гьулдандин. Вуна, хъуьрез фекьийрал, Гъалибна гьахъ, Сулейман. Кьуьлни гьалчна зилийрал, Гьулдан ва ракь...
Фикирдиз хквезва ам… Са кьетIенвални вичихъ тахьай эвелан гуьруьш, садра хатадай хьиз гьалтайла, кIвачел акъвазна, хьайи ихтилат (адакни тади квай, зазни кIвалахди маса мумкинвал тазвачир). Чара хъхьайла, амукьай гьисс — гъавурда акьадай, вичихъ ихтибариз жедай мукьва кас я. Инанмишвални: гьалт хъийиз жеда чун, маса рахунарни ийида. Гила фикирдиз хквезва ам, вичихъ галаз, гьайиф хьи, са...
Ламни шаркIунтI (Мах) Хьана кьван, хьанач кьван са къуватлу лам. И тIвар адаз гзаф пар ялуниз килигна ганвай. Къуват авайтIани, ламра вичин везифа ислягьдиз ва намуслувилелди кьиле тухузвай. Гьаниз килигна, къуватлу лам виридаз кIанни ийидай, адаз амайбурулай галайвилерни артух ийидай. Йикъарикай са юкъуз къуватлу ламраз са шаркIунтI хьана. Вири шад тир, ам вичин бубадал къведа...
Полковникдин муьгьуьббат (Гьикая) Нянин суфрадихъай къарагъай абур муькуь кIвализ фена, кьил элкъвей дивандив артух къулайвал патал са креслони ял хъувуна, ацукьна. Лазим амай затIарни галаз коньякдин шуьше алай столикни чархараллаз инал атана. Беденар залан, амма гьиссер цицIини тир, чимини. Абурун фикирар кьулухъди, яргъал алатай вахтарихъ элкъвена. Ихтилат, акуна-такуна, алатай йисарикай, чпин аял ва жегьил вахтар...
«Къалгъанар» кIватIалдай Чир хьана Са чIехидан докладдилай гуьгъуьниз Собранидиз атай Мугъул ацукьна. Яб гайила амайбурун рахунриз, Эхирдай ам мягьтел хьана амукьна. Патав гвай кьве касдивай жузуна: — Вучиз вири Алидикай рахазва, Ада гьина, вуч чIуру кар авуна? КIвалахда ам кьегьал яз заз аквазва. — Пис кар авач, чна рикIел хкидай, Хъсан хьана кьегьал яз...
Бес вучиз? Садалайни аслу тушиз, Гьахълу зегьмет чIугвазва за. Гьич садазни буржлу тушиз, Гьалаллу фу незава за. Бес вучиз куьн пехил я зал? Тарашнач за, къакъуднач за, ЧIуру рекьер къалурнач за. Гьатна кIеве, унач арза, Чирна жуваз гуьнени къуза. Бес вучиз куьн пехил я зал? Гьич саданни кефи ханач, Къекъвей рекьер гьяркьуь хьанач, Дадмиш...
