Советрин девирдилай гуьгъуьнин йисара лезги жемиятди ва социальный сетар кардик акатайдалай кьулухъ анра арадал атанвай чи халкьдин тарихдиз, медениятдиз талукь жуьреба-жуьре кIватIалрин, дестейрин векилри ихьтин суал гузва: лезгийри гьихьтин рехъ хкягъун лазим я? Жаваб яз гьар жуьредин рекьер теклифзава, меслятар къалурзава. Садбуру рехъ ихьтинди хьана кIанда лагьана чпин фикирар илитIзава, бязибуру чун рагъакIидай патан жемиятдин...
Культурадин дережа къалурзавай кьилин шартI инсанрин хайи чIал я, лезгийриз — лезги чIал. Гьар са чIал вич яратмишай халкьдихъ галаз сих алакъада ава. Саки вири халкьарин тIварар, абурухъ галаз лезги халкьдин тIварни, чIалан тIварцIиз элкъвенва. Лезги чIал лагьайла, гьич са шакни алачиз, ихтилат лезги халкьдикай, ада виш йисарин тарихда арадал гъана, имтигьанрай акъуднавай алатдикай физвайди...
1. Саврух, къати гар. 2. ТакIанвал. 3. ЦуькIуьн. 4. Юкьван образование гузвай кIелдай чка. 5. …-бине. 6. Картадал чекмедиз ухшар авай гьукумат. 7. Минет. 8. Запас. 9. Нек ацадай цурун къаб. 10. Гуьрчег лувар квай гьашарат. 11. ШуькIуь, яцIу тушир. 12. Жиржирма. 13. Вири кIвалахар ийидай куьмекчи. 14. Гъиле авай михьи пул. 15. Къванер гьалчна...
И мукьвара заз чи халкьдин чIехи шаир Кесиб Абдуллагьан шиирар кIелун кьисмет хьана. Эсеррин дад мефтIеда иливар тахьанмаз, зи рикIел Лезги Няметан “Шаирар фад рекьида” тIвар алай шиир хтана: Шаирар фад рекьида, Дагъ рекьидач. Ваъ! Шаирар фад рекьида, Рагъ рекъидач. Ваъ! Шаирар фад рекьида, Ваъ! Рекьидач шаирар. Чилни, цавни рекъида. Гьич садрани рекьидач, Эл паталди...
Хайи чиливай яргъаз акъатнавай чи ватанэгьлийрин арада духтурар, алимар, художникар, карчияр ва маса пешекарар тIимил авач. Гьа са вахтунда виридалайни баркаллу ва важиблу пешедин сагьибарни рикIелай алудна виже къведач. Ихтилат, гьелбетда, муаллимвиликай физва. ЦIийи несилдиз чирвилерни тербия гузвайбур, абурук инсанвилин, ахлакьлувилин хъсан ерияр кутазвайбурни муаллимар я. Баку шегьердин мектебрикай сана гзаф йисара гьакъисагъвилелди урус чIаланни...
Алибег Фатахован — 110 йис Пара мурдар девирда яшамиш жезва чун. Ихьтин девирар виликдайни хьайиди я. Аквадай гьаларай, Омар Хайяман девирни чи девирдиз ухшарди тир. А зурба шаирди вичикайни вичин девирдикай икI лагьанай: Зун, аквар гьал, чIуру къилих квай инсан я: Писбур вири, душманар хьиз, заз такIан я. Зи девир заз акьван мурдар вахт хьиз...
Шаир Шагьбала Шагьбалаев ХХ лагьай асирдин 80-йисара чи эдебиятдиз атай векилрикай сад я. Къе ам рикIел гъунихъ гуьзел себеб ава — шаирдин 60 йисан юбилей вилик ква. Сифте шиирар Шагьбалади гьеле школада кIелзавай йисара кхьизвай. Абурукай сад 1977-йисуз Ахцегь райондин “ЦIийи дуьнья” газетда чапна. Им цIерид йиса авай автордин печатдиз акъатай сад лагьай эсер тир....
Дуьз цIарара: 5. Хъсанвал авуна къазанмишзавай чухсагъул. 6. Дагъустандин са вацI. 7. Куьлуь цацар алай вал. 9. Яд хкатзавай чка. 10. Сафа, кеф. 12. Партал. 15. Салан майва. 16. Гъаларин кIватI. 17. Гьайвандин хамунал эцигдай лишан. 18. Дана. Тик цIарара: 1. Вилик заманада девлетлу кас. 2. Миргерин жинсинин гьайван. 3. ЯцIу парча. 4. Салан майва....
Чи ватанэгьлияр — гьар сана Франциядин писатель Анатоль Франсахъ ихьтин са келима ава: “Художникдиз уьмуьр гзаф кIан хьунилай гъейри, ада ам гуьрчег тирди чазни субут авун лазим я”. И сеферда заз хиялрихъ, фикиррихъ часпарар авачир, ажайиб картинкаяр арадал гъизвай бажарагълу художникдикай ихтилатиз кIанзава. Ам Сияра Къиясовна Аккизова я, Кабардино-Балкариядин халкьдин художник, Россиядин художникрин Союздин, яратмишунрин...
Сулейман-Стальский райондин аялрин яратмишунрин кIвале машгьур музыкант Нариман Османован регьбервилик кваз аялрин фольклордин “Куьре” ансамбль кардик кваз 3-йис я. И куьруь девирда ансамблди райондилай къецени машгьурвал къазанмишна. Районда ва адалай къеце тухузвай шадвилин мярекатра ансамблди вичин алакьунар къалурзава. Идалайни гъейри, “Куьре” ансамблдин клиприз социальный сетрай ва “Ютуб” каналдай 100 агъзурдалай виниз инсанар килигна. И йикъара...
