ЦIийи ктаб Лезгистанда чпихъ сур тарих, несилрилай-несилрал агакь­­на­вай адетар, сеняткарвилер­­ авай хуьрер тIимил авач. Гьахьтинбурукай сад Ярагърин хуьр я. Алатай йисан эхирра Махач­къалада урус чIалал «Ярагцы» («Ярагъвияр») тIвар алаз Фазилат Абдурагьимовна Аб­ду­рагьимовадин ктаб чапдай акъатнава. Хайи хуьруьн тарихдин къайгъуда авай и лезги дишегьлиди 1975-йисуз­ ДГУ-дин тарихдин факультет­ акьал­тIарна. Алай вахтунда Ф. Абдурагьимовади Махачкъала­дин фи­нансрин колледж­да...

Агъа Хъартас. СтIал Сулейманан райондин къадим хуьрерикай сад. Хуьруьнвийри «Хъартас» тIвар Туьркияда авай Хъарс (Карс) шегьердихъ галаз алакъалу ийизва. 1930-йисара и хуьре колхоз тешкилна, сифтегьан классрин мектеб кардик кутуна. 1966-йисуз хьайи залзаладилай гуьгъуьниз хъартасвийрин са пай Мегьарамдхуьруьн райондин Советский хуьруьз куьч хьана, муькуь пай – Кьасумхуьрел (ЦIийи поселокдиз). 1970-йисан делилралди, Агъа Хъартасрин хуьре 91 майишат...

Омар Аюбован — 100 йис Милли макьаматдин харусенятда чпин тIварар тарихда къизилдин гьарфаралди кхьенвай бажарагълу рухваярни рушар тIимил авач. Абурун арадай чавай Готфрид Гьасанов, Сейфуллагь Керимов, Мегьамед Гьуьсейнов, Падишагь Киберов, Эльза Ибрагьимова, Гьасанагъа Мурсалов хьтин композиторрин, Рагьимат Гьажиева, Айдунбег Камилов, Дурия Рагьимова, Ризабала Агъабалаев хьтин манидаррин тIварар кьаз жеда. И тIварарин арада цIи вичин 100...

2024-йисан эхиримжи йикъара­ Махачкъалада, «Мавел» чапхана­да, СтIал Сулейманан шииррин цIийи кIватIал чапдай акъатна. Ам туь­кIуь­райди алай девирдин машгьур литератор Фейзудин Нагъиев я. КIва­тIалдиз ада «Им дуьнйа я карвансара…» тIвар ганва. ЦIийи кIватIалдин кьетIенвал ам я хьи, лугьузва ктаб туькIуьрайда, виликан ктабра идеологиядин цензура хуькуькьнавай шиирар и кIватIалда «туькIуьр хъувунва». Шиирар цIийи кIватIалда гьикI ва квекай...

Чарх Гьикая Камала Зейдудбурун варцик тIуб кягъайла, акъатай кас хьанач. — Зейду! Зейду! — эверна гадади. Айвандик, хурухда ФатIи аваз, Зейдудин дах экъечI­на. Камалаз ам хтанвайди чизвачир. Зейдуди чпин дахди Сургутда вахтадал кIвалахзава лугьузвай: са варз Сургутда, ахпа са варз хтана кIвале ­жезва. — И чIаван хийирар, Гьашим-халу! Зейду кIвале авачни? — Зейду кIвалин кьулухъ...

1. Хийир, менфят. 2. Лап куьлуь хьанвай накьв. 3. КIвачел алукIдай шей. 4. Кард. 5. Санкт-Петербургдай авахьзавай вацI. 6. Алишвериш. 7. Вагьшияр кьадай алат. 8. Ада эквни чим гузва. 9. Фурс (нугъатдин гаф). 10. СтIал Сулейманан райондин центр. 11. Там. 12. КIарасдин устIардин алат. 13. Жерягь. 14. Техил цанвай чил. 15. Къарма-къариш, какахьай гьал. 16. Диде-буба...

Агъа СтIал (Агъа Кран) зурба шаир СтIал Сулейманан хайи хуьр я. Хуьруьвай­ рагъакIидай патахъ 1 километрдин мензилда­ кьакьан чкадин синел (вичелай эля­чIайла, Кьулан СтIалдихъ рехъ фенвай мулкара) къадим заманадин сурар ава. Ана кьве сур эгъуьн­нава. Абурукай садай гимишдин цамар, хтар ва япагьанар жагъана, муькуьдай — гимишдин са япагьан. Тарихдин къимет авай затIар и хуьруьн мулкара...

Ада руьгьдин, намусдин ирс тунва Гьикаятчи, публицист, драматург Абдул­бари Магьмудов заз сифтедай писатель яз, адан «Цуькверин кIунчI» ва «Сулейманакай гьикаяяр» ктабар кIелайла, чир хьана. Ахпа — жуван дуст Мегьамедан дах яз. Ахпани, рикIяй рикIиз чим, хушвал, майилвал авай дуст яз, чи арада яшарин 20 йисан мензил авайтIани. Къе ам амайтIа, чна писателдихъ галаз  95 йисан...

Шад жедай кар я, лезги чIалаз, эдебиятдиз, публицистикадиз талукьарнавай жуьреба-жуьре мярека­тар, конкурсар эхиримжи вахтара­ гзаф тешкилзава. И кардихъ себеб­ни авачиз туш: акьалтзавай несилдин арада хайи чIал чизвайбурун кьадар, гьайиф хьи, къвердавай тIимил жезва.   20-февралдиз ДГПУ-дин Дагъус­тандин филологиядин факультетда студентрин арада лезги публицистикадай цIи пуд лагьай сеферда яз кьиле фейи конкурсдин макьсад чIалахъ галаз алакъалу пеше...

Чпин хайи чIалар зайиф гьалда авай ва я квахьунин хаталувилик акатнавай гзаф халкьари, гьа жергедай яз лезгийрини абур амукьун патал чараяр аквазва. Гьар жуьре мярекатар, акъажунар, олимпиадаяр тешкилуналди, жегьил несилдиз чIал кIанарунин, чирунин алахъу­нар ийизва. Дуьньядин халкьарин хайи чIаларин йикъаз ва Мегьарамдхуьруьн районда малумарнавай Лезги чIалан йисаз талукьарна, 23-февралдиз Ярагъ-Къазмайрал, шадлухрин «Лезгинка» залда, «Хайи чIални...