(Эвел — 34-37-нумрайра) Тагъдин муьгъ Муьгъ халкьдин культурадин, архитектурадин, тарихдин зурба имарат — агалкьун я. Гурлу Самур ва Ахцегь вацIар  сад-садак какахьзавай чкадал экIя хьанвай райцентр Ахцегьар жуьреба-жуьре асиррин муькъвералди машгьур я. КIама­рал­ ва къанаврал алай гъве­чIи муькъвер гьисаба кьун тавуртIа, абур ина 11 ава. Абурукай кьвед куль­турадинни архитектурадин жигьетдай къиметлубур я. КьетIен фикир гуниз...

(Эвел — 37-нумрада) И макъаладин I пай сайтда и ссылкадай кIелиз жеда. ЧIехидаз — гьуьрмет. Диде-буба хуьн… И адетрикайни эпосда сифте цIарарилай гатIунна рахазва: Ватан патал цIаяра Тахьайди лагь, вуж ятIа? Бубайрикай ягьанат Рахайди лагь, вуж ятIа? ЧIехидан гьуьрмет хуьнин, адан гафунал амал авунин таъсирлу чешнеяр Кас-Бубадин къаматдихъ галаз алакъалу я. Эпосда адан гьар са...

И йикъара чи гъилиз мад са цIийи ктаб атана: “Таржумаяр”. Тар­жу­мачиди — чи машгьур шаир ва публицист, лезги чIалан сарраф устад  Пакизат  Фатуллаевади  — ам вичин играми стха Буньямудинан руьгьдиз бахшнава. И кардихъ, за кьатIайвал, ихьтин сир ава: шаир-таржумачиди лезги чIалаз лап куьгьне девиррин авторрин эсерар элкъуьрнава. И кардалди халис гевгьерар-чIалан къашар садрани куьгьне тежерди,...

Дегь чIавара гьар са халкьди вич чапхунчийрикай хуьн патал кIелеяр, гьакIни кIеле-шегьерар эцигдай. ­Ихьтин эцигунрин куьмекдалди хайи чилел чанда са кьадар кичI авачиз яшамиш хьун мумкин тир. КIеви кIелеяр чIехи къуватрин хура акъваз­дай къалхан хьиз авай. Гьавиляй ихьтин кIелеяр эцигуниз иллаки фикир гудай. Лезгийрин дегь кIелейрик вичин тIвар бязи къадим фарс ва араб чешмейра “Билистан”...

Урусрин милли культура чирунихъ ва Дагъустандин вири халкьарин культурайрихъ  галаз санал виликди тухунихъ несилар тербияламишунин, яни, гила лугьузвайвал, гражданвилин об­щество мягькемарунин карда еке метлеб авайди къейдна кIанда. Амма, чна кьатIуз­вайвал, культурологиядин, социально-педагогический илимар ахтармишунал машгъул алимрини къейдзавайвал, винидихъ чун раханвай  месэладиз бес кьадарда фикир ганвач.  Дагъустандин халкьарин культураяр ва адетар ахтармиш  тавуна­ни туш. Мектебрани, колледжрани...

КIамун яд Ахцегьрин къеледивай кеферпата, Самур вацIун чапла патан къерехда «КIамун яд» чими чешме (36-40 градус) ава. Адаз мадни фан яд лугьузва. И цел ишинай тинидикай хъуьтуьл ва тIямлу фу жеда. Ахцегьрин ва Хкемрин  агьалийрин арада и цихъ еке машгьурвал ава. Ина гьамамдин, парталар чуьхуьдай чкадин гъвечIи дарамат эцигнава. Яд хъун, чуьхуьнагар, парталар, гамар чуьхуьн...

“Лезги газетдин” редакциядихъ галаз дуствилин, амадагвилин алакъа­яр хуьзвай ватанэгьлияр гзаф ава. Садбуру чкайрилай чав таза хаба­рар агакьарзава, бязибуру газетдин ери хъсанарун патал жуь­реба-жуьре рекьерай меслятар къалурзава, мумкинвилер авай ва­танпересри тираж хкажуник чпин пай кутазва. Яр­гъал йисара чаз Ахцегь райондай макъалаяр, очеркар,­ за­рисовкаяр, эдебиятдин эсерар рекье тур  Шихмурад­  Агъа­керимовни  чи амадагрикай сад тир. Гьа­­йиф хьи, 2017-йисан...

Чи ихтилат алим, публицист, шаир ва таржумачи Азиз  Мирзебегован и мукьвара Даггизда урус чIалал чапдай акъатнавай “Зурба шаир ва просветитель” ктабдикай физва. Макъаладиз “Лап важиблу ва тарифлу кам” кьил гуналди, заз къенин йикъарин чи алимди-литературоведди XIX асирда  неинки Дагъустанда, санлай Шаркь патан, гьакI РагъакIидай патан уьлквейрани машгьур хьайи алим-философ, тарихчи, тарикьатчи — динэгьли, гьа са...

Дагъустандин халкьарин руьгьдин  ирсина урусрин милли медениятди кьетIен чка кьазва. Вични чи халкьарин руьгьдинни яша­йишдин, тIебиатдинни истемишунрин кьетIенвилериз акьван мукьва я хьи, ам Урусатдин центрада яшамиш жезвай урусрин культурадин милли кьетIенвилерилай хейлин тафаватлу я. Инал са кар къейдна кIанда: урусрин милли культуради (чIала, литературади, хейлин адетри, яшайишдин къайдайри)  Дагъустандин халкьариз дуьньядин цивилизацийриз рехъ ачухунихъ галаз...