Пакизат Бейдуллаевна Фатуллаева газет ва “Дагъустандин дишегьли” журнал кIелзавайбуруз фадлай чида. Садбуру лугьуда – шаир Пакизат, масабуру – публицист Пакизат, пуд лагьайбуру, иллаки дишегьлийри – чи журналдин редактор Пакизат, генани ван жеда – таржумачи Пакизат… И вири дережаяр чи рушаз, вахаз, дидедиз, бадедиз хасбур я.
Заз лагьайтIа, Пакизат вах шаир яз алатай асирдин 70-йисарилай чида.
Эхиримжи саки 40 йисуз “Дагъустандин дишегьли” журналдин редактор яз, Пакизат Бейдуллаевна чи патав гвай, исятда ял язава. Саки гьар юкъуз гьа са ракIарай кIвалахал къвез-хъфиз, чун сад-садаз аквазвай, кIвалахра, иллаки подписка тешкилдайла, гьалтзавай четинвилерай экъечIдай рекьер веревирдзавай…
Яратмишунрикай рахайтIа, чна гзаф сеферра гьам жуван, гьам масабурун хейлин шейэриз къиметар гана, жедай меслятарни къалуриз хьана. Гъавурда акьазвайбуру а меслятар кьабулна, такьазвайбуру… чпин рекьер чпиз кIанивал давамарна.
Са кар тайиндиз чида: Пакизат Фатуллаева чи милли шииратдани, гьикаятдани, публицистикадани, таржумайрани вичин тавхана арадал гъиз алакьнавай, маса гьич садазни тешпигь тушир кьетIен кьатIунар, хатI, уьтквемвал, хсуси къиметар, руьгь авай автор я.
Адан сифте ктаб “Зи экуь кIвал” чапдай акъатайлани, гуьгъуьнлай “Ишараяр”, “Чешне” ктабар гъилиз атайлани, за жуван фикирар кхьена.
Шаир рахазвай “экуь кIвал” адан руьгьдин къул, тавхана я. Ам ада акьван успагьивилелди, мердвилелди дуьзмишнава хьи, кIелзавай гьар садаз анай шаирдин руьгьдин чимивал, къенивал, кIанивални экуьвал жагъида!
Ахмиш жезва зи кIвализ туьк – ракъин нур,
Йифиз амай декьикьаяр зегьериз.
Ахпа ийиз зулун йикъан демер гур,
Багъишдайвал зи кIвал ичин ниэриз.
КьазвачтIани и кьуд цла за ви тIвар,
Аруш тийиз ам туьмбуьгьра ахмакьрин,
Мани алай ким жеда зи экуь кIвал,
ЧIере кьунвай, муьгьуьббатдин пайдахри.
(“Зи экуь кIвал” шиирдай)
Экуьвал авачирдакай шаирдин кIвал-руьгь жедани?
Пакизатан лап сифте цIарарилай гатIунна экуьвал, умудлувал, дишегьлидиз хас мегьрибанвал ава.
“Экв це!” — минет ийизва за
Вацраз, чир хьуй гьадазни:
Живедал тIвар кхьизва за
Кьаз тежедай садазни…
(“Заз кIанда кьуьд” шиирдай)
Агь, рахамир, ваниз тамир кIвачерив,
Къвазва гъетер чи сад лагьай рекьерал.
Къвазва гъетер дигмиш хьайи ичер хьиз,
Аватзавай зулун кьурай векьерал…
(“Агь, рахамир…” шиирдай)
Гьар са цIар экуьнив ацIанвай къамат я: варз, гъетер, жив, ачух рекьер, дигмиш ичер, зулун кьуру векьер…
Ихьтин экуь кIвал авай шаирди кIелдайбуруз гуьгъуьнлай багъишай ктабра генани жанлу гьиссер, нурлу умудар, тавази рангар, дидевилин нев, рушвилин вафалувал, кIанивилин паквал ава.
Ингье “Ишараяр” ктабдай бязи цIарар:
“Къизил муьгъ” вуч къаргъишдик ква,
ТакIан гъуьлуьн къаравуш хьиз.
Чи пис – хъсан къаришма я.
Бедвал течир къаравуш хьиз.
Куьруь рехъни яргъи жезва.
Нин гъилева къуьруь дегьре?!
Як пайдайди ягъи жезва,
Ракъурзава, я кас, зегьле…
(“Къизил муьгъ” шиирдай)
Им чи къенин девирдин – малкамутдин руьгь, къамат я. Амма шаирди ажузвалзавач, гьа шартIарайни умудлудаказ экъечIдай рекьер – ишараяр хуьзва: михьи муьгьуьббат, садаз-садан вафалувал, садаз-садан ван атун, сад муькуьдан къаршидиз рикI ачух яз фин…
Аян я заз, вун кIевера гьатзава.
Низ таниш туш ашукь рикIин ялавар:
АлатIани вал къизилдин бухавар,
Руьгь кIанидан гелехъ къекъвез катзава…
Дугъриданни, Самур вацIал алай машгьур “къизилдин муькъуь” чи халкьдин кьилел, анал государствойрин сергьят эцигуникди, дердисервилер гъанвайди виридаз аян я. Сергьятар эцигдайла, кьакьан мертебайрин хахайри чи халкьдиз абур “экуьбур” хьун хиве кьунай. Амма… Къизилдинбур ятIани, чи рекьерал — “бухавар” атайди гьисс тийизвайди рикI ваъ, къван хьун мумкин я. Шаирдин рикI къван туш эхир… Адан руьгь кIанидан гелерихъ къекъвезва…
Кьулан вацIал, ирид югъ я,
Ири харци рувар гатаз.
ЧIимелвилер чаз буллух я,
Ракъин тавни азгар я чаз.
Хважамжам, на тагъ чIугуна,
ЧIулав цавар цIару ая.
Цифед юкьвай магъ чIугуна,
Чи гуьгьуьл вал кьару ая…
(“Хважамжам” шиирдай)
Шаир Пакизат буш чIаларинни пичIи фикиррин иеси туширди и гъанвай тIимил мисалрайни аквазва. Гьар са гафунихъ заргарди хкатIнавай къашунин къамат, метлебдив ацIайвал, дуьзвал (рифмайрин, ритмдин, гьижайрин) ава.
Ихьтин дуьзвал, устадвал, зи фикирдалди, вич-вичелай арадал къведайди туш. Шаирди вичелай вилик хьайи устадривай тежриба, тарс чирун, абурун ирсинин деринра гьахьун лазим я. Пакизат Фатуллаевади а тарсар лап вижевайдиз къачунва. За кьатIайвал, шаирдин эсеррини шагьидвалзавайвал, адан муаллимрин сифте жергеда чи классикар – Етим Эмин, СтIал Сулейман, Хуьруьг Тагьир ава. Им, заз чиз, ада Дагъустандин госуниверситетдин филологиядин факультетда кIелунихъ галаз алакъалу я.
Амма ада тарсар дуьньядин классикривайни къачуна. Москвада, М.Горькийдин тIварунихъ галай Литинститутда.
Шаирдин “Ишараяр”, “Чешне” ктабрайни аквазвайвал, ада дуьньядин классикар тир Низамидин, Мехсетидин, Шекспиран, урусрин классикадай - А.С. Пушкинан, И.Бунинан, А.Бартодин, масабурун ирсиниз еке итиж ийизва. Гьакьван устад таржумаярни авунва.
ИкI Пакизатан вичин хатI, чешнеяр арадал атанвайдал шак алач. Вичин “Чешне” кабдин сифте гафуна къейднавайвал, шаирди кIелзавайбуруз вич чешне яз къалурзавайди туш. Ваъ! Ихьтин кар адаз ерли хас хьанач! Ада вичи къачунвай чешнеяр гьихьтинбур ятIа, ктабра гьатнавай эсерра раижнава. Шаир патал сифте чешне – им халкьдин руьгь – чIал, чи къадимлу тарих, тикрар тежедай гуьзелвал авай чи тIебиат, Ватан я. А чешнеяр, чи бадейрини дидейри, сусарини рушари хразвай гамара, гуьлуьтра, гиширра тикрарзавай хьиз, чIалан эсеррани “храз” жезватIа, им устадвал тирдал шак алач.
За фикирзавайвал, и метлебдив чи вах фадлай агакьнава, ам вич устадвилин чешнейрикай садаз элкъвенва!
Са шумуд гаф адан редакторвилин, публициствилин рекьикайни талгьана жедач. Пакизат Бейдуллаевнади дишегьлийрин журналда яргъал йисара кIвалахна ва вичелай вилик адаз редакторвал авур баркаллу лезги таватар тир Унейзат Мейлановадин, Суна Мурсаловадин, Биче Мусанабиевадин пак адетар хвена, виликди тухвана. “Дагъви дишегьли” журналдикай кIелзавайбур патал лап хъсан суьгьбетчи, насигьатчи, чIалан хазинадин михьи чешме хьайидал шак алач.
Пакизат Бейдуллаевна Фатуллаевадин (Гьуьсейновадин) зегьметар “Дагъустан Республикадин культурадин лайихлу работник” лагьай гьуьрметдин тIвар, Дагъустандин журналистрин Союздин чIехиди тир “Къизилдин лекь”, “Лезги газетдин” кьилинди тир Гьажибег Гьажибегован премияр гуналди къейднава.
Мердали Жалилов
* * *
И йикъара чи ваха, руша, суса, дидеди, бадеди, ялавлу публицистди, назик гьиссерин шаирди, устад таржумачиди, вафалу юлдашди ва дустуни вичин гуьзел юбилей къейдзава. Им лагьайтIа, Пакизат Бейдуллаевна чидай вирибур патал кьетIен вакъиа, важиблу сувар я. Хизан патал генани еке ярж, лишанлу дережа тирдал шак алач.
Чна рикIин сидкьидай гьам юбилярдиз, гьам адан хизандиз, вири мукьва-кьилийриз агакьнавай дережаяр мубаракзава.
Секин жедай вахт авайд туш, азиз вах,
Чи цавар кьван хушбахтвилер хьурай вахъ!
Са чIавузни къуьруь тахьуй къелем ви!
Несилриз тарс, кIвал, чешне я алем ви!
“Лезги газетдин” редакциядин коллектив
____________________________________________________
Пакизат Фатуллаевадин шиирар чи сайтда и ссылкадай кIелиз жеда.
