Руслан Къафланов

* * *

За манияр дарих чIавуз кхьизва,

Гъилиз татай бахтар акваз, пашман я.

Зи яд уьмуьр яргъал рекье ракъизва,

Руквад кьунвай девир акваз, такIан я.

 

Физва уьмуьр, жуваз жувни чир техжез,

Къайи гару тухузвай са цIакул яз.

Маниярни кхьизва за, шел къекъвез,

Умудрин тар, пеш алатна, юхсул яз.

 

Ша, акъваза, яб це сефил манидиз,

Белки, кузвай рикIикай ваз хабар я.

Хажалатдин тIал янач ви бейнидиз,

Хъфена, вун зал хъуьрена, къаяр — заз…

 

Шадвал авай рекьелай зун алатна,

Дерт алудиз жезмач вилин накъварвай.

РикI къудгазва, гьиссерин тIал акатна,

Авач инсан зи гьалдикай хабардай.

 

Жуван тIални гъам — хажалат за эхда.

Зи гьал акваз, квез, инсанар, тIал тахьуй!

Жув кучукдай сур кикерив за къехда,

Куь арада гъич садрани къал тахьуй.

 

Хур ацIурна эхиримжи нефесдив,

Ялгъуз рикIяй сефил мани хълагьда.

Дарих тушиз, чан ацIурна гьевесдив,

КьабулайтIа, хайи чилик акахьда.

* * *

Зи гуьзел чуьллер, зи Сувун яйлах,

Вучиз куь чин къе хьанва перишан?

Булахар тергнан жегьилри ялтах?

Кьуразва цуьквер, экъечIна явшан.

 

Акурла и гьал, тIар жедачни рикI?

Къатламиш тежез, кузва зи жигер.

И гьалда туна, хъфида зун гьикI?

Килигзава гъамлу яз цуькверин вилер.

 

Белки, дагълара амачтIа лекьер,

Къаргъадиз хьанватIа чуьллера мехъер?

Вучиз буш хьанватIа лекьерин къармах,

Ийиз жезвач вилервай чуьллерал дамах.

 

Эй лекьер къекъведай дагъларин уьлкве,

Гьинва ви рухваяр къадамдиз уьтквем?

Ви чилериз килигдай амач къурухчи,

Гьар сад вичин меле хьанва къуллугъчи.

 

Заз йифен ахвар амач, я йикъан кьарай,

Эвердани бубайриз, акъатна гьарай!

Лекьер хьана дагъларин, хвейибур и чил,

Веси яз тунвай чаз и яйлахни гуьл.

* * *

Фад рикIелай алатна зун, дустар, куь?

Ала чилел зи далудихъ, рахаз куьн.

Бегьер гъидач кьилиз тефей къастари,

Физва хъуьрез, зи кIвалин рак такваз куьн.

 

Рехи я кьил, уьмуьрдин са пай фена,

Гьинва дустар, четинвиле гъил кьадай?

ЭверайтIан, хабар жезвач, гьай фена,

Амач дустар зи гьиссерин зил кьадай.

 

ЧIур хьанватIа, девлетни пул акатна?

Дуст лагьай гаф амачни куь арада?

Пашман жеда кьил-кьилелай алатна,

Девлетар гваз гьатайла куьн кьарада.

 

Авач пулар къачуз жедай зи дуствал,

Я къизилрихъ за инсанвал дегишнач.

Багъишда квез за жуван руьгь, рикIин чIал,

Хатадай хьиз фейитIа куьн зи уьруьшдай.

 

Амай уьмуьр тамамдай за сувар яз,

Тажни рикIин хкаждай куь къуьнерал.

Элкъведай зун, билбил хьана, лувар яз,

Дуствиликай мани кхьиз синерал!

* * *

Куьтягь хьана югъ. Рагъ хъфена синерик,

Хиялри зав гьич секинвал вугузвач.

Къалабалух ква къавук квай нуькIерик,

ПIузаррини са келима лугьузвач.

 

Секиндаказ агат хьана мичIивал,

Чиник хъвер кваз, варзни цавуз экъечIна.

Хур ачухна, къалурна заз чIехивал,

Гъетеривди суьгьбет ийиз эгечIна.

 

ХупI иер тир вацран михьи акунар,

ЧIулав булут вичин патав тазвачир.

Квекай тиртIа гъетрехъ галаз рахунар?

Чилел алай зун гъавурда кьазвачир.

 

Са геренда вун и чилел эвичIа, —

Килиг, варз, на чи гьал — къара гьикI ятIа?

Жуван нурар гьар са кIвалел экъича,

Къеневайди ви милайим рикI ятIа?

 

Са легьзеда килиг, варз, зи рикIизни,

Зазни кIан я къе ви патав мугьман жез.

Зун инсан я вафалу тир чилиз зи,

КIанда рикIиз чил сагъардай дарман жез.

 

Айиб мийир, кесиб я луз, варз, вуна,

Зи девлет я дуьз девирдихъ къанихвал.

За рикIивай чухсагъул ваз лугьузва,

На тухванай цаварал зи дарихвал.

* * *

Жейран къекъвей жигъирра за йифзава,

Раган хурал алкIизва зун ккIал хьиз.

Ви вилерихъ чIугвазва, руш, гьайиф за,

Заз кIанда вун чилиз марфад стIал хьиз.

 

Межнун хьиз зун ви гуьгъуьна гьатнава,

Гьикьван рекьер авуна за кIвачелай.

Заз дерт туна, лагь, гьиниз вун катнава?

Чи дуьа, кьин фенани ви рикIелай?

 

Руш, ви рикIе, авач ялав, я цIайни,

Зи рикI кузва гум алахьиз, агаж жез.

Эхда вири: гъамар, зегьем ва къайни

Ашкъиди заз куьмек гуда хкаж жез…

* * *

Вил гала зи Шалбуз дагъдин синерихъ,

Адан гьамга булахрал зун ашукь я.

Вил гала зи Самур вацIун сесерихъ,

Лезгистандин къавахрал зун ашукь я.

 

Вил гала зи Суван яру гуьллерихъ,

Акъваз женни абур вилиз такуна?!

Вил гала зи лезги рушан гъилерихъ,

Хважамжамар твазвай гьар са камуна.

 

Вил гала зи къагьриманрихъ — дустарихъ,

Пехилвилин гъибетдикай яргъаз тир.

Зуьгьре гъетер авай чпин къастарихъ,

Муьгьуьббатни дуствал кьилин аваз тир.

 

Зун мугьмандиз хквезва зи Миграгъиз,

Беденда цIай, ялав аваз Сибирдин.

КIубан я зун, жеда завай гьарагъиз:

Сагърай зи хуьр-бахтлу муг зи уьмуьрдин­!

 

Хуьруьнви!

Мердали  Жалиловаз

 

Сагърай вун, чIехи стха, хуьруьнви!

Зайиф тахьуй хцивал пак вилерин.

Акатдач дерт ви милайим хъуьруьник,

Хуравайди рикI я михьи гьиссерин.

 

Желбзава зун ви ажайиб чIалари,

Гьатнава чIал зи беденда, зарлу яз.

Лепеяр хьиз дагъдин гурлу вацIарин,

Авахьзава лезги сесер, гужлу яз.

 

Генг яйлахрин атир чандиз чIугунвай,

Гевгьерар я ви къелемди рухузвай.

Шалбуздивай лезгидин руьгь къачунвай,

Сесер я ви, чун дуьзвилихъ тухузвай.

 

Лезги сесер жагъанай ваз булахрай,

Рекьин тийиз, рагъул тежез, авахьдай.

Лезги зуьрне рахадайла, дамахдай,

Шад хъвер хьана ви сесиник акахьда.

 

Лезги сесер дидеди ваз багъишай,

Мани хьанва чи кIвалера кьепIерин.

Ви чIаларин — рикIера цуьк нехишай,

ЧIехи сес я, чIехи экв я гьиссерин.

 

Хьанач, стха, вахъ легьзеда намердвал,

Хкажна чIал, чи халкьдин тIвар тик кьуна­.

Чи вилериз аквазва къе ви мердвал,

Хур ачухна, ганва халкьдиз рикI вуна.

«Лезги газетдин» 2021-йисан 34-нумрадай.

___________________________________________________

Зи далудихъ зи лезги халкь галачиртIа…

 (ЦIийи шиирар)

Агь, вучиз?

Агь, вучиз зун геж гъавурда акьуна?­

Зайиф хьайла ишигъ кьуьзуь вилерин.

Вучиз гила дидедин дерт кьатIана,

Гъамарин пар кIулавайла дердерин?

 

Ахкъатзавач зи кьил дерин сирерай,

Захъ амайди гила са агь чIугун я.

Нагъв авахьиз серин хьайи вилерай,

РикI акъудна терс къаярив вугун я.

 

Хайи диде къужахда кьаз тахъхьайла,

Есир жечни яс чIугвазвай йикъарин.

Ваз рикI гудай инсан патав тахтайла,­

Етим жечни вун уьмуьрда накъварин.

 

Агь, вучиз зун геж гъавурда акьуна?­

Хайи хуьре захъ амайди жузун я.

Зайиф нуькI хьиз, къай гьатнавай мукуна,

Захъ амайди “дидеяр хуьх” лугьун я.

 

Вучдай за?

Зун дидеди лезги чилел ханачиртIа,

Бубад акьул, асландин рикI ганачиртIа,

Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за,

Ватан патал жуван уьмуьр  каначиртIа.

 

Мецел михьи зи лезги чIал хьаначиртIа,

Аллагьди зун гьахълу рекьел  гъаначиртIа,

Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за,

Са чирагъ яз мусурманрин  каначиртIа.

 

Хайи чили руьгьдиз къуват  ганачиртIа,

Адан гьава, са шуьрбет хьиз,  хъваначиртIа,

Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за,

Шагь дагъларал дамахдай бахт  хьаначиртIа.

 

Самур вацIун лепейрин ван галачиртIа,

Адан цикай са стIал кьван  хъваначиртIа,

Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за,

А лепейрихъ пакагьан югъ авачиртIа.­­

 

Муьгьуьббатдин цIелхемри нур ганачиртIа,

КIвале кьебни аялрин хъвер хьаначиртIа,

Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за,

Ярдин ширин теменри чан каначиртIа.

 

Хъсан жедай зун и чилел  ханачиртIа,

Зи кьисметдин тарци емиш  гъаначиртIа,

Вучдай за и уьмуьрдикай, вучдай за.

Зи далудихъ зи лезги халкь  галачиртIа…

 

Муграгъ

Агь, са гъед яз амукьнайтIа цава ви,

Са стIал яз авахьнайтIа чарчардин.

Гьикьван ачух жедай нефес, гьава зи,

Са цуьк хьана амукьнайтIа марвардин.

 

Дегишдачир уьмуьрлухда гьава ви,

Авахьдай зун журжур хьана булахрин,

Са лекь хьана элкъведай хьи цава ви,

Секинвал хуьз тамун лацу  къавахрин.

 

Чигедизни элкъвенайтIа хъсан тир,

Михьивал хуьз дагъдин къацу векьерин.

Ирид булах — чи сабурдин лишан тир,

Шалбуз дагъдин незуьр алай рекьерин.

 

Анжах тахьуй ихтиярда чарадан,

Зи умудар лацу жив хьиз цIрада.

Кьилиз фидач мурадарни мад жуван,

Зи уьмуьрдин яйлахда цуьк кьурада.

 

Гьат тавурай ихтиярда чарадан,

Жуван кьисмет жуван вилиз акваз  хьуй.

Жедайвал мад уьмуьр гуьрчег, авадан,

Чарчаррин хуш сесерив зун рахаз  хьуй.

 

Тайин хьайла мурадар чи рикIерин,

Гатфар къведа атирар гваз  цуькверин.

Амукьдай зун са гъед хьана цава чи,

Нур агудиз, гъам алудиз вилерин.

 

Югъ атанва бубад веси тамамдай

 

Зун хиялри гъана мад тик рагарал,

Хайи Ватан къалуриз заз тепедлай.

Вил элкъуьра лугьуз халкьдин гьаларал,

Ивидин тIал къати хьанвай лепедлай.

 

Кьил эцигна Шалбуздин къуьн — чарпайдал,

Гьекь шуткунна пак вилерин  гьаятдай,

Нефес къачуз дагъдин михьи шагьвардал,

Вил вегьена хайи чилин къаматдал…

 

Шагь дагъларни Сувун яйлах —  булахар,

Чарчаррин нур — марвард цуьквер —  дамахар,

Маралдин суй — лекьрен гужлу акунар,

Ничхиррин гел — нуькIре мани лугьунар.

 

Хуш тIебиат ганва халкьдиз Аллагьди,

Несилри рехъ авун патал давамар.

Рехъ дегишна, кьунва къе халкь гунагьри,

Жуван гъилив авуна тIвал тIарамар.

 

Амач сагъ сил — амач никIер — панагьни,

Акатнава диндиз акси амалар.

Хуш тIебиат ганва халкьдиз  Аллагьди,

Вучиз куьне ийизва фу гьарамар?

 

Къвез ацукьда кимин яшлу къванерал,

Маса гуз чил, маса гуз руьгь кепекрихъ.

Лезги лекь хьиз хкаж жезмач  синерал,

Авач итим ялдай жанлу кьисметдихъ.

 

Амукьдани бедендай цIугъ гьарай физ

ТIалдик рикIни жигеррив кьван  ифена?

Дагъдин синек — ажугъни цIай алахьиз,

Кьисметдин рагъ, хъелна чакай,  хъфена?

 

Вуч жаваб гуй аялри къе, буба, ваз?

Чилин къатар кьунвайла куз  явшанри.

Вердиш хьайла ламни жуван  кIула кьаз,

Пар залан яз, лал хьайила  кIалханни?

 

Авам лезги мус гъавурда акьада?

КутIунвани ви руьгь жанлу хакунал?

Бубаяр чав сурарайни рахазва,

Вил галамай лезги лекьер хтунал.

 

Вахт атанва — эверзава азандай,

Вахт атанва бубад веси тамамдай…

 

Дидедин чарар

1

Агакьнай зав дидед(ин) чарар,

Ял галай кIвалин,

Хура гьатна хуьруьн шагьвар,

ТIал галай чилин.

 

КичIе тир заз ахъайиз чар,

Терс хабар кIелиз.

Къецел алай тIурфанни гар,

Беденда гьахьиз.

 

Сабурдалди дидед(ин) чарар

Тунай сандухда.

КIелда лугьуз кIвалин хабар

Секин вахтунда.

 

Йисар фена гуьгъуьналлаз,

Алатна вахтар.

Катна гатфар, жив къуьнеллаз,

Агатна къаяр.

 

Секин йифиз дидед(ин) чарар

Хтанай рикIел.

Гьайифди куз руьгьни жигер,

КIелнай за эхир…

2

Бала-бала — кхьизвай на,

Гьикьван жеда къакъатна чун?

Гьикьван жеда тек ацукьна,

Вил яргъариз акъатна зун?

 

Бала-бала — лугьузвай на,

Ваз тадияр гузвани?

РикI акъудна вугузвай на,

Вун къаяри кузвани?

 

Гъил рикIеллаз, вил рекьеллаз,

Нен тийиз фан кIус,

“Бала-бала” — тIвар мецеллаз,

Эхиз тIал ялгъуз.

 

Ви гьар са гаф кIелайла мад,

РикI зурзазва хуравай.

ТIал кьезилиз къарагънай фад,

Бубани зи суравай.

 

Гьар гафунай аквазва заз

Ви сефил вилер,

Дертлу хьана, рахазва зав,

ТIушуниз гъилер.

 

Эзберзава цIарар куьруь,

Акатна пис звал.

Къалурзава диде кьуьзуь

Тек кIвалин юкьвал.

 

Диде кьузуь — кIвалин юкьвал,

Вич вичив рахаз,

Накъвар кIвахьиз гъилин гъа­пал­,

Хва вилиз такваз.

 

Вахтуни фад дегишарна

Зи кьилин чIарар,

Вичихъ галаз вердишарна

Зи сефил йикъар…

3

Диде, диде — уьмуьрдин рехъ,

Гьайиф, гьайиф, къакъатна чун.

Йисаралди туна вун тек,

Пис гунагьрик акатна зун.

 

Хьанач завай — тахсир я зи —

Ви дердинив агакьиз.

Диде масан жедай рази,

Абурлу кар алакьиз.

 

Чизвачир заз дегиш жерди

Зи вахтни и аямар.

Ийидайди виш тахсирди,

Гунагьри рикI тIарамар.

 

АтIугънава зи рикIин цав,

Квахьна хиял камаллу.

Иви хьанва дамарра дав,

Амачиз рехъ гьалаллу.

 

Амач рагъни вили цава,

Йиф я амай уьмуьр зи.

РикIизни пис гузва жафа,

И тахсирар авур зи.

 

Хъжедач мад захъ яшинда

Цуьк гъидай гатфар,

Гунагьрин тIал гьатна чанда,

Жакьвазва юрфар.

 

Диде, диде! Бейкеф жемир

Вун файдасуз хцикай.

Амач адахъ я бахт, уьмуьр,

Магьрум хьанва мецикай.

 

Къецел марфар, рикIе тIурфан,

Тегьер кьадарсуз.

КIвалин юкьвал — чарар масан,

Вилер ахварсуз…

4

Чарар, чарар, дидед (ин) чарар,

Вахтунда за кIел тавур.

Эзберзава къе гьар са цIар,

Регьятвилер гьич такур.

 

Агъзур жуьред дерт зи хура

Тунва гъамлу чарари,

Алуд техъжер пар зи кIула,

Шел кIвахьзавай цIарари.

 

Зи уьмуьрдин лаз — гуьзел вахт,

Гьиниз катна, лагь, вуна?

Вучда чилел амачир бахт,

Етим суруз твах вуна.

 

Мад вучда за, гьич акъваздач,

Пак дидедихъ ишин зи.

Зи руьгьдин тIал квез аквазвач,

Ни алудда ифин зи?

Зи булах

Зи булахдихъ авайди я

Вичиз хас тир дад иер.

Адахъ дертни амайди я —

Кьилиз тефей пак гьиссер.

 

Адахъ йикъар хьайид я кьван,

Гагь ракъарни алахьай.

Гагь тIурфанри кайид я кьван,

Вилин накъвар акахьай.

 

Шумуд жегьил зи булахдал,

Дерт кьезилиз, атанай.

Шумудаз бахт — рикI дамахдай

Зи булахдал жагъанай.

 

Къе секин я, тек я булах,

Ширширдин ван алачиз.

Къвезмач инсан, ийиз дамах,

Пашман я дуст галачиз.

 

Зи уьмуьрдин гуьзел девран,

Вахъ туькьуьлвал хьанатIа?

Зи булахдал къведай инсан,

Рехъ алатна аматIа?

«Лезги газетдин» 2022-йисан 23-нумрадай.

____________________________________

Бахт

 

Бахт, ни вал тIапIар эцигна?

Нив гватIа ви куьлегар?

Садра кьванни чаз килиг на,

Далудлай чи алуд пар.

Дуьз авуна хиял-фикир,

Ачух ая тIапIар на.

Шад жедайвал халкьни эхир,

Ахъаз тура ракIар на.

Белки, садра, рехъ жагъана,

Халкь бахтунив агакьдай.

Ачухна чин, салам гана,

Бахт къужахдиз аватдай…

 

ХьанайтIа захъ мулдин цуьквер

Голландияда яшамиш жезвай чи шаир, чи вах Гуьлжагьан Мисрихановадиз

 

Къе ви шиир кIелайла мад,

Хьана зун дарих.

РикIел хкиз Ватандин дад,

Хьана мад къаних.

 

Вилерив хуьз мулдин цуьквер,

Гатфарин бере.

Кьежизва хьи сефил вилер,

Гьатна тIал рикIе.

 

Гьа вун хьиз, вах, зунни яргъа

Незва йифери.

Авачиз гъил кьадай арха,

Кузва гьиссери.

 

Етим хьана, ала чилел,

Гъам агат хьана.

Мулдин цуьквер хкиз рикIел,

Гьал баят хьана.

 

Вахтар физва, тийиз жузун

Яшарин кьадар.

Акатзава рикIик зурзун,

Гъапа кьаз накьвар.

 

Гелкъвезва зун шад цIарарихъ,

Гуьзетиз гатфар.

Мус галукьда чи чIарарихъ

Ватандин шагьвар?

 

ХьанайтIа захъ мулдин цуьквер,

Ракъурдай, вах, ваз.

Шад жедайвал сефил вилер,

Цуьк къужахда кьаз.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 45-нумрадай.