ХИЗАНРИХЪ ЙИКЪАХЪ ГАЛАЗ АЛАКЪАЛУ ЯЗ 1993-йисуз ООН-дин Генеральный Ассамблеядин къарардалди 15-май Международный хизанрин югъ яз малумарна. Адан кьилин метлеб хизандин са кьадар месэлайриз вири общественностди дикъет ва куьмек гун я. Хизан мягькемди ва бахтлуди хьайила, государствони агьваллуди жеда. Уьлкве артмиш хьун обществода хизандин гьал хъсан хьунилай, государст­води адахъ галаз ийизвай  раф­тарвилелайни аслу я. Инсандин уьмуьр...

Къад лагьай асирда комсомолрин ва коммунистрин жергейрик экечIай агъзурралди инсанри, хсуси итижар кьулухъ туна, чпин чирвилер, алакьунар, бажарагъ халкьдин майишат еримлу авуниз, къуллугъдин везифаяр намуслувилелди, жавабдарвал гьиссуналди тамамаруниз серф  авур  девир хьана. Ахьтинбур чи хуьрера, шегьеррани тIимил авачир. Абурун жергедай сад яз завай  Зара Агьмедовна Латифовадин тIвар­ни кьаз жеда. Халкьдин майишатда, илимда, искусствода еке дережайрив...

Ватандин ЧIехи дяведин йисара душман кукIварун патал Ахцегь райондин агьалияр, гьакI цIудралди тамам хизанрин векиларни фронтдиз рекье гьатзавай. Ихьтинбурукай яз Набиеврин, Таироврин, Пашаеврин (Ахцегь), Исмаиловрин (КьакIар) ва хейлин масабурун хизанар къалуриз жеда. Къенин чи суьгьбет фронтовикар тир Пашаеврин хизандикай я. Пашаеври дяведин сифте йикъарилай Ватандин азадвал ва аслу туширвал патал женгера иштиракна. ЧIехи стха Пашаев...

И йикъара ЦIийи Макьа Ватандин ЧIехи дяведин активный иштиракчи, Сталинграддин къати женгера телеф хьайи, Советрин Союздин Игитвилин тIвар гуниз къалурай куркIурхуьруьнви  Къачаев  Межид  Къазиевичан  тIвар хуьруьн са куьчедиз гуниз ва ам эбеди рикIера хуьнин кьул ачухуниз бахшнавай митинг кьиле фена. И мярекатдин майдандал хуьруьн агьалияр, дяведин игитдин багърияр, школьникар, Мегьарамдхуьруьн, Хив районрай, Дербентдай, Каспийскдай ва...

1939-1940- йисарин Советринни Финляндиядин дяведин, 1941-1945-йисарин Ватандин Чlехи дяведин иштиракчи, дяведин 2-группадин инвалид, Дагъустандин лайихлу муаллим, 6-июндиз 98 йис тамам жезвай  Ханвердиев  Абдулмутlалиб  Шевердиевичаз  Дербент шегьерда, Кьурагь ва Дербент районра лайихлу гьуьрмет ава. Ам 1919-йисуз Кьурагь райондин Цилинг­рин хуьре дидедиз хьана. Адаз вичин дах акун кьис­мет хьанач. Дах, Бакуда буругърал кlва­лах­дайла, ана хьайи авария себеб...

Дербент райондин кьил Мегьамед Желилова, РД-дин юс­тициядин министр Ханлар Пашабегова, РД-дин Халкьдин Соб­ранидин депутат Ферзиллагь Исламова, Дербент,  Дагъустандин Огни шегьеррин ва Дербент райондин военный комиссар Адил Къулиева, райондин кьилин заместителар тир Садир Эмиргьамзаева, Фуад Шихиева, Белиж поселокдин кьил Рамиз Гьабибулаева Белиж поселокда амай Ватандин Чlехи дяведин ветеранриз — Аллагьверди Межидоваз, Гьамзат Къайтмазоваз ва Мария Швецовадиз...

Фашистрин Германияди Советрин Союздал алчахвилелди ве­гьей йикъалай Ватандин азадвал, аслу туширвал душмандикай хуьн патал вишералди лап къизгъин, ивияр экъичай, агъзурралди инсанар къурбандриз элкъуьрай ва тарихда гьатай женгер кьиле фена. Абурук Крым немсерикай азад хъувунин женгни акатзава. Якъин делил я, дяведин сифте варцара Яру Армиядихъ Гитлеран кьушунрин хура акъваздай бес кьадардин къуват авачир. Гьавиляй ада кьулухъ...

Ватандин ЧIехи дяве башламиш жедалди  Негъи  Алирзаева  ви­челай чIехибурухъ галаз санал кол­хозда зегьмет чIугваз­вай. Сиф­те­дай четин тиртIани, гуьгъуьнлай ам вердиш хьанай­. Галай юлдашрилай чешне къачуналди, адаз векь­­ ягъиз, къуьл кIватIиз, арабадик гамишар кутIуниз, паласада ви­ри кIва­лахар ийиз чир хьана. Нети­жа­да колхозда адан тариф акъатна. Же­гьилдин рикIе колхоздин гзаф кIвалахар гуьнгуьна тунин фикирар авай. Амма душманди...

Советрин уьлкведи Ватандин ЧIехи дяведа Гъалибвал къазанмишна 72 йис тамам хьанва. Дяведин гьакъикъи цIаяр акур фронтовикрин жергеяр къвердавай кьери жезва, амма 9-Майдин суварин мана-метлеб несилри квадарзавач. ЧIехи Гъалибвилин сувар чи рикIера виридалайни важиблу ва нурлу сувар яз амукьда. Мукьвара зи гъиле 1945-йисан 17-ян­вардиз акъатай “Дагъустандин прав­да”­ газет гьатна. Анай фронтдиз, адан да­­лу пата чIугур зегьметдиз...

МЕГЬАМЕД-ГЬАНИФА ШАЙДАЕВАН 100 ЙИС Цмур тIебиатдин гуьзел чкадал экIя хьанва. Кьуд пад тамар, дагълар, кIамар, булахар я. Амма, зи фикирдалди, и хуьруьн виридалайни чIехи девлет анай акъатай машгьур алимар, генера­лар, писателарни шаирар, зегьметчияр я: Алибег Фатахов, Зияудин Эфендиев, Социализмдин Зегьметдин Игит Гьажимурад Темирханов, алимар Агьмед, Маркс, Надир Эфендиевар, Ферзя­ли Къурбанов, Сталинан премиядин лауреат Гьажи Мегьамедов,...