Сулейманаз
Вун амач къе Гомер зурба,
Ви камалдин зар ама.
Чи арифдар, чIехи буба,
Ви таъсирлу цIар ама.
Чи рикIелай фидани бес,
Ви жафаяр меркезда!
Чун уьлкведиз машгьурай сес,
Писателрин съездда.
Лезгидин гаф, лезгидин кьин,
Тирди михьи ва ам пакди,
Къалурна чи миллетдин чин,
Ви намус квай бармакди.
Шииратдин никIе ава,
На битмишай бегьерар.
Лезги элдин рикIе ава,
Ви ялавлу эсерар.
Вун билбилдив хьана сирдаш,
Адав сир-гъам авуна.
Ваз багьа тир фяле юлдаш,
Адан гьунар акуна.
Русвагьайбур гьикьван хьана.
Фекьиярни судуяр.
Ви сиркеди шумуд кана,
Чалкечирар, жадуяр.
Ви тIвар кьазва гьар чкада,
ГъвечIидани чIехида.
Гьам мектебда, гьам бахчада,
Куьлуьдани ирида.
Ви шииррин къадир чизва,
Акси хьайи къелетриз.
Ви кIвал хуьзва,ви чIал хуьзва,
Ви ирс хуьзва веледри!
«Лезги газетдин» 2020-йисан 21-нумрадай.
___________________________________________________________________________________________
Куьн авайвиляй…
Зак гьевес кутур, руьгь кутур зурба,
Захъ кьве лув ава — дидени буба.
Далудихъ галай сад Шагь, сад Шалбуз,
Зи кьве стхани кьве дагъ я, шаксуз.
Зи жигер-нефес — архаяр я зи,
Зи кьве вилин экв — рухваяр я зи.
Уьмуьрдин чешне, зи гьамга булах,
Зи фурсни дамах — зи гъил кьадай вах.
Зи авай са руш — ам дидедин рикI,
Зи ширин бала — зи марвардин цуьк.
Зи далда — даях, зи кьилеллай таж,
Хизандин регьбер — уьмуьрдин юлдаш.
Зи играми тир къелемдин дустар,
Хайи чIал хуьдай авай пак къастар.
Шуьрбетдив ацIай цурун жем хьтин,
Ирид рангунин хважамжам хьтин.
Куьн авайвиляй кIан я заз уьмуьр.
Чирна за квез зи хуррамвилин сир!
Алатрай
Татугай гьалар я, им чIуру тегьер,
Терсиник акатна чи мелни мехъер.
Дустарин къаматрихъ цIигел тир вилер,
Захавал къалуриз гьазур тир гъилер —
Гомеран гуьмбетдал эцигиз цуьквер.
Вахтунда алатрай тIегъуьндин бигер,
Ахъа хъижедайвал агалай рекьер.
Шарвилид суварик манияр, кьуьлер
Илигдай, алудиз дердисервилер!
«Лезги газетдин» 2020-йисан 24-нумрадай.
_________________________________________________________________________________________________________
Декабрь
Зи динжвал кутурди завалдик,
Декабрь, вакай зи ханва рикI.
Чан тиртIа экечIдай кавалдик,
МуркIадин къаяб я, къанва рикI.
Гъамарин дагъ гъана агудна,
Заз дяве авурди малумар.
Зи хъверни зи шадвал къакъудна,
Гьикьван за эхда ви зулумар?
Сифтедай, инсафсуз, рикI алай
Къакъудна зи багъри кас вуна.
ЧIулавна зи уьмуьр цуьк алай,
Кьаз туна даиман яс вуна.
Къиб кьван заз къанва ви савух куц,
КичI ава, къурху я вун атун.
Писвилин вакай заз хьанва гъуц,
Акъваза, бес я ваз зун гатун!
Зул!
Гьар са нямет вичив гвай бул,
Экъисна хур, къалурна вич.
Ява паб хьиз атана зул,
Зар-зибадив чIагурна вич.
Вуч гватIани, хуш туш ам заз,
Гуьгъуьна кьуьд — къаяр, мекьер.
ЧукIулдин мурз алай аяз,
Живедлай гел, муркIад муькъвер…
Кьил кьибледихъ, дурнайрин цIиргъ —
Гьарайзава дердиник кваз.
Алатзава рикIелай чиргъ,
Хъфидани цIиргъиник кваз?
Ваъ, хъфидач, ажузвалдач.
Даим туш кьуьд, алукьда яр.
Жуван кьилин агъузвалдач,
Вилив хуьда за дурнаяр!
«Лезги газетдин» 2020-йисан 37-нумрадай
__________________________________________________________________________________________________
Асеф Мегьман
(Бязи къейдер)
Асеф Мегьман гзаф патарихъай бажарагълу кас тир. Ам музыкадин алатрал къугъвадай (тар, пианино ва масабур). Ам шаир, композитор тир. Бажарагъдин и терефрилай гъейри Асеф Мегьманаз са къилих мад авай. Ам хъсан зарафатчини тир. Кутугай, къени зарафатрин иеси. 80 йисан яшара аваз садра Бакудиз акъатайла, вичел костюм, лацу перем алай, шалварда уьтуьдин хвал авай Асефа лугьузвалда:
— “Зун зи уьмуьрдин юлдаш Сариханума, икI дамахар ийиз туна, ракъурна. Зи сифте муьгьуьббат гьалтайтIани, усалдиз такурай лагьана!”
Вуж тир Асеф Мегьманан сифте муьгьуьббат? Гьар гатуз Бакудай хуьруьз, хизанни галаз, ана яшамиш жезвай Мегьти хквезвай. Адаз Къемер тIвар алай руш авай. Демера кьуьлердайла, Асефанни Къемеран кIанивилер авайди хуьруьнвийрини кьатIанай. Амма педучилище акьалтIарна хтанвай Асефан вилик мехъерин нубат алай стха Абдулкъадир ва вичи армиядин жергейрани къуллугъ авун кумай.
Къемераз Асеф Мегьмана шиирар, гуьгъуьнлай а шиирриз музыкаярни туькIуьрнай. Армиядин жергейриз фидайла ам, Бакудин вокзалдал, вич рекье тваз, Къемер къведа лугьуз, вил алаз хьана. Амма руш атана акъатначир. Лап гуьгъуьнай, армиядай хтайдалай кьулухъ, Асефа, вич начагъ хьана, Бакуда больницада авайла, Къемераз хабар авачиз, адан рехъ вилив хвенай. Асеф Мегьмана рикIе амукьай мурад манидиз элкъуьрнай:
Вал вил алаз акъвазна зун,
Эл атана, яр атанач.
Танишбурун, зи къуншийрин
Сел атана, яр атанач.
Эл атана,
Сел атана.
Тел атана,
Яр атанач.
Са шумудра сувар хьана,
Кьуьд акъатиз, гатфар хьана.
Хабар гана, ша лагьана,
Тел атана, яр атанач.
Патавни физ — хтана зун,
Нахуш хьана, къаткана зун,
Ахварайни рахана зун,
Хъел атана, яр атанач.
Кьуд йисалай Асеф аскервиляй хтайла, Къемер чарадаз гъуьлуьз фена, са аялни хьанвай.
Амма Асефа вичин рикIин гьиссер гъезелриз, манийриз элкъуьрзавай:
Сифте муьгьуьббат
Заз анжах са вун кIан хьана уьмуьрда,
Амма ваз зун кIан хьанатIа чидач заз.
Заз анжах тек ви ван хьана уьмуьрда,
Амма ваз зи ван хьанатIа чидач заз.
КIан хьана, анжах тек са вун кIан хьана,
Ван хьана, анжах заз са ви ван хьана.
Тан хьана, муьгьуьббат са вав тан хьана,
КIан хьана заз, тек вун кIан хьана.
Вахтар фена, акваз-такваз акъатна,
Зи сифетда биришарни гьатнава.
Сифтегьан зи муьгьуьббат вун ятIани,
Вун аквадай чкадай зун катнава.
Катнава яргъариз зун, яр, катнава.
Гьатнава дагълара зун, яр, гьатнава.
КьатIнава, зи муьгьуьббат на кьатIнава,
Катнава зун яргъариз вавай.
А зарафатдин къене ихьтин гьакъикъат авай.
Адан зарафатрин келимаяр чарарал кхьеначтIани, халкьдин сиверай сивериз физ, мецел ала.
Педучилищеда кIелзавай вахтунда Асеф Мегьманаз адахъ галаз кIелзавай дарги руша акьадай хци жаваб гуда. Асефа хъел квачиз адаз лугьуда,зарафатдалди: — Акъваз, са вахт къведа, вуна дамахдин гьиссеривди лугьудай.
— Вуч лугьуда? — хабар кьада руша.
— За Асеф Мегьманахъ галаз санал кIелайди я!
— Садрани лугьудач, — жаваб гуда руша…
Са шумуд йис алатда, Асефакай машгьур композитор хьана, Дагъустандин радиокомитетда кIвалахални алай. Адахъ галаз кIелай дарги рушакай чпин хуьре муаллим хьана. Садра радиодин дарги передачайрин корреспондент гьа учительницади кIвалахзавай хуьруьн школадиз, радиопередача туькIуьриз, акъатна. А муаллимди лугьуда адаз:
— Квехъ галаз кIвалахзавай Асефаз саламар це. Мадни лагь хьи, за Асеф Мегьманахъ галаз санал кIелунал дамахзава!
Байрам Салимован тазиятдал вич чидай, Байрам чидай юлдашрин юкьва Асефа лугьуда:
“Байрам залай вилик фенвайди я, ана заз са къулай чка кьаз!” Абур дустар тир.
Гьа ихьтин къени зарафатчини тир Асеф Мегьман. Адан манийри къени чи лезги халкь шадарзава. Вичиз женнет несиб хьурай. Лезги халкьдин рикIе Асеф Мегьман, адан эсерар гьамишалугъ яз амукьда!
Асеф Мегьманаз
Хиялдава хайи дагълар,
Кьве пай хьай чан тIазва лугьуз.
И пата марф, а пата хар,
Чпин кьилел къвазва лугьуз.
Са дегишвал авач, зари:
Табдагъ хьанвай Шагьни Шалбуз,
Писни хъсан эхиз вири,
Кьвед кьве пата ама ялгъуз.
Кьвед — кьве пата, сад я ухшар.
Гьеле тик яз ама кьилер.
Акъвазнава кьве пад къаншар,
Мус сад жеда, лугьуз, эллер.
Амма чпин ватан чизвай,
Кьве пай хьанвай руьгьдин дарман,
Сергьятрилай лув гуз физва,
Ви манияр, Асеф Мегьман!
«Лезги газетдин» 2021-йисан 2-нумрадай.
______________________________________________________
Диде, вун заз акур чIавуз,
Вилик къвезва пак Шалбуз дагъ,
Тик кьил хкаж хьанвай цавуз,
Чина авай умуддин рагъ.
Михьивални паквал виниз
Кьазвай кьилер рехи я куь.
Акур кьванбур иливариз,
Хуьзвай рикIер чIехи я куь.
Сад инсан я, масадни — дагъ,
Сада гузва заз кIевивал.
Вун балайриз — майвадин багъ,
Эбеди я ви кIанивал.
* * *
Диде, вун чи рагъ я, варз я, дамах я,
ЧIехи авур, дуьз рекье тур балаяр.
Чун са беден, са иви я, даях я,
Чи патай ваз бул жеда дуьаяр.
Ваз кIандачир тIветI фена чи кьилелай,
Югъ-йиф ийиз сад Аллагьдиз дуьаяр.
Куркурдин хьиз зар алахьиз мецелай,
Сагъ-саламат хьурай лугьуз балаяр.
Ви са хъуьруьн са нурдай я ракъинин,
Экв гьатдай чи рикIе-кIвале, диде чан.
Ви са темен дарман я чи дердинин,
Сагъ хъийидай чун гъил-гъиле, диде чан.
Къалин хьана зи дидедин фикирар…
Амукьайди шикилар я баладин.
Йикъар физва ийиз гзаф зикирар,
Кьадардилай элкъвез женни Худадин.
Гъам чIугвазвай вахтсуз хъфей веледдин,
Сабурлу хьухь, азиз диде, минет я.
РикI секин туш, хабар я заз, гьелбетда,
Баладин руьгь авай чка женнет я!
Дердисер къар тахкурай ваз чилерал,
Кьилел даим экуь цавни рагъ хьурай!
Шадвилинбур хьурай накъвар вилерал,
РикI хуррамдиз, вун чахъ галаз сагъ хьурай!
«Лезги газетдин» 2021-йисан 9-нумрадай
_____________________________________________________________________
Дахдиз пичIекар кьван…
(Юмореска)
— Я кайвани, чаз недай вуч хуьрек ава? — ракIара амаз хабар кьуна нисинихъ кIвализ хтай итимди.
— Верч квай хинкIар, — жаваб гана папа.
— ХинкIар вучтинди хьуй, пичIекар тавуна? Чаз мазу як амачни?
— Амаз ама, анжах пичIекар накь авурди вуч тир кьван. Гьар юкъуз ийидач эхир.
— Эхь, къари, гьар юкъуз. Ваз къени чир хьанвачни пичIекар зи рикI алай хуьрек тирди?
— ЯтIа хьурай, за гила, алаз хьиз гьазурна, холодильникда эцигда абур, гьар юкъуз ваз пичIекар ргада, чаз маса хуьрек ийида.
— Куьне квез вуч кIантIани гьазура, зун кIвалахдилай хтайла, суфрадал бугъ алахьзавай пичIекар алаз хьурай.
Чара хьанач, хинкIарни тIуьна, итим кIвалахал хъфена. Дишегьлиди суфра кIватI хъувуна, къапарни чуьхвена. Ахпа ам, ял ягъиз, дивандал ацукьна. И арада адан патав гъвечIи руш атана. Адаз чан-рикI авуна, кьилелай гъил элкъуьрна, хабар кьуна:
— Ваз бах кIан яни, чан руш?
— Эхь, — жаваб гуда руша.
— Гьикьван кIан я, чан бахдин?
— Дахдиз пичIекар кьван… — лагьана бицIекди.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 14-нумрадай.
______________________________________
ЧIаларин макан
Хкаж хьанва лекь, лув гузва цавай,
Къармахра — чувал, чIаларив ацIай.
Чархунихъ раган галкIана чувал,
ЧкIана чилел анай яхцIур чIал.
Гьар са къефледи авуна чапхун,
Гьар са дередиз хьана са рахун.
ЧIалан сагьибар хьана дагъвияр,
ГатIунна абур лугьуз манияр.
Лежберни чубан, авай пак къастар,
Манидив хьана кIеви тир дустар.
Агъач хъумузни, чуьнгуьрни, пандур —
Ислягь макъамда, дяведа — гапур.
Женгера пис ягъийрикай патан,
Мани мецеллаз, хвена кIвал-ватан.
ХьанатIани гьар миллетдиз са чIал,
Гъанач дуствилел лянетдин хал, тIал.
ЧIалар я яхцIур, адетар я сад,
Халкьар я яхцIур, хесетар я сад.
Садвални дуствал — чи гьунарни гуж,
КIеве гьатайла — лекьерин са луж.
Давамарзавай адетар хъсан,
Миллетар я ви са кIвал, са хизан.
Машгьур я вун къе дуьньяда еке,
Дагъларин уьлкве, чIаларин уьлкве!
«Лезги газетдин» 2021-йисан 15-нумрадай.
________________________________________________________________________
Куьн авайвиляй…
Зак гьевес кутур, руьгь кутур зурба,
Захъ кьве лув ава — дидени буба.
Далулихъ галай сад — Шагь, сад — Шалбуз,
Зи кьве стхани кьве дагъ я, шаксуз.
Зи жигер — нефес, архаяр я зи,
Зи кьве вилин экв рухваяр я зи.
Умуьрдин чешне,зи гьамга булах,
Зи фурсни дамах — зи гъил кьадай вах.
Зи авай са руш — ам дидедин рикI,
Зи ширин бала — зи марвардин цуьк.
Зи далда, даях,зи кьилеллай таж,
Хизандин регьбер — умуьрдин юлдаш.
Зи играми тир къелемдин дустар,
Хайи чIал хуьдай авай пак къастар.
Шуьрбетдив ацIай цурун жем хьтин,
Ирид рангунин хважамжам хьтин.
Куьн авайвиляй кIан я заз уьмуьр.
Чирна за квез зи хуррамвилин сир!
Дустариз лагь
Хабар кьуртIа зи гьалдикай
дустари…
Е.Эмин
Чеб яргъарай хтай чIавуз ватандиз,
Чун сад садаз акурай лагь дустариз.
РикIин михьи теклифдалди мугьмандиз,
Зи вил гала, атурай лагь дустариз.
Бахт тушни бес абур акун и чилел!
Шадвилин cтIалар алаз кьве вилел,
Кьелни фу синида, хунча зи гъилел,
Чеб энгел жез тахьурай лагь дустариз.
Талагьрай хьи, зун са кас я къадирсуз,
Мус кIантIани, къуй, атурай хабарсуз.
Зун рази я чеб атунал кьадарсуз,
РикIикай пай тухурай лагь дустариз.
Килиграй, гьикI ятIа чи дуланажагъ,
Ацукьун-къарагъун, чи къабни къажах,
Хуьзва лагь виневаз лезгивал анжах.
Чпиз илгьам къачурай лагь дустариз
Ийида лагь чпиз хъчад афарар,
Тамиладиз чидач цIару тапарар.
Тешкилда за дуьз пуд юкъуз суварар,
Килиг гьа, геж тавурай лагь дустариз.
Пехилбуруз
Агь, инсанар, инсанар,
Мецихъ чIуру чIал галай,
Квайбур чIуру нукьсанар,
Пехилвилин тIал галай.
Кьве чин алаз къекъведа,
ШейтIан жеда рикIени.
Шер-фитнедихъ гелкъведа,
Кьве мез жеда сивени.
Квез пара яз аквада
Садан гьалалдин зегьмет.
Куьн кьулухъай рахада,
Дуьз касдиз ягъиз тикъет.
ЧIуру я куь хесетар,
Мукьвабурни чидач квез.
Авурбурун гьуьрметар,
Я къадирни жедач квез.
Гьикьван хьурай куьн къариш,
Чарабурун крарик.
Алахъда кутаз ягъниш,
Гьатта кхьей цIарарик.
Агалкьунрал гъейридан
Эцигмир куь пичIи вил,
Машгьурвилел сейлидан
Садрани жемир пехил.
Вине яхъ куь инсанвал,
Эгер ятIа инсанар.
Ийиз алахъ хъсанвал,
Квадра чIуру нукьсанар!
Билбил
Вун зи багъдиз мани-макьам
Гваз атана, чукурна гъам,
Уяхарна ксай илгьам,
Зи ашкъида гьатай билбил.
Бенд(е) хьай(и) туш икьван чIавал,
Ваз чир хьана тек зи агьвал,
Ихтибарна кузвай рикI вал,
Руьгьдин ракIар гатай билбил.
Вегь арадал, пайин дерт чи,
На мани лагь, зун — ви зилчи,
Вун Саидан яни илчи,
Кьуьчхуьр хуьряй атай, билбил?
Тухвана зун на ви рекьиз,
Ви гелева, кичIез,регъуьз,
Мягькем туш хатI, ама гъуьргъуьз,
Пай гана ви патай, билбил
КукIваррай зи гъамарин кьил,
Катдай зунни гана вав гъил,
Кавха Пампур хьайла гъафил,
Гьа Саяд хьиз катай, билбил.
Сулейманаз
Вун амач къе, Гомер зурба,
Ви камалдин зар ама.
Чи арифдар, чIихи буба,
Ви таъсирлу цIар ама.
Чи рикIелай фидани бес
Ви жафаяр меркезда!
Чун уьлкведиз машгьурай сес
Писателрин съездда.
Лезгидин гаф, лезгидин кьин
Тирди михьид, ам пакди,
Къалурна чи миллетдин чин
Ви намус квай бармакди.
Шииратдин никIе ава
На битмишай бегьерар.
Лезги элдин рикIе ава
Ви ялавлу эсерар.
Вун билбилдив хьана сирдаш,
Адав сир-гъам авуна.
Ваз багьа тир фяле юлдаш,
Адан гьунар акуна
Русвагьайбур гьикьван хьана —
Фекьиярни судуяр.
Ви сиркеди шумуд кана —
Чалкечирар жадуяр.
Ви тIвар кьазва гьар чкада
ГъвечIидани чIехида.
Гьам мектебда,гьам бахчада,
Куьлуьдани ирида.
Ви шииррин къадир чизва,
Акси хьайи къелетриз.
Ви кIвал хуьзва,ви чIал хуьзва,
Ви ирс хуьзва веледри!
Куьн я, балаяр
Зи шадвал, сувар,
Зи чилер, цавар,
Зи нефес, лувар
Куьн я, балаяр!
Зи ризкьи,зи яд,
Зи уьмуьрдин дад,
Зи гатфарни гад
Куьн я,балаяр!
Зи руьгь такабур,
Зи намус, абур,
Зи вилерин нур
Куьн я, балаяр!
Зи кьадар кьисмет,
Нетижа, къимет,
Заз авай девлет
Куьн я, балаяр !
Умуд пакадин,
Абур чкадин,
Кьел зи хапIадин
Куьн я, балаяр!
Зи назни дамах,
Уьмуьрдин къаймах,
Гьар сад са чахмах
Куьн я балаяр!
«Лезги газетдин» 2021-йисан 29-нумрадай.
______________________________________________
Бубадиз
Бинедилай на хкяна,
Духтурдин пеше.
Ви бажарагъ, ви чирвилер
Ракъурна ише.
Кутугайбур — ви гьар са кар,
Ви камар сечме.
Хуьруьз, кIвализ хьана, эхь, вун
Ахлакьдин чешме
Вавай къачур тербия — ирс
Хазина — девлет,
Ви камалдин сагъ финжандай
Теклифиз шуьрбет.
Зи балайриз къе ви тарсар
Тикрарзава за.
Ви тIвар пак хуьн зи намусдив
Икьрарзава за
Зун галатдач икрам ийиз
Ви уьтквемвилиз.
Мукьвал-мукьвал кьил чIугвада,
Къведа куь кIвализ.
Куьн галачир югъ такурай,
Акур югъ — сувар!
Диде зи чан, зи рикI ятIа,
Буба — зи лувар!
Зи стхайриз
Кьуьд тахьурай гад галачир,
Булах тахьуй яд авачир,
Далу тахьуй къуьн галачир,
Са югъ такуй куьн галачир!
Заз яргъай экв гузвай кьве гъед,
РикIин мелгьем, сад — вирт, сад — мед.
Зи кьве даях — зи кьве стха,
Алхишзава къе квез ваха.
Дамахзава куь вах хьунал,
Шад, хуррам я куьн акунал.
Зи далудихъ дагълар я куьн,
Тамиладин лувар я куьн!
Уьмуьрдин юлдашдиз
Зулун вахт тир зун ви кIвализ атай югъ,
Бубад кIваляй зун стхайри рекье тур.
КIватI хьана халкь, зуьрне-далдам гатай югъ,
КьетIен югъ за уьмуьрлух вун рикIе тур.
Вун — асландин кьуршах авай пагьливан,
“Дагъустандин чемпион” тIвар къачунвай.
МуьтIуьгъарнай зи жегьил рикI даиман,
Зун чиг руш яз, гьеле дуьнья такунвай.
Гьа йикъалай ваз вафалу свас я зун.
Вун заз даим экв-чим гузвай рагъ хьана.
Мягькем пару,заз играми кас я вун.
Вун акваз, руьгь лигим хьана, сагъ хьана.
Шукур хьурай Сад Аллагьдин кьадардиз,
Чи веледар — чи садвилин емишар!
Фейи йисар чи саналлаз мадардиз,
Са куьнивни ийидач за дегишар!
Чи пуд бала умудар я, цуьквер я,
Бахтлу авун везифа я чи кьведан.
Кьве хвани руш чи гьар йикъан эквер я,
КIвални хизан мурад я хьун авадан.
Камиладиз
Рахаз-хъуьрез, вун чи вилик хьайила,
Чи къайгъуяр тIимил жезва, Камила!
Чи хъвер бала,чи дем бала, бахт бала,
Ширин бала,азиз бала, Камила.
Чи багъдавай цуькверикай сад я вун,
КIвалин чирагъ, берекатдин дад я вун.
Дидедин кард, вун стхайрин дамах я.
Бубад рикIиз цIелхем гузвай чахмах я
Ви хиялра, ви мурадра рагъ хьурай,
Уьмуьрдикай ваз бегьерлу багъ хьурай,
Чил ваз мублагь, цавни хьурай гуьлуьшан,
Са югъ тахьуй вун уьмуьрда перишан.
Авай са вахаз
Гьар са гаф са келима, дарман я заз ви.
Чун са беден, са чан я, са як, са иви.
Заз авай са аманат, сад фена гъиляй.
МичIи хьанач заз дуьнья, сад амайвиляй.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 38-нумрадай.
_______________________________________________________
Мезелияр
Са шумуд юкъуз, начагъ яз, иштагь квахьнавай баладиз дидеди лугьузва:
— Камила чан, ваз вуч кIанда? Лагь, чан, дидеди ваз гьазурда. Эгер туьквендин шейэр кIанзаватIа, гьабурни къачуда.
— Заз са затIни кIанзавач, диде. КIанзавай затI вавай къачуз жедайди туш.
— Вучиз къачуз жедач, я бала? Ам вуч я эхир ахьтинди? — тажуб хьана диде.
— Сагъвал я, диде чан. Заз чи кIвалевайбур садни начагъ хьана кIанзавач.
* * *
Дидени руш рахазва:
— Камила, чIехи хьайила, ваз вакай вуж хьана кIанзава?
— Зун гьеле чIехи хьанвач кьван. Заз гьинай чида?
— ЯтIа, исятда ваз гьихьтин фикир аватIа лагь.
— Сифте жува лагь ман, чан диде.
— Заз чидайвал, вакай хъсан муаллим жеда.
— Ваъ, ваъ, диде чан. Ам хъсан пеше туш. Муаллимди аялриз гзаф тапшуругъар гузвайди я. Абур тамамар тавурла, зун аялриз гьараяр гуниз мажбур жеда. Ваъ, кIан туш…
— Квез куь муаллимди экъуьгъзавани?
— Эхь, диде чан. «Куьн авачир кIвале цIуд хьурай» лугьузва.
— Амин лагьана кIанда, чан бала, ихьтин ихтилатдиз. Алай девирда им лап хъсан экъуьгъун я. Амма вуна лагьанач-е вакай вуж жедатIа, чIехи хьайила.
— Закай духтур жеда-е, чан диде, духтур.
— Духтурвал муаллимвилелай хъсан яни, я бала?
— Духтурривай чпин дидеярни, бадеярни, вахар-стхаярни сагъариз хъжеда. Вун, дах начагъ хьайила, за масадаз эвердач, диде. Куьн за сагъар хъийида.
«Лезги газетдин» 2022-йисан 9-нумрадай.
_____________________________________________________________
Хкудин нукьсанар
(Халкьдин камалдай)
Стхадиз стха чиз амукь тавурла,
Рухваяр бубадал алукь тавурла,
Иблисди рекьелай алудда абур,
Лап вини кIарариз акъудда абур.
Рагъ хъфена экуь, кIвале циф жеда,
Гуьлуьшан югъ мичIи хьана, йиф жеда.
Вичиз кIани рехъ гайитIа шейтIандиз,
Дуьнья тешпигь жеда цIай квай къажгъандиз.
Чиз амукьдач чпиз чпин багърияр,
ГьакI нубатсуз экъич жеда ивияр.
Дидейрин гъам-шелди рикIер цIурурда,
Накъварин кьел-селди вилер цIурурда.
Кьуд патай ван техкъвез хийир хабарар,
АтIуда багърийрин йифен ахварар.
Зар-зибади баятлухда пас кьуна,
Сусар-рушар чIулав жеда, яс кьуна.
Яш тахьана, жеда чIехи итимар —
Кьилел буба аламачир етимар…
Гатфарар мад хкведа, гваз лишанар,
Сурарални акьалт жеда явшанар.
Амма рикIерал сагъ хъижеч хирер,
Аламукьда цIу кайи хьтин гелер.
Гьавиляй гьич тегъин кьилел гунагьар,
Ислягьбурувай жеда дуьнья ислягьар.
Гьич фитнедиз муьтIуьгъ жемир, инсанар,
Ша хкудин квай кьван чIуру нукьсанар.
Рехъ тагун чи арадавай иблисдиз,
Гьар мярекат элкъуьрин шад межлисдиз.
«Лезги газетдин» 2022-йисан 15-нумрадай.
____________________________________________________
Нажмудин бубадиз
Душманди гьужумна Ватандал,
Аялвал фад вавай къакъудна.
Фу хьанач, партални ви тандал,
Кашни мекь, туькьуьлвал агудна.
Бубадин ери буш амукьнач,
КIвалахра ам вуна эвезна.
Са югъни бейкар яз ацукьнач,
Гъиле лаш, гагь кьуна туьрез на.
Ваз такур вуч ама и вад суз…
Дидейрин, вахарин сузаяр.
Зегьметчи кьуьзуьбур къуватсуз,
Татугай хъутIалар, къузаяр.
ТIурфанар, гарарвай татабриз
Хьанач вун, акъвазна аслан хьиз.
Таб гана гужариз-азабриз,
Лигимна уьмуьрди гьулдан хьиз.
Илимдин ахъайнач кьенерар,
Вун кIеви хьана ви къастунал.
Зегьметди гана ви бегьерар,
Вун мягькем хьана ви постунал.
РикI шадлух гьиссерив ацIанва…
Буба, вал кьил чIугваз, килигиз,
Хтулар ви патав атанва,
Гъил кьуна, ваз сувар тебрикиз!
«Лезги газетдин» 2022-йисан 18-нумрадай.
________________________________________
Гомер зурба
Вун амач къе, Гомер зурба,
Ви камалдин зар ама.
Чи арифдар, чIехи буба,
Ви таъсирлу цIар ама.
Чи рикIелай фидани бес,
Ви жафа квел эвезда?
И алемдиз хьанай ви сес
Писателрин съездда.
Лезги кьатIун, ви гаф эркин
Тир михьиди ва пакди.
Къалурна чи миллетдин чин
Ви намус квай бармакди.
Шииратдин никIе ава
На битмишай бегьерар.
Лезги элдин рикIе ава
Ви ялав квай эсерар.
Вун билбилдив хьана сирдаш,
Адав дердер авуна.
Легьзедани хьанач яваш
Зар гъиз гьар са гафунал.
Русвагьайбур гьикьван хьана
Фекьиярни судуяр.
Ви сиркеди шумуд кана
Чалкечирар, жадуяр.
Ви тIвар кьазва гьар чкада
ГъвечIидани чIехида.
Гьам мектебда, гьам бахчада
Куьлуьдани ирида.
Ви шииррин къадир чизва
Акси хьайи къелетриз.
Ви кIвал хуьзва, ви чIал хуьзва,
Ви ирс хуьзва веледри.
«Лезги газетдин» 2022-йисан 20-нумрадай.
__________________________________________
Гафарин алемдай
Гъамарин дагъ кIула гана, накъварин сел агудна,
Жегьил чанар, яш тахьанмаз, дидейривай къакъудна.
Каш-мекь чIугваз, дявед йикье чан ганай чи бубайри,
Тикрар хьанва мад къе дяве, чанар къачуз рухвайрин.
Диде я зун, дяве патал ханачир за рухваяр,
Умуд сад тир: жеда абур чи Ватандин архаяр.
Къалрикай, дявейрикай, ялаврикай азад тир,
Зегьмет чIугваз хуш хиялрив, жаван руьгьер абад тир.
Вилериз чи аквазвайбур я хьи маса мисалар,
Гъиле яракь хьурай лугьуз авур тирни дуьаяр?
Умуд квачир пакадин югъ атунихъай кичIезва,
Бейнидавай агъзур жуьре фикирри зун эчIезва…
Къуй жегьилар телеф тахьуй, чилел ислягь нур хьурай!
Дявейрихъ ни ялзаватIа, чпин чанар мур хьурай!
Чи чилин шар сузадава, рикI кузвай няс дявейри.
“Дяве негь хьуй! Ислягьвал хуьх!” — гьарайзава дидейри.
«Лезги газетдин» 2022-йисан 22-нумрадай.
___________________________________________________________________
Сусаз
Гележегда вакай хьуй кIвалин са дестек.
Къаридизни апаяз хьуй вакай куьмек.
Кlвализ атай пакамлай, ракъинин нур хьиз,
Гьа кlвал нурлу ийидай вакай хьуй, свас, экв.
Вун гъуьлуьн даиман хьурай гъилерал,
Багьаз кьурай, эциг тийиз чилерал.
Дертни гъам садрани агат тавурай,
Шадвилинбур хьурай накъвар вилерал.
Кьураматда рекьел тахьуй тепеяр,
Ви гимидиз акси тахьуй лепеяр,
Уьмуьрдин уламра регьят жеда ваз,
АцIайбур хьайитIа вав гвай гьебеяр
Сабур вилик, муьтIуьгъ хьайтIа вахтуниз,
Алай чка аквада вун бахтуниз.
Гьуьрмет хвейтIа чIехиданни гъвечIидан,
Вун, Ханум хьиз, хкаж жеда тахтуниз.
Пехил Мегьри
Тамилади вичин сивиз къай ганач,
Куьчедавай тапархъанрин тай хьанач.
Кьилиз атай жуьрба-жуьре фикирар
Санал кIватIиз, кхьиз хьана шиирар.
Мажал хьайла, ийидай са кар хьана,
Газетрани, журналрани тIвар хьана.
Чка кьуна шаирарин къефледа,
Гьуьрмет хьана хуьре-кIвале, магьледа.
“Зун адалай усал туш хьи, гатIумда.
За кхьинар вичин кьилиз къалумда”, —
КьетI авуна эхиз тахьай Мегьриди,
Алахъна вич къаматда тваз шаирдин.
Бажарагъдин гвачир касдив куьлегар,
Пехилвили авуна ам гьелекар.
Кхьиз, чIуриз, акъатна гьакI варцарни,
Тваз тахьана алакъада кьве цIарни.
“Им кеспи туш, гьелеквал я, къаза я,
Им Аллагьди ганвай адаз жаза я”,
ИкI лагьана, акъвазарна кхьинар,
Эхлекьарна чандал алай ифинар.
Дафтаррикай, авур вичи чIулавар,
Салан пипIел хъувуналда ялавар.
Сураядиз
Июлдин варз — багъ цуькведа,
Вун са цуьк яз атана.
Кьуд пад иер тир береда
Руьгьдин ракIар гатана.
Мукьва-кьили санал хьана,
Ваз алхишар пара я,
Чи шадвилихъ хьанач кьадар,
Вун хтана, Сурая!
Буба шад я, диде — гумрагь,
Эциг тийиз чилерал.
Циферикай хкатай рагъ,
Вун — багърийрин гъилерал!
Малаикдин къилихар вахъ,
Вун са хаму жейран я.
Авайди туш синихар вахъ,
Вун акваз, чун гьейран я.
Тарифардач, гьахъ лугьуда
ТIавус къуш хьиз гуьрчег я.
Дамахчийрив кьал вугуда
Ви хесетар керчек я.
Вун дуьньядал атай къалай
ХъуьтIуькай чаз гад хьана.
Кьулухъ ирид стха галай
Вах хьурай вун, сад хьана.
Умудрин югъ, гатфарин цуьк,
Гьамиша сувар хьурай!
Зун патал вун, эмедин рикI,
Мурадрин лувар хьурай!
«Лезги газетдин» 2022-йисан 36-нумрадай
___________________________________
Лезги офицер
(РФ кьушунрин офицер зи стха Фиридиназ бахшзава)
Гъил-гъиле кьуна, сад хьана кьисмет,
Урусат — диде, Дагъустан — велед,
Садвал бине яз, къалуриз ибрет,
РикIеллаз бубад гаф: «Гьайиф СССР»,
Кьушундин кIвенкIвева лезги офицер.
ЦIай кьуна кузвайла Херсонни Донбасс,
Куьмекдиз фена вун, хьанач вун яргъаз.
Субутна тирди вун Шарвилидин кас,
Ватанпересвилин рикIеваз гьиссер,
Женгиник экечIна лезги офицер!
Вун хьтин кьегьалар — Ватандин девлет,
Багърийрин муьгьуьббат хьурай ваз нуьсрет.
Чнани вал дамах ийизва, гьелбет!
МуьтIуьгъиз, рам ийиз душмандин сенгер,
Виликди алад вун, лезги офицер!
Женгера садни куьн тахьурай къуьруь,
Саламат хтурай аскерар вири,
Тахьурай абурун жергеяр кьери.
Аллагьдиз хьурай ван дидейрин сесер,
Кьушунни, жувни хуьх, лезги офицер!
Зайиф куьз я? Ише физмач пичIи гафар:
Галаз кIанда абурухъ крар.
Терсина хъийиз тарихар,
Гьикьван хьурай шит тарифар?
Тир лугьуз чун къагьриманар,
Тай авачир пагьливанар,
Тир лугьуз чун лекIар, лекьер,
Къе чна чаз гузва рикIер.
Четинвиле гьатай чIавуз,
Кар чкадал атай чIавуз,
МуьтIуьгъарай синер, цавар,
Зайиф куьз я лекьрен лувар?
И уьтквемвал фена гьиниз?
Ни хкажрай касвал виниз?!
Цавун адет авуна чIур,
ГалчIурдай туш лекьери хур.
Хуьн паталди чи чил, чи кIвал,
Эвел руьгьдиз тежен усал.
Къе чун авай акваз тегьер,
Чи бубайрин шад туш руьгьер.
— Ша! — лагьана, гайла эвер,
Чун гьамбардин тежен кьифер.
Хьайила Ватандиз герек,
Чакай жен гьардакай са лекь!
«Лезги газетдин» 2022-йисан 46-нумрадай.
______________________________________
* * *
Къужахда са цуьквер авай яйлахдин
Яд ргазвай чешне авай булахдин
Рекье жедай, къуьн агажна парари,
Рушар, сусар, нур гуз цурун кварари.
Бичинчини лежбер анал илифдай,
Са хупI яд хъваз, мугьмандини тарифдай.
На лугьуди, лезги чилин къаймах тир,
Чи дагъларин нямет авай чанах тир.
Лап чIуру кар авуна са чубанди,
Ийичир жед гьатта залум душманди.
Кас тир вичик квай нагьакьан хесетар,
ЧIурна ада дагъвийрин пак адетар.
Гьа чешмедин кьилел хандакI парахдин
Яна ада, чIурна ери булахдин.
Ада вичин намус-гьая квадарна,
Чиркинарна, гьамгадин яд мурдарна.
Гимредин ни, фитерал — луж тIветIерин…
Галатна кIвач яйлахдихъай къветерин.
Ампайрини чка кьуна ятахдал,
Инсанривай хъфиз жезмач булахдал…
ГьикI эхзава чили ахьтин алчахар,
Чиркинардай михьи рикIер — булахар?
Лампадин тIветIер
Къецел экв гузвай лампадвай йифиз
ТIветIери экв, чим къачузвай чпиз.
КьацIай чкайрив тир абур вердиш,
Язавай абуру лампадиз шириш.
Вичел тIветIери акъудзавай йиф
КьацIай лампадин экв жезвай зайиф.
Гила тIветIери акъудзавай къал:
“Чими жезмач чаз и псисдин цIал!
Жагъурна кIанда михьиди пака,
Ялгъуз амукьрай и кьацIай ака”.
Садра гьуьлуьхъай акъатай гару
ЧукIурна лужар тIветIерин “хару”.
Гуьгъуьнай кватай марфади ахпа
Чуьхвена, михьна тIекьеркай лампа.
Лампадин эквер хъхьана гужлу,
Хквезвай адал мад тIветIер шулу.
Амма лампадал элкъвез хьана гар,
Кьилиз акъатнач тIветIерин бед кар.
Им туш тербия, я туш насигьат,
Милли ирсинин тварар я ибур.
Винел акьалтда анжах гьакъикъат,
Эгер хвейитIа адалат, сабур.
* * *
Бязибур хьанва чIур, я четин вяде,
Инсанвал къакъатна, хесетар — хирде.
Писдайни хъсандай акъатзамач кьил,
Девирди алудна атIундин перде.
Дуьз рехъ къалурдай авачиз гьасан,
КIеве гьат тавуй са язух инсан.
Хтулриз кьванни къалурдай чешне —
Бахтлу я кьуьзуьбур авай кIвал-хизан.
* * *
КIвачел алачиз, кьилел алачиз,
Чилин циф авай са мичIи йифиз,
РикIе дердер хьайитIани,
Рекье къванер хьайитIани,
ШанкIал хьурай беден михьиз,
Пуд рекьелай алатда зун —
Ви ракIарихъ акъатда зун.
Муьгьуьббатдихъ цIигел хьайи
Къекъвераг хьиз, ви гел хвейи…
«Лезги газетдин» 2023-йисан 9-нумрадай.
___________________________________________________
Мад хкведа…
Стхадиз стха чиз амукь тавурла,
Рухваяр бубадал алукь тавурла,
Иблисди рекьелай алудда абур,
Лап вини кIарариз акъудда абур.
Рагъ хъфена экуь, кIвале циф жеда,
Гуьлуьшан югъ мичIи хьана, йиф жеда.
Вичиз кIани рехъ гайитIа шейтIандиз,
Дуьнья тешпигь жеда цIай квай къажгъандиз.
Чиз амукьдач чпиз чпин багърияр,
ГьакI нубатсуз экъич жеда ивияр.
Дидейрин гъам-шелди рикIер цIурурда,
Накъварин кьел-селди вилер ацIурда.
Кьуд патай ван техкъвез хийир хабарар,
АтIуда багърийрин йифен ахварар.
Зар-зибади баятлухда пас кьуна,
Сусар-рушар чIулав жеда, яс кьуна.
Яш тахьана, жеда чIехи итимар —
Кьилел буба аламачир етимар…
Гатфарар мад хкведа гваз лишанар,
Сурарални акьалт жеда явшанар.
Сагъ хъжедач амма рикIерал хирер,
Аламукьда цIу кайи хьтин гелер.
Гьавиляй гьич тегъин кьилел гунагьар,
Ислягьбурувай жеда дуьнья ислягьар.
Гьич фитнедиз муьтIуьгъ жемир, инсанар,
Ша хкудин квай кьван чIуру нукьсанар.
Рехъ тагун чи арадавай иблисриз,
Гьар мярекат элкъуьрин шад межлисриз.
Ватандиз герек…
Ише физмач пичIи гафар:
Галаз кIанда абрухъ крар.
Терсина хъийиз тарихар,
Гьикьван хьурай шит тарифар?
Тир лугьуз чун къагьриманар,
Тай авачир пагьливанар…
Тир лугьуз чун “касар”, лекьер,
Къе чна чаз гузва рикIер.
Четинвиле гьатай чIавуз,
Кар чкадал атай чIавуз,
МуьтIуьгъарай синер, цавар
Зайиф куьз я лекьрен лувар?
Уьтквемвилер фена гьиниз?
Ни хкажрай касвал виниз?!
Цавун адет авуна чIур,
ГалчIурдай туш лекьери хур.
Хуьн паталди чи чил, чи кIвал
Эвел руьгьдиз тежен усал.
Къе чун авай акваз тегьер,
Чи бубайрин шад туш руьгьер.
— Ша! — лагьана, гайла эвер,
Чун гьамбардин тежен кьифер!
Хьайила Ватандиз герек,
Чакай жен гьардакай са лекь!
«Лезги газетдин» 2023-йисан 18-нумрадай
_____________________________________________
* * *
Валай чими, играмиди авани,
ЗатIни авач мад къаншарда эцигдай.
Авач са муг ви къужахдив гекъигдай,
Вун зи уьмуьр, зи нефес я, гьавани.
На кьур чIавуз зун, хурудив игисна,
За кужумдай ви миливал, чимивал.
Гъил элкъуьриз, гудайла заз кIанивал,
Ви верцIивал гьа къужахда за гьиссна.
Кьил хураллаз ви рикIин ван — япара,
Ви гафарихъ яб акализ секиндиз.
Ви къужахдиз гьахьдай даим эркиндиз,
Секин жедай яргъал ширин ахвара…
Йисар фена, акваз-такваз акъатиз,
Зи метIелни чIехи хьана балаяр.
Виридалай дидед къужах ала я,
Къени кIанда ви къужахдив агатиз.
* * *
Зи гьиссериз хьайи шерик
За къелемдиз гана зи рикI.
Пак фикиррин хьанач есир,
За чарариз ахъайна сир.
Къелем хьана стха – даях,
Чарчикайни кьуна за вах.
И пак кьве затI, квачир гунагь,
Гьар камуна я заз панагь.
Вуж захъ галаз хьайтIа рафтар,
За ахъайда жуван дафтар,
Зи дустариз зи алхишар,
Зи теснифар – зи багъишар!
КIан хьайитIа, хаз зи хатур,
Чар къалхан я, къелемни тур.
Вуж рахайтIа, чIуруз нагьахъ,
Зи цIарара ава зи гьахъ.
* * *
Туькьуьлдин вацI туькьуьнай
Хер ава зи туьтуьна.
Зи душманар шадардай
Шел тахьуй зи гуьгъуьна.
Руьгь гьатнава ракьара,
Батмиш жезва накъвара…
Гьайиф ша зи къедамаз,
Суст жедалди накьвара.
РикI чIулав я тIал алай,
Шишкабаб хьиз цIал алай…
РикI куда зи, акуртIа
Багъри чIулав шал алай.
«Лезги газетдин» 2023-йисан 32-нумрадай
____________________________
Бала багьа я
(Гьикая)
Эждер, хизанни галаз, ял ягъиз, Приморскдиз физ рекье авай. Няналди амукьун фикирда аваз, недай-хъвадай ва маса шейэр, гьатта чай ийидай самоварни къачунвай. Эждеран вилер рекьел, япар «им гьи хуьр я, гила гьи патахъ физва, гьуьлуьн кьере морожнияр авайди яни…» суалар гузвай гъвечIи Айишатал алай. Хуьряй экъечIна, гьуьлуьн къерехдиз агакьдалди бубади бицIи рушан итижар кьилиз акъудна, суалриз жавабар гана.
— Дах, атIаниз килиг, — мягьтелвал квай гьарай акъатна бицIекай.
Рекьин къерехда экъечIнавай нацIарилай са 4-5 метрдин яргъай уьтери юзазвай чIулав са затI акуна Эждераз. Ада машин сифте явашарна, ахпа, къвалав гьална, акъвазарна. Къумадал алайди кали гьа гила ханвай дана тир. Ам бегьем кьурунни авунвачир. Ракъини са артух чими ийизвачир. Гьайван, кIвачел къарагъиз кIанз, алукь хъийиз, гьелек хьанвай.
— Дах, ша чна ам машинда эцигин, ахпа чи кIвализ хутахна, сагъар хъийин. Ина амукьайтIа, ам гьикI жеда? — суална Айишата.
Руш метIел кьунвай дидеди лугьузва:
— Я чан руш, адазни вичин диде авайди я, ваз хьиз.
— Ам вичин дидеди гадарнавайди аквазвачни ваз, я диде? Адаз вичин бала кIан хьанвач.
— Гьайванри чпин балаяр гадардайди туш, чан руш.
Абур акъвазай чкадилай дана хъсандиз аквазвай. Аялди адалай вилер алудзавачир.
Тамаматани Эждера, куьмек авачиз хурудихъай галатай аял хьиз амай гьайвандиз гагь-гагь вил язавай.
Югъ нисинлай алатнавай. Ракъини вичин кIвалах ийизвайди кузвай къумади къалурзавай.
Чими хьайи гьайвандин сивел каф атанвай.
— Гьайван атIа тарцин сериндик тухвана кIанда, — лугьузва баладин къадир авай Тамамат дидеди.
Эждер, къужахда кьуна, дана хизан ацукьнавай сериндик, алачухдин мукьув хкана.
— Кал хкведа, ада вичин баладиз некни гуда, ахпа вичихъ галаз я нацIариз, я тамун сериндик тухуда.
Айишатан шадвал артух хьана, дана мукьув хкайла. Гуя адаз вичин тай жагъана къугъвадай. Данадин патав фена, къугъваз кIанзавай.
Гьуьлуьк экечIиз, хкечIиз, чуьхуьз, ахпа къумадал ярх жез, лезет хкудиз, югъ нисинилай алатна. Самовардиз кIарасар вегьезвай Эждер нацIар галай патахъ килигна.
— Я руш, ван-сес ийимир садра, нацIарай са затI юзазва.
— Белки, кал ятIа? Фена, килигна кIанда, адаз дана аквадайвал ийин.
Самовардал машгъул хьанвай Тамамат вичин фикир кьилиз акъудиз агакьнач, нацIарин арадай ширх-ширхдин ван кьилеллаз кал экъечIна. Ам чIугуна вичин данадин патав фена. Мез гуз, туьмерар ийиз, тIиш эцягъиз, ацукьнавай дана къарагъариз, кал адаз нек гуз алахъна. Гзаф гьавалат хьана, амма дана, кIвачер хкатиз, ярхар хъжезвай. Эхир кал, игис хьана, данадин патав ацукьна. Са хейлин вахт алатна, мад кал къарагъна ва вичин бала кIвачел къарагъариз алахъна. Эхирни дана хкаж хьана ва регъуьдик экечIна.
И шикил акур хизандин къуьнерилай залан пар алатна.
Айишатаз калинни данадин къвалав физ кIан хьана. Абур санал акур адан гуьгьуьлар акваз-акваз ачух хьана. Тамун булахдин цив ацIурнавай самовардай бугъ акъатна. Чаярни хъваз, гьайванрин хесетрикай ихтилатар ийиз ацукьнавай Эждеразни Тамаматаз чпин патав ацукьнавай руш мус къарагънатIани акунач. Айишатай акъатай гьарайди абур ацукьнавай чкадилай цавуз акъудна. Данадин патав физ кIанзавай Айишатал кали гьужумзавай. Тамаматан рикI аватна. Вири рикIелай фена, ада бала къутармишиз чукурна. Эждералайни вилик акатна, ада кьве гъилни ахъайна, Айишат вичин къужахдиз хкажна. Бала дидедин гардандик ккIана.
Ихьтин гьайбат акур кали элкъвена, данадин патав чукур хъувуна. Адан вилик акъвазна, гуя ада лугьузвай: «Вун за садавни вугудач». Мал ятIани, кали вичин дидевал къалурна.
— Ада жанавурни бамишда, амма вичин бала хуьда, ам диде я, — лагьана Эждера.
Чан-рикI авуна, шезвай балани секинарна, адаз гьакъикъатдикай суьгьбетар авур Тамамат хиялри тухвана. Кализни данадиз килигиз, дишегьлидин фикирар лап яргъариз фена. Телевизордай къалурзавай передачайрай акур куьрпеяр хаз, духтурханайрин ракIаррихъ гадарзавай, вокзалрик тазвай, зирзибилдин ящикриз вегьезвай сиягьар рикIел хтана. Ахьтинбуруз и гьайванар къалуриз хьанайтIа, гьикьван хъсан тир. И гьайванрилай чешне къачудайвал. Дидевилин дережа гьамиша вине аваз хуьдайвал. Балаяр дидеяр галачиз амукь тийидайвал, етимханайриз ават тийидайвал. Гьайванриз кьванни балайрин къадир авачир дидейрикай и дуьньядал аламукьна вучда?!
«Лезги газетдин» 2023-йисан 50-нумрадай
___________________________________
Дидедин къужах
Валай чими, играмиди авани?
ЗатIни авач мад къаншарда
эцигдай.
Авач са муг ви къужахдив
гекъигдай,
Вун зи уьмуьр, зи нефес я,
гьавани.
На кьур чIавуз зун хурудив, игисна,
За кужумдай ви миливал,
чимивал.
Гъил элкъуьриз, гудайла заз
кIанивал,
Ви верцIивал гьа къужахда за
гьиссна.
Кьил хураллаз, ви рикIин ван
япара,
Ви гафарихъ яб акализ секиндиз.
Ви къужахдиз гьахьдай даим
эркиндиз,
Секин жедай яргъалд ширин
ахвара…
Йисар фена, акваз-такваз акъатиз,
Зи метIелни чIехи хьана балаяр.
Виридалай дидед къужах ала я,
Къени кIанда ви къужахдив агатиз.
Кварцин нур
Багьавилиз килигначир Къубадин,
РикI акъудна къапар авай
базардин,
Заз квайни-квай квар къачунай
бубади,
Вичи лагьай кьимет гана заргардиз.
Вахтар фена, яд са кьадар
авахьна,
Свасвилин квар куьгьне хьана,
пас кьуна.
А виликан нур амачир, хкахьна,
На лугьуди, пашман тир ам,
яс кьуна.
«ИкI тадач ам», – жува-жував
икьрарна,
Михьна за квар, секуьл сумбатI
жагъурна.
Мукьвал-мукьвал гьа и саягъ
тикрарна,
За алемдиз зи кварцин нур
къалурна.
Рахаз хьана а кварцин нур,
эх тежез:
«Дишегьлидин квез я ихьтин
кIвалахар,
Гьар камуна яхулвидиз
мугьман жез,
Къеле ганвай кварцел ийиз
дамахар?»
Ван тахьай гаф хьанач мад зи
япариз.
Бед фитнейрин таъсирдик
рикI тIар хьана.
Лугьузва за булахдаллай
папариз:
– Яхулви туш, жуван жув
устIар хьана.
* * *
Зал кьару яз, чархар ягъиз,
Вун элкъведай гиг хьурай зун.
Вав къай-саврух агатайтIа,
Гатун зегьем цIиг хьурай зун.
Цава авай марфад цифер,
Кужумардай ник хьурай зун.
Тазаз хуьдай цуьквед гьиссер,
Вал ацукьдай чиг хьурай зун.
ЧIаларин макан Дагъустан
Хкаж хьана лекь фидайла цавай,
Къармахра – чувал, чIаларив ацIай.
Раган чархунихъ галкIана чувал,
ЧкIана анай чилел яхцIур чIал.
Гьар са къифледи авуна чапхун,
Гьар са дередиз хьана са рахун.
ЧIалан сагьибар хьана дагъвияр,
ГатIунна абур лугьуз манияр.
Лежберни чубан, авай пак къастар,
Манидив хьана кIеви тир дустар.
Агъач къумуцIни, чуьнгуьрни, пандур –
Ислягь макъамда. Дяведа – гапур!
Мани мецеллаз, хвена кIвал-ватан,
Къати женгера ягъийрихъ патан.
ХьанатIани гьар миллетдиз са чIал,
ЧIурувал хьанач чпихъ, бед амал.
ЧIалар яхцIур я, адетар я сад.
Халкьар яхцIур я, хесетар я сад.
Садвални дуствал, са гьунар, са гуж,
Няс юкъуз къведа лекьерин са луж.
Давамарзавай адетар хъсан
Халкьар са кIвал я, зурба са хизан.
Машгьур я вун къе дуьньяда еке,
Дагъларин уьлкве, чIаларин уьлкве!
Бязи папар
Югъди заз жезвач мажал,
Фикирдаваз хизан, кIвал.
Яраб ятIа зун темпел,
КIвалахра гьал жез энгел?
Бязибуруз жеда вахт,
Белки, гьахьтин ава бахт.
Мажалдив, югъ атана
Куьчедава датIана.
Гьар са дерди агудиз,
Крар кьилиз акъудиз.
Абур гьикI агакьзава?
Залай куьз алакьзавач?
Масад я хьи гьакъикъат,
Зирзибилдин хъурт-гьаят.
Авайди туш михьи кIвал,
Къайдадик квай туькIвей сал.
Хъсан-писда вил твада,
Ина-ана кьил твада,
Акатайна ава тIиш,
Хьанва гьа саягъ вердиш.
Таза фу-къафун герек,
Хизандиз чими хуьрек.
Виликди гъун адет туш,
А папарин хесет туш.
Чуьхуьн тийиз кьарада,
КьацIай къапар харада.
Акурдан лап зегьле физ,
Меслят гурай вуна низ?
КIандай шей нез хушуниз,
Туьквендин рехъ тIушуниз,
Я верч, я сал кIанзамач,
КIвалахдикай ванзамач.
Дулу хьайла хук-руфун,
ЧIехи дуст я телефун.
Чизмач хатур, я гьуьрмет,
Ашна хьанва интернет.
Нагагь акуртIа ам квез –
Куьруь юбка, яргъи мез!
Рахадайла – тапарар,
Гьалтзава гьахьтин папар.
Югъ-йикъалай батин я.
Хизандин кар четин я.
Мягьтел я зун гъуьлерал
Кьазвай абур гъилерал.
Зул
Зул, са нямет вичив гвай бул,
Экъисна хур, къалурна вич.
Ява паб хьиз, атана зул,
Зар-зибадив чIагурна вич.
Вуч гватIани, хуш туш ам заз,
Тумунал – кьуьд-къаяр мекьер.
ЧукIулдин мурз алай аяз,
Живедлай гел… муркIад муькъвер…
Кьил кьибледихъ – дурнайрин цIиргъ,
Гьарайзава, дердиник кваз.
Алатзава рикIелай чиргъ,
Хъфидани цIиргъиник кваз?
Ваъ, хъфидач, ажузвалдач.
Даим туш кьуьд, алукьда яр.
Жуван кьилин агъузвалдач,
Вилив хуьда за дурнаяр.
Дустариз лагь
Шукураллагь, хъсан я лагь
дустариз…
Е.Эмин
Чеб яргъарай хтай чIавуз ватандиз,
Чун сад-садаз акурай лагь
дустариз.
РикIин михьи теклифдалди
мугьмандиз,
Зи вил гала, атурай лагь дустариз.
Бахт тушни бес абур акун чилел и,
Накъвар алаз шадвилин кьве
вилелни,
Хунча – кьилел, синидаллаз
фу-кьелни…
Чеб энгел жез тахьурай лагь
дустариз.
Талагьрай хьи, зун са кас я
къадирсуз,
Мус кIантIани къуй атурай
хабарсуз.
Зун рази я чеб атунал кьадарсуз,
РикIикай пай тухурай лагь
дустариз.
Килиграй чи дуланажагъ гьикI ятIа,
ТуькIвей хизан гьихьтин дигай
ник ятIа,
Лезгивал гьар рикIе хуьзва,
рикI ятIа,
Чпиз илгьам къачурай лагь
дустариз.
Ийида лагь чпиз хъчад афарар,
Тамиладиз чидач цIару тапарар.
Тешкилда за дуьз пуд юкъуз
суварар,
Килиг гьа, геж тавурай лагь
дустариз.
* * *
Амукьайла зун тек, гъарикI,
Сефил хьайла хуравай рикI,
Зи куьмекдиз къвезва дустар –
Зи рикI алай къелемни чар.
АлатIани кьве чин чарчел,
Са лацу ранг ала вичел.
Са куьнални тежер эвез,
Къелемдизни ава са мез.
Вун авайвиляй
Аламач зи цавал цифер,
Варз алайбур хьанва йифер,
Ацукьзава къавал лифер,
Гьар са кIвалах къвезва гъиляй
Вун авайвиляй!
Зи кIвачерик мягькем я чил,
Хьайи къалай ви гъиле гъил.
Ви рекьерал эцигна вил,
Физва, гъал хьиз, раб фей геляй
Вун авайвиляй!
Зи гъамарин кьатI хьана цIил,
Динж я зи рикI, шад я гуьгьуьл,
Аваздалди рахаз билбил,
ПIинид хилел экуьн кьиляй
Вун авайвиляй!
Зи уьмуьрдиз вун атана,
Шадвалзава за датIана,
Са гьакъикъат за кьатIана:
Ризкьи кими жедач кIваляй
Вун авайвиляй!
Бес за дамах ийидач гьикI,
Нетижайрал шад я зи рикI.
Кьураматди акъудна цуьк,
Акъатнава булах чиляй,
Вун авайвиляй!
* * *
Чубарук я зун, макан я цавар,
За лувараллаз гъизва квез гатфар.
Вили аршдиз заз акъатиз кIан я,
Гафар галачиз, агатиз кIан я,
Таваз-аваздал рахаз кIан я заз,
Лиферив, циферив къугъваз кIан я заз,
Амма са кIвале сагъдиз хуьзва муг,
Чими я рикIиз жуван чилин руг.
Шумуд мензилриз гайитIани лув,
РикIел хуьзва за, гьинай ятIа жув.
А кIвале хуьруьн, алай кьакьандал,
За муг раснавай кIвалин чукьвандал.
КIуфалди гъиз сам, кIуфалди гъизкьар,
Расна жуваз муг, хана шарагар.
Зи алахъунрал яз, белки, гьейран,
КIвалин иесди кIевзавач айван,
РикIиз чими я заз адан гафар:
«Лувараллаз ви хкваш чаз гатфар!»
«Лезги газетдин» 2024-йисан 2-нумрадай
_______________________________
Мегьарамдхуьруьн райондин Бут-Къазмайрин ФАП-дин чпин баркаллу пешедиз вафалу медперсоналдиз ва райондин больницадин реанимациядин отделенидин заведующий Мисриханов Мусаиб Алипашаевичазни адан кIвалахдин юлдашриз зи бала хата-баладикай къутармишунай чи хизанди рикIин сидкьидай чухсагъул лугьузва.
Чаз чидайвал, цаваралла Сад Аллагь,
Адавай инсанри тIалабда
Гьалал авун ахъайзавай гьар гунагь,
Чеб акъудун уьмуьрдин гьар азабдай.
Маса мурад жедач рикIе дидедин:
Балаяр хьун гьамиша сагъ-саламат,
Абур хуьнуьх цIаярикай дяведин,
Балаяр хьун Сад Аллагьдал аманат.
Кьилел завал атайла зи баладин,
Лув гана фад лацу лифер атана.
Я Аллагь, ваз ван хьанани зи дуьадин,
На куьмекдиз малаикар ракъана.
Малаикар я духтурар Аллагьдин,
Аскерар я сагъвал хуьзвай инсанрин,
Алахънавай уьмуьр са кIус хъсанариз,
Хура акъвазиз бед тIегъуьнрин гьелягьрин.
Баркалла квез экуь суваб зегьметдай,
РикIер зирек, чанар даим сагъ хьурай!
Регьимлу куь кIвалахрин гьуьрметдай,
Мурадрикай бегьер гъидай багъ хьурай!
«Лезги газетдин» 2024-йисан 16-нумрадай.
_____________________________
Вафасуз дуст
(Мах)
Уьмуьрдин са кьадар яшар хьайила, жува ихтибар авур, жуваз хъсан акур, дустар лагьай бязи инсанрин нагьакьан крар акурла, зи рикIел ихьтин са хкет хтана.
Са касдихъ аваз хьана дуст. Ада, дуст багъри стхадилайни вине кьаз, стхадилай гзаф гьадал ихтибар ийиз, гьар са мярекатда стха кьулухъ таз, дуст вилик кутаз хьана. Мукьвабуруни насигьатар гана адаз, дидедини гзаф тагькимарна:
— Килиг, чан хва, дустуникай душман хкатдай вядеярни жедайди я, вун мукъаят хьухь. Гьикьван кIеви дуст хьайитIани, стхадив ам агакьдач.
Фагьум-фикирна и касди. Эхирни, са имтигьан кьуна, стха яни, дуст яни, вичихъ рикI кузвайди ятIа чирун кьетIна. ТукIуна ада вичин суьруьдай квайни квай са гьер, алчукна кутуна ам литиник. Фида сифте вичи гьакьван ихтибарзавай дустунин ракIарал.
— Валлагь, дуст, — лагьана ида, — завай итим ягъун хьана. Мейит ингье зи балкIандалла. Зун ви патав са куьмек, са меслят кIанз атанва.
— Ваз зун беябуриз кIанзавани? — гьарай акъатна дуст лугьудайдай. — Завай ваз жедай са куьмекни авач! Зи ракIарал нагьакьа атана вун! Вун заз чидай касни туш, я — акурдини…
И кас къведа гила стхадин ракIарал ва вичивай итим яна кьин хьанвайди лугьуда ва куьмек тIалабда.
— Гьелбетда, хъел атана стхадиз. Нагьакьан кар авуна лугьуз, къургъарни гана и касдиз. Ахпа жузуна:
— Вун акур кас-мас хьанани?
— Ваъ, стха, садазни акунач.
— АкI ятIа, чна ам, тухвана, флан дереда кучукда.
Фида кьведни. Агакьна чкадал, балкIандилай пурарихъ кутIуннавай лит авудна ачухайла, аник квайди гьер хьана. Хьайи-хьайивал ахъайна, гъавурда твада и касди стха.
Мад вуч хъувурай абуру? КIватIна чпин мукьвабур, гъана дидени, къурмишда межлис. Гьамиша дустунин суфрадин кьиле шагь хьайи виликан дуст, гьелбетда, тIуьн-хъуникай хкатна.
…Зи фикир акьалтзавай несилрикай я. Абурухъ элкъвена, лугьуз кIанзава заз: жуван мукьвадан къадир хьана кIандайвал, дустни никай кьадатIа чир хьун герек я. Гьар акатайдакай дуст жедайди туш. Иллаки дишегьли аялриз лугьуз кIанзава: дуст хкядайла, лап мукъаят хьухь. Гзаф акьуллу кар я ктабрикай дустар кьун, абур квез уьмуьрлух куьмекчияр, халисан дустар жеда.
«Лезги газетдин» 2024-йисан 19-нумрадай.
______________________
Сулейманан жуьреда
Чи халкьарик ква са хесет
ЧIарчIикай чукьван ийидай.
Бязи хуьре ава адет
Гачалдикай хан ийидай.
Гьарма садахъ вичин мурмур —
Рахада, жез мецел куркур.
Лашуникай вичин какур
Пайгардин дуван ийидай.
Садаз гуда буйдикай пай,
Амма сивиз гуз жеда къай.
Варлудакай кьаз вичиз тай,
Гьар кепекдиз чан ийидай.
Къекъведайла, тваз кьама ял,
Ихтибариз жеч вичел мал.
Ягъиз яйлухдин пипIез тIвал,
Жерягь жез дарман ийидай.
Сулеймананди и къайда,
Тамила, ваз жедач файда.
Садлагьана хьайи пайда
Ви бейтери ван ийидан?
Кьадачни ажеб!
Вилериз ахвар,
Гъетериз цавар,
Гьуьлериз ятар,
Чилериз марфар,
Багъларни тамар,
Ракъиниз нурар
Кьадачни ажеб!
Инсандиз арха,
Дахдиз баха,
Иладриз руш-хва,
Вахазни стха,
Хуьруьз са кавха,
Уьздендиз чухва
Кьадачни ажеб!
Суалдиз жаваб,
Межлисдиз кабаб,
Хуьрекдиз хас къаб,
Эркекдиз дуьз къаб,
Тапархъандиз таб,
Хаиндиз азаб
Кьадачни ажеб!
Мехъерриз чамар,
Фитнедиз дапIар,
Ламраз кьве пут пар,
Гагьрудиз* лувар,
Гъезелдиз кьве цIар,
Къелемдизни чар
Кьадачни ажеб!
Тапарриз Муса,
Хъуьруьнриз кваса,
ЦIикьвед варз йиса,
Галачир гъурса,
Сагъ беден тир са,
Кьуьзуьдаз аса
Кьадачни ажеб!
___________________
* Гагьру — тамун лиф.
«ЛГ»-дин 2024-йисан 27-нумрадай
____________________
«Инсандин рикI ажайиб дуьнья я…»
И дуьньяда гьардаз вичин алем ава. РикIин лап деринра жуван гьиссер, дердер-гъамар, шадвал-пашманвал, уькIуь-цуру, вири сирер хуьзвай, я ракIар, я пенжер квачир са кIвал хьиз. Жуван алем…
Зун зурба чирвилер авай кас туш. Юкьван школа я зи далудихъ галайди. Амай «чирвилер» вири уьмуьрди гузвай тарсар я… Гьар сада кужумзавай хъсанвилерни писвилер я.
Зи шиирар гьикI арадал къвезватIа, завай лугьуз жедач. Амма шиирар арадал гъизвай рекьерикай жува кьатIузвайвал лугьуда.
За фагьумзавайвал, шиирар инсандин фикирар, веревирдер, сирлу хияларни гьиссер я. Шиирар къарши гьиссерин арада тесниф жезва: уьмуьрдинни ажалдин, кIанивилинни такIанвилин, кьарувилинни нифретдин, дуствилинни душманвилин, вафалувилинни хаинвилин…
Инсандин уьмуьрдин рехъ квекай ибарат жезва? Гьар жуьре фагьум-фикиррикай, веревирдерикай: жув инсанрив, инсанар жував гьикI эгечIзаватIа, халисан дуствал, вафалувал вуч ятIа, уьмуьрдал рази яни, тушни ва масабур…
Инсанвал, инсанпересвал, ватанпересвал, муьгьуьббат, бахт вуч я?.. Ингье ихьтин гьиссер я секинвал тагузвайбур…
Шиирар анжах са жуван кьисметдикай туш кхьизвайди! Шиирар кхьизвайдан биография туш эхир, цIарара тIуб экъуьриз, са вуч ятIани жагъурдайвал! Шиирда тIуб экъуьрзамазди, шиир вич чкIида. Адан сир, адан атирарни авазар, рангарни тIямар гьасятда квахьда. Бязи вахтара жуван шиирдиз килигайла, яраб и цIарар за кхьейбур я жал лугьуз, аламат жеда. Шиир кхьидай бере жув-жувал алачир аламатдин са макъам я. Ахьтин легьзеяр кьериз-кьериз къвезва. Гьа макъамдизни чна илгьам атай бере лугьузва.
Инсандин уьмуьрда гьар жуьре кIаламар жезва: аялвал, жегьилвал, акьулбалугъвал, эгьливал, агьилвал… И кIаламра гьар жуьредин мурадар, гьиссер, шадвилерни пашманвилер, гьар жуьре дуьшуьшар кьилел къвезва. Бязи жегьилрин рикIера школадин вахтарилай лап сирлу муьгьуьббатдин гьиссер куькIуьнзава. РикIе чIехи, экуь мурадар гьатзава: кIелун давамардай ва, бахтлу хизан кутуна, уьмуьр кьиле тухудай…
Амма бязи диде-бубайри, веледрин мурадар ругзава, руш, мектеб куьтягьнамазди, гъуьлуьз гузва. РикIин тIалар винел акъуд тежез, рикIи рикI нез, сагъ чандивай жез, уьмуьр тухузвай дишегьлияр гзаф жезва…
Уьмуьрда гзаф гьалтзава бахтсуз дишегьлияр. Абур бахтсуз хьун диде-бубайривайни я, чпивайни. Мектеб куьтягьайвалди гъуьлуьз гун — им вуч адет жезва? Са тIимил кьванни кIелунар давамариз тун, гъиле са пеше вугун… Килиг садра, чи агьалийрин арада гьикьван жегьил хизанар чкIизватIа. Бахтсуз дишегьлийрин кьисметрикай кхьейтIа, сузадин романар арадал къведа…
Зи гзаф шиирарни гьар жуьредин дишегьлийрин кьисметрикай туькIуьр хьанва. Абурун тIям, гьелбетда, я ширинди, я туршиди туш. Я акьалтIай туькьуьлдини туш. Анжах уьмуьрдин гьакъикъатдиз мукьвади я. Чи дишегьлийрин уьмуьрдин гьакъикъатдиз…
Тамила Хуршидова
Дидедин къужах
Диде, валай играмиди авани —
Кас, затI авач ви къаншарда эцигдай.
Авач са муг ви къужахдив гекъигдай,
Вун зи уьмуьр, зи нефес я, гьавани.
На кьур чIавуз зун, хурудив игисна,
За кужумдай ви миливал, чимивал.
Гъил элкъуьриз, гудайла заз кIанивал.
Ви верцIивал гьа къужахда за гьиссна.
Кьил хураллаз, ви рикIин ван япара,
Ви гафарихъ яб акалдай секиндиз.
Ви къужахдиз гьахьдай даим эркиндиз,
Секин жедай яргъал ширин ахвара…
…Йисар фена, акваз-такваз акъатиз,
Зи метIелни чIехи хьана балаяр.
Виридалай дидед къужах ала я,
Къени кIанда ви къужахдив агатиз.
Алпандин руш
ТIвар гана заз «Алпандин руш»
Са камаллу бубади.
Лагьана: «Я ватандин руш,
Хайи хуьруьн, убадин».
Лагьана: «ЦIайлапан я ам,
ЦIарарихъ цIай галайди.
Са цуьк я ам, алван я ам,
РикIел, мецел алайди.
Вичихъ галай багьа жигьиз
“Лезги газет” хьайиди,
Хуьряй-хуьруьз — чамран кIвализ
Сандухдаваз гъайиди».
Гьажи Давуд
Пехъи душман атайла
Абад лезги чилерал,
Чи бубайри шумудра
Акьалжайд я кьуькверал!
Шумуд ягъи ялна хьи
Чпин пичIи нефсери,
Басрухар гуз хьанай чаз
Туьркерини персери.
Чи аранриз акъатна
Къизилбашар-вагьшияр.
Чи эллериз гуз хьана
Абуру гзаф тадияр.
Душманд хура акъваздай
Кьегьал хьунухь умуд тир.
Лезги кьушундин кьиле
Хьайид Гьажи Давуд тир.
Лезги чилер азадна
Дербентдилай Араздал —
Шабран, Худат, Шемахи…
Та Тебриздал акъвазна.
Амма къуват тIимил тир
Пуд пачагьдин къилавдик.
Къавкъаз, цIай квай къажгъан хьиз,
Ргазвай пуд ялавдик
Пуд къуватдин арадай —
Персдин, Туьркдин, Урусдин
Ада Урус хкяна,
Диндиз тушир турусди.
Амма теклиф Давудан
Кьунач урус пачагьди.
Куьмек гуда лагьана
Туьрк султанди гьасятди.
Ахпа къуват акурла
Жезвай Лезги ватандин,
Мугьман есир яз кьуна
Фендигар тир султанди.
ИкI авара туьркери
КIудна Лезги Ватанни.
Кьегьал Гьажи Давудни
Кутуна бед буьгьтендик.
Амма санлай къарагъда
Садан эвез шумудар.
Лезги чили мад хада
Шарвилияр, Давудар!
Маэстродин илгьам
Маина Абдулмуталибовадиз
Маэстро мад мукьва жезва роялдиз,
Гьихьтин аваз атанватIа хиялдиз…
Мукъаят яз акъатзавай сесерал,
Назик тупIар эцигзава мецерал.
ЦIийи мани пайда жезва, якъин я,
Квекай ятIа, кьил акъудун четин я.
Яраб гьинай къвезватIа и авазар,
Надир илгьам ийизвай бенд бугъазар?
Яраб ятIа къужахдикай дидедин,
Кьегьалрикай, белки, лезги дигедин!
Жегьил рикIер агудзавай мехъерин
Гимн ятIа ам тарихдикай лекьерин?
Чигерилай, цуькверилай багъларин,
Лекьерилай, синерилай дагъларин?
Живерилай Шалбуз дагъдин кьилелай?
Гьиссерилай, алчуд жезвай рикIелай?
Атирдилай цуьклухдавай марвардин,
Симерилай туьнт чуьнгуьрдин, я тардин?..
Эх, Тамила, мукьвара чаз ван къведа,
Са шаирдин жавагьиррал чан къведа!
Къе рикI тIимил зайиф я зи…
Къе рикI тIимил зайиф я зи,
Къекъвезва са дармандихъ.
Чандавайди гьайиф я зи,
Акатай хьиз дувандик.
Дар жигъирра къекъвезва зун,
АкъалтI тийиз фикирар…
Гаралаг хьиз элкъвезва зун,
Гаруз ийиз зикирар.
Зи хурун синтI хьанва тIекв-тIекв,
На лугьуди, суьзек я.
Квахьнава нур, вилерин экв,
РикI амачиз гьелек я…
Бед хиялри гузва заз тlуш,
Мад фикир зав гумай туш.
А квез чидай гумрагь тир руш
Фадлай кьена, амай туш.
Муаллим
Чун патал датIана чIугуна зегьмет,
Уьмуьрдин шегьредал акъудна вуна.
Ам чна гьавайда ракъурдач, гьелбет,
Малим, фида чун кьил тикдиз кьуна.
Атана и вахтни, жедай чун чара,
Бейнидай акъатдач камалдин тарсар.
Амукьда зенгинин ван чи япара,
РикIелай ракъурдач мектебдин дустар.
Ви къилих уьмуьрда жеда чаз чешне,
Ацукьун, къарагъун — тербетдин бине.
На чаз гайи чирвал — илимдин чешме,
Къадир аваз хуьда, кьада ам вине.
Лугьузва: «Физвай рехъ хьурай квез кьезил»,
Акъудна вуна чун уьмуьрдин рекьел.
Къакъатиз четин я, рикIиз я зелил.
Гьамиша ви тарсар жеда чи рикIел.
* * *
КIвалахри гуж гайла юкъуз,
Эхирни йиф атай чIавуз,
Ахварал фич экуьналди,
Вун килигиз жеда къавуз.
Амач такур затI зи вилиз,
Агъзур хиял къведа кьилиз,
Амма вири къурвах жеда,
КIан хьайивал шиир кхьиз.
Хас яни кьван вири крар
Кутуниз илгьамдин нурар.
Хважамжамдик жедач хкIаз,
КутуртIани цавук гурар.
Дердер гвайда квекай кхьин,
Йикъарикай залан, четин,
Уьмуьрдикай алаш-булаш,
Кьуьруькрикай фейи рекьин?
Чидач, хьанва мефтIер зайиф,
Хиялариз акъатна йиф.
Атанач кьве цIар арадал,
Агь, зи квахьай ахвар гьайиф.
Захъ шехьдай кьасариз…
Шиирар туькIуьриз, кхьиз йифериз,
За уьмуьр акъудна куь тIалар галаз.
Азраил атайтIа тухуз, эвериз,
Зун суруз авудрай зи чIалар галаз.
КIватI хьана багърияр, зи мукьва-кьили
Накьвариз къуьнерал зун кьуна фида.
Мяфедик хкIамир, кьабулдач чили,
Куь чIуру ниятар квез туна фида.
Зун сагъ тир вахтунда тавурбур гьуьрмет,
Захъ шехьдай кьасариз, нагъв гъимир вилел.
Куь са пер накьвни заз тахьурай кьисмет:
Заз дагълар алай хьиз жеда зи винел.
Зун, квевай къакъатна, жедайвал секин,
Зи тIвар мад хкьамир, тахьуй куь мецел.
Рахунар — хъуьтуьлбур, къастар тир кескин
Куь мецел жедалди, хьуй сурун къванцел.
Пехилбуруз
Агь, инсанар, инсанар,
Мецихъ чIуру чIал галай,
Квайбур чIуру нукьсанар,
Пехилвилин тIал галай.
Кьве чин алаз къекъведа,
ШейтIан жеда рикIени.
Шер-фитнедихъ къекъведа,
Кьве мез жеда сивени.
Квез пара яз аквада
Садан зегьмет гьалалдин.
Куьн кьулухъай рахада,
Дуьзди ягъиз ялавдив.
ЧIуру я куь хесетар,
Мукьвабурни чидач квез.
Авурбурун гьуьрметар,
Я къадирни жедач квез.
Гьикьван ягъин тегьнеяр
Чарабурун крариз?
Алахъзава рехнеяр
Кхьиз керчек цIарариз.
Агалкьунрал гъейридан
Эцигмир куь пичIи вил,
КьатIунарал сейлидан
Садрани жемир пехил.
Вине яхъ куь инсанвал,
Эгер ятIа инсанар.
Ийиз алахъ хъсанвал,
Квадра чIуру нукьсанар!
Ислягьбурувай жеда дуьнья ислягьар
(Халкьдин камалдай)
Стхадиз стха чиз амукь тавурла,
Рухваяр бубадал алукь тавурла,
Иблисди рекьелай алудда абур,
Лап вини кIарариз акъудда абур.
Рагъ хъфена экуь, кIвале циф жеда,
Гуьлуьшан югъ мичIи хьана, йиф жеда.
Вичиз кIани рехъ гайитIа шейтIандиз,
Дуьнья тешпигь жеда цIай квай къажгъандиз.
Чиз амукьдач чпиз чпин багърияр,
ГьакI нубатсуз экъич жеда ивияр.
Дидейрин гъам-шелди рикIер цIурурда,
Накъварин кьел-селди вилер цIурурда.
Кьуд патай ван техквез хийир хабарар,
АтIуда багърийрин йифен ахварар.
Зар-зибади баятлухда пас кьуна,
Сусар-рушар чIулав жеда, яс кьуна.
Яш тахьана, жеда чIехи итимар —
Кьилел буба аламачир етимар…
Гатфарар мад хкведа, гваз лишанар,
Сурарални акьалт жеда явшанар.
Сагъ хъжедач амма рикIерал хирер,
Аламукьда цIу кайи хьтин гелер.
Гьавиляй гьич тегъин кьилел гунагьар,
Ислягьбурувай жеда дуьнья ислягьар.
Гьич фитнедиз муьтIуьгъ жемир, инсанар,
Ша хкудин квай кьван чIуру нукьсанар.
Рехъ тагун чи арадавай иблисдиз,
Гьар мярекат элкъуьрин шад межлисдиз.
«ЛГ»-дин 2024-йисан 34-нумрадай
