Новеллаяр

Чурчул

Зун агроном Севзидихъ галаз чуьллериз экъечIна. Адаз хуьруьн уьруьшар хуралай чиз­вай, гьатта гьинал гьихьтин къелем кьу­ранватIани чидай ва, бегьем вахтар алатна­ватIани, аник цIийи къелемар кутун хъувунвач. “Къуй  директорди къайгъу чIугурай, иеси гьам я. Зун са гъвечIи кас я”, — лугьузвай ада.

Яд тагуникди никIе авай къаз хъипи хьанвай. Аквадай гьаларай, иесийриз чпиз ина ник аватIа чизвачир. Амма Севзидиз и никIикайни хабар авай.

— За директордиз ятарин патахъай са шу­мудра лагьанай, амма  вуна низ вуч лугьуда?­ Адавай, юлдаш корреспондент, кIвала­хиз жезмач, кьуьзуь хьанва. Чи совхоздиз кIан­за­вайди халис директор я, ахпа ваз гьа и ви ви­лик квай чил чир хъжедач.

Чун чуьлдай хквезвай. Хуьруьн кьилихъ галай къубудал алай муьгъ акурла, зун аламат хьана: ам гьа къе-пака чкIида лугьуз акъвазнавай.

— И муьгъ совхозди ишлемишзавачни?

— ГьикI мегер, ава, ава. Ам совхоздин рикI тушни, амма директорди сметадик пул квач лугьуз, адал са гъил элкъуьрзавач.  Эгер са маса рекьяй кепек-шагьи ахъагъайтIа, адаз ни вуч лугьуда? Муьгъ хсуси шей туш хьи.

Совхоздин никIер, багълар акурла, за мад Севзидин гафар рикIел хкана: халис директор авач…

* * *

 Зун совхоздин директордин кабинетдиз фена. Яшлу Керимов телефондай са нихъ галаз ятIани рахазвай ва ада заз вилерин ишарадалди стул къалурна. Рахунар куьтягь хьайила, ада хабар кьуна:

— Гьан, хтул, ваз чи совхоз гьикI акуна?

— Са жуьре, юлдаш Керимов.

— Пис. ГьакI лагь. Зун къведай вацралай пенсиядиз физва, мад кIвалахиз хъжезмач. Къе трестдихъ галаз Севзидин патахъай рахана, кар алакьдай гада я…

Севзидин чин яру хьанвай. Икьван чIа­вал­ди ада Керимова вич  трестдиз теклиф ийидайди гьич акьулдизни гъанвачир, гьич тахьайтIа, ада Керимов собранийрал беябур авур кьван. Критикадиз таб гудай инсан я кьван. Маса кас тиртIа… Амма ада чуькьни авунач, адаз Керимова вичин фикир дегишар хъийидай хьиз авай.

* * *

За а совхоздай (Севзиди директорвиле кIвалахзавай) редакциядиз къвезвай чарар кIелзавай, цIийи директор хьайила, ана кIва­лахарни цIийибур жедатIа лагьанай. Амма… “Муьгъ чкIанва”, “НикIер кьуразва”, “Маларикни лапагрик дабакь акатнава”, “…директор халис вагьши я”. Эхиримжи гафар кIелайла зи вилерикай дугъри Севзи карагна. Заз лап халисандаказ хъуьруьн атана: инсанрини вуч хьайитIани кхьида кьван. Севзи гьинай — вагьшивал гьинай. Намумкин кIвалах я.

Совхоздай къвезвай чарарин кьадар артух­ жезвай ва заз мад аниз финиф кьисмет хьана.­

* * *

Чун кабинетдиз гьахьайла, Севзи, вентилятор акъвазарна, гъилерни вилик кьуна,  къаншардиз атана.

— Огьо! Куьн атуй, рагъ атуй! Юлдаш корреспондент, вуна амай совхозрикай тарифар ийиз, чун рикIелай алуднава гьа!  Ша, ацукьа кван.

Чин анихъ амукьрай, адан вири беденда хъвер къекъвезвай. Заз сифте акурдалай кьу­лухъ ам михьиз дегиш хьанвай. Чинин къумралвал кабинетдин цлари фитIиннавай хьтинди тир. Лацу хьанвай чинал ада хкатIна­вай чIулав спелар тунвай, сив ахъагъайла, къизил­дин сарари нур гузвай. Югъунарни агъу­рбур хьанвай. Керимовалай кабинетда гьич са шейни амачир: са кьве вацран вахтун­да ада ка­бинет бегьем тавханадиз элкъуьрнавай…

— Яда, Севзи, — хабар кьуна за, — муьгъ чIур хьанва хьи?

— Э-э-э-э, за ваз вуч лугьун. Сметадик пул­ квач. Мад патай кепек къведай чка тахьайла, за вуч ийин…

И гафар ада са шумуд вацран вилик мад лагьанай, амма а  сеферда ада тахсиркар Керимов авунай.

Зун адан чиниз килигзавай. Ва зун аламат хьана: и инсан са шумуд вацран вахтунда­ акI дегиш хьанвай хьи, адан пIузаррал бижвал къекъвезвай. Са шумуд декьикьа идалай вилик чаз хъвер гайи вилера нефсинин къанихвал ацукьнавай. Им виликан Севзи я лагьана завай сакIани акьулдиз гъиз жезвачир. Виликанди малаик хьтинди тир, амма и Севзиди акатай гьи вахтунда хьайи­тIа­ни инсандин туьтуьнал кьуьл гьалчда.

— Юлдаш директор, — мад рахана зун, — куь совхоздин никIер кьуранва, багълара тарар куквари кьунва, фермадал…

— Хьана! — гаф атIана ада зи. — Ваз вуч ава? Кхьихь жуван газетдиз фитнеяр! ГьакI ийида за, жаваб гузвайди вун туш, Севзи я, Севзи!

Севзидин сивел хъилекди каф акьалтнавай.

Мад заз ина ийидай кар амачир…

 

Кьисас

Саки йисалайни гзаф тир, чIехидакай хъел аваз. Са шумудра адан хамуниз кьел ягъиз алахъна, амма гьар сеферда лашунин яцIу кьили зун яна.

Къе кьисас вахчуна! Куьчедал гьалтай чIехидан папаз вил акьална за!..

 

Танишсузрин диалог

Библиотекадай хатадай хьиз са ктаб къачуна за. Жилдинин сифте патал кхьенвай: “Хъсан ктаб я, виридаз кIелун меслят къалурзава”.

Ктабдин эхирда маса хатIаралди кхьенвайбур акуна заз: “Ламран хва ва я руш, ви меслятди гьакI гьавайда зи вахт къакъудна”.

 

Игитвал

Хъуьтуьл месел къаткана, хиялариз башламишна за. Гила са илимдал машгъул хьана кIанда, белки, жувни тIвар-ван авай алим жен. Гьи илим гъиле кьуртIа хъсан ятIа?

Кибернетикадикай, генетикадикай ва физикадикай хиялар ийиз ва абур жуваз муь­тIуьгъариз алахъна. Амма абурукай садни зи акьулдиз муьтIуьгъ хьанач. Кьадарсуз хъел атана — зун гьасятда ксана…

 

Хажалат

Гзаф хажалатрик акатнавай Пенпил. ИкI адан дерт хайи диде кьейилани къати хьайи­ди­ туш. Ийир-тийир хьанвай касдин, гьинал ацукь­датIа, гьинлай къарагъдатIа, кьил акъат­­завачир­.­

Са шумуд йис тир адаз хажалатар та­хьана.

Залан ухьт алахьай Пенпил гъиле авай, сивелай хъитрепI алатнавай, туьквенда кьабул тавур путулкадиз килигзавай, адан виле­рилай курум-курум хьана накъвадин ири стIалар авахьзавай…

 

Лирика

Шарвилидин гапур хьтин

Шалбуз дагъдин кукIушдал,

Тади квачиз, лепеяр гуз,

Лекьерин луж алтIушда.

Ингье легьзе — абур вири

Гъуьрч жагъуриз экъечIда.

Анжах са лекь, булутрик физ,

Гагь аникай хкечIда.

Са сеферда и дагълара

Тфенгдин ван акъатна:

Жегьил са лекь, лув хкатна,

Дагьардилай аватна.

Гзаф вахт я, бала квахьна, —

Лужуникай лекь хкатиз.

Дидед накъвар марфар хьана,

Лал дерейриз аватиз…

Шараг квахьун лекьеризни

Эвез тежер дердер я.

Хъвер багъишиз, чахъ шехьдайбур

Анжах дидед вилер я.

«Лезги газетдин» 2019-йисан 46-нумрадай