Я Май!

Йиса садра къведай, я Май,

Вал вил алаз гьикьван хьурай?

Къацу-лацу гатфар-нагъма,

ХинкIал, афар-вилик, амма

ЦIигел я ман: билбил кьилел,

Вучиз алач тарцин хилел?

Майдин гьевес-билбилдин сес,

Везин, мани хупI я серес,

На лугьуди, вич я велед,

Майдин вацран эвел белед.

Вуч Май хьурай, билбил алач,

Вуч сувар хьуй, кьавал авач.

Хъуьрез-хъуьрез фад ша, я Май,

Вал вил алаз гьикьван хьурай?

«Лезги газетдин» 2019-йисан 18-нумрадай

__________________________________________________________

Куьмек кIанзавайла

Саласа халадин хуьре авай вахан пудкъанни цIуд йис тамам жезвай. РикI алай вахан патав мукьвал-мукьвал мугьмандиз финар-хтунар авайди тир. Анжах и сеферда ам хуьруьз текдиз хъфин жезва. Итим кефсуз хьанва, гада аскервиле ава, рушан гъилел таза куьрпе ала.

Атана агакьнава Саласа хала хуьруьз. Еке пакет-чанта ква гъилик. Чанта заланди я. Яшлу дишегьли ада ялзава са патахъ. Югъни чимиди я. На лугьуди, рагъ къе гьа и хуьр галай патахъ элкъвенва.

— Вуч чими я?! — ада вил инихъ-анихъ язава, чидай сад, са куьмек жедатIа акваз. Ваъ, кас авач. Ракъини басмишзава вилерин экв. КIвалерни хуьруьн атIа кьиле ава. Залан чанта гьикI ялда? Саласа халади чанта рекьел эцигна, ахпа хкаж хъувуна, тухвана рекьин  къерехдал. Ухь аладарна, гарданда авай фичIи рангунин кьелечI фитедалди чиниз, гардандиз гар язава.

“Та-та-та” ийидай ван къвезва. Акуна, рекьин къекъуьндал алай кIвалерин далдадикай яру рангунин трактор хкатна, еке лафет галай. “Къвезва трактор!” Шадвилин кьадар хьанач факъир дишегьлидихъ. На лугьуди, трактор ам рикIе аваз къвезвайди я.

Трактор атана, акъваз хьана адан вилик.

— Чан бала-а, вун Аллагьди хуьй! ­­Яллагь, виш йис хьуй ви, зун рикIел атай! — ри­­кIин разивилелди лагьана халади, кIус­ни энгел тавуна. Тади кваз чанта кьве гъилив кьуна, хкажна эцигна лафетда.

Гьа и легьзеда юзана лафет, физва. Саласа халадиз гила акуна: лафетда авайбур зирзибилар я. Хуьре зирзибилар кIватIна тухузвай трактор…

РикIик зурзун акатна: — Ву-у-дегь! Акъ­ваз! Акъваз-аз! Тумажник зи, пул кьванни вахце! — гъилер цава кьуна, гьа­рай­зава яшлу дишегьлиди зарб къачуна физвай трактордин гуьгъуьниз…

«Лезги газетдин» 2019-йисан 27-нумрадай

_______________________________________________

Коррупция

Коррупция, ви тIегъуьн

Лап кIарабра гьатнава.

Тахьуй има гьакI къехуьн,

Къуллугъ пулдихъ гьатзава.

 

Багъри твада гъиз кьиле,

Пешекарар кваз такьаз,

“А, Б” течир кас — вине,

Агь, агъургъан къведа заз!

 

Ярай сада тупунай,

Алатдайвал и жаздан.

Гьайиф, гьич чи законрай

Акваз амач ад-виждан.

 

Тараш-параш метлеб я,

Миллиардар себеб я…

 

Украина

Украина — мублагь уьлкве,

Къирмиш жезва гуьллейрин цIук,

Тарихда чеб хьайи кIвенкIве,

Ряят эллер кутаз хурук.

Гъуту-гъутар бягьсина нез,

Язух тушни бес кьилерин?

Кьилер-кьилер терсина жез,

Язух тушни сад — эллерин?

Са бедендин жерге тупIар,

КьуртIа жезва тIарам тир гъуд.

Халкь я, мад халкь важиблу кар,

Къуй давам хьуй дамарра худ!

«Лезги газетдин» 2019-йисан 50-нумрадай

_________________________________________________________________

ЦIийи йис

Йиса садра кьил чIугвадай,

ЦIийи йисахъ вил гала зи.

Кьадай мурад кьилиз къведай,

Инанмишвал рикIева зи.

 

Январь — мецел, живер — къецел,

Кьуьд тIарам я, жеда давам.

Багъ-бустанра эллер — кIвачел,

Авадан хьун я эрзиман.

 

Лацу живер мугьман хьурай,

Ярамиш хьуй сазни гьава.

Инсанвилин илгьам гурай,

Ярашугъ хьун я чаз дава.

 

Живер цIраз, надинж  къугъваз,

Иер я кьуьд вичин жуьре.

Аязни кваз, назвални гваз,

Мехъерар жен кIвале-хуьре.

 

Квез цIийи йис мубарак хьуй,

Гьар са кIвале ачух рак хьуй!..

Хутун-Къазмаяр

«Лезги газетдин» 2020-йисан 1-нумрадай.

________________________________________

2020-йисан Май

Йиса садра къведай, я Май,

Вун атана гьикI алатнай?

Вун рикIеваз зун шад жезвай,

“Карантин” я, рикI гад жезвай.

 

Рагъ къугъвазва вили цава,

Икис жез, мад нур гуз, гьава

Ачух жезва, вил хъуьреда,

Игьтиятлу тир жуьреда.

 

Гьайиф цуьквер, Майдин цуьквер,

Беневшаяр, гъвергъвер иер,

Цуьк галачиз вуч сувар хьуй?

Я гьевесдик вуч лувар хьуй?!

 

Гуьгьуьл цIигел кьуртIа эгер,

Цуькведилай жеда иер,

Майдин нямет-хунча са сир,

Чидачни ваз адан атир?

 

Иштягьдивди, метIер яна,

Ацукьна хьиз зегренгарна,

Афардик кьел, квач са дад,

Зарафат я, хкваш сад мад!

 

Мани-кьуьлер шадвал тахьай,

Вил галамаз алатай, Май,

ТIвар рикIелай фейи яр хьиз,

Кат хьана вун хъверер ийиз.

 

Гьар сад жуван рикIяй шад жен,

Руьгьдай ашкъи,

умуд кваз жен,

Майдин ийин мубаракар,

РикIяй хъсан къастар, тостар!

Май, 2020-йис

«Лезги газетдин» 2020-йисан 21-нумрадай.

_______________________________________________________

СикIрез кIанда

СикIрез кIанда авамар,

Япал ягъиз далдамар,

Кьуьлни ийин шейтIандин:

Вилик кьуна дабанар,

Вичел ийин гьейранар.

 

СикIрез кIанда авамар,

КIуф кьаз, лугьун саламар,

Ягьанатдив хъвер кьуна,

Са-сад ийин тIарамар,

Гъараз ийин тамамар.

 

СикIрез кIанда авамар,

Шумуд фенва аямар,

Кьадар авач сикIвилин,

Илимдини гуз янар,

Хьанач адаз дарманар.

 

СикIрез кIанда авамар,

Ийин вичин макьамар.

Чидач эхир тумуна

Акьадайди вагьрамар,

Хкатдайвал гьарамар.

 

Гатфар хуьре

Пакамахъ фад экуь я,

Рагъ акун чи ашкъи я,

Рум акатда рикIикни,

Кьарай къведач месикни!

 

Гатфар хуьре гьарай я,

Эвер гун я, чи гьай я,

Сал-бустанар ргазва,

“Тап-тап” — къапу рахазва!

 

Пер, цуьруьгъуьл гъиле кьан,

Пурпу ийин чил салан,

Гьазур я цаз штилар,

Сагърай куьмек — жегьилар!

 

Жув хуьряй яз, базардиз,

Физ, хъач, ичер, газар гъиз,

Чил, чи девлет такун я!

Зегьмет чIугваз тахьун я!

 

Цада рикI гваз бустанда,

Такьат амаз и чанда!

Гур жеда къул гьамиша,

Ша, буюр ша, дадмиша!

«Лезги газетдин» 2020-йисан 33-нумрадай

________________________________________________

Мезели

* * *

Кефсуз яз атанвайдаз духтурди давленидин дарман кхьена, лагьана:

— Уьмуьр амай кьван хъухъ!

— Уьмуьр амай кьван багьа дармана-ар?! — мягьтел яз лагьана, ада фагьум тавуна тадиз хълагьна, — ам куьруь авуртIа хъсан тушни?

«Лезги газетдин» 2020-йисан 44-нумрадай

________________________________________________________________________

Мезелияр

— Дах, “Дагестан без коррупции” лугьуз­, передача ава. Коррупция  вуч затI я?

— Пулар гуз, я тахьайтIа, хала-хатурралди кIвалахар туькIуьрун я, хва. Пара къадагъа алай крар я…

— Я  дах,  акейла  вунни  гьахьтинбу­рукай яни? Вунани зун, пуларни гана, цIи гьикI хьайитIани кIелуник кутада лугьузва…

* * *

ЧIехи бубади бицIи хтулдиз, хъсан-пис, вуч авуртIани, “вакIан хва”, “я вакIан хва!” лугьуз хьана.

Аялди эхзавай ихьтин ягьанатар. Эхирни, эхун-сабур акьалтIна, аялдин сивяй акъатна: — Гьикьван лугьудайди-е “вакIан хва, вакIан хва!”. Садра кьвани кицIин хва лагь ман!..

* * *

— Вучиз сятдин кIуьдаз къвезва кIва­лахал? Зегьметдин вахт пакаман сятдин муьжуьдалай я!

— Ву-у, чун гьамиша кIуьдаз къвезвайди я!

— Гьамиша-а?! — чIехидан вилер экъис хьана.

— Ву-у, аламат! Бес ваз хабар авайди тушни? АкI ятIа, чан чIехиди, вун кIуь­да­лайни кьулухъ къвезвай ман…

* * *

— Вуч перишан я, СикI, хьайи-тахьай авани?

— А — агь, — сефилдаказ кьил са патахъна­­,­ мурмур авуна, — фу атIудай хьтинди я зи.

— Вуч-ву-уч?! Ви фу атIуда-а?!

— Эхь. Ихтибар алач. Кьве кIвач квай сикIер акъатнава, абуру завай тахьай аламатар къалурзава.

* * *

Къуншийрикай ихтилат кватайла, лугьузва: — Зи къунши виридалайни хъсанди я, адаз зун гзаф кIанда!

— ГьикIда, яда?! Квелди ам кьетIен я?!

— Ада-а, зун кIанивиляй, вичин зирзибил гъиз, гьамиша зи жугъундин кIанихъ гадарзава.

* * *

Хуьруьнвиди лугьузва: — Яда, а ви стха — ичкибег, ам вуч затI я?! Сенфиз нянрихъ мугьман я лугьуз атана, кьуланфералди ацукьна къарагъ тийиз. Эхир, къарагъ ахлад лугьуниз мажбур хьана зун!

— Къарагънани?

— Эхь.

— Акайла, ам зи стха туш. Зи стха-а ацукьайла, къарагъзамай туш вилик кумай кьван.

«Лезги газетдин» 2020-йисан 51-нумрадай

_________________________________________________________________

Мезелияр

— Терездин са хиле  къуччагъар, муькуь хиле къачагъар ацукьарайтIа, яраб гьи пад залан жедатIа?

— Еке сир туш, якъин я, терездин кьил гьидан гъиле хьайитIа, гьа пад залан жеда.

* * *

Кьилин сиясатрикай вини дережадин передачаяр “Вы”, “Господа — вы” лугьуз, еке гьуьрметривди башламиш жеда. Ах­па гьуьжетрин яцIа акIана, кьиле ифинар гьатайла, гьуьрметар фида рикIелай, ван алаз “ты-ты” — яр яда “жанабайри” чпи чпиз.

«Лезги газетдин» 2021-йисан 6-нумрадай

_____________________________________________________________________________________________

Муьгьуьббатдин  есирвиле

Зун машиндин рулдихъ гала. Вилик рехъ кьуна физвай са руш ква. Гъил япал ала: телефондай рахазва. “ПапI!” — куьруь сигнал гана за. ЭкъечI­завач руш рекьяй. Пара уьзягъдаказ, лепедал алайди хьиз, вич юзуриз-юзуриз, гъилни гьа япал кьуна физва руш. Гузвач заз рехъ. Адалай элясна  фидай мумкинвални авач. Малар ава ре­кье, машинарни а патай, сад алатиз, масад къвезва.

Гила, «па-а-апI!»  авуна, яргъи сигнал гана за. Сигнал гайила, юу-у, эйбежер аламат акуна заз рушай. Рекьяй экъечIна кIандай чкадал ада башламишна рекьел кьуьлер ийиз. Са гъил телефон гваз япал ала, муькуь гъил цава кьунва. Рекьяй экъечIун хи­ялдани авач. Физва рехъ кьуна. Машин, явашдаказ физ, адан гуьгъуьнал ала.

Муьгьуьббатди эдеб-сабур юзурнава рушан. “Яраб вуч ширин-ширин ихтилатар адаз ийизватIа? Яраб ам вуж ятIа, атIа бахтавар? Агь, муь­гьуьб­бат, муьгьуьббат!” — са легьзеда жу­ван жегьил вахтарни рикIел хтана зи.

Вичин кIанидан назик сес, хъуьтуьл-хъуьтуьл ширин гафар япара аваз, дамах къачунвай и бахтавар руша, кьамухъай гъил кутуна, вичин кьилин акахьай жегьре-беневша рангарив безетмишнавай бурма чIарарни юзурна, телефонни тади гьалда муькуь япал тухвана. Аквазвай: кьару гьиссерин майилвиле гьатнавай и жегьил.

Акъвазарна машин, эвичIна, агакьарна за рушахъ. Хабарсуз зун вичин вилик акуна, адан телефон авай гъил агъуз хьана. ТIавус къуш хьтин,  буй-бухахрай дигмиш, чинал мили хъвер алай, вични са иерди тир.

Эхь, иервал — тIебиатдин пишкеш я чаз ийизвай. Эгер гьар са иердахъ намусдин тегьер, руьгьдин абур-сабур хьанайтIа, ахлакь — алакь, авсият — гьуьруьят, метлеб — эдебни иер жедай.

— Я бала, машиндиз фидай рехъ це тIун, — лагьана за.

— Маш-ин? — ам кьулухъ килигна. — Заз а сигналар инай хьиз хьана-е, — телефон къалурзава. Шадвилин гьевесда авай руша сакитдаказ, лап чирхчирди хьиз лагьана: — Халу, куьне гьакI зи “классни” зенг атIана-е…

Гена ам рекьелай элячIна. Алахънава, тупIар илисиз, атIадаз цIийи кьилелай зенг хъийиз.

Адаз за гузвай сигналар вичин ярди телефондай гузвайбур хьиз хьанвай. Гьавиляй тир адан кьуьлерин аламатар гьавада хьун.

Зун хъфена машиндин патав. Виликай къведай машинарни амачир. Гила, рехъ ачух хьайила, зи ракьун балкIанни юргъада гьатна…

«Лезги газетдин» 2021-йисан 12-нумрадай

___________________________________________________________________________

Наши луту устIар

(Гьикая)

 Пенсияда авай Савадат халади, суракь авуна, устIар­диз звериз ту­на, лагьана: — Рак, буш хьана, ахъа жез, кIва­ле мекьи­ жезва, чан бала. ИкI хьайитIа, мекьила рекьи­да ина, — минетун яз, туькIуьр хъувун тIа­лабна.

— Башуьсте, хала, ам завай, зун Ярумбег я! — лагьана, устIардин руьгьдик хвеш акатна. Алава хъийизва: — За а рак, вуча, хала, акI жуфтдиз туькIуьр хъийида хьи, ваз къецелай гьараяй кIекрен ванни хкведач!  — лагьана, устIарди рикIинин хилен вини кьиляй жиринин кIус кутуна, михер яна. Са кьвед-пуд­ра рак акьализ ахъайна, хълагьзава:

— Хала, лагьанани за, ай момент? Аку, рак гьазур я, жув килиг кван гила. Гьи зунни хьаначиртIа, вучдай вуна?!

“Вуъ, икьван шит рахадай, сивик рак кумачирдавай зи кIвалин рак туькIуьр хъжеда жал?! Беябур хьана, Ярумбега авур кIва­лахни гьа вичин тIварцIел атай ярумчухди хьайитIа”, — ихьтин шаклу хиялрик кваз, Савадат халади кьуна ялна, ахъайна рак. — Гзаф тIарам хьанва, жедачни са жизви бушар хъувуртIа? — хала, генани рак акьализ, мад ялиз, ахъайиз алахъзава.

— Гьагь, яда-а! Идайни кьил акъуд! Гагь буш, гагь тIарам лугьуз! — устIарди, хехинал­ кьаз, ялиз, алуд хъувуна вичи рикIинин кьилиз янавай жиринин кIус. Михер акъуднач, кьилер экъисна туна авайвал. Акьална рак, ахъай хъувуна, мад геляна, акьална. Акуна­, рак акьал хьана акъвазнава, вич-вичиз ахъа жезмач. Ухь-хь авуна, лап кIвалах куьтягь хьайи кьван регьят хьана устIардин рикIиз.

Ягъай жирни алуд хъувунвайла, рак куь кьазватIа, адан бушвал гьикI квахьнаватIа, наши устIардиз чизвай. Вилералди аквазвай, яна амай михерин кьилер вини куьрцелдихъ галкIиз, рак гьелелиг са бубат акъваз жезвайди. Чизвай вичинди ярумчух кIвалах тирди. Чизвай и субай хала мад вичиз минетчи жедайди. “Хьурай, бес фу гьикI неда?! — иблис хи­ялрик кваз, вич уьзягъдаказ къалурун патал, кьилел алай титIих алудна, ухь-хь авуна­, пелевай гъил гуьцIна, титIих алукI хъувуна, лугьузва и  мердимазарди: — Пагь-пагь! Тамаше, хала, гьикьван хъсан хьана хьи, лап ваз кIан­дай­вал, кIек­рен тум хьиз, дуьз хьанва!

Адан шит гафарин гъавурда гьатнавай, вичи марифатдин рекье кIвалахнавай Савадат халадиз гьяз къвезвачир адан йигъи ихтилатрикай. ЯтIани рак явашдаказ са кьведра акьализ, ахъайна. Эхирни устIар алатна хъфин патал лагьана: — Хьурай, амукьрай икIа. Чан сагъ хьуй, ви гьакъи лагь вуч ятIа?

— Хала-а, зун вуча-а, инал са атун кьве виш я! КIвалахни, анай атайла, — са агъзур! — ла­­гьана, кIусни чин яру тахьана. — Куьне, хала­, заз хабара, герек атайла, квез за ваъ лугьудач!­

— ГьикI ятIани сагърай, — лагьана, хала туьгьмет хъувуниз мажбур хьана: — Я Ярумбег, акайла, ви са атун кьве виш хьайила, бес вун инлай хъфинни мад кьве виш жезвачни?

— Юу! Я-е! ГьакI лагь тIун! ГьакI лагь тIун, чан хала! ДекIени вуна гун! Валлагь, гудайдаз ваъ жедач! Хала хъсан хала-е, — хълагь­на, бирдан ам, ягъайди хьиз, руьгьдай гадар хьана, гъилевай хех чилел аватна.

Белки, вичин нагьакьан, мурдарвилин гьиссери чIагурна, ам, са легьзеда намусар юзана, уьзуькъара хьанайтIа?..

Гьафтени алатнач, акуна мад рак гарал ала, ахъа жезва. Жуфт тушир рикIинин хилерин арадай къай язава кIвализ.”Хиял фенай-е зи рикIяй, — рикIел хквезва Савадат халадин, — кIвалах тIварцIел атайтIа, вучда ла­гьана. ГьакI хьана. Ярумбеган кIвалах ярумчухди хьана. Ихьтин черпелар, мискьиярни ава кьван чи арада! Ахмакь, намус течир, чин хъурхъ хьиз кьазвай гьа пул патал! Герек атайтIа, гьеле вичиз хъшани лагь лугьудай-е! Идакай вучзаватIа, ихьтиндакай!”

Мекьила, чара атIайла, ахъа жезвай ри­кIинин хилен арада вичивай жедайвал пек ту­на, са чара ийиз хьана вичиз. Эхир эвериз атай къуншидин папаз акуна ам авай гьал. Ада, а Аллагь рази хьайида, Савадат ха­ла­дин­ кIвалин рак вичин итимдив туькIуьр хъийиз ту­на…

«Лезги газетдин» 2021-йисан 24-нумрадай.

___________________________________________________________

* * *

— ШейтIандиз кичIе я Иблисдихъай.

— ГьикIа?! Жеч яда! Абур кьведни сад я кьван!

— Ту-уш! ШейтIан, вичин шейтIанвал авуна — алдатмишна, вичин кар туькIвена, алатда, элясда, Иблисди, тавламишни авурла, гьеле кьулухъай хъуьрез, масани хгуда.

* * *

— Яда, вун гьакьван яцIу хьанани, хва текьейди, вуна, вав рахадайла, чин анихъ ийиз жавабар гуз, гьисаба амачни чун?

— ЯтIа, вири хьиз, ара-къайда хуьз акъвазна, рахух ман! Ваз ким дар хьанвани, фуф ацалтна, кIуф зи чинал эциг тавуртIа, ваз дуьнья­да авай тIугъвалрикай хабар авайди тушни?! Гьакьван гъафил жедан итим?!

* * *

— Буба, заз Фариз халуди тIуб юзурна!

— Вучи-из? Вуна вуч авуна?

— За, абурун тарцин хел кьуна, шуьмягъ атIузвай ман…

— Я бала, я бицIи бицIек, бес шуьмягъар чи сала ацIана авайди вуча, неъ ман ваз кIамай кьван!

— Чибур немир лагьанвайди я дидеди.

«Лезги газетдин» 2021-йисан 30-нумрадай.

_______________________________________________

Мезелияр

Базарда авачир вуч ава лугьуз, сада гатфариз салан кIва­лахар авунач. Гила гатуз къе-къвезва, ргадай гьажикIадин кьве таза кIаш це ман лугьуз.

— Фена базардай вучиз къачузвач? Ана авачир вуч ава? — адан рикIел хкана къуншиди вичин гафар. Кьве кIашни гана, хълагьна мад сеферда: — Базардиз алад!

* * *

— Я Лутубег, мад вадакай — сад? Вуна, гьикI хьайитIани, ал­цу­­рарзавайди садазни сир ту­ш. Ви­ридалайни вуж алцурарун регьят­ я?

— Юу-уъ! Гьелбетда, жувахъ агъана, жувал ихтибарзавайди! Гуьгьуьл кьун, тариф авун бес я, япар хкаж, вилер агаж хьана, кIва­черик ярхни жез гьазур жеда ам! Тарифди руьгьдай вири хъуьтуьларда!

«Лезги газетдин» 2021-йисан 35-нумрадай.

________________________________________________________________________________

ИкIни жеда кьван!

Агь, луту-луту-у!

 

Билетар къачуз са жерге ­акъвазнава. Атана сад, нубатра авай­бур квазни такьуна, фена виридалай вилик акъвазна. Анал алайда адаз меслят гузва:

— Гьуьрметлу кас, чун нубатра авайди я, жувани нубатдал амал ая.

Зун директор я! — лагьана, ам чин анихъ элкъуьрна, кьил агъуз­на  акъвазна.

— Пагь! ЯтIа я ман директор, квелди вун артух я залай?! Вун директор ятIа, зун артист, халкьдин артист я! — кам къачуна гьадан вилик фена акъвазна артист.

Абурун арада авай гьуьжетар акур сад тарпна акъатна нубатрин жергедай:

— ГьакI ян?! Куьн сад директор, сад артист ятIа, зун милица я! Аквазван, зуни акъвазнава ну­батда! Квевай жезвачни къайда-адет хвейитIа?! Давай, гьар сад жуван чкадал акъваз! — ван хкисна хьиз акъатна.

Вири секин — умун хьана, гьадаз — къанундардиз — регьимлу вилерай, разивилелди килигзава. Адани жибиндай муькIуь­ви­лелди телефон акъудна, килигна хтуна.

— Жерге — нубатар чIурмир! Алайвал чкайрал акъваз! — хълагь хъувуна, вун сикI ятIа, зун сик­I­рен тум я лугьудай жуьреда, виридалай вилик нубатсуз билет къачуна, вичин лутувилел шак ийидалди, кам вегьена са патахъ и гьарамзадади.

Жергеда авайбур “ана гьикI хьанай, ам вуж тир, икIни жеда кьван, агь, луту-луту-у, кьил акъат­замач лутудайни-куту­­дай”­ лугьуз, гила къанмишиз мягь­тел хьанва, итIаат яз алама, чпиз лагьайвал жерге-нубат чIур тийиз.

«Лезги газетдин» 2021-йисан 41-нумрадай.

_______________________________________________________________________________

Къаравилияр

ГъвечIи хвацI бубадихъ галаз сейрангагьда гьейран жедай иер-иер цуьквериз, цин каф алай чарчардиз килигиз акъвазнавай. Бирдан аялдиз вичиз тарсар гузвай му­ал­лим къвезвайди акуна. Ам па­­­тав агакьайла, бубади адавай жу­­зу­нар-качузунар авуна, хциз лу­гьузва:

— Я хва, вуна муаллимдиз са­лам гудач хьи?

— Ёъ! — мягьтел хьана бицIек, — къе вахаднуй я кьван!

* * *

Чакъалди аман-минет ийизва СикIрез:

— Къунши, чан къунши, чан ала­май ферени гуда, а ви сикIви­лин сир лагьа тIун заз!

— Вуч-ву-уч? Авамдай кьазвани?! Сир вав вугайла, закай вучда СикI хьана?!

«Лезги газетдин» 2022-йисан 21-нумрадай.

____________________________________________________

Шофер яни, нехирбан

(Уьмуьрдай са шикил)

Лиф хьиз физвай лацу “Гранта”… Машин гваз хквезвай Мегьамед…

Гила хуьрерин рекьерни, къир цана, юкьвайни, кьве къерехдайни лацу цIарар тухвана, къваларайни чахчахар яна, иерни хьанва, абурлуни. Ашкъи акатзава машин гьалдайбурукни. Аферин рекьер туькIуьрай вилик-кьилик квайбуруз.

Бирдан рекьел Мегьамедаз вич къвез­­вай пата машин акъвазнаваз аквада. Машиндай эвичIна, сад мягьтелвилелди килигзава ра­къи­ник чими хьанвай къиредин рекьел секиндиз ацукьнавай гьайванриз — калериз.

Кап-капу ягъиз, “суьс” лугьузва а касди, ма­лар къарагъариз кIанз. Амма абур къулай, чими чкайрилай юзазвач.

— Суь-уьс! — кIевиз гьарайна атIада — вилик­ квайда мад сеферда. ЧIулав жунгав терс-терс килигна адаз. Итимди, кьулу-кьулухъ хьа­на, инихъ-анихъ вил язава, са лаш, са гьахьтин затI гъиле гьат­датIа акваз.

Адаз килигна Мегьамеда гьарай­зава:

Э-эй, хванахва, вун шофер яни, тахьай­тIа, — нехирбан? Яда, гьала! Вири хьиз, и къвалахъай элясна алад.

И арада, рекьин гьа патай къвез,­ ява­­ша­риз, инихъни физва машинар, анихъ­ни.­

— ГьикI?! Битав цIарцIелай? — лугьузва атIада.

— За вуча, за садра гьалайди я гьа, вирида хьиз. Гьа кардай зал вад агъзур манатдин жерме алкIурайди я! Бесрай! Мад зун кумач! — гафунал кIевиз акъвазнава Абдулбег…

— “Видео” алач инал. Гьала кван, гьала! А рекьел алайди жанавур, я сев тир­тIа, гьалдачирни ву­­на? Валлагь, гум ту­му­­нал алаз, цIа­­ра­ризни ки­­­лиг­ ­тийиз, цIвех­­дай вуна! — фурс ку­тазва Мегьамеда.

— Жедай ман! ЦIарцIиз килигна, за жув ре­кьиз тадайни севревни жанавурдив? Инал — ваъ…

* * *

Югъ фена, рехъ ачухнач малари. Абдулбег нарази я.

— Я стха, зегьметар чIугуна, и рехъ вуч патал­ди, вуж паталди туькIуьрнавай­ди я? Эвелни-эвел машинар патал, куьчедани руг тахьун па­тал, инсан, экъечI­на, дуьз, цIалцIам, михьи куьчеда къе­къуьн, вичиз ял ягъун паталди тушни? Бес вучтинбур я, рекьер кьаз, кьа­цIуриз, ктадиз, физвай машинриз манийвал ийизвай и малар?..

Рехъ маларин кун яни, кIватI хьана, рекьел ацукьиз? Им яни михьи гьава, культура, меденивал?

— Я стха, малдихъ фагьумун авач, чIал чидач…

— Малдихъ фагьумун авачтIа, фа­гьум авай­ кьилер авачни бес хуьре?.. Маларихъ — иеси?..

Гьайиф рекьер… Гьайиф зегьметар… Язух малар… Эха, шоферар!..

«Лезги газетдин» 2022-йисан 29-нумрадай

___________________________________________________________________________________

Къаравилияр

* * *

Коронавирусдин вахтар тир, зенг авуна аманевидиз:

— Вуч гьалар я, гьикI я?

— Валлагь, артух къулай туш, са улакь хьанайтIа, духтурдин патав физ кIанзавай. Гена вуна вучзава, вун вуч гьал я?

— Зу-ун?! Зун, яда, викIегь я, ава гьа ваз чидайвал, гьамиша юргъа балкIан хьиз!

— Яъ! Яда, сагърай-е! Зун ина улакь авач лугьуз, акI ятIа ваз пу­рар ягъайтIа жезвайди я ман! — хъуьрезва вич.

* * *

Сад фенва цIийи машин къачуз. Килигна-килигна, рак  ахъайна­, къенепатазни вил яна, лу­гьузва:

— Идахъ галай лаш гьинава?!

— Лаш вучтинди я?! — мягьтел хьана маса гузвай кас.

— ГьикI вучтинди я?! Бес лаш гвачиз за а рекьел — асфальтдал ацукьнавай калер рекьелай гьикI къарагъарда?!

«Лезги газетдин» 2022-йисан 33-нумрадай

____________________________________________________

Кьуьлер эцядайди

Ялтах усалвилерикай ихтилат кватай чкадал кьам тIарам Фашалан чин яру хьана:

— Зун ахьтинбурукай туш! Зун зи гафунал алайди я! За авайди чинал лугьудайди я. Я заз садахъайни кичIени туш!

— КичIе туштIа, Басрухаз эвердани инал?

— Басруха-аз? Ваъ-ваъ, адаз — ваъ. Адаз — ваъ! Ада, рахун-луь­кIуьнни тавуна, кьуьлер эцядайди я.

«Лезги газетдин» 2022-йисан 35-нумрадай

___________________________________________________

Къаравилияр

Къари, я къари, рабни гъал къала зав, чи руьгьерин сирер авай чантадин кIаняй тIекв авай хьтинди я. Ам хуцан хъийин за!

— Ву-уч? Ам вуч ихтилат хьана?! Ви кьилиз вуч янава?!

— Эхь, къари чан, эхь. Тахьайла, чи бубайри, чанар гана, Ватандин ЧIехи дяведин вахтунда терг авур нацистар-бандерар мад гьикI пайда хъхьанва?

* * *

Хизанда чаяр хъвазвайбуру чпи чпиз лугьузва:

— И куьлуьбур къачу, куьлуь — бицIи къенфетар ширинбур я.

И арада бицIи руша фуртна лагьана:

— Бах-бах, зунни бицIиди я.  АкI ятIа зунни, къенфет хьиз, ширинди яни?!

«Лезги газетдин» 2022-йисан 46-нумрадай

_________________________________________________________________________

Кьуьзекар

(Агьвалатар)

Агь уьмуьр, уьмуьр, низ чидай вун икI такуна фидайди… Кьудкъад йисарилай алатнавай Бире­гьим­ хиялрик ква: “Фена уьмуьр. Хиве кьуна кIан­да, кьуьзуь хьанва: кьил элкъвезва, вилер зайиф, япар залан хьанва. ГьараяйтIани, чара амач. Гьайиф!.. КIвални ди­ван хьанва чандин аманевияр. Жувакай за­рафатарни ийида акурбуру, кьил гьинихъ эл­къвез­ва лугьуз. Кимерални физ ашкъи амач: наг­ьа­кьан-чиркин ихтилатар ийиз жеда бязи же­гьилар. КIамач физ. Гьайиф виликан вахтар… Гена би­цIи птул руш, сагърай вич, къведа, ба-ба лу­гьуз, вичин цIийи перемар къалуриз, “зун принцесса яни?” лугьуз. Фарфалаг хьиз элкъве­да кьве кIвачел, уяхарда гуьгьуьлар”.

Ихьтин хиялрик кваз адан фикирдиз вичин таяр-кьуьзекар атана: “Яраб абур гьикI ятIа? Фадлай акунвайди туш. Алвера вучза­ватIа? Ам чалай тIимил жегьилни я. Кимерал тефена жеч. Вуч хабарар аватIа? Сагърай вич. РикI ачух, шад кас я, зарафатчини. Къаравилияр ахъайдай чаз, дарих жедачир ам алай ким. Къала са зенг ийин кван”.

— Яда-а, я Алвер, я сивиз кьей амадаг, вун вуч гьал я, ви сагъвал-гьевесар  гьикI я? Валлагь, ви къаравилийрихъ вил хьанва. Гьи­кьван вахтар я чун чаз такуна. АтIа “дуьнедин” ни галукьна,  чандик кумай са чIар нефес­дихъ галкIана амайди я зун и “дуьнедал”. Бел­ки, чун чаз акурла, гьевес-гуьгьуьл, нефесни ачух жен! ГьикI я, вуч лугьуда вуна?

— Сагърай, Бирегьим стха, зенг авуна завай хабар кьазвай. Зи рикIелни алайди тир зенг авун, гена хъсан хьана вуна авуна. Дуьз я, фадлай акунвач. ТIарам яхъ жув, хуьха! Шей­тIанар биши хьуй, жегьеннемдиз фий. Умуд хъсан я. Умуд кутур гележегдик! Къведа зун, са цIийи къаравилини гваз. Яда, яда-а, зун мус атун хъсан я, вун кIвале жедани?

— Эхь-эхь! Зи варар гьамиша ачух я, зи рикI хьиз, яда-а! — дустунин разивилин сес галукьна, шад хьайи Бирегьима фад-фад мугьман къунагъламишунин гьазурвилер аквазва. Къведа лагьана кьван. Кака хазвай верч тадиз ту­кIуна, вугана кайванидив. Салай афнияр, памадурар хкана, вичи чуьхвена, еке куруна туна, гьарайзава хтулдиз: — Фад кьве ич, чуьхвер гъваш, ципицIар атIутI! — вичикни акI тади ква хьи, на лугьуди, ингье къвез рекье ава атIади.

— Я ба, Алвер халу къе къвезвайди ян?

— Йугь! ГьикIа къе?! Белки, исятда къвен! Чун гьазур жен ман!

Югъ фена, адал вил алаз, гьафтени фена, авач. Къалабулух къачур кьуьзек вич-вичив рахазва: — Вучиз къвезвач? Ада табдай туш эхир. Кефсуз хьанватIа? Фена кIанда!

— Вучиз физвайди я?! — хуш хьанач папаз, — ам начагъ, яшлу ви патав татайла, вун вучиз физва? Вахъ рикI кузвайтIа, ада  са зенг кьванни ийидай! Фидач санизни!

— Паб, рахамир! Вучиз къвезвач ам ла­гьана, мад гьарайна хтулдиз. А “тIуртIурдиз” худ ягъ! Алвер халудин патав фида чун!

— Я ба, ам накь акурди я заз. Начагъ туш, балкIан хьиз, кIвачел ала.

— Гьала кван садра! — гафунал кIевиз акъвазнава чIехи буба.

Чара хьанач, “тIа-тIа-тIа” ийиз, пуд чарх квай “тIуртIурдал” алаз фена. Акуна: Алвер кIвале ава, дугъриданни, хтулди лагьайвал, хур экъисна, балкIан хьиз ава. ЧIулав айнаяр­ни ала вилерал. Бирегьим килигиз амукьна.

— Агь-гьан, Бирегьим! Атанан-атанан?! Заз чизвай вун къведайди, сагърай вун! — чиник хъвер ква Алверан. — Лап хъсан хьана вун ата­­на­­­. Зун вучиз куьнал атайди туштIа, чидани ваз?

— Ваъ.

— Чан зи амадаг, чан Бирегьим стха, зун атанайтIа, вун къведачир! Кефсуз я, нефинж я лугьуз, къведачир. Ингье лап хъсан хьана вун атана, — лагьана, кьве гъиливни Бирегьиман гъил кьуна, чIугуна ам кIвализ.

— Ацукь, жуван стхадин кIвале хьиз ацукь! — лагьана, вични агатна, руьгьдай кутIун­на­вайбур хьиз ацукьна абур кьведни.

— Чан Алвер, вунни сагърай. ГьакI лагьана, гъавурда твадай ман. Мад зун — яшлу кас, хизан вил алаз тадайни? Крутой хьанва-ани?

— Гьа-гьа-гьа! — хъуьрезва. — Эхь, я стха, эхь! Крутой тахьана жезваче-е сикIеринни жанавуррин арада. Заз ганвай тIвар “Ал-вер” гьахьтин фендигарвилинди я, за амалдарвилелди кьил хуьн патал.

— Ягь! Я Алвер, чун адалатлувал гвайбур я. Амалдарвал вучтинди я?

— Пагь, садбуру нез, чун тIуб фитIиниз ацу­кьун адалат я ман! Валлагь, рикIин гъал атIу­да­­-неда! ТIуьна кьий. ШейтIан галачир бахт кьери я.

— Аллагь! Я Алвер, акьван терс жемир. Ви зигьиндик квачир, ви руьгьдиз хас тушир ихтилатар ийизва вуна. Сабурлу хьухь. Адалат­ чи яшайиш, жемят я. Жемятди-халкьди гьялзава чун фин лазим тир рехъ. Гьабуру я ваз къи­мет гудайди, гьабуру! Сабурлу хьухь! Дуьз­­вал, гьахъвал къанунрин истемишун ятIа, сабур руьгьдин, инсанвилин паквал, абур я! — лагьана, вилик квай чайдиз са хупI авуна.

И арада къецелай Алвер-Алвер лагьана эверна, ланхъ авуна, рак ахъайна, кьве кьуьзек пайда хьана — дустар ибурун. Фадлай та­кунвай Бегсултанни кIул экъисай Вердихан акуна, Бирегьим, “ухь” авуна, кIвачел къарагъна. Йуъ! Квез гьикI чир хьана зун ина авайди?” — мягьтел яз, къужахра гьатна кьуьзекар­.

— Ша, ацукь, ацукь. Абуруз за ша лагьанвайди я. Вун акун патал, ви хатурдай, — гъавурда туна Алвера.

— Сагърай, чухсагъул, Алвер, зун шад я, — лагьана, икрам авун яз, са бубат кьил агъадихъ юзурна, Бирегьима жузуна: — Бес Гьажи­къуьлуь гьинава?

— Гьажикъуьлуь гадади Дербентдиз тухванва, рентгендиз вегьез, — жаваб гана Бегсултана.

— Хтайла, фида ман, — лугьузва Верди­хана.­

— Аллагь куьмек хьуй вичиз! Санал фида чун, — меслят къалурзава Бирегьима.

— Аллагь куьмек хьуй квез, яшлубуруз, виридаз! Гила куь чандиз, чанариз секинвал, къулайвал чарасуз я. Хвена кIанзава чан. Чир хьуй чандиз вичин къадир авайди! — меслят къалурзава Алвера кьуьзекриз.

Зигьиндай тхи хьанвай Бирегьим къаравилийри уяхарзавай. Гьавиляй адан вил зарафатчи Алверал алай. ЦIийи къаравили ахъайда лагьанвайди тир кьван ада. Гьавиляй Бирегьима лугьузва:

— Алвер, мад вуна ахъайзавач, за кьванни ахъайин са къаравили. Гьа и чун хьтин яшлу,  кефсуз,  вич-вичикай икрагь хьанвай сада вичин жегьил къуншидиз, чан къунши, я Аллагь, вун гьич кьуьзуь тахьуй лагьана.

— Яъ! Им вуч агь я?! — гадар хьана, тади авур жегьилди, хъел кваз. Ваз зун жегьилзамаз кьена кIанзавани лагьана.

И къаравили ван хьайила, гьакIани гардан яргъи Бегсултанан гардан, къазран гардан хьиз, генани винидихъ акъаж хьана, вилер тIарам кьуна, мягьтел яз, кьил идахъ-адахъ элкъвезва.

— Къаравилиярни хьаначиртIа, вучдай чна? — лагьана, Алвера  вичин разивал къалурна. — Инсанди жув хвена кIанда, хвена. Яш­лу чандиз­ секинвал, къулайвал чарасуз я. Къала садар цан кван, — теклифзава вичин гъилин чехир.

— Ваъ-ваъ! Заз ваъ! Зун галачиз. Ам зи фу туш, — лагьана, Алвераз Бирегьима. — Эй-эй Алвер, чун дяведин йисарин аялар я, са югъ такур. Гила чун кьуьзуь хъамаяр хуьналди вуч туькIуьда?..

— ТуькIуьда, туькIуьда, — гаф кутазва Бегсултана, са истиканда авайди чандиз яна…

Зарафатрин шадвилин гьевесра гьатна, са герендилай лап кимерал жедай хьтин хъуьруьнар гва кьуьзекрив. Икьван шад хъуьруьн­рал мягьтел хьана, муькуь кIваляй Алверан кайвани атана. Кьуьзекар, абурун гурвилер акуна, амни чинал хъвер алкIана амукьна:

— Ала-амат, чеб аку-е, кьуьзекар, мехъерик квайбур хьиз!..

— Мехъерни ийида чна, кайвани, мехъер ийи­да чи хтулдиз! — Алверан чин гьа гъиле авай истиканда цанвай чехир хьиз яру хьанвай…

— Чунни галаз! Мехъер — чунни галаз! Аллагьди агакьаррай, гьанални къалурда чна, кьуьзекри, чи алакьунар!  — разивал къалурна авагънавай Бирегьима, адахъ галаз — муькуьбуруни…

«Лезги газетдин» 2022-йисан 51-нумрадай.

_______________________________________________

* * *

Кефсуз са факъир духтурханада къатканва. Хва атанва патав, кьил чIугваз, лугьузва: — Дах, духтур за акунва, вун хъсан жеда лу­гьуз­ва. Гила пашманвилер герек къведач. Хъсан жедайди я, рикIик кьамир. РикI тIарам яхъ, дах, рикI!

— Кьунва, чан хва кьунва, койка тIарам кьунва за…

* * *

МетIер яна ацукьнава суфрадихъ, гъазават я ийизвайди ашдиз.

— Яда-а, чан зун кьванни лагь, иливариз регьят жеда руфуниз!

— Зун вун хьтин “эгоист” туш, чан зун лугьуз!

— Яда-а, “эгоист” туштIа, а гъилевай аш авай тIур тура тIун бес садра кьванни зи сиве!

«Лезги газетдин» 2023-йисан 8-нумрадай.

_____________________________________________________________________

Са тIимил хъвер

Аялдини эхзавай кьван

Чинал хъвер алай кьуьзек зарафатчи я. Гзаф кIанда авай са хтул. Амни пIитIпIитIчи я гьа. КIанивиляй, хъсан ва я чIуру вуч кар авуртIани, «вакан хва» лугьуда аялдиз кьуьзека. ВакIан хва ваъ, вакан хва, яни вичивай хьайитIа, аялдихъ галаз рахадайла, мецин хъуьтуьлвал, майилвал хуьн я.

Хтулни гьа аял чIавалай вердиш хьанвайди тир чIехи бубадин алазни-алачиз ийидай зарафатрихъ галаз, артух хушзавачиртIани, эхзавай. ЯтIани аялдини вичин жуьреда кьатIунзава кьван. Нубатдин сеферда, чIехи бубадиз килигна-килигна, аялди лагьана:

— Юу-у-у! Гьикьван лугьудайди я «вакан хва — вакан хва», садра кьванни «кицIин хва» лагь ман, — лагьана, аялдин кьил агъуз кват хьана.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 30-нумрадай.

____________________________________________________

Къунши

(Гьикая)

Адилханни Сунахалум – жегьилар, са хизан я. Пакадин йикъахъ­, агьваллувилихъ, бахтарихъ вил галай, чалишмиш жезвайбур­ я. Моск­вадиз фенвай, кIвалахар ийиз. Ингье жибиндик пар акатна хтанва. Хтайвалди, акунва: чпин салан жугъунда, дестекар акIурнава, адан кьве пата­хъайни ракьун чилер янава. Хиялри тухвана: «Вуж ятIа, тахьайтIа-а?..»

Чир хьайивал, гьа рак-рикIинал алай къунши Дагъус яз хьана. Жугъунин дестекар, кIан ктIана, тIазвай сухвар хьиз, юзазвалдай. Малари хура туна, дестекар хана, кьуьл гуз, ракьун чил чилел гьалтнавалдай.

Кас авачир кIвалер я, малари, гьахьиз, къелемрин кукIвар нез, абурукай кьаматIар ийиз, гьаятар ктадиз акуна, къуншидин намусди и кар кьабулнач…

Аферин гьахьтин къуншидиз! РикI авай кас я, гьар нелай хьайитIани алакьзавайди туш хъсанвал ийиз,  гьакI регьимлу, руьгьдай мукьва жез.

Къуншидин ихьтин рикIин михьивал-гьуьрмет акуна, Адилханаз са легь­зеда нефесдин гьал ачух хьайиди хьиз хьана, уяхвал гьиссна. Хуш хия­лар атана кьилиз: «Сагърай вич, бязи стхайри тийидай викIегьвал я. Касди, лап вичин салаз хьиз, рикI гваз чилни ягъайла, симерни чIугунва. Аферин!».

И шад гьиссерик кваз, ада, хъфена, вичин сусан рикI секинарун, адазни шад хьун патал жугъун къунши Дагъуса туькIуьр хъувунвайди я, къуншидиз чи аферин, хъсан кас я, адан гьакъи вахкана кIанда лагьана. Гьакъи­дин — пулунин тIвар кьурвалди, сусан чиник серин акатна:

— Пул вучиз?! За фена атIанра гьам патал кIвалахар-лукIвал авунвайди яни?!

— Я Суна, астафируллагь, ам гун, гьуьрметдиз гьуьрмет хъувун гьар садан  буржи я. Вучиз зун пака гафуник-къехуьндик жеда? За гуда фена!

— Вуна гайитIа, за ам гьадавай вахчун хъийида! – терс рахазва паб. Абур ихьтин гьуьжетра авай чIавуз патал хуьряй абуруз мугьмандиз иранбубани ирандиде атана акъатна. Яшлу гьабурузни атайвалди акурди цIийиз туькIуьр хъувунвай жугъун хьана.

— Валлагь, аферин езнедиз. ЦIайлапан я, цIайлапан! – шад хьана иранбуба, — хтана агакьайвалди жугъун туькIуьр хьувунва.

— Адаз чир хьана-е чун къвезвайди, — кIуфук хъвер кваз зарафат ийиз­ва  ирандидеди. И арада абурун япара гьуьжетрин ванер акьазва. Чизвайди тир чпин рушан хесет — кстахвал: вичин гаф вине кьаз рахазвайди.

— Яваш, къари…

Бубади кIвалин рак ахъайна. Хабарсуз атай абур акуна, рушни езне къя хьана амукьна, ахпа авагъ хъхьай хьиз, атана къужахра гьатна.

— Вуч къалар-ванер я? – жузазва ирандидеди.

— Ангье, лугьурай ман гила, — езнеди кьилин ишарадалди вичин паб къалурна. Сусаз, чин анихъ авуна, затIни авайди туш, чун гьакI рахазвайди тир лугьуз, ихтилат квадариз кIанзавай. Чизвай дидеди вичиз тIуб юзурдайди. Амма езнеди тир-тирвал лагьана.

— Ру-уш! Заз килиг, кьил атIайди! Ам ви буржи туш, руш! Вуна ви цIун-кIвалин, хапIадин къайгъу ая! Фад пичинал чай эциг чаз, рекьяй атанвайбуруз! – лагьана, вичин рушан терстIул чизвай дидеди хълагьзава, — я бала, я Сунахалум, вун чаз авай эхиримжиди я лугьуз, вал дамах ийиз кIанзавайди я. А ви  тIул ата-бата амалар я. Чан Аллагь, икIни жеда кьван, гъуьлуьзни гана, гилани некягьдивайни руш хъуьтуьлариз хьанвач. Жуван рикIин са  патал кьванни кап эциг, я бала.

КIуфун са патай галачир хъвер кьуна, руш муькуь кIвализ гьахьна. Чизвай, вич, авай са руш виридалай гъвечIидини тирди, гьавиляй шандакьарни гвайди вичив. КьатIунни ийизвай гьа кар, анжах кстах жегьилвили, ара гуз, кьатIзавай гьа кьатIунар.

— Аферин ахьтин къуншидиз! Пата авай стхадилай, гададилай патав гвай къунши хъсан я, — лугьузва иранбубади. – ХьанайтIа, зазни кIандай гьахьтин къунши, герек чкадал са гъил хкаждай, гуьгьуьл кьадай сад. Сала авай тарарин кьурай хилер атIудай такьат амач, жезмач, кьил элкъвезва. Гада гатуз хкведа Махачкъаладай. «Ам зи пеше туш» лугьуз, йикъар акъудда къарасуйрални гьуьлуьн кьерера. Авач куьмек…

— Зун вуча куьмек, дах! И зи гъиле авай дердияр садахъди ийин за, зун къведа, дах! – гаф гузва езнеди, — за абур дерлекчиди хьиз хкатIда!

— Куьн фейи чкаяр гьикI хьана, кепек-шагьи кьванни хьанани? – жузуна иранбубади, ахпа хълагьзава: — езне, чан езне, вуна зи рушан гафар артух рикIив кьамир. Дишегьлияр мавгьумат гвайбур, рикIик тади квайбур я. Итим я  кIвалин-хизандин кьил. Тахьуй са нагьакьанвал, итимдал я айиб къвезвайди. «Итим авач кIвале» лугьуда. ГьакI хьайила жуван итимвал-адалат хуьх. Руьгьдин мягькемвал, жуьрэт ая. Вуна гьикI лугьуда, кайвани? – вичин папахъ элкъвена иранбуба.

— Мад вуч лугьуда кьван за. Я бала, я Сунахалум, ихьтин итим, кIвалахдив  рикI гвай зегьметкеш гьатна, мад вуч кIанзава ваз, кьей бала? — гъилин ишарадалди езне къалурзава дидеди рушаз. – Гьуьжетунар вучтинбур я? Чаз бубайрилай чизва: дишегьли фу-суфра, гьава ятIа кIвале, хизанда итим дава-чара, даях-гьевес тирди. Адан меслят, гаф туьтуьнай физ, жуван нефесдилай важиблу тирди, гьахьтин дуьзмишвал кIанда хизанда, дуьзмишва-ал!- пел чIурзава дидеди.

— Ви къуншидиз аферин, — хълагьзава иранбубади. – АкьалтIай намуслу я ам-къуччагъ! Фена, адав вичин гьакъи вахце, амни хизан галайди я, алахьна физвай садни авайди туш. Инал теклифни ая, патавай гуьруьш­мишни жен, акурай ви патай вичизни гьуьрмет авайди…

А къунши Дагъуса авур хатур-гьуьрмет бубади, икI екез кьуна, вини кьацIал эцигайла, рушай мад финдикь акъатнач, пул вучтинди я гузвай мад лугьуз хъхьанач…

Я кичIевал кIанда, я регъуьвал лугьудай чIехибурун ихтилатар дуьзбур­ я.  ГьакI хьунни авуна. Дидедини бубади чпин рушаз кичIени авуна, ре­гъуь­ни.  Алахънач абур чпин руш михьи ийиз, гьахъариз. Авайвал лагьана…

Аферин камаллу диде-бубадиз!..

«Лезги газетдин» 2023-йисан 31-нумрадай

_________________________________________________

Къаравилияр

— Аял къе авачир хьи тарсара? – хабар кьазва муаллимди аялдин дидедивай.

— Ву-у, ксана амукьна-е…

— Вуж ксанва?! Вун ксана яни, тахьайтIа, — аял?!

*  *  *

— А тухвай пул мус хкизвайди я?! Йис хъжезва тухвана, вуча, зун гила ви гъенел атана кIанзавани?

— Вуч-вуч?! Йогь! Види зун беябурун яни?! За ваз хкида лагьана гаф гайи кар авани, тухудайла?!

«Лезги газетдин» 2023-йисан 35-нумрадай

________________________________________________________________

Са тIимил хъвер

ЯцIу хьайила…

Къуьнера як авай, абурар алай жегьил. Атанва туьквендиз, цIийи костюм ала вичел. Дезгедихъ нубатра акъвазнавайбур кваз­­ни такьуна, ван алаз лугьузва:­

— Заз махпурдин цIийи кос­тюм кIанзава!

— Башуьсте, чан стха, ма, алу­кIа. Килиг, ибурукай гьим хъсан кьадатIа вав, — жаваб хгана туьквенчи дишегьлиди. Къуьнерилай кьаз, костюмриз са-садаз ки­лигна-килигна, вичин къвалав акъ­вазнавай дишегьлидиз вил яна, вучиз ятIа адаз ван тахьун патал гъил кIуфув тухвана, туьквенчидиз сирлудаказ лугьузва:

— Заз чIехи къуллугъ хиве кьунва, зун яцIу жедайди я. ГьакI хьайила, заз екеди кIанзава, чан вах, екеди! Ибур ахпа дар жеда заз…

Адаз килигна-килигна, кIу­фал хъвер алаз, туьквенчи дишегьлиди лугьузва:

— Я стха, я чан стха, низ чир хьуй вун гьикьван яцIу жедатIа?

Гьа къвалав гвай дишегьлини гъавурда гьатнавай кьван а сирдин. Ада, ван хкажна, туьквенчидиз:

— Вун вуч къугъвазва адахъ галаз? Це тIун вуна адаз са жиринин костюм, акъаж жедай кIандай патахъ!..

Патарив гвайбурук, хи-хи ­ийиз, хъуьруьнар акатна. Къя хьана яцIу жез гьазур тир къуллугъчи. Теспача акатна, идаз-адаз вил яна, хъфиз кам къачунвай рак галай патахъ. Амма мад гьа дишегьлиди кьулухъай, къазра хьиз, гьарайна:

— ЯцIу хьайила, хъша, жанаби, яцIу хьайила-а! Килииг, хъша гьа-а!

«Лезги газетдин» 2023-йисан 36-нумрадай

_____________________

* * *
Шириндаказ ксанвай бадеди хух ийизвай. Ам къарагъайла, хтулди лугьузва:
— Де, я де, вуна, ксанвайла, са хъсандиз хух ийизвай хьи… Ваз ахварай вуч акуна?
— Ву-у, затIни, я чан бала, завай, вилер акьална, ксун хьана.
* * *
Математикадай цIийи тарс «Интеграл» я. Муаллимди, мел къачуна, доскадал са къекъвей-элкъвей цIар чIугуна.
— Им интеграл я, — лагьана ада.
Классда ацукьнавайбурукай­ са­да, тадиз къарагъна, хабар кьуна:
— Малим, малим, а къармахдалди балугъар кьаз жедайди яни?

«Лезги газетдин» 2023-йисан 49-нумрадай

__________________________________

Аял я кьван

(Гьикая)

Аял, гуьзгуь хьиз, михьини я, ачухни я, назикни. Алия цIи мектебдиз фенвай аял я. Пара хуш я кацив, шенпIийрив къугъваз. Рахада-рахада абурухъ галаз, абуруз манияр яда, кьуьлер ийида. БицIи шад руш я ман. Гьавиляй «шенпIи» лугьудай тахаллусни ганва адаз.

Вичин жуьреда «Саламале-ек» лугьуз, къведа зи патав, са вуч ятIани ийиз­, зун гьаятра, салара са кардик квайла. ЦIару шенпIини гуьгъуьнал алаз атана, алатдач залай, ба, зани куьмек гудани лугьуз. Гьинихъ зун чкадилай юзайтIани, гьанихъ гьадани кам вегьеда: тум я ман зи, тум. Аял я кьван, патав эхь-эхь лугьудай сад кIанзавай. Вич зигьин-кьатIун авайди я. Чидач чин ачухзавайвиляй ятIани. Йикъа са цIийи гафни лугьудачирда заз. Гьакьван ала я зун.

Са сеферда завай адаз «и зунни зун хьтин, вунни са маймун хьтин, зунни­ хьа­на­чиртIа, вучдай вуна» лугьун хьана­. Куьн чIалахъ яхъ, гьич вичин фикирдик­ни квачир ихьтин суалди аял, лап чIехиди хьиз, хияллу авуна: кьил са патал фена­, къуьнер чуькьвейди хьиз, регъуьвал кваз хьиз, пIузаррикай лагьана: «Дарих тир ман…»

Руьгьдай хъуьруьн акатна зак. И жавабдай генани инанмиш хъхьана зун аялдихъ, дугъриданни, кьатIунрин гьиссер – зигьин, сяйивал авайди.

Пакамахъ бицIи аялар мектебдиз физ рекье ава. Зи птул «шенпIи» авач. Акъвазна зун варарин вилик. Адахъ галаз кIелзавай бицIекар физва… Лахрах авуна, гьаятдин ракIарин ван хьана заз. Ингье гьамни акъатна рекьел. Гуьгъуьнал цIару шенпIини ала.

— Алия, фад! Аялар фенвайди я, геж тахьуй, гьереката! – тади кутазва за. Амма адак тади квач. Кьил чиле туна къвезва, агакьзава зи къаншардив. Гьамиша хьиз «саламале-ек!» лагьанач заз. Хиялди тухвана зун: гьамиша, зун акурла, «салам ба-а!» лугьуз, залди чукурдай шад, гьевеслу аял къе сефил-пелеш я: кьилни хкажнач, гьич вилни янач заз. Ишел квайди хьизни ава, амма – ишезвач. Я, зерифдаказ алукIна, дамахарни авунвач мектебдиз физвай аялди.

— Алия, ам вун яни, вуч сефил я?! – атана зи мецелай. Аялди са жизви кьил юзурна, «эхь» лугьудай хьтин ишара авуна, раханач.

— Агь, адан дуван аквада за! – секинарзава за аял. Мад тарсариз геж тахьун патал эглешарнач за ам. Ктабар авай яру чантани кIулал алаз, камар гьисабзавайди хьиз, юзаз-юзаз физва…

Зун фена абурун кIвализ, вуч хьанвайди ятIа чириз. Заз лагьайвал, аял пакамахъ фу нез ацукь­навай. ШенпIиди, хкадарна­ акьахна адан метIел, мяу авуна. Ида, и «шенпIидини», адаз «алейксалам» лагьайди хьиз, мяу хъувуна­. Вазни кIан­завани»? Ша чна са­нал неда, ма, чан, неъ-неъ лагьана, шен­пIидин кIуф кьуна, къапуна авай хуьрекдик кутуна. Гьайванди чабалмишна, кIуф, пацар, вич юзурна — хуьрекдин стIалар аялдал алай перемдиз хъчена. Леке-леке хьана цIийи перем. «Гьи-ин» авуна, гьайифар акатай аял вичин жуьреда шенпIидиз багъишламиша лугьуз гьазур тир. Анжах и арада жегьил дидеди аялдин кьамухъай  сад геляна, кац хуьрекдик кутуна, алай перем кьацIурна лугьуз. ИкI хабарсуз вичихъ галукьайла, аялдин кьил виниз хьана, анжах дидедин вилин тумунай килигун акуна, кьил агъуз хъхьана: пер хана аялдин, хух кьунва – рахазмач. И агьвалат зазни кIамаз хьана: ихьтин шад, «ба!» лугьуз, зи патав къвезвай рикI алай «шенпIидин» кефина эцяна, адан бицIи рикI тIарнава.

Кямир аялдик! Ам аял я! Тарсуниз физвай аялдин кефи хадани?!  — лагьана­ за ам хайидаз. Аял, пис-хъсан лугьуз, гъавурда тур, ягъиз — ваъ! Ам къугъунрал рикI алай, кьатIунар авай аял я! Гьам я пака, чIехи хьайила, халкьдин, эллерин рулдихъ жедайди, гьадакай я, дуьз рехъ къалуриз, тербиячи-велед жедайди! Кямир, мад кямир адак! Са сирни туш, аял гъвечIизамаз вердишарна кIанзава.   Аял — кьепIинамаз, дана — епинамаз лугьудай­ ван хьайиди яни ваз? Хъел акатна лугьуз, тадиз аял ядани? ГьикI фена ви гъил куьрпе нефесдал? Кямир, кямир мад адак!!! Хамир гуьгьуьлар аялдин, тIармир таза рикI!

Диде-бубадин дуьз тербет эвелни-эвел я аялдиз. Гьуьрметлу Майил Эфен­диева лагьайвал, инсандиз вичин уьмуьр­да сабур, ширин мез, сир хуьз чир хьун чарасуз я. Иллаки дидединни аялдин мегьрибанвилин сир тешпигь авачир тавазивилинни назиквилин гьиссерин сел я, эбеди яз рикIин чимивал лезетлу яз хуьдай.

Аял тарсарай хкведай вахт хьанва. Зи «шенпIи» вилив хуьз, адан гуьгьуьл-гьевес кьада лагьана, зун чи варцел акъвазнава. Ингье рекьин къекъуьнди­кай хкатна акуна заз. Гьанай «ба-а!» лагьана, чукуриз-чукуриз атана, зун, ме­тIе­ри­лай кьуна, чуькьвезва аялди — къужахламишун я. БицIи рикIик тади кваз, нефес­ кьаз-кьаз: «Ба-ба, бахди прешкаяр авунвайди я, ша ман чиниз», — лугьузва вичини. Мектебда аялрихъ галаз къугъунарна, рикIелай фенва пакамахъ вичихъ гелягьайди, хух кьун амач. РикI михьи я, аял я кьван. За адан рикIел хкун хъувунач пакаман вакъиа: кIан хьанач заз мад аялдин таза рикI тIар хъийиз. Адан кьилелай гъил алтадиз, за лугьузва: зун къведа-къведа чан, ахпа къведа. Вун ах­лад-ахлад, Алия, викIегь руш я вун!

— Ша гьа, ба, килиг, ша гьа-а, — лагьана, куьлуь кIвачери садалай муькуьдал хкадариз-хкадариз, цицIре хьиз, чпин гьаятдин ракIарихъ чукурна…

«Лезги газетдин» 2023-йисан 52-нумрадай

__________________________________

Мезелияр

*  *  *

ЦIийиз кIвалер эцигзавайди, хандакIар яна, къванерин суракьда ава. Гьайиф, кефсуз хьана факъир, духтурдиз фена.

— Къванер ава, — лагьана «УЗИ» гвайда.

— Къване-ер?! Гьинава  къва­­нер?! Заз кIанзавайди я хан­дакIриз вегьез!!!

— А къванер ваъ, я хванахва, дуркIунра къванер ава ви, дуркIунра-а!

*  *  *

ХъуьтIуьн йиф. Газет ахъайна, столдал экIяна, къаравилияр кIелзава Алиди. ЛумпIна, эквер хкахьна.

— Гьагь яда-а! Гьа хъвер квай итижлудал атайла, гьикI хкахьнай?! – къарагъна, зенг яна электрикдиз ада.

— Хкведа-хкведа! Исятда хк­веда! – секинарна телефондай.

Ацукьна, вил алаз, исятда экв хкведа лугьуз… Физва вахт, кIекерини башламишнава гьарайиз. Мад зенг хъувуна электрикдиз.

— Хкведа! Югъ хьайивалди хкведа экв, — жаваб хгана элект­рикди.

«Лезги газетдин» 2024-йисан 2-нумрадай

______________________________________

— Дидед чIал хъсандиз  чир хьана кIанда. Им гьар садан руьгьдин буржи я!

— Икибаштан-икибаштан, дидед чIал чир хьун чарасуз я! — кьве гъилни хкажна, разивал къалурзава кефи куьк башчиди.

— Чарасузвиляй яни вуна ви аялдиз афериндин чкадал «Молодец! Орел я вун, орел!» лугьузвайди? — суал хгана башчидиз чIалакай рахазвайда.

*  *  *

Кьве аманеви я. Сада лугьузва: — Валлагь, кефияр авач. Духтурдин патав фена кIанзава. Улакь авач, яда. Гена вун вуч гьал я, вуна вучарзава?

— Зу-ун?! Зун, яда, хъсанзавайди я! БалкIан хьиз ава, балкIан хьиз!

— Йо-оъ! Яда-а, акI ятIа, ваз пурар ягъайтIа, жезвайди я ман. Улакь жеда заз, — пу-пу ийиз, хъуь­резва вич.

«Лезги газетдин» 2024-йисан 11-нумрадай

____________________________

Дяве я, сад ийиз чилив,

Вуч жунувал кьиле ава?

Эменни сир — чантадин сив

Гьи иблисдин гъиле ава?

*  *  *

Адалатни адават

Чеб чпел я аламат.

СикI аквадач — гьавалат,

ТIуб туькIуьрмир футфа гвай.

*  *  *

Лугьузвайди чаз сад я,

Аквазвайди масад я.

Чапхун — чара макьсад я,

Вуч аферин хьуй има?

*  *  *

Яраб и ван низ жедатIа?

РикI куз, жемят гьикI аватIа?

Югъ-къандивай мас хкажиз,

Низам-къайда мус жедатIа?

«Лезги газетдин» 2024-йисан 12-нумрадай

_____________________________

Савадлу я

Дугъри я, чи Сулейман ба

Лезги чилел, пагь, тир билбил,

Чуьнгуьр хурал – устад тир ба,

ЧIалар лугьуз – худуна гъил.

 

Гьайиф, адахъ хьанач савад,

Кутугнавач гафар яман,

А рикI хурай гадра фад-фад —

Муаллим я чаз дидед чIалан.

 

Адан савад — булахдин яд

Алимри, хупI ийиз, хъвазва.

Себеб хьурай. Саваддин яд,

МетIер яна, капалд хъвазва.

 

ЦIир авур цил, галукьна яд, —

Къванерайни экъечIда ам.

Гьам тушни бес бидад-савад,

КичIе тушиз эгечIна ам.

 

Ингье илгьам — яйлахдин гад,

Бегьерлу я — кIвалахзава,

Сулейманан адни азад

Чешме я чаз — дамахзава!

 

Лезги чилин гьава я ам,

Эдебидин уьлчме я чаз,

Савадлу я, дава я ам,

Эбеди я, чешне я чаз.

 

Сулейман ба. Вун чав рахух,

КIватIа чун варис-мирес,

Ваз яб гана хьанвач чун тух,

Япа ама чуьнгуьрдин сес.

«Лезги газетдин» 2024-йисан 14-нумрадай