ТIатIилар

Баграта 7-классда хъсан къиметар аваз кIелзава, агалкьунар авай спортсменни я. Дуьз лагьайтIа, и рекьяй адан вичяй кьил гьеле акъатзавач. Сифте адакай штангист хьана. Вичин яшарин арада ам кьве сеферда Дагъустандин гъалибчини я. Ахпа ам дзюдодиз фена, гила ам хуьруьн дестеда, футболни къугъвазва, азаддиз кьуршахарни кьазва. Адан яшда авай аялар гьакI жедайди я. Багратан рикI иллаки чIехи бубадиз суалар гунал ала, абур гьамиша, гьа суалар-жавабар гуз, бягьсина жеда. Бубадиз ада «Старик» лугьуда. ХъуьтIуьн тIатIилар (каникулар) жез са югъ амайла, Баграт школадай зарб кваз хтана, къуьне чантани амаз, вичин гъвечIи вах Софиядивай «Ба гьинава?» — лагьана хабар кьуна. Вичин 5 йис ятIани, и аял пара дирибашди я. Адалай гъейри мад са вах ава — 5-классда кIелзавай Медина. И аял пара акьуллуди, амма са тIимил сагъсуз я.

— Ба ичин тарар обрезка ийиз сала ава, — лагьана Софияди, — гьаниз алад. Сал лагьайтIа, яшамиш жезвай кIвалерихъ галайди я.

— Старик, — эверна Баграта – за ваз са суал гайитIа, вавай жаваб гуз жедач эхир. Вун проиг­рать хьайитIа, заз двести рублей гана кIан жеда. Чна, пул эцигна, вири гадайри са хъсан мяч къачузва, геждалди фидай.

— Ам вуч суал ятIа, хтул, и вуна заз гьич саламни тагана, хабар кьазвайди? – вини кIваче хьана буба. – Це кван жуван суал.

— Суал ихьтинди я. Лагь кван урус чIалал «каникулы» лугьудай гаф лезги чIалал гьикI жезватIа?

Къанни цIуд йисуз мектебда тарсар гайи муаллим бубадиз и гафунин таржума, гьелбетда, чизвай. Амма адаз и сеферда вич кумукьна кIан хьана, хвеши хьурай лугьуз аялдиз.  Бубадиз Баграт дуьнья кьван кIандай. Амма вичин чин артух ачухдачир, гада са тIимил кIевиз вердишарзавай. Адал алай тIварни ада эцигайди я.

— Валлагь, хтул, гьикI ятIани, зи рикIел аламач, чидач заз склероз хьанвай хьтинди я. Кьуьзуь хьайила, са бязи гафар рикIелай алатда инсанрин. Бубадин яшар, дуьз лагьайтIа, кьуьзуьданбур тушир. Адан анжах 58 йис тир. Хьайи ­уьмуьрда спортдал машгъул тир и касдиз течирда 50 йисалай виниз гудачир.

— Урус чIалай «каникулы» лугьудай гаф лезги чIалал «тIатIилар» жеда. Ам къе чаз чи лезги чIалан муаллим Низамиди чирайди я, — гъалибвилелди кьил хкажна Баграта. Гила чна каникулар лугьузмач – тIатIилар лугьузва.

— Бес квез ихьтин хъсан лезги гафар чирдай муаллимар хьайила, вун вучиз михьи лезги чIалал рахазвач кьван, хтул? Вуна пуд гаф лезги чIалал лагьайла, са урус гаф, гьикI хьайитIани, арада твазва.

— Вун интересный кас я хьи, старик, — аламат хьана Баграт бубадин гафарал. Бес чаз урус чIалан муаллимарни авачни кьван, бес чун урус чIалал рахун тавуртIа, абур обижать жедачни? Чун гьеле ара-бир ингилиш чIалални рахаз­вайди я, гьа учительницани обижать тахьуй лагьана.

— И сеферда вун гъалиб хьана, са ихтилат пуд чIалалди ийизвай вахъ галаз завай гьуьжетиз жедач, – лагьана бубади ва акъудна жибиндай Багратаз са 500 манатдин чарни рикIин сидкьидай гана.

Гада кIвализ хъфейла, бубади вичин хуржинда шумуд чIал аватIа гьисабна: лезги, урус, азербайжан, немс, ингилис, кьехуьл нугъат, ахцегь нугъат, куьре нугъат, къуба нугъат. Кьил хкажна, вичи дамахар кутур «Ренет Семиренко» тарциз килигна, «машАллагь» лагьана, ада уьмуьрдилай разивал къалурна.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 31-нумрадай.

__________________________________________________________________________

Зомбопаб

Казим зи къунши я. Таяр-туьшер тирвиляй, гьакIни мукь­ва-кьиливални авайвиляй чи арада дуствал, хатур-гьуьр­мет авай. Адаз вижевай хизан, кайванини ава.  Кьве гадани чпин хизанарни галаз Питерда яшамиш жезва. Са вахтунда Казимни гьана авай пабни галаз, кIвалахар ийиз. Амма са кьадар яшар хьайила, абур хуьруьз хтана. Ина адаз еке сални галай кьве мертебадин кIвалер ава.

Февралдин живер авай са юкъуз ам захъ илифна, кIвале кьарай къвезвач лугьуз, сад-кьве ихтилат ийиз. Сифте вахтара, мугьман атайла, чна суфрадал сиф­тени-сифте  са литр эрекь эцигдайди тир. Гила я за хъвазмач, я – Казима. Чаяр хъваз ацукьай  чун  яваш-яваш  ихтилатрив эгечIна.

— Вун гьамиша чиниз пабни галаз къведайди тир, якъадаш, — лагьана за. – Гила вун текдиз атанва хьи?

Казима вичин кьил баладик акатнавайдакай ихтилат башламишна.

– Яда, за зи папан тIвар дегишарнава. Гила за адаз ­Зомбопаб лугьузва. Экуьнилай ксудалди телевизордин кIа­­не, гъиле телефонни жеда, са кIвалахни хъийидач. Анжах тек са тIуьн-хъун гьазурда. Гьамни — гьа са жуьре. Гена хъсан хьана чаз мал-хеб амачиз. Авай цIуд вечрезни зун килигзава. ­Те­левизордай вуч лугьузватIа, гьадан чIалахъ жезва вич. Килигзавайдини сифтегьан 4-5 канал я. Мад ваз чизва хьи, анрай гузвай передачаяр гьихьтинбур ятIа. Накьанлай зал алахъ­нава, ша чна Донбассдай кьве гъвечIи аял хкин лугьуз. Чебни рушар кIанзава, чаз рухваяр ава, рушар авач лугьуз. Зун рази тахьайтIа, а кIвалах  вичи кьилди кьилиз акъудда лугьузва.

Казиман уьмуьрдин юлдаш пара хъсан дишегьли я. Гьуьрмет-хатур чидай, гъил ачух, къуни-къуншийрихъ галаз са къал-макъални тахьай, вичин рухвайрин сусариз са пис гаф талгьай дишегьли.

Ам акI хьунал зун кIусни тажуб хьанач­. Алай девирдин дишегьлияр вири телеви­зординни телефондин есирар хьанва кьван. Вахт гьахьтинди я. Зи кIвалени гьа и тегьер я. Заз вахтунда чир хьана абурухъ галаз «дяве» авун хийирсуз кIвалах тирди. ГьакI хьайила, зи нервияр секин я.

— Ви паб секин хьун патал вуна икI ая, дуст кас, — меслят къалурна за Казимаз, – Питерда авай ви вад хтулдикай сад хьайитIани  жуван патав хкваш. Куьн кьвед я кIвале авайди.  Бес хтулриз вилин нинеяр вучиз лагьанвайди я! Абур патав гвачиз, ­уьмуьр уьмуьр туш.

И арада кIвализ хъуькъвер яру хьанвай, живеди кьунвай зи хтул хтана, вич майдандал фенвай лугьуз. Казимаз саламалейкум, дайи, гьикI ава лагьана, хабар кьуна. Хтул акурла, зи чинавай абур гуьзетай Казима лагьана:

— Гила гьич, са пуд вацра эх хъувуна кIанда. Аялар гатуз каникулриз хтайла, за абурукай сад хьайитIани чи патав тада. Вунни ша а арада зи патав. ТахьайтIа, сусари, шегьерда вердиш хьанвай аялар хуьре гьикI лагьана тада лугьуз, аксивал авун мумкин я.

Са пуд йикъалай куьчеда гьалтайла, за Казимавай вуна папаз Зомбопаб лугьузмани лагьана хабар кьуна.

— Ваъ, — жаваб гана Казима. – А ви меслятдал чун рази хьана.  Гила зазни са китайский телефон  къачуна чна. ТахьайтIа, заз телефон авайди тушир. Хъсан шей я, идаз-адаз зенгер ийиз­, югъ акъудзава за гила. Замана гьахьтинди я, вацI гьинихъ физватIа, гьанихъди сирнавна кIанда, — къейдна ада…

«Лезги газетдин» 2023-йисан 38-нумрадай.

_____________________________________________

Таксичи Мурад

 

Таксичи я зи дуст Мурад

Ахцегьрин патан.

Инсанар тухун я макьсад

И касдин хъсан.

 

Дагъустанда Кьиблепатан

Халкь чида адаз.

Рутул, Агъул, Табасаран

Ва гьакIни Шиназ.

 

Гьар са хуьре авайбурун

ТIвар – тIварунихъди

Какахь тавуна лугьуда,

Валлагь, а касди.

 

Къайдадава, сагъ я машин,

Салонда – атир.

Тарифардач ада вичин –

Герек хьун я чир.

 

Эгер квез герек хьайитIа

Фидай са чка,

Мурадаз тек са зенг ая –

Тухуда ада.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 38-нумрадай.