«Заз уьмуьрди эверзава датIана…»
Абдуллаев Бренбег Шевкетович 1961-йисуз Докъузпара райондин Мискискарин хуьре дидедиз хьана. Хуьруьн школадилай кьулухъ ада Махачкъалада культурадин колледжда кIелна, Советрин Армияда къуллугъна. 1985-йисалай ам хайи хуьре культурадин кIвалин директор, «Дагъустандин культурадин лайихлу къуллугъчи» тIварцIин сагьиб я. Адан поэзиядин эсерар газетризни журналриз акъатзава. «Зи рикIин рехъ» ва «Дагъларин накъвар» кIватIалрин автор тир адан «Ватандин чим» ктабдиз и мукьвара дуьнья акуна.
_______________________
Хабар кьуртIа гъейрида
Кьисмет хьана, хабар кьуртIа гъейрида,
Вун гьинай я, гьи нугъатдин иес я?
Лугьуда за рикI ачухна хуруда,
Зун Алпандин чIехи халкьдин мирес я.
Лигимбур я атIуз кьакьан рекьерни,
Шиш синервай илгьам къачур рикI авай,
Цавун аршдай рахазва чав лекьерни,
Салам гана, жузазва, куьн гьикI ава?
Ана къанун язва багьа адетар,
Тербиячи ирс я анжах бубадин.
Стхаяр я ана вири миллетар,
Ялавлу рикI кузвай йикъахъ пакадин.
Эгер мугьман дуьшуьш хьайтIа къарши ваз,
Гъил вугуда, салам гунин лишан тир.
Четин юкъуз панагь жеда къунши ваз,
Яргъал алай мукьвадлайни хъсан тир.
Дарих юкъуз сурал фида дидедин,
Хиялрикай пайда жуван багъридиз.
Икрам авур шартIариз пак кьибледин
Чанни уьмуьр хизан патал гайидаз.
Ана раган чинай агъуз сачахар
Авахьзава абукевсер чарчардин.
Къадим хуьруь гузма вичин дамахар
Тик цлара гьунар амай устIардин.
Дагъларилай авач багьа ватан заз,
Гьар камуна аватIан бул зегьметар.
Пара ятIан агъузайбур гардан чаз,
Уьтквембур я анжах ийиз гьуьрметар.
Дагълара хуьр, дагълара заз кIвал ава,
Гуя йифиз варз ава ви къужахда.
Заз девлетар ватан, миллет, чIал ава,
Лезги лагьай багьа-багьа тIварцIел дамахда.
Зун вуж ятIа, хабар кьуртIа гъейрида,
Лугьуда за руьгь ялавлу кефи я,
Кьил хкажна, рикI ачухна хуруда,
Пак дагълари илгьам гайи дагъви я.
Зи рикIин гьисс
Акъуддайвал гатфари цуьк —
ТIебиатди гуьлуьшан,
Зун пак чилел дидед назик
Ханва, тушиз перишан.
Дагъвид намус, адан жуьрэт
Хайи чили гъана заз.
Самур вацIу вичин шуьрбет
Уьмуьрлух яз гана заз.
Яшайишда писни хъсан
Дадмишна за ватандин.
Багъри чил-накьв хьунухь кьакьан
Дамах я зи виждандин.
КIанзава заз — цIурурдай къай
АтIуз чилел нехишар.
Зи рикIин гьисс — ялавлу цIай
Жеч са куьнвай дегишар.
Уьмуьрдин рехъ
Заз уьмуьрди эверзава датIана,
Къадим дуьньяд сесерив рикI ацIуриз.
Четин рекье тIурфанри зун гатана,
Амма хьанач руьгьдин гьиссер кьацIуриз.
Жегьил уьмуьр бамишнатIан азабри,
Намердвилин тIвар намусдал хкажнач.
Муьгьуьббатдал гьужумнатIан кьасабри,
Илгьамдин цIа, умуд кана, агажнач.
РикIеваз мел-мехъер, халкьдин адетар,
Пак зегьметар гана хайи ватандиз.
Хайи чили багъишна заз хесетар
Лайихлу тир гьар са михьи инсандиз.
Рехъ ганач за мидявилиз, фитнедиз,
Лигимарна жув дуствилин рекьера,
Бязида хьиз кIур ганач за бинедиз
Чи бубаяр гьатай четин гьекьера.
ЧIулав йикъал, бедбахтвилел халкьарин,
Квахьна намус, рахшандариз хъуьренач.
Гьекь алахьиз, къабар хьанвай гъилерин
Зегьметдин фу за гъурбатда регъвенач.
Тербиядин имтигьанар кьабулай
Диде-буба — зи бахтунин малимар.
Гьулданди хьиз куьмуьрдин цIай кьабулай,
Куь чад хьана авурди зун лигимар.
Жумарт чанда хиял аваз фаракъат,
Жегьил уьмуьр элдин рекье тухузва.
Чаз герек я намус, виждан, гьакъикъат
Зи секинсуз рикIи гьа икI лугьузва.
Лезги я зун
Лезги я зун, зи миллет, чIал авай,
Чилин шардал накьв ала заз ватан тир.
Эренлардин къужахда зи кIвал ава,
Къариблухдин тавханадлай хъсан тир.
Лезги я зун, кьакьан дагъдин хуьрерни
Аранлухар, чуьллер авай гуьлуьшан.
Туьрездив чил муьтIуьгъ авур гъилерни
Шегьре рекьел дамах я заз гьамишан.
Лезги я зун, нефес лезги нугъатдин —
Лезги чIалан хуш я сесин улам заз.
Несил я зун хайи чилиз нубатдин,
Дидед лай-лай хьана сифте салам заз.
Лезги я зун пак мурадрин сел авай,
Сагъ къул патал я зи чандин зегьметар.
Дагълух чилел шад мехъерни мел авай
Ашкъилу я давамиз дуьз адетар.
Лезги я зун шуьрбет хъвазвай Самурдин,
Берекатдин чешме тир зи ватандиз.
Намуслувал таж я элдин абурдин,
Кьисмет хьанвай гьар са лезги инсандиз.
Лезги я зун, зи миллет зи дамах я,
Вуч хьуй миллет, эгер садвал тахьайтIа,
«Къванцин гада» риваят зи булах я,
Шарвилидив, эверна, чун рахайтIа.
Дуьньядикай рахунар
Дуьнья, вакай рахун рикIел къвечир зи,
ТакунайтIа гьахъсузвилер кIамай кьван.
РикI, кукра хьиз, хажалатри нечир зи,
Руьгьдик намус, чандик иви кумай кьван.
Инсаф авач, белки, уьмуьр жаза я:
Садаз — регьят, садаз — четин азабрин.
Гагь шадвилин, гагь гьижрандин хазна я,
Пара-тIимил ваз чида ви гьисабрин.
ТIебиат я тешкилайди гьижранни,
Мизан чIурна яшайишдин терездин.
Лигим рикIер аквадачтIан пашмандиз,
Диндирмиша! Дустар я дерт эвездин.
Куьз батIул я, дуьнья, чун, ви есирар,
Гьар жуьредин къуватралди басмишиз?
Ашкара тир тIебиатдин тахсирар,
Куьз ава, эл, куьн куь чанар асмишиз?
Шумуд миллет, шумуд диндин сагьибар
Хуьзва, дуьнья, вуна ви генг хуруда?
Сада къалуз муькуь патан айибар —
Къал, дяве ваз хас яни ви паруда?
Ягьсузвилин рекьева са инсанар,
Ала лугьуз чеб Аллагьдин эмирдал.
Винелай — чан, рикIин туькьуьл нукьсанар
Тикрар жезва девиррилай девирдал.
Гагь бендеяр къекъведа ви гьахъунихъ,
РикIиз сабур жагъуриз ви дуванда.
Къуват ава — таъсир жеда гафунихъ,
Гьардаз лайих чка ганва на чанда.
Буйругъ гузва чандиз нефсини,
Эхиратдин югъ алудна рикIелай.
Авай туш гьа, дуьнья, вахъ затI жизвини —
Кафандилай гъейри, тухур чилелай.
Ша кIватI ийин чирвал, гьуьрмет, девлетар,
Акьулдиз гуж муьтIуьгъ ятIа гьаяда.
Негь ая куь фитне, чуьруьк, туьгьметар,
Рагьмет къачун четин кар я дуьньяда.
ТакIан хьана заз
«Я кас, вуч я дидедин чIал?» —
Лугьудай кас ван хьана заз.
Дидедин нек тушир гьалал
Намуссуз такIан хьана заз.
Урусдал тир мецин хатIар,
Жуван чIалан недай кьатIар,
ЭкъилтI хьанвай* чинин астIар
Напак лап душман хьана заз.
Белки, тир жед районэгьли,
Фад шегьерда хьанвай сейли.
Маса гузвай лезгид иви
Къиретсуз нукьсан хьана заз.
Тандин либас — ягьсуз партал,
Куьруь мекер алаз патал,
Веледни гвай — сарсах абдал —
Сад-садалай яван хьана заз.
Кьил тир жеди ичIи турба,
Къе негьда чIал, пака — буба.
Валай хаин жагъич зурба,
Чир хьана хъсан хьана заз.
Аферин хьуй хуьзвай гъуьлуьз,
Ялтах сифет хъвердай милиз,
Агакьдалди хайи хуьруьз,
Автобус дуван хьана заз.
___________________
* ЭкъилтI хьанвай — акъад хьанвай.
Докъузпара
ТIварцIиз — кьуьзуь, вич тир жегьил
Дидед кьведра хана район.
На ви халкьдин шад суфрадал
Мад берекат гъана, район.
Лезги хуьрер я ви бине,
Са хизан тир зегьметчи эл.
Уьзуьагъ яз тарих куьгьне,
Къадим несил къвезва рикIел.
Самурский, гьам Мирзебег
Рухваяр я ви баркаллу.
Пак кIвалахрин кьуна этег,
Чи дагълух чил авур нурлу.
Шумуд шаир, шумуд алим
Битмишарна хуруда на,
Тербия гуз, ийиз лигим
Эренлардин паруда на.
Нисин дагъни Базар-Дуьзуь,
Альпинистар хьанва квев гуьр.
Кьакьанвилиз Европада
Дамах я чи Къурушрин хуьр.
Дагъни аран, ачух чуьллер
Куьтягь тежер девлет я ваз.
Артух ая малар, хипер,
Сифте четин зегьмет я ваз.
Авадан хьуй ви кIвал, ви югъ,
Чна къе ваз алхишзава,
Гатфар кьиляй, бахчади хьиз,
На ви къамат дегишзава.
Самур вацIун абукевсер
Генг чуьллерал алаз хьурай.
Гележегди акъудна цуьк,
Вахъ девлетар галаз хьурай!
Зи уьмуьрдин шикилар
Зи уьмуьрдин шикилар,
Шикилар зи бахтунин,
ЧIагурна зи гуьгьуьлар
Рангаралди вахтунин.
Пайдахдик кваз ал-жегьре
АтIай уьлквед уьруьшар,
Зи рикIин рехъ — дуьз шегьре
Тежез ава дегишар.
Йисар, яшдин харман зи —
Шагьидар кьве девирдин.
Хиялрин сел — карван зи,
Гьакъикъат зи эмирдин.
Хьанва уьмуьр — гурарар
Авай къе зав бягьсина.
Къачуз куьлуь къадамар
Гьахълувилин женгина.
Гагь аруш жез кIвачера
Чил азабрив ацIанвай,
Мергьяматсуз рикIерин
Агъудив пис кьацIанвай.
Гуя ам заз кемен хьиз
Инсафсузри вегьенва,
Иудадин темен хьиз,
ТIамгъадилай ифенва.
Шаклу я зун, уьмуьр, ви
Муьгьуьббатсуз рангарал,
Амма дидед нехишар
Алама зи тангарал.
Лай-лайдин сес сифте яз
Назик ванцел багъишна,
Пак некIедай куьрпе яз
За кIанивал дадмишна.
Хайи чилин ватандин
Халкьдин чIалан гужлувал,
Намус-девлет инсандин,
Дидед вилик буржлувал.
Вуна гъана, уьмуьр, зи
Вилик дуьнья гьакъикъат.
Гагь шадвал, гагь сефилвал,
Гьам рагъ, гьам йиф мишекъат.
Суна
РикIе гьатна ви хуш ухшар,
Квахьнава зи йифен ахвар,
Эвер гайла, кьуна ви тIвар,
ЭкъечI вилик хъуьрез, Суна.
Хуьре ава рушар шумуд,
Вун яр хьуник ква зи умуд,
РикIин сирер ийин агуд,
Ша фин чун са гелез, Суна.
Зунни вун хьиз я са инсан,
Лезги чилин накьвар масан,
Чун эвленмиш хьана хъсан,
ТуькIуьрин са хизан, Суна.
Хамир, я руш, на зи кефи,
Вун акваз, зун жеда сефи,
Илчивиле къуда ими
Къе няниз кIвализ, Суна.
КьатIутI зи дерт, тамир сефил,
Гана жаваб, ачух гуьгьуьл,
Зи мурад зи рикIин негъил,
Зи эрзиман вун я, Суна.
Лезги руш
Гатун юкъуз, жив хьана, зун цIразва,
Гъиле кьуртIа, авахьда зун гъилерай.
Зи ашкъидин гьар са цIелхем ргазвай
Аквазва заз лезги рушан вилерай.
Къуш цуькведиз килигдайвал, руш, вуна
Зун акур кьван заз чинеба килигмир.
Ша зи вилик, кутур чандик хуш вуна,
Зи жегьил чан кабаб хьиз на илигмир.
Ви вилери тухузва зун, вацIу хьиз,
Пагь, ава, руш, ви беденда гьерекат.
Михьи я вун Шагь дагъларин бубу хьиз,
Вун акун заз шадвал я, гьам берекат.
Зун дагъ ятIа, живед кьунвай кукIушар,
Вун са рагъ я, нур гузавай а дагъдиз.
КIанзавайди, кIанзавайди, азизди,
Ви нурари чим гун я зи утагъдиз.
«Лезги газетдин» 2025-йисан 35-нумрадай.
