Беневша
За жуван кIвалихъ галай гъвечIи багъдани цуькверин хан тир марваррихъ галаз санал беневша цуькни битмишарун кьетIнай, вични тамун беневша.
Садра Кьасумхуьрел шаир дустуниз мугьманвиле фейила (гатфарин сифте кьил тир), за адаз беневшадин гьакъиндай зи рикIин мурад лагьана. Фена чун кьведни мукьув гвай тамуз. Анин са тIулалай гьеле цуьк ахъай тавунвай са цIуд-цIувад беневша гъвечIи перцив накьвни кваз дувулрай акъудна, мукьуфдивди гъвечIи ящикда дуьзмишна, дустунин кIвализ хтайла, абурал са тIимил ядни илична, жув яшамиш жезвай Дербентдиз хкана.
Беневшаяр жуван багъда цана. РикI гваз гелкъвейвиляй абур фарашдиз экъечIни авуна.
Гила, гьар гатфар атайла, абуру заз чпин адетдинди тушир атир багъишзава.
Ихьтин береда вичизни беневша цуьк, вили ранг гзаф кIандай зи ярдин къаматни атана рикIин дегьнеда гьатзава зи…
«Лезги газетдин» 2018-йисан 29-нумрадай
____________________________________________________________________________________________________________
Комсомол
Мубаракрай ваз 100 йисан сувар,
ЧIехи Ватанда хайи комсомол.
Шумуд несилдин хьана вун лувар.
Женгера къуват гайи, комсомол!
Ленин бубадин тIвар алаз пелел,
Зегьметдани ваз чир хьанач гьилле.
Къарагъарна серт, чIуру чилер,
Жувал баркалла гъайикомсомол!
Даим акъвазна жегьилрин кIвенкIве,
Анжах вилик фин къаст аваз рикIе.
Юкъуз яз фяле, йифиз ийиз кIел
Илимдин никни цайи комсомол!
Душман терг ийиз на тухвай женгер,
Элдин рикIелай алатдан мегер.
“Вун вуж я?” лугьуз, жузуртIа эгер:
Зунни жергейра хьайи комсомол!
Вун чи Ватандин тарихдин пай я
Виш йис ятIани жегьилриз тай я.
Туьхуьн тийидай ялав яз — цIай яз,
ИкI тарифна къе за ви, комсомол!
Лезги лагьай тIвар вине кьаз!
Жув дуьньядал атай къалай,
Четин тирлан, шад я гьалар.
Рахаз багъри дидед чIалал,
КIан жез чилин шар гъиле кьаз,
Лезги лагьай тIвар вине кьаз!
Зи элдин гьал-агьвал чириз,
Хъфидайла хайи хуьруьз,
Яргъи рехъни акваз куьруьз,
Пеле кьадай гар вине кьаз,
Лезги лагьай тIвар вине кьаз!
Гур межлисра ашукь я зун,
Дустар шаддиз мани лугьуз,
Галатдач гьич, жедач юргъун,
ЧIагъан, чуьнгуьр, тар гъиле кьаз,
Лезги лагьай тIвар вине кьаз!
Зи уьмуьрдин лап чIехи пай,
Гагь чуьлдай физ, гагьни вацIай,
Акъудна за рикIеваз цIай,
Зи шиирдин цIар вине кьаз,
Лезги лагьай тIвар вине кьаз!
Къуба пата, Куьре пата —
Са чил, са эл, сад тир Ватан,
Уьтквемдиз хуьз таъсиб гьадан,
Чи эрзиман кар вине кьаз,
Лезги лагьай тIвар вине кьаз!
Бубайрин юрдар
Бубайрин юрдар — хайи хуьр, уба
Гьикьван багъри я, гьикьван масан я!
Къе аватIани шегьерра зурба,
Абур чун патал гъвечIи ватан я.
Анра фена чи аялвал женжел,
Са гзафбурун гьакI жегьилвални.
Бубаяр женгериз гьатайла рекье,
Мерддиз эх ийиз дерт, сефилвални.
Карагзава чаз ахварайни кваз
Яйлахар, лацан суьруьяр хвейи,
Чубанри ягъай кфилрин аваз,
БалкIанрин рамаг, чаз улакь хьайи.
Кам къачун патал хушбахт уьмуьрдиз,
Бубайрин юрдарин гьисс ийиз нефес,
Дагъдин хуьрерин гуьтIуь жигъирри
Чун шегьре рекьел алудначни бес!
Бубайрин юрдар ама виринра,
Садбур — къени сагъ, садбур чкIана.
Анра гьар къванцин тарих дерин я
Даим рикIел хуьн чна, инсанар!
* * *
Цавун са пад яру хьанва чехир хьиз,
Рагъ гьазур я рум гуз йифен эхирдиз.
Ангье, кIекни акьахнаважугъундал,
Аладариз йифен ахвар, юргъунвал.
Нехирбанди алукIзава шиврел кьен,
ЦIийи суса шиткизава кIвалин гъен.
ЧIехи буба фад къарагъна салава,
Кьурай пешер кIватIиз, хъийир ялавар.
Хизандин къул хьурай лугьузавадан,
Бегьер патал гьазурзава чил -майдан.
Гьа икI, гьарда гъиле кьуна вердиш кар,
Аквазвайла чпин дерди, къайгъуяр.
На лугьуди, тIебиатдин я буйругъ,
Къе гьар сада кьабулзава цIийи югъ.
Зунни йикъаз, вун хвашкалди лагьана,
ЧIал теснифиз гена чарчел алгъана.
«Лезги газетдин» 2018-исан 41-нумрадай
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
* * *
Ватан, ви чил хупI ширин я!
Ви мезреяр, гъенерни!
Эренлардин пак вирин яд,
Яру дагъдин къванерни!
Уьлкве тирвал къекъвена зун,
Акуна бул шегьерар.
Мад хтана элкъвена зун,
Кьабулиз ви сегьерар!
Каинатдиз фейилани,
Заз маса чил жагъидач!
Ви накьвадин кIаникайни
Зи рикIин чим ракъидач!
Ви чил я зи намус, виждан,
Зи эвелни, эхирни.
Къуруш, вун зи гъвечIи ватан
Россия я — чIехиди!
Февраль, 2018-йис
* * *
Сад Аллагьди ганвай уьмуьр
Намусдалди гьалзава за.
Девирдин пар, заланди тир,
Шел-хвал тийиз ялзава за.
Намерддиз гарданзавач кIир,
Ам гуьгъуьна хъуьредайвал,
Гьар гьалтайдаз лугьузвач сир,
Ахпа пашман тежедайвал.
Чеб гьахъ я луз рахадайбур
И дуьньяда хьанва гзаф.
Кесиб верч хьиз, чухвадайбур,
Багъридизни тийиз инсаф.
За ахьтинбур негьиз даим,
Пак гьиссерив ацIуриз хур,
Жуван элдиз бахшзава Гимн,
Хуьзвай вичин намус, абур.
Январь, 2018-йис
* * *
Яру дагъдин кIукI,
Алай живни мурк,
Гьа гьанагни кваз
Вич масан тир заз,
Я зи хуьруьн мулк.
Дустар шадзавай,
Душманар пехил.
Машгьур ад авай,
Къуруш я зи хуьр!
Элегия
Йифен къушра* гьарайзава,
Гьарайзава ацIуриз туьд.
Гарни ава ацалтна уьфт,
АкI я къушрав кьазвай хьиз зил,
Вуч яргъи я и зулун йиф?!.
Мус ачухда пакаман вил?
…Пашман гьиссер жезва артух,
Кьуьд татанмаз беден зурзаз,
Я, Аллагь, Ваз ша зи язух,
Мад са гатфар хце на заз.
_______________
* Йифен къуш — байкъуш
* * *
Мезредин тIул безеклу я
ТIебиатдин рангаривди,
И тIул заз хупI истеклу я,
Заз мелни тир, суварни тир!
Ингье, гад я, атана мад,
Зун и тIулан къужахдава.
Хайи чилин булахдин яд
Кьазва халис къаймахдай за.
ГузватIани ракъини чим,
Чиг алама гьеле векьел.
Гур зегьметда хьанвай лигим,
Рушар иниз ава рекье.
Зунни ава, тIула къекъвез,
Мецел алаз ширин аваз.
Зи рикI алай рушаз — къветрез
Цуькверин таж храз-храз.
Гзаф я луз фикирар зи,
Бязибур зал пехилни я.
Мезредин тIул, хайи Къуруш
Зи эвелни эхирни я!
Июль, 2017-йис
* * *
Са шаирдихъ шиир, гъезел
Хьанва са хара,
Амма, ктаб акъуд тежез,
Ама бейчара.
Теснифарни хъсанбур я,
Метлебдиз дерин.
Везиндал гъиз асантбур я,
Мани хьиз ширин.
Кардин дибни, себебни я —
Пул авач касдихъ.
ГьакI ятIани, къелем, хиял
Кьаз тазвач пасдив.
Шаир ава тIалаб тийиз,
(Хесет туш а кар).
Акъуд тежер ктаб кхьиз,
Теснифзава цIар.
…Зунни перт я, зи дуст, валлагь,
РикIе аваз тIал,
Шаирарни атанвайла
Къе ихьтин йикъал…
Март, 2018-йис
* * *
Зуларихъни ава чпин гуьрчегвал:
Ранглу пешер, на лугьуди, пулар я.
Там кIурукиз гьазур хьанва гъуьрчехъан,
Гьар зул атун ам паталди сувар я.
Хушракандин кIвачерава лацу кIаз,
Хурун патал зулун шикил авай гам.
Къуьлуьн никIел акьалтнава къалин къаз,
Къведай йисан бегьер — ризкьи я ам чаз.
ЦIвелин тарци алукIнава хъипи шал,
Килигайла гьамни зулун безек я!
Марфад селдик акатнавай вацIай къал,
Улам чирна, экъечIзава кьуьзек — яц.
Дурнайрин луж физва рекьяй таниш тир,
ЦIиргъинивди безетмишна цавун тагъ.
Къубуд винел лепе гузва къамишри,
Пешеривди кужум ийиз зулун рагъ.
Шаирдинни, рикI гьиссерив ацIанва,
КIандай касдин гьар гафунин керчеквал.
Фад акъатай гатухъай вил датIанмаз,
ЧIал кхьизва, акваз зулун гуьрчегвал.
Октябрь, 2017-йис
* * *
Зулун эхир я —
Гена са зулун.
Гуьгьуьл пехир яз
Ацукьнава зун.
Фикирзава бул:
Куьз я заз и зул —
Перишан бере?
Марфари рагъул
Тунва зун сугъулз,
Къваз герен-герен.
Уьмуьрдин йикъар,
Галачиз ракъар,
Пак рикIяй тIал физ,
Физва зулар хьиз…
ЧизвачтIа зулуз,
Амай къе ялгъуз,
Лацу табагъдал
Зи гъил алайди,
Хъел къвез вичикай,
Къвезвай хъуьтIуькай,
Кхьиз дертлу чIал,
Мад са гатфарал
Зи вил алайди…
* * *
Гьуьлуьз марф къвазва — марф элкъвез-элкъвез.
Заз аквазва, гзаф ажайиб кар я.
Фикирлу я зун, къерехда къекъвез,
АкI я, къвазвай марф цавун накъвар я.
Гад марф къвадай туштIани макъам,
Къваз яргъи югъди, галатзавач ам.
СтIалри-хьелери, гвачир гьахъ, инсаф,
Гьуьлуьн вили чин ийизва саф-саф.
…Къвазва марф гьуьлуьз —
Марф цавун накъвар,
Эхиз чиркни кьар,
Гьуьлуьн кIуь накъвар
ТIимил хьанвай хьиз…
* * *
Къарасуяр, — гатуз къанвай
ХъуьтIуьз — чими булахар.
ТIебиатди куьн чаз ганвай
Шуьрбетар я, къаймахар!
Лезги чилин кьве патани
(Адет хьанвай игитвал)
Баркаван тир куь ятари
Самурдин там дигизва.
Амма, фадлай квезни аян
Са татугай кар ава:
Чи япара туна къе ван,
Эркин рикIер тIарзавай:
Куь ятарин хвални булах
Къвез-къвез тIимил жез ава,
И гьал акваз тамун дамах —
Лацу къавах шез ава.
Зунни ама, квахьна сабур,
(Лугьузвач им ахвар я).
Къавахдикай кIвахьзавайбур
Гьа зи вилин накъвар я.
Фикирзава, ацукьна мад,
Дуьз жавабдихъ яз панагь:
Къарасуяр, куь девлет — яд
ТамукьайтIа вучда, лагь?..
Июнь, 2018-йис
* * *
Жув са чIехи гъед туштIани
Шииратдин алемда,
Дуьзмишзава чарчел мани,
Мажал тагуз къелемдиз.
Зи манийрин къадир, метлеб
Тек ваз чида, манидар.
Тамамара, алаз мешреб,
Тикрар ийиз зинни тIвар.
Тамамара, ашукь стха,
Ширин везин жагъуриз,
Вун я гьар са межлисдин хан,
Чуьнгуьр хурал къугъуриз.
Тамамара, Зарифат руш,
Билбилдин сес авайди!
Элдиз закай атурай хуш,
Рахан тийир гьавайда.
Илгьамдин дуьз рекьяйтIуз физ,
Алатдач зун, алатдач!
Везиндал къвер чIал теснифиз,
Галатдач зун, галатдач!
Июнь, 2018-йис
* * *
Зи къенин серт кьуьзуьвал,
Накьан гурлу жегьилвал.
Какахьнава сад-садак.
ИкI авайди къе зи гьал
Аян яни, гуьгьуьл, ваз?..
Зи гатфарни, гадни зул
Фад алатна, фад, валлагь.
Зи береяр, шад тир бул,
Вуна гайи, Сад Аллагь.
* * *
НуькIре са къатда
Ийизва цIив-цIив,
ЦIи вилаятда
Фад къвана луз жив.
* * *
Уьзуьрдихъ галаз
АматIани тек,
За садавайни
ТIалабдач куьмек.
Беденда гьатта
АватIан зурзун
Жуван къуватдихъ
Инанмиш я зун!
* * *
Пакам хийир, Экуьнин гъед!
Ваз ухшар я зи яр-зи къвед,
РикIин мурад за ваз лугьун:
Жувахъ галаз твах вуна чун,
Вун физ — хъвер рекьерайтIуз,
Хважамжамдин муькъвелайтIуз.
АкакьдатIа эгер ви тIем,
Къалура чаз цавун алем.
Чилерикай икрагь я чун,
Ирид цавухъ панагь я чун.
Твах вуна чун ви ватандиз,
Кьуьд гатфар хьиз гуьлуьшан тир.
Авачир къал, авачир тIал,
Гьана мескен кутадайвал.
Минет я, ваз Экуьнин гъед,
Твах на зунни, зи яр — чун кьвед.
* * *
Са тахсирни квачир бенде,
Ви уьзуьрдиз хьанач чара.
Вун паталди кхьей бендер —
Зи шииррин кьакьан хара,
Вун амачиз, ни кIелда бес?
Ни эвезда ви ширин сес?
И дердиниз давамда гьикI?
Гьижрандин цIа кузва зи рикI.
…Атай рехъди хъфизва варз
Вичихъ галаз ша лугьуз заз,
За, лагьайтIа, эзберзава:
— Я масан варз, гьинва зи яр?
Гьа вун хьтин чин алай яр.
…Керчек хьана акур ахвар, —
Ашкъид багъдиз къвайи бул хар.
Апрель, 2015-йис
* * *
Маниди шадвал гъизва даим чаз,
Мани такIандай инсан жедайд туш.
Амма, аян хьухь, манидар
къушраз —
Билбилдиз кьефес масан
жедайд туш.
* * *
Поезд, на зун тухузва мад,
Лагь кван, гьиниз тухузва?
Гьисабзавай версер са-сад
Мугьман гьиниз тухузва?
Лугьузвани тухузва вун
Ваз тийижир яд уьлкведиз,
Фена пашман тежедай чун
Инсан даим шад уьлкведиз.
Поезд, зун я ийир-тийир,
Кьуьзуьвилин акъудиз вахт.
Белки яргъай жагъин хъийин
Зи жегьилвал — квахьнавай бахт…
10-июль, 2018-йис
* * *
Кьве къелем ава: сад къелем тарцин,
Садни кхьинар ийидай къелем.
Кьвед лагьайдан зун ква даим парцик
А парни я зи шииррин секлем.
Ам кIула аваз къекъвез ава зун,
Шегьерра, дагъдин хуьрерани кваз,
КъекъвезватIани, чизвач галатун.
Зун зи кIелчидиз буржлу яз ама.
13-июль, 2018-йис
“Сорт такой”
Жегьил вахтара за хайи хуьре-ЦIийи Къурушдал чкадин колхоздин комсомолдин комитетдин секретарвиле кIвалахзавай. Са юкъуз чиниз а чIаван КПСС-дин Дагъустандин обкомдин сад лагьай секретарь Мегьамед-Салам Ильясович Умаханов атанай. Лагьана кIанда, а чIаван регьберар хуьрериз мукьвал-мукьвал къведай, инсанрин дерди-гьалдикай, яшайишдикай хабарар кьадай. Ихтилатдин яцIал хквен. Меркездай вич аваз атанвай автомашин колхоздин идарадин вилик туна, обкомдин секретарь, колхоздин коммунистрин кьил Сабир Диярханов ва зун винел ших алай колхоздин машинда акьахна, МТФ-дал, анайни калер хуьзвай чуьлдиз фенай. Нехирдиз килигна (гьикI ятIани чуьлдин къерехдал чал сифте гьалтай са кал яхунди хьана), Мегьамед-Салам Ильясовича нехирбан галай патахъ (адан тIвар Агъайна тир) еримишна, салам гайидалай кьулухъ адавай хабар кьуна: “Почему корова худая, товарищ пастух?”
Агъайна кIусни теспача хьанач: — “Сорт такой, товарищ Умаханов”, жаваб гана.
“Ан, сорт такой!.. Тогда понятно”, — лагьана Агъайнадин далудиз кап яна…
Дана — нехирдиз…
Чи хуьре Магьмуд лугьудай кас яшамиш жезвай. Хуьруьн нехирбан тир. ПIапIрус чIугунал гзаф рикI алай адан. Амма вичив пара вахтара пIапIрусар жедачир. Хуьруьнвиярни адан и хесетдихъ галаз вердиш хьанвай.
Са сеферда нехир хуьруьз хъияна, Магьмуд куьчедал алай итимрин патав атана. Вичин гъиле авай лашунал алгъана, зав це са пIапIрус, Гуьлегьмед, лагьана, ам инанмишвилелди къуншидихъ элкъвена.
Гуьлегьмедан пачкада амайди са пIапIрус тирвиляй, ада ганачир. Хъел атай Магьмуда, “Пакадилай а ви яхун дана нехирдик хкведач! Адавай архарилай хкадариз жезвач, вичин къарар малумарна…
КикIидай кас
Къурушви Бекерак, зарафатрик кутаз, кикIидай, экъуьгъдай хесет квай. Гзафбур адан гъавурдани акьадай. Хъуьредай гьабурни.
Хуьруьн кьилин куьчедин къерехра цанвай тарарихъ гелкъведай багъманчи тир Бекер. И кардай адаз зегьметдин йикъарни тайинарнавай. Са пакамахъ зун жуван идарадиз кIвалахал физвай. Гатун вахт тир. Хуьруьн культурадин дворецдин къаншарда авай тарариз яд гузвай Бекер халу акурла, за адаз салам гана ва гьал-агьвал гьикI ятIа хабар кьуна. “Пис я, чан хтул, пис я, гьич хабарни кьамир, ит гьал я”, — жаваб гана.
— Вучиз , я чан Бекер халу? Квекай вун бейкеф я?
— ГьикI бейкеф жедач, хъел къведач кьван? Экуьнлай и куьчедай кIвалахал физвай са шумуд итимдиз за себ гана, белки, акъвазна, кикIидатIа лугьуз. Амма садани зи гафар кваз кьунач. Хъуьрез-хъуьрез фена вири…
“Не давайдикай”
Зунни зи рагьметлу кайвани, базарлухар авуна, Хасавюртдай хтанвай. Са сумкада къенфетарни авай. КIвалин ракIарай гьахьнамазди пуд йиса авай гъвечIи хци чи вилик чукурна, кайванидин булушкадин ценер кьуна, сумкада вуч аватIа зазни це, диде, лугьуз, алатзавачир.
Аялдин рикI ширинлухрал гзаф алайди ва абур тIуьрла адаз зарар жезвайди чизвай. За “Не давай! Не давай” лагьана урус чIалалди. “Не давайдикай це!” лугьуз, аялди генани къал акъудна…
«Лезги газетдин» 2018-йисан 47-нумрадай
________________________________________________________________________
«Красотка»
Са сеферда “Газелда” аваз зун базардиз физвай. Хейлин пассажирар машинда ацукьнавай. Нубатдин остановкадал са дишегьлиди шофердив некIедив ацIанвай баллон ва рекьин кири 10 манатни вугана: — “Красоткадин” къаншарда авай остановкадал дишегьлидив вахце. За адаз мобильникдай зенгнава.
Шофер рази хьана.
“Газель” лагьай чкадив агакьна. Остановкадал вижеваз алукIнавай гуьрчег дишегьли алай. “Красотка вы да?” лагьана, рулдихъ галайда дишегьлидал нек авай баллон яргъи авуна.
— Красотка не я, а женская парикмахерская, — лагьана зарафатдин гъавурда акьур дишегьлиди, дерлекхана галай патахъ тIуб туькIуьрна…
«Мискьибег»
Дербентдин вини магьлейрикай сана Мисинбег (тIвар аку садра!) лугьудай кас яшамиш жезва. Са шумуд хсуси туьквенни ава адахъ. Девирар я ман. Амма вич гзаф шкьакьди, мискьиди хьуниз килигна, адаз чирхчирри “Мискьибег” лугьузва. Ада лагьайтIа, кваз кьан тийиз, вичин кар давамарзава.
— Вахъ пулни авачиз туш, я Мисинбег, са кIвал кьванни вучиз эцигдач? Гьикьван яшамиш жеда вун куьгьне къазмада? — лугьуда са дербентвиди адаз.
— Залзала хьайитIа вучда?
— АкI ятIа, жуваз са машин хьайитIани къачу…
— Авария хьайитIа вучда? – атIай жаваб хгана Мискьибега…
«Лезги газетдин» 2018-йисан 51-нумрадай
________________________________________________________________
Зи рикI
Зи рикI са ахъа ктаб,
Мерд инсанри кIелиз фидай.
Намердризни гузва за таб,
Зун акурла, хъелиз фидай.
За лугьузвай ктаб — зи рикI
Зи илгьамдин я ам къирят.
Яшлу ятIан, тежез гъарикI,
Гъиле кьур кар тазвач баят.
Галат тийиз, теснифиз чIал,
За цIар-цIарцIихъ гилигзава.
Шииррикай эцигиз кIвал,
Писни хъсан гекъизва.
Алахъзава юкъуз, йифиз,
Такабур рикI къудгаз хура.
Зи шиирри, марварри хьиз,
Гьар кIелдайла, атир гурвал.
* * *
Шаирдин гъавурда шаир акьада,
Им зи фикир я, заз гьакI аквазва.
Шаир шаирдив рикIяй рахада,
Манидарар хьиз, ширин аваздал.
Шаирри сада-садаз ачухда сирер,
Шадвални пайда, гьакI хажалатни.
Хайи чил даим акваз кIанз иер,
Анин гьар са чIиб сагъ-саламатдиз.
Акваз кIанда чи хуьрер, убаяр
Авайдалайни авадан хьана.
Асирра хвейи улу-бубайри
Вири мулкар чи са Ватан хьана.
ИкI вилик фидай, куьруь жез рекьер,
Чи къастар керчек хьана кIанда чаз.
Вилерал алаз хушбахтвилин хъвер,
Намусни виждан хвена кIанда чаз.
…Шаирдин гъавурда акьада шаир,
Раббиди ганва абуруз гьахьтин бахт.
Илгьамдин никIе битмишиз шиир,
ИкI акъудзава, эл шадариз, вахт.
* * *
Я Сад Аллагь, муьгьлет це заз,
КIандач и дуьнья дегишиз.
Чи лезги чил — женнет аваз,
КIандач и дуьнья дегишиз.
Гатфари заз гъизва цуьквер,
Зулу гъизва булдиз бегьер,
Зун багъбан я жуван тегьер,
КIандач и дуьнья дегишиз.
За хизандиз кIвал эцигна,
Лезги чIалав чIал гекъигна,
Хайи чIал ерли эксикнач,
КIандач и дуьнья дегишиз.
Элдиз пакдиз къуллугъна за,
Гьич садрани шулугънач за.
Эй кьуьзуьвал, буйругъмир заз,
КIандач и дуьнья дегишиз.
Зи рикIева чIехи мурад:
Ам я чи халкь — эл хъхьун сад.
ГьакI хьана, зун тахьанмаз шад,
КIандач и дуьнья дегишиз.
* * *
Фад алатна шад жегьилвал —
Бахтлу бере уьмуьрдин.
Вунни амач къе зи гъил кьар —
Зи кIани кас суьгьуьрдин.
…Хъипи зулни алатна и,
Кьуьд ацукьна тахтуна.
Серт фикирар ава кикIиз,
Завни къенин вахтунив.
…Эхь, живерни муркIар галаз
Атана кьуьд — пашман къар,
Яраб (белки) вун зи ракIаралла,
Каинатдин савдагар?..
* * *
Дерт авачир кас аватIа дуьньяда,
Заз чидайвал, ам я чIехи бахтлувал.
Зун атлу тир, къе къекъвезва пияда,
Кьуьзуьвили авуднава тахтунай.
Хкаж хъжез алахъна зун зарб шивцел,
Амма гъиляй акъатна мад кьенерар.
Серт кьуьзуьвал кьазвачтIани за хиве,
Ам, пар хьана, ала зайиф къуьнерал.
* * *
Ингье фад-фад алатзава йикъар зи,
Теспягьар хьиз, ийизвай за тупIалай.
Са вахтара абур тиртIа ракъар зи,
Гила гьар сад хьанва харцин ккIалар.
А ккIалри — кьуьзуьвилин завалри
Майдин цикIиз гатаз ава цуьквер зи.
Са юкъузни динжвал тахьай аялвал
Яраб вучиз хкизватIа рикIел зи?..
Къурушриз гимн
Шалбуз дагъдин вини пата
Квез зи Къуруш хуьр аквада.
Чир хьухь, вири Европада
Ахьтин хуьр тек-бир аквада.
Гьамишанда пак винелай
Лекьери лув гуда инин.
Кимелайни гьар гъенелай
Мекьериз рум гуда инин.
Куьз лагьайтIа, къурушвияр
РикIер чими инсанар я.
Я чеб лап халис лезгияр,
Жуьрэтлу тир асланар я!
Намерд касдин къачудач гаф,
Уьтквемдаказ жаваб гуда.
Анжах чпив гвайд я инсаф,
Душмандизни азаб гудач.
Писни хъсан ийиз алцум,
Гьахълувилин терезар гваз,
Гьар гурмагъдал жедайвал гум,
Лежбер фида туьрезар гваз.
Гьекь михь ийиз къарагъардай
Шимерини бегьер гуда.
Шад хабаррин суракьар гвай
Лиферини эвер гуда.
Лугьуда хьи, къурушвияр
Къуьрейшитрин веледар я!
ЧIалахъ хьухь куьн: КцIар, Гияр -,
Пелазгийрин эвледар я!
…Зи хуьр — Къуруш — зи экуь кIвал —
Европада вич авай сад.
Пак Эренлар алаз къвалал,
Югъ-къандавай хьухь мад абад!
* * *
Гьамга хьтин чарчардин ци
Яру дагъдин чуьхуьзва чин.
Шивцел алай сеферчи хьиз,
ВацIни физва рехъди вичин.
Марфадикай хабардариз,
Цав рахазва мукьвал-мукьвал.
Чубанди хьиз, уьфт акъадриз,
Шимедай тIуз катзава свал.
Эхь, къукърумри авунач таб:
Гуьгъуьналлаз акатна марф.
Цаву кIевна вили ктаб,
Булутрикай кхьена гьарф.
…Гатун и марф фенач яргъал,
Рагъ хкатна рагарикай.
Муьгъ хъхьана ЧIехи вацIал,
Хважамжамдин рангарикай.
* * *
Маргъухъанди язава векь,
Гьекь алахьиз пелелай,
Тик рагалай къарагъна лекь,
Элкъвез ава хуьрелай.
Ахцегь пата къвазва лейсан,
ВацIавай яд рагъул я.
И макъамни я заз масан,
Тазвачир зун сугъул яз.
Гьар санава михьи нефес,
(Чил хъуьтуьл я тини хьиз).
Япарава Самурдин сес,
Куьтягь тежер мани хьиз.
Баркаван тир цивди адан
Паласаяр дигизва.
Бегьерлу хьун багъни бустан
Тушни вацIун игитвал!
* * *
Вахъ ама гьа къветрен ериш,
Зи пел хьанва бириш-бириш.
Жегьил чIавуз тахьай заз свас,
Яраб къахчун ятIа кьисас?
Эхь, вун кIусни хьанвач дегиш,
Зун кьисасрив я ви вердиш.
Кьит хьанва заз ви къаш-къабагъ,
Арадаваз гьижрандин дагъ.
Гила геж я: зун жегьил туш,
А дагъ къахчур амач захъ гуж…
* * *
Чилел гатфар атана мад,
Марвардин цуьк чагъиндава.
Заз теменар бахшиз са-сад,
Яр мехъерин машиндава.
* * *
Къуьлуьн никIив гва хупI дамах,
Чагъиндавай акьалтна къаз!
Вич марфадив хьана уртах,
Хкаж жезвай акваз-акваз.
Яд бул хьайи къубуд винел
Таза нацIар ава кьуьлиз.
ВацI рахазва гьа са ванцел,
Каф кьилеллаз катиз гьуьлуьз.
Куьнуьчиди къацу тIулал
КIев хъийизва виртIедин регъ.
КIватI хъхьана вири санал,
Хипер ава ийиз гирнегъ.
…Къвазва бул марф, течиз акъваз,
Яргъи югъди гьерекат ква.
Хкаж жезва никIевай къаз,
Лезги чилин берекат яз.
Акуна
Накь шегьердин паркуна заз
Къвед хьтин са руш акуна.
Регъуь хьана заз тIвар жузаз,
Халис тIавус къуш акуна.
Виликай фена а жейран,
Векье къвед хьиз,
къекъвез-къекъвез,
Яраб адаз тиртIа аян,
Вичи турди зун кьил элкъвез,
Фена, кьуна зун такурдай.
Ада заз кьур кар я жеди.
Накь паркуна заз акурди
Бахтарвардин яр я жеди.
* * *
За девиррин уькIуь-цуру дадмишна,
Зидвилерни эхна за, кьил виневаз.
Хайи чил, цав за санихъни дегишнач,
Кьабул хьанач яд уьлквейра бине кьаз.
Зи вилера вири дуьнья гьакьзава,
Килигдайвал тIебиатдин легьзейриз.
Са легьзеди хабар кьуна накь завай:
“Вун яшамиш хьанани, лагь, гуьзелдиз?..”
Жаваб гана за легьзедин суалдиз:
“Дуьз лагьайтIа, уьмуьр хьана четинди.
Амма садран къалурнач жув усалдиз,
Авай факай пайни гана етимдиз.
Дерт авайтIан, ам намерддиз къалурнач,
Зи дердериз таб гана за уьстуьндиз.
Гьич садазни арза-ферзе ракъурнач,
Жува абуруз жаваб гана секиндиз.
Дагъдин хуьре чубанвална йисара,
Дуьзендани зи гъилера пер хьана.
Эхь, санани амукьнач зун авара.
ГьакI ятIани, садрани зи пер ханач.
* * *
Хьанва къе зи яшар кьудкъад,
Зи йисарал я зун бул шад.
Ацукьнава фикириз мад:
Вуч авуна, вуч хъийида?
Къекъвена зун хуьрни уба,
КIурукна чуьллер баябан,
Хуьре — лежбер, дагъда — чубан, —
Гьахьтин уьмуьр хуш хьана заз.
Гьалал ризкьи нуш хьана заз.
Гьисаб ийиз цавун гъетер,
Теснифна за гзаф бейтер,
Авай чпе Къуруш, Гияр…
Шаир дустар, гьакIни таяр.
Эхь, къе кьудкъад ятIан яшар,
Зун гьа жуваз ама ухшар.
Акунрайни, уьмуьрдани,
Къенин четин девирдани.
Цуьквер цана, цанач вергер,
Пак намусдал гъанач леке.
Лугьузвач зун къагьриман я,
Жергедин кас Нариман я.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 11-нумрадай
_______________________________________
Дагъларин руш
Лезги халкьдин баркаллу руш, Ватандин ЧIехи дяведин активный иштиракчи Ханбике Наврузовна Эмирсултановадин руьгьдиз
Ватандин ЧIехи дяведин
Йисар яргъаз къакъатзава,
Четинвилер а вядедин
Чи рикIелай алатзавач.
Я алатун мумкинни туш,
Вири дуьнья къарсурай вахт.
ЧIерейрал атана байкъуш,
Шумуд элдин къакъудай бахт.
…Гитлер лугьур а жаллатIдиз
Нифрет тавур амукьнач кас.
Къарагъна эл — вири сад хьиз,
Душмандилай вахчуз кьисас.
Бубайрини рухвайри хьиз,
Рушарини кьуна яракь,
Женг чIугуна юкъуз-йифиз,
Хуьн паталди чи чил — чи накьв.
* * *
Шалбуз дагъдин пак гуьнейрай —
Яргъарайни акваз хьана,
Чи кьушунрин сих жергейра
Ханбикени аваз хьана.
Къимет гана буй-бухахдиз:
Гвачир вичив кIусни дамах,
Гьам урусди, гьам къазахди
Лезги рушаз лагьана вах…
Вичин рикIин буйругъдалди
Фейи касдин женгериз.
Миграгъ, Къуруш, Усугъчайдин
Жегьилризни эвериз.
Кьилел алай яйлухни шал
Пилоткадал эвезна,
Душмандиз гьазуриз ажал
Тфенг адан пелеллаз.
* * *
…Сталинград — Игит шегьер
ЖаллатIрикай азадна.
Алай вичин мецел зегьер,
Паулюсни барбатIна.
…Малар хьтин нехирралди
Душманар тваз желеда,
Дяведин лап эхирдалди
Амукьна руш жергеда.
Масан дагълар, хайи юрд, кIвал
РикIе аваз датIана,
Къазанмишна пак гъалибвал,
Хайи хуьруьз хтана.
Хур нурарив ацIанаваз,
Элдин вилик экъечIна,
Ислягь кардиз вафалу яз,
Зегьмет чIугваз эхгечIна.
Районринни кьиле хьана —
Докъузпара, Ахцегьин.
Везифайриз чан-рикI гана,
Ханбике — тIвар вине кьаз!
Мектебдани гана тарсар,
Чирвилерин, виждандин.
Хьун паталди чакай гьар сад
Тагьсиб хуьрди Ватандин.
…Аян хьуьхь ваз хайи элди
Ийизвайди валди дамах.
Гьамишалугъ вун рикIел хуьз,
Чи играми диде, чи вах.
Вун тарифдиз я хупI лайих
Манидани шиирда,
Игитвилин я чаз тарих,
Накьан, къенин уьмуьрда!..
«Лезги газетдин» 2019-йисан 21-нумрадай
_________________________________________________
Игитвилин гимн
“Чуьл атIуз, мензил атIуз,
Дере атIуз, тепе атIуз”,
Гьуьлуьн гужлу лепе атIуз,
Фена вилик са пагьливан,
Гьар чкада авай ад — ван.
Шарвили я игитдин тIвар
Душманд гардан ийир кIар-кIар,
КIелез хивел экъечIайди,
Эл азадиз эгечIайди.
ЭрчIи гъиле тур кьуна,
Чапла гъилени — къалхан.
Вичел атай зарбунал
Гьам жаллатIар, гьамни хан,
Дуван акваз, къарсурна,
Чи чилелай чукурна.
Элди адаз алхишна,
Бахтлу уьмуьр къурмишна.
Халкь акъатна дарвиляй,
Себеб хьана Шарвили!
Къе шегьеррал, хуьрерал,
Зияратрал, пIирерал —
Лезгистан тир тIвар ала!
Пак пайдахдин зар ала!
Къанажагъдал, намусдал
Садран тахьай леке — хал,
Пелагийрин эвледар,
Шарвилидин веледар!
Виликди физ рекьева,
Садвал чIехи рикIеваз,
ГьакI хьунал чи шак алач!
Чун хьтин мерд халкь авач!
Зур къалурда душмандиз,
Игит пагьливанди хьиз!
Лугьузвач чаз гьавайда
Турни къалхан авай халкь!
КIанда даим гьахъ, къайда,
Шарвилияр галай халкь!
Лезгистандиз илифа
Кьиляй-кьилди абад Ватан,
Игитвилиз ачух майдан!
Шарвилидин бине — макан —
Лезгистандиз илифа, ша!
Садра хьана, мадни хъша!
КъекъвейтIани Чилин шар,
Жагъин тийир чпиз ухшар,
Акун патал къветер — рушар,
Лезгистандиз илифа, ша!
Садра хьана, мадни хъша!
Гьам мармар, гьам къизил авай,
Виш йисавай жегьил авай,
Даим ачух гуьгьуьл авай,
Лезгистандиз илифа, ша,
Садра хьана, мадни хъша!
Гияр, Шабран, Къуба, Куьре,
Югъ-къандавай жезвай иер,
Дербент ава — шегьер — гевгьер!
Пехил яз ваъ, мецеллаз хъвер,
Лезгистандиз илифа, ша,
Садра хьана, мадни хъша!
Гьар чкада дустар авай,
Гур межлисра тостар авай,
Элдихъ чIехи къастар авай,
Лезгистандиз илифа, ша,
Садра хьана, мадни хъша!
__________________________________________
“Вунни пака хъша…”
Са хуьруьн кавхади арза-ферзе гваз вичин патав къвезвайбур, “Къе заз вахт авач, пака хъша” лугьуз, инжиклу ийиз хьана. Эхирни, чара тахьайла, са десте хуьруьнвийри газетдин редакциядиз арза кхьена. Арза ахтармишиз атай мухбирдизни хуьруьн бюрократ кавхади къе вичиз вахт авач, “Хъвач вунни, пака хъша” лугьуда.
“Зи тIварни хьурай”
За “Зегьметдин пайдах” газетдин редакторвиле кIвалахзавайла хьайи кар я. Саларбанвилин бригададин са бригадирди (тIвар кьазвач) заз хъуьтуьл тегьерда шикаятна:
— Юлдаш редактор, вуна ви макъалайра маса бригадиррин тIварар мукьвал-мукьвал кьазва, зи тIвар садра кьванни кьазвач…
— Вун инжиклу жеда эхир, я дуст кас, ви бригадади планар ацIурзавач, — жаваб гана за.
— Планар ацIурзавач лагьана кхьихь, юлдаш Къарибов. Заз тафават авач, газетда зи тIварни хьурай, — лагьана бригадирди.
“Куьтен — чилиз…”
Зи рикIел алама, дагъдай арандиз куьч хьайила, чи колхозди уьзуьмлухрихъ галаз санал хуьруьн патавай физвай къубудин къерех тирвал пIинийрин багъни кутунай.
Хъсан гелкъуьнин нетижада, гьеле бегьер гудай вахтни тахьанмаз, багъ кутур кьве йисалай сад-зур тарцел (къелемдал) гатфариз цуьквер, гатузни вижевай ири пIинияр хьана.
Хабар квекай? Тарарин жергейрин араяр къарагъарун патал бригадир Абусардара (тIварар дегишарнава) багъдиз куьтенар галай трактор рекье туна.
Са кьве йикъалай багъдиз фейила, бригадирдиз тарарал са пIинини аламачиз акуна.
— Я Селим, и тарарал алай пIинияр гьикI хьана? — суалдиз зарафатдин тегьерда “За вуч лугьун, чан чIехиди, нефсинивай давам гуз хьанач, куьтен — чилиз, черешни — сивиз” жаваб гана тракторист Селима.
Куьпчи
За гьеле мектебда кIелзавай йисара чи хуьруьз (ЦIийи Къурушдал) мукьвал-мукьвал Дербентдай куьпчи — кьакьан буйдин, вичик яргъи чуру квай са яшлу чувуд къведай. Халис тIвар Мардахай тиртIани, адаз къурушвийри гьа чпин саягъда Мердеха лугьудай. Мердехадин кар-кеспини, Къурушдал къвез, сун гъалар кядай рангар маса гун тир.
Гзаф йисара ишлемишуникди иски хьанвай гьебейрай жуьреба-жуьре рангар акъудиз (гьар са ранг кьилдин чарарин пакетра жедай), муьштерийриз къалурдай кьван Мердехадин гъилер ва чуруни кваз рангарай ктад хьана жедай. Ам гьакI вердиш хьанвай.
Рангар гвай Мердехадин муьштериярни асул гьисабдай дишегьлияр тир. ТIебии карни я: рангунин рухвар, гамар, гуьлуьтар, элжекар хрунни дишегьлийрин пеше я эхир.
Масабурукай рахадач, чи магьледа Мердехадивай гъалар вегьедай рангар гзафни-гзаф ва саки гьар сеферда маса къачудайди чпин хизанда сун шейэр храдай са шумуд кас авай Ханпери баде тир (вичиз рагьметрай).
Мердехади адаз, вичиз регьят тирвал, куьрелди Ханпу лугьудай ва гьа икI эверни ийидай:
— Я Ханпу, савда-мавда авачни? И сеферда за лап хъсан рангар гъанва.
Са гьихьтин ятIани себеб аваз, Ханпери бадеди рангар къачун тавурла, савдагар Мердеха пашман жедай ва гьайиф чIугуналди лугьудай: “Я Ханпу, вунани къачун тавурла, гила за вучда? Зи алвер чIур хьана хьи, я эхир хийир хьайидан руш!”
Инал лагьана кIанда хьи, чувуд Мердехадиз лезги чIални хъсандиз чидай ва, чи хуьруьз атайла, ам гьамиша лезги чIалалди рахадай.
Рангарин алвер авунихъ галаз санал Мердехади хуьруьнвийривай Николаян девирдин куьгьне ракьун пуларни маса къачудай.
Гила и ихтилатар анихъ амукьрай. Са гьихьтин ятIани себеб аваз, чи къуншидал алай Мислиматан (тIвар дегишарнава) пуд йиса авай хтул гададин сивяй гьамиша гъер авахьдай. Са ни ятIани адаз, эгер аял чувуддин кIула акьадарайтIа, адан сивяй гъер физ амукьдач лагьанвай.
“Ам са акьван четин кар туш хьи”, — фикирна Мислимат халади. — Чувуд чи хуьруьз къвезвачни мегер!”
Фикир кьилизни акъудна. Нубатдин сеферда Къурушдал атана, Мердеха чи куьчедай фидайла, Мислимат халадин чIехи хтул Селмиди, кьулухъай явашдиз фена, гъвечIи стха Мердехадин кIулал эцигна ва, ават тавурай лагьана, ам кьве гъиливдини кIевиз кьуна.
Бейхабар яз кичIени хьайи Мердеха садлагьана къудгъунна, “эле-эле” лугьуз, кьулухъ килигна… Вичин “буржи” тамамарай Селмидини аял тадиз чувуддин кIулай вахчуна.
Вичикай ягьанат авурди хьиз хьайи Мердехади рушан диде-бубадиз шикаятна. Абуруни рушаз гьараяр гудай амаларна, Мердехадивай багъишламишун тIалабна ва ам вижеваз къунагъламишни авуна.
Мердехадин кIула акьардайдалай кьулухъ аялдин сивяй гъер хтаначир. Низ чида, белки, гьадазни кичIе хьайивиляй тир жеди…
«Лезги газетдин» 2019-йисан 31-нумрадай
________________________________________________________
Мубаракрай!
Сулейман-Стальский райондин 90 йисан юбилейдиз
Гомеран тIвар алай район,
Югъ-къандавай абад я вун!
Ви суварик шад я къе чун,
Ваз юбилей мубаракрай!
Гьар чкада тариф авай,
Гьам чилерал, гьамни цава,
Ви тамарин михьи гьава,
Ваз юбилей мубаракрай!
Артух жезва багъларин сан,
Битмишзавай бегьер кьакьан.
Лезгистандин рикI тир макан!
Ваз юбилей мубаракрай!
“Рычал — ядни” я ви девлет,
Дуьнья тирвал авай шуьгьрет.
Чи суфрайрин дамах, шербет,
Ваз юбилей мубаракрай!
Сулейманан булах — чешме,
Ви шаирар я чаз чешне,
Кхьизвай чIал квачир рехне,
Ваз юбилей мубаракрай!
Кьилевайди хва я кьегьал,
Чизвай халкьдин гьални агьвал,
Бахшнава за гьадазни чIал,
Ваз юбилей мубаракрай!
Баркаллу тир вири уьмуьр,
Вун хьтинбур ава тек-бир.
Вилик квайди мад шад девир,
Ваз юбилей мубаракрай!
Галатун гаф течиз ерли,
Къуллугъзавай хайи чилиз.
Райондин эл — жегьил, эгьли,
Квез юбилей мубаракрай!
«Лезги газетдин» 2019-йисан 33-нумрадай
____________________________________________________________________
Даяхни я, дамахни
Шихмурад Шихмурадоваз
Мубаракрай лишанлу йис,
Заз хатурлу кIани дуст!
Ви лампади такьурай гьис,
Инсан я вун къени, дуст.
Яшайишда акур а ваз
Четинвилер алудна.
Баркалладин таж кьилеллаз,
На кьудкъад йис акъудна.
Элдин гьуьрмет къазанмишун —
Гьам тушни бес бахтлувал.
ГьакI хьана, дуст, гьакI тирдал вун
Ни гъида, лагь, шаклувал?!
Маналу я ви гьар са гаф,
Ви кхьинар — къашар ви.
Чан сагълам яз, мадни гзаф
Артух хьурай яшар ви.
Наримана лугьузва икI,
Ви тIвар кьуна, Шихмурад.
Бегьерлу тир илгьамдин ник —
Газетдин Шагь ва Мурад!
«Лезги газетдин» 2019-йисан 48-нумрадай
_________________________________________________________
“Надо же дать!”
Хуьряй шегьердин милициядин идарада кIвалахзавай вичин чирхчир Муьршуьдан патав Абид атана. Хваш-беш авурдалай кьулухъ Муьршуьда Абидаз:
— Гила лагь кван, дуст кас, ви дерди-бала, вун и чIимел юкъуз атунин метлеб вуч ятIа.
— Зи гада армиядай хтанва, ада къенепатан кьушунра къуллугънавайди я. Вазни чизвайвал, хуьре са акьван кIвалахарни амач. Гада милицияда къуллугъуник кутуна кIанда, — лагьана вичин дерди-бала Абида.
— Башуьсте, хуьруьнви, фида зун чIехидан патав.
Фена. Гадади гьазурна кIани чарарин сиягьни гваз хтана, Муьршуьда Абид шадарна.
Вири гьазурна касди. Милицияда кIвалахун патал гададин сагъламвал ахтармишай нетижаярни хъсанбур хьана. Са юкъуз вичин гадани галаз Абид гена шегьердиз атана.
Муьршуьда адаз:
— Алад чIехидан патав, адаз чизва.
Хъсан буй-бухахни авай гададиз килигна: — Хорошо, надо же ждать (начальник маса миллет тир), — умудлу авуна милициядин кьилевайда Абид.
…Гила хабар квекай гун?
Абидни гада кардин диб чириз мукьвал-мукьвал шегьердиз къвез хьана… Милициядин начальникди гьар сеферда абуруз “Я же вам сказал: надо же ждать”, лугьуз жаваб гузва.
Эхирни хъфена Абид генани вичин хуьруьнвидин патав:
— Бес, чан хуьруьнви, чIехида гьар сеферда, “надо же ждать” лугьуз, кIвалах туькIуьрзавач.
— Я залумдин хва залум, вун гъавурда акьазвач. Ада ваз “надо ждать ваъ, надо же дать”, яни гана кIанзава лугьузвайди я. Ришветдин кьадарни къалурна чарчел…
«Лезги газетдин» 2019-йисан 50-нумрадай
________________________________________________
Жуван “Лезги газет” аваз
Гьам чIехиди, гьамни гъвечIид,
Михьиз хуьзвай лезги чIал чи,
Лугьузва вахъ элкъуьрна чин,
Жен чун мадни савадлу яз,
Жуван “Лезги газет” аваз.
КIантIа кIвале, кIантIа кимел,
Багьа затI хьиз кьуна гъиле,
КIелиз анай гьар са жуьмле,
Мецел ширин шуьрбет алаз,
Жуван “Лезги газет” аваз.
Тирвиляй чи дамах, абур,
Хуьн чна ам, ша, такабур,
ТIимил тийин кхьизвайбур,
Гьа икI лугьун сада-садаз,
Жуван “Лезги газет” аваз.
Гурлу хьана илгьамдин дем,
Вине кьуна чарни къелем,
Ийиз жуван буржи бегьем,
Зани зи гаф лугьузва ваз,
Вун — чи “Лезги газет” аваз!
«Лезги газетдин» 2020-йисан 2-нумрадай
_________________________________________________________
* * *
Муьрхъуь кьунвай шуьшкадин кьатI хкатайла чиликай,
Заз акI хьана вагьши душман катай хьиз зи виликай.
Чи бубайри, ягъунар кьаз, Берлиндиз кьван чукурай,
Вичин къанлу пар эхцигна, Гитлеран юкь какурай.
* * *
Гатлер лугьур фендигар кицIин цIай къурай кьилел.
Имидин пилотка са ядигар хьиз хуьзва за кIвале,
Дегишна дуьнья, ими амач… Гила женнет — эгьли я.
Зун ава лап багьа пилоткадал даим дамахиз.
АкI я ам заз, чи чIехи Ватан патал ими фейи
Рекьерин, женгерин игитвилин, гъалибвилин, Яру пайдах хьиз.
* * *
Гьикьван къвез физ хьайитIан вядеяр, хизандин къул хуьзвайди чи диде я.
* * *
РикI гваз цайи къелемдикай тар жеда. Амма бегьер тагайтIа, рикI тIар жеда.
* * *
Инсан, намусдал гьалтайла, кесиб тахьурай.
* * *
Яшлубуруз гьуьрмет ая — вазни гьа югъ
къведайди я.
* * *
Алатай вахтарихъ шехьуналди абур элкъвена хкведач.
* * *
Кьаркьулувар хьтин инсанарни ава,
Юкъуз ахвар ийиз, йифиз “къекъведай”.
* * *
ХарапIадал байкъуш ацукьда,
аваданлухдал — лиф…
* * *
Цурун къажгъан жеда пехир,
Пехилвилихъни авайди я эхир.
* * *
Вилик хьайитIани азиятрин дагъ,
Гьамни муьтIуьгъардай авайди я къуччагъ!
* * *
ВацIуз, къубудиз муьгъ ярашугъ я!
Хуьруьн куьчейриз чиргъ ярашугъ я!
* * *
Гатуз — серинвал, акьулдиз — деринвал.
* * *
Зулуз геж чуьллер марфари кьежирда, бахтсуздан вилер — накъвари.
* * *
Къуьнер гьяркьуь я, буйдизни — кьакьан.
Къуьнераллайди кьил туш — я ичIи буран…
«Лезги газетдин» 2020-йисан 4-нумрадай
_____________________________________________________________
Квез аферин, духтурар!
Пак бедендал лацу халат алайбур,
Йиферизни ахвар тийиз амайбур,
Сагъламвилин къаравулда авайбур,
Гьа и жуьре даим уях духтурар!
Гьикl тийин квелди дамах, духтурар!
Къе дуьнядиз атанвайла четин гьал,
Пис тlугъвалди артухнавай рикlин тlал,
Куь зегьметар тушни халис игитвал,
Гьар макъамда элдиз герек духтурар,
Гьалал хьуй квез дидедин нек, духтурар!
Хайи чилел жергедин са инсан яз,
Лезги хуьрни, лезги шегьер ватан яз,
Нариманаз гьа куьн гьа вич хьиз масан я,
Гъилер къизил — акьул дерин духтурар,
Квез аферин, виш аферин, духтурар!
Шак алач, чун гъалиб жеда тlегъуьндал,
Мад садрани таххьун патал гуьгъуьнлай
Адаз чна лап дерин сур гьазурда,
Куь рикlерин къастни галаз духтурар,
Куьн гьамиша постуналлаз духтурар!
«Лезги газетдин» 2020-йисан 18-нумрадай
_____________________________________________________
Ватан хвейибур
“Чи кар гьахълуди я. Чун гъалиб жеда!” И.В. Сталин
Пакдиз хвена Совет уьлкве
Бубайри чи дамах тир!
Рейхстагдал гана лепе
Гъалибвилин пайдахди!
Пайдах я ам, чи аскерри
Мягькем кьуна гъилера,
Женгерилай — женгералди
“Виликди!” луз эверай!
А женгерин кьиляй-кьилди,
Нурлу тарих рикIеваз,
Тикрарзава мад чи элди,
Сес хкажна вижеваз:
— Къе “ахварай” хьанвай айих
Чир хьурай там-даим чпиз:
Гьич садрани а пак тарих
Жедайди туш дегишиз!
ЧIехи буба
Гьар сефер хьайила мукьвал
Гъалибвилин пак сувар,
Бул шабагьар гьалдда хурал
ЧIехи буба Асвара:
Гьахълу кардихъ инанмиш яз,
Хуьз дуьзвални адалат,
Жуьрэтдалди къазанмишай
Орденарни, медалар.
Дустар кьуна урус, гуржи…
Ватан патал женгера,
ЧIехи бубад, намуслу чи,
Къачуз са-сад сенгерар!
Гуьллейрин хар къурайди я,
Кьаз фашистрин уьгьтедай,
Ягъун кьаз чукурайди я
Шумудни са уьлкведай!
Вад ордендин хьана сагьиб,
Берлиндиз кьван фейила,
Гитлер лугьур а байкъуш — тIиб
Лап гурбагур хьайила.
Медаларни, дуьм-дуьз цIусад,
Лугьузвач гьакI гайид я,
А шабагьарни гьарма сад
Игитвилин шагьид я!
…Ингье мадни чIехи буба,
Майдин ачух сегьерда,
Къурмишнавай сувар зурба,
Майдандалла шегьердин.
Кьабул ийиз бул тебрикар
Къенин хушбахт несилдин,
РикIел хкиз пак, гьахълу кар
Аквазва ам жегьил хьиз.
Дагъвидиз хас хесетар хуьз,
ТарифзавачтIани вичин,
АкI жезва чаз, Шарвили хьиз,
ЧIехи буба — гъалибчи!
Зи имияр
(Ватандин ЧIехи дяведа игитвилелди телеф хьайи къурушвийрин руьгьериз)
Душмандиз ягъунар кьаз,
Экъичдайла ивияр,
Чеб пудни масан тир заз,
Зи играми имияр:
Велибегни, Ягьябег,
Къад йисавай Мусабег,
Лагьана: “Чун фад хкведа —
Гъалибвал гваз хкведа!”
Темен гана дидедиз,
Фенай пудни дяведиз.
Ягъунар кьаз жедай эсер
А къанлуйриз зулумкар,
Ништа, гьикьван цIун версер
Имийрини кIурукна!
Къалур ийиз гуж, гьунар,
Къачуз душманд сенгерар,
Къурбандарна чпин чанар
Кьве имиди женгера.
А имияр, масан заз,
Гьамиша зи рикIева.
АкI я, сагъ яз, кIубан яз,
Хуьруьз хкведай рекьева.
«Лезги газетдин» 2020-йисан 19-нумрадай
______________________________________________________________________________________
28-май — сергьятчидин югъ я
Застава
(РикIел хкун)
И шиир за жуваз ва виликан
сергьятчи, вафалу кас, зи рикIинни къелемдин дустни, стхани тир
Мердали Жалиловаз бахшзава.
Ада Арваздал, за Араздал къуллугъна.
I
Тепедаллай чи застава —
Сергьятчийрин хайи кIвал.
Аскервиле къуллугъдайла,
Зазни масан хьайи кIвал!
Ви варарай экъечIиз зун,
Фенай гьикьван нарядриз!
Мурад яз вун секин акун,
Вири Ватан абаддиз.
Араз вацIуз килигдайла,
АкI жедай заз Самур хьиз.
Памбаг живев гекъигдайла,
Хайи дагълар акур хьиз.
Ви гьаятда цанай за бул
Ал рангунин михекар.
Лезги чил хьиз, ийиз кьабул,
Мугъан чуьлни вине кьаз.
Куьз лагьайтIа, са вацIар тир,
Самур вацIни Аразни.
Хуьзвай зани саламатдиз
Са Гимндин аваздик…
II
Пай-пай хьана чIехи уьлкве,
Дегиш хьана хесетар.
Аламани, дуст, ви рикIел
Чна хвейи сергьятар?
Суалдиз за гуда жаваб:
Аламайди чизва заз,
Тесниф авур вацIал Мургаб,
Шиир рикIел хуьзва на.
Чир хьухь, къе зани кхьизва чIал,
Илигна са аваздал.
РикIел хкиз мукьвал-мукьвал
Хвейи сергьят Араздал.
Умудрикай эцигиз кIвал,
Чизвач чаз, дуст, регьятвал.
Сифте цIарцIел хутахиз кIанз
Чна хвейи сергьятар…
* * *
Къе сувар я, чунни шерик,
РикIериз шад таъсир, стха,
Кьабул ая на зи тебрик,
Зи сергьятчи шаир стха!
«Лезги газетдин» 2020-йисан 22-нумрадай
___________________________________________________________________
Хъуртар
Хъуртар хьанва къе гьар сана,
Гадариз бул зибилар,
Къадирсузрин им я “гьунар”,
Тийиз кьадар тIимилар.
Садбур анрал тухуз ава
Ризкьини — пак берекат.
Чизвач кьилел къведайд завал,
Акваз ихьтин гьерекат.
Авайбуру “кьакьан къавар”,
Пи акъатна вилериз,
Чиркин ятар ахъайзава
ВацIаризни вирериз.
Гьуьлуьзни кваз гуз ава “пай” —
— Нафтни цурун пехирар,
Тамаризни язава цIай,
Тергиз тарар, ничхирар.
Гьа икI ава, рикIелай физ,
Ерияр — чи дамах тир.
ТIебиатдиз гьуьрмет тийиз,
Ганвай чаз Сад Аллагьди.
Гьавиляй и пис гьал акваз,
Шад гуьгьуьлар сериндай,
Эркин рикIик къалабулух кваз,
Лугьузва за виридаз:
— Ша, инсанар, михьивал хуьн
Чна хайи юрдарин!
Минет я квез, элкъуьр тийин
Чи пак чилер хъуртариз!…
«Лезги газетдин» 2020-йисан 24-нумрадай
_____________________________________
Чилел аламукьрай
Жувни гьахьтинбурун жергедай яз, къурушвийрин арада зарафатчиярни гзаф ава. Рагьметлу Агьмедриза муаллим и барадай лап тафаватлу кас тир.
Йикъарикай са юкъуз ам къуншидаллай куьчедай тIуз колхоздин гараж галайвал физвай.
— Сабагь хийир (къурушрин чIалан нугъат), — лагьана ада, мукьув агакьайла, чпин кIвалин вилик квай кIарасдин куьсруьдал ацукьна, пакаман рагъ кьабулзавай Мафизат (тIвар дегишарнава) бадедиз. — Кефияр, сагъламвал гьикI я ви?
— Агъбат хийир, чан Агьмедриза дидедин, сагъламвал писзавач. Амма хцикай рикI динж туш.
— Вучиз? — (вичизни кардин диб чизвайтIани) хабар кьуна Мафизат бадедивай зарафатчиди.
— За ваз вуч лугьун, чан хва, ада датIана ички хъвазва, хейлин вахт я, кеспидални фин тийиз. ВучдатIани чидач.
— Вун архайин хьухь, баде. Заз чида, адаз вучдатIа.
— Лагь ман, чан хва.
— Ваз и кIвалин вилик квай ракьун турба аквазвани?
— Аквазва, Аллагьди хвейиди.
— Сварщик Мурсалаз (тIвар масад я) эверна, и турбадикай са кьве юкI кьван атIуз тада адав.
— Ахпа?
— Ахпа, лап пиян тирла, а вун инжиклу ийизвай хва и турбада твада.
— Ам анай хкведани?
— Ваъ.
— АкI ятIа, зун ви меслятдал рази туш, чан Агьмедриза дидедин. ХъвазватIани, гада зи патав гумукьрай.
— Зидини зарафат я, Мафизат баде. Къуй гьа ваз кIандайвал хьурай, — лагьана, вичин рехъ давамарна Агьмедризади.
30 манат — столдал
Зи рикIел лап гьа къе хьиз алама: чи хуьруьн юкьван куьчеда эцигнавай туьквенрин арада кIарасдин гъвечIи будкани авай. Хуьр дуьзендиз куьч хьанвай сифте йисар тир. Хасавюртдин заводдай чIехи челеграваз хкиз, чи са хуьруьнвиди будкадай спирт квачир чехир маса гузвай.
Са сеферда ихьтин дуьшуьш хьана. Чехир маса гузвайда резиндин шуькIуь шлангдин са кьил челегда, муькуь кьилни вичин сиве туна, фитIиниз, ахъайзавайтIани, челегдай чехир къвезвачир. Яшлу кас, белки, галат хьанвайтIа. Килигна ам чехир маса къачуз жергеда авай ксариз ва анай вичин мирес Муьршуьдаз (тIвар масад я) эверна. И къапар чехирдай ацIура лагьана, вич, пIапIрус чIугваз, кIанчIунал ацукьна. Вилер лагьайтIа, датIана Муьршуьдал алай.
Кардин яцI анал ала хьи, чехирдал вичин рикIни гзаф алай Муьршуьда, са къатда фитIинзавайтIани, чехир къапариз къвезвачир. Са шумуд декьикьа арадай фейила, эхирни будкачидивай давамариз хьанач ва ада хъел кваз лагьана:
— Къанни цIуд манат (а вахтарин пул) столдал эхциг, гьарамзада!
— Вучиз? — хабар кьуна, сивяй шланг ахъайна, Муьршуьда?
— За гьисабна: шлангдин кьил сиве авайла, ви туьтуьнин хат, къанни цIуд сеферда винел физ, агъуз хтана. ГьакI хьайила, вуна, гьар фитIиндайла, гьич тахьайтIа, са манатдин чехир хъванва…
Тапрукь
Къурушринни къуншидал алай Ботаюрт хуьруьн мулкарин сергьятдал, къубудин къерех тирвал гьа хуьруьн колхоздин чуьхверрин багъ экIя хьанвай. Анин къаравулни Свишгерей лугьудай къумукьви тир.
Тек балкIан галай гъвечIи арабада аваз, иллаки гатун вахтунда, вичин кьилни гачалди тир Свишгерей, чи хуьруьн буфетдай пиво хъваз, мукьвал-мукьвал Къурушдал къвез жедай. Хуьре адаз таниш-билишарни гзаф хьанвай.
Дилавар мез авай Свишгерея гьар гьалтайдаз, пирхеди в сад, груш везьми(гьада лугьудайвал тунва) лугьуз, теклифдай.
Амма гьар фейиди ада, севедни издес неченник, зафтра пирхеди лугьуз, ичIиз рахкурдай. Гьавиляй къурушвийрини адал Тапрукь Герей тIвар эцигна…
Лапагар туш кьван…
Чаз, мектебра кIелнавайбуруз, малум кар я: тарсарай виридаз сад хьтин къиметар жедайди туш. Садбуруз — вадар, масадбуруз — кьудар, пудар, писдаказ кIелзавай темпелриз — кьведарни жеда.
Хуьруьн мектебда чи классда авай Магьсуда (тIвар дегишарнава), вич зигьинлуди тиртIани, темпел тирвиляй, предметрин чIехи паюнай сад-зур кьуд, амайбурай вири пудар къачузвай.
Гьелбетда, ихьтин гьалдал я муаллимри, я Магьсудан бубадини разивалзавачир. Амма бубади гьамиша муаллимрин ваъ, вичин темпел хцин тереф хуьзвай. Муаллимрилай наразивализ, бес куьне зи аялдиз дуьз къиметар гузвач лугьуз.
Вахтар къвез алатзавай. Эхирни диде-бубайрин собранидал бубади муаллимриз икI лагьанай: “Я хизанар сагъ хьайибур, вуч жеда, куьне зи хцизни вадар, кьудар эцигайтIа? Абур колхоздин суьруьда авай лапагар туш хьи, кими хьана, куь кIвачерихъ ахгалтдайвал”..
Собрание физвай классда хъуьруьнрин ван гьатнай.
«ЛГ»-дин 2020-йисан 35-нумрадай.
__________________________________________________________________________________________________________
Са ватан — са чил…
Чи лезги чил, чи дуьзгуьн чил —
Чи элдин пак ерияр,
Женнет хьтин кьиляй-кьилиз
Чун патал вун вири я!
Ви багъларин бегьерар бул
Дуьнья тирвал адлу я!
Ични чуьхвер, ципицIдин кул,
Пагь, вуч ширин, дадлу я!
Кьулан вацIни Самурдин там
КIанибур гьар гуьгьуьлдиз,
Саламат хуьз къачузва кам
Яшлудани жегьилди.
Къадим Дербент, Худат, КцIар
Са ватан яз, са чил яз,
Даим садиз кхьизвай цIар,
Зунни ви хва, векил я.
…Ви наз-нямет дадмишзава,
Амач маса герек затI.
Уьмуьрлух зун саймишзавай
Вакай жезва куьмек заз!
Лезгистанда мехъер ава
Лезгистанда мехъер ава —
Гьар юкъуз са шумуд мехъер!
Шад пIузаррал шекер алаз,
Кьуьлиз ава рушар — къветер!
Гадаярни — кьегьалар чи,
Гур мехъерин майдандава,
Жуьрэтлувал авай чпихъ,
Гагь чилел, гагь кьуьлиз цава.
Гьакъикъатдин лезги жуьре,
Зарбуник ква далдам, зуьрне,
Элдин адет ийиз давам,
Ягъиз ава лезги макьам.
Алай чпел гуьрчег либас,
Залдиз къвезва чи чамни свас,
Рехъ безек я цуькверивди
Шам — чирагърин экверивди!
Мехъер мадни нурлу хьана.
Майданда кьуьл гурлу хьана!
Ахмиш жезва тебрикрин юргъ,
Мубаракиз лишанлу югъ.
…Лезгистанда мехъер я къе,
Къуба пата, Куьре пата.
Сад хъувуна рекьер, муькъвер,
Тебрик ийиз гьереката!
* * *
Чи бахт, кьисмет гъилева чи,
Тикрарда мад, инсанар.
Чиз амачтIа, чир хьухь квез, чир,
Ахъай тийин нукьсанар.
Сада-садаз ийин гьуьрмет,
Хас тирвал гьар лезгидиз.
Пис крариз тагун муьгьлет,
Хуш къведайвал Реббидиз.
Кьаз алахъмир “цавай гъетер”
(Аватрай луз сафуниз).
Ийидайла веревирдер,
Къимет гун гьар гафуниз.
Ша чун вири яшамиш жен,
Фикирар сад хъувуна,
Гьич садрани чIуриз тежен
Инсанвилин къанунар.
* * *
Йиф акъатна — гатфарин йиф,
Цавуз яна йикъан лаз.
Дередани амач мад циф,
Рагъ алукьна масан чаз.
АкI я ада лугьузвай хьиз,
Зун квез даим атанва.
Куь гьар са югъ нурламишиз,
Шад къайгъуйрив ацIанвай.
* * *
ЦIи мад гатфар фад атана,
Къубадизни Куьредиз.
Паласада никIин цана
Гелни амач живедин.
ТIуларалла гъвергъверрин гам,
Къайи хьанва къарасу,
Чагъиндава Самурдин там —
Лезги чилин ярашугъ!
Ангье вирин къерех тирвал
ЭкъечIнавай къамишни,
Акур вичиз хъуьтIуьн дерт-гьал,
Булдиз незва гамишди.
Мецераллай ширин аваз
Билбилризни хабар я,
Гьабуруни лугьузва чаз
Атанвайди гатфар я!
Артух хьанвай вацIун селни
(Акван тийиз нукьсан яз)
Кьабулзава гена элди
ЦIийи гатфар масан яз.
Яран сувар къурмишнава
Шегьеррани хуьрера,
Ширинлухар дадмишзава,
Сада-садаз эвериз.
Лугьуз ава цаваризни:
Марфар гзаф къурай чаз.
ЦIи атанвай гатфарини
Берекатар гъурай чаз!
Лезги чил
Авуналди хуш веревирд, фикир саф,
Мад сеферда лугьузва за рикIин гаф:
Арандин чуьл, дагъдин хуьруьн мезре, чIаф
Кьуьд, гад тирвал ачухардай чи гуьгьуьл
Цуькверин багъ-гуьлуьстан я Лезги чил!
ГьикI рахадач Миграгъ, Гияр хуьрерикай
Патарив пак зияратар, пIирер гвай!
Вичив шумуд заманайрин сирер гвай,
Ахтармишиз такъатзавай къени кьил,
Гьа ихьтин юрд, кIвал, макан я Лезги чил!
Сиягьатиз фейилани бул сеферриз,
Гьи уьлкведин кьабулайтIан шегьерри
Хъша лугьуз чIухгвадай чун вичелди,
Дидед вичин веледрин хьиз кьаз чи гъил,
Чи руьгь, жигер, ширин чан я Лезги чил!
КIанда чаз ам жуван хайи диде хьиз,
Гьамишанда хуьда вилин нине хьиз!
Умуд кутаз гена абад вядедик,
Кам къачузвай пагьливан я Лезги чил!
ТIварни вичин Лезгистан я Лезги чил!
* * *
Ша чун хъфин гена, азиз дуст,
Сиягьатиз дагълариз.
Анра михьи нефес къачуз,
Гьар са югъ са сувариз!
Самур вацIун дередавай
Хуьрерални чIугван кьил,
Хам яйлахра бередавай,
Суьруьйрал элкъуьрин вил.
Килигин чун цавун аршда
Лув гуз авай лекьериз,
Булахризни, гьа са къатда
Авахьзавай векьерай.
Чи Мекка тир Эренлардал
Ийин чна зиярат.
Кьил аршдавай Шалбуз дагъдал
ГьикI тийин, лагь, сиягьат!
…Гьа икI, Лезги уьлкве михьиз
Къекъвен гьар са ужахда,
Чи дагълари, дидейри хьиз,
Даим кьунвай къужахда!
* * *
Хайи хуьруь герен-герен
ЧIугвазва зун вичелди,
Перт вилери гузва темен
Чун кьвед къекъвей куьчейриз,
Ал михекар кIватIин са-сад,
Теменар гуз танариз.
Гьар атайла Къурушдал гад,
Храдай ваз камари.
Абур тир чи бахтлу гатар —
Чун жегьил тир береяр, —
Гьамишанда кьаз са ви тIвар,
Вазни масан хуьре, яр.
Азеридин руш тиртIани,
Кьабулнай на лезгивал.
Жуван чIал хьиз, хушдиз, кIаниз
Чирнай михьиз лезги чIал.
Шумуд йисуз чирна илим,
Зегьмет чIугваз къулайдиз,
Жуван рикIин гана на чим,
Къурушвийрин балайриз.
…Вун галачиз хуьрева зун,
Гатуз аваз рикIе мекь.
Вуч таквадай кIевева вун,
Яргъал хьана фейи рехъ?..
ЯтIан(и) хуьруь герен-герен
ЧIугвазва зун вичелди,
Перт вилери гузва темен
Чун кьвед къекъвей куьчейриз…
* * *
Кьуьд акъатна, чилел мад са
Атана гатфар.
Цуькверикай дуьзмишна за
КIани яр, ви тIвар.
* * *
Ван къачунва Кьулан вацIу
Мартдин вацран эхирдин.
Самурдин там ава ацIуз
Беневшайрин атирдив.
ВацIун гьарай
Самур физва ацIуз-ацIуз,
Хьурай лугьуз никIиз яд.
Са чкадай кьацIуз-кьацIуз,
Масанай лап михьи яз.
Бязибуру баркаван циз
Ахъайзава чиркинар.
Адет хьана и кар чпиз,
Гьатта ийиз хъуьруьнар.
Амма чизвач ахьтинбуруз
ВацIални чан алайди.
Инсанар, зун пак хуьх лугьуз,
Лепейра ван авайди:
Чиркинвилер эхиз тежез,
Эхир зунни кьурайтIа,
Чир хьухь, суьрсет хгудач квез
Маса вацIу — чарада.
* * *
Чи мублагь тир Лезги чилел
Мад са гатфар атана.
Чун чпихъди хьанвай цIигел,
Чубарукар хтана.
Зун мурадрал тазвач ялгъуз
Кьабулиз хуш сегьерар,
Гена абад хьурай лугьуз
Лезги хуьрер, шегьерар.
* * *
Йифен перде алатна мад цавалай,
Анин са пад яру хьана чехир хьиз.
За сегьердиз вун хвашкелди лагьана,
ЦIийи йикъаз бахш авуна шиир зи.
* * *
Ичин багъда ама ичер —
Лап геждалди хара-хара.
Хъуьруьн ятIа лугьуз чпел,
АкI я шехьиз ава тарар:
Чебни я лап сечме ичер,
Гьар акурди дадмишдайвал.
Багъманчиди, чинаваз хъвер,
Зегьмет чIугваз битмишнавай.
Ама анжах ам мад сефер,
Къе дертлу яз, накь шад тир чин,
Ичер — вичин гъилин бегьер
ГьиниздатIа ава течиз.
…Багъманчини, багъни адан
Акваз гьа икI гъарикI хьана,
Бул суалриз гана майдан,
Зун абуруз шерик хьана.
Хабар кьуна за жувавай:
Ичерихъ куьз къимет амач?
Лезгистанда тIвар — ад авай,
Багъманчидиз гьуьрметзамач?
Бакудиз фидай рекье
Къачмаздилай алатайла, акуна заз бубуйрин чуьл,
Девечидив агакьайла,пашман хьана зи шад гуьгьуьл.
Ал бубуяр рахана зав: вучиз тунва къе чун сефил?
Вучиз вуна икI рикIелай алуднава ви хайи чил?
Цава чими рагъ авайтIан, ви гьал вучиз серинди я?
Са пай анихъ, са пай инихъ, юкьвай фенвай вацI нинди я?
Лугьуз нани, гьа чна хьиз, белки, даим фикирзава?
Кьве пай хьанвай чилни, халкьни сад хъхьун мад шиирдаваз
Ая лугьуз а югъ мукьва Сад Аллагьдиз зикирзава…
* * *
Шагьабудин Шабатоваз
И пис тIугъвал алатда, дуст,
Гьа хьайивал алатда.
Къе кьилди яз хьанватIан суст,
Пака чун мад ахгатда.
Гьа ви жуьре хъуьреда вун,
Заз шад чидай Шабатов,
Къуьн-къуьневаз къекъведа чун,
Дербентдани Макьа, дуст.
Хъсан вахтар хкиз рикIел,
Суьгьбетариз миже квай,
Шиирарни ийида кIел,
Теснифнавай вижеваз!
Алатдайди пашманвал и
Яргъай гъайи тIугъвалди,
Зи шаир дуст, аманеви,
Хабар це гьар магьалдиз.
Эхь, хабар це жедайвал ван
Къубадизни Куьредиз,
Шадвилериз гегьенш майдан
Хъжеда, лагь, хъжеда!
* * *
Варз кьуна, адан са пай
КIевна чIулав пердеди,
Ахварал физ хьанач завай.
Йифен и геж вядеда.
Зикирна за: — Я Сад Аллагь —
Я Рабби, чи кьилеллай,
Чил экуьнихъ тамир панагь,
Варз кьунни ви гъилева.
…Цав ишигълу хъхьана мад,
МичI хъфена атайвал.
Ахкурла зун, хъхьана шад,
Чин ахъа тир ацIай варз.
* * *
Я чархи Фелек —
Я Сад Аллагь,
Вавай икI тIалабун
ЯтIани гунагь:
Ирид цаварал тухумир зи руьгь.
Я Сад Аллагь,
Я чархи Фелек,
Зун гьеле зи элдиз
Ама жеди герек.
Гьеле талгьанвай фикир ама захъ.
Бедендикай хьайитIани руьхъ,
Хайи чилел тур вуна зи руьгь…
* * *
Дуьньяда мад артух хьанва гъулгъула,
Серт хабарри мажал гузвач сакIани.
Зидвилери ахъайзава дувулар,
Мез кьежейбур рахаз ава чакайни.
Лугьузва хьи, акъудзава яракьар,
Чилер, цавар терг ийидай тахьай хьиз.
Бязибуру, и буьгьтенар япа кьаз,
ЧукIурзава абур гена кьацIайдиз.
Мягьтел я зун, акваз ахьтин фасикьар, —
Югъ-йиф талгьуз, ийизвайбур къелетар,
Яраб вучиз чизвачтIа са гьакъикъат:
Эхир кьиляй гьатдайди чеб желеда.
Заз лагьайтIа, анжах дуьзвал масан я,
Дуьзвални гьахъ кужумнава зи чанди.
Россиядин тирвиляй жув ватандаш
Гьар буьгьтендиз жаваб гузвай асантдиз.
Чарчар
Дагъдин чинай авахьзава чарчар,
Вичин гуьрчегвал къалуриз даим чаз,
Ракъинал цIарцIар гузва ци — гьамгади
ЦIразвай куьтягь тежер къалин муркIадин.
…Авахьзава чарчар чинай гъуз дагъдин,
И къешенгвал акваз, гьикьван шад я зун!
Жуван хайи чилел кIубан яз, сагъ яз,
Чарчар хьтин секинсузбурукай я зун.
* * *
Къуза пата амазма жив,
Гуьне пата гатфар я.
НуькIер ава ийиз “цIивцIив”,
Чими къакай хабар яз.
Дагъдин чиникай хкатна къван,
Аватна дар дередиз,
Нехир физва ацалтна ван,
Къацу тIулал мезредин.
Са арадлай акатна сел —
Марфадин сел гатфарин,
ЧIехи вацIуз атана хъел,
Шив хьиз гьатна кафада.
Яд атанва!
ЦIийи Къурушдал турбайраваз
Сулак вацIун яд гъайила
Зи Къурушдал — дуьзен хуьруьз
Сулак вацIун яд атанва.
АкI хьана заз, хъуьтIуьн цикIиз
Чими гатфар, гад атанва!
Цин патахъай авай кьегьят,
Гила элдиз хьанва регьят,
Гьар са кIвале хуш ихтилат,
Атирлу чай — дад атанва.
Чалишмиш жез, тежез юргъун,
Цин патахъай чIугур къайгъу.
Кьегьал ксар, квез чухсагъул,
Лугьуз шаир шад атанва!
Бейтер-бендер
* * *
КицIин йисни ава дуьньяда,
Иландин йисни,
КицIи элуькьна кьада,
Иланди — кисна.
* * *
Емишар аватрай лугьуз,
Тарциз лаш гуз алахъмир,
Чир хьухь ваз, эхир са юкъуз
Гахлукьда ам гьа вахъни.
* * *
Гьар са гатфар алукьайла,
ХъуьтIуьз къвайи жив цIрада,
ВацIара яд тамукьайтIа,
Инсандинни сив кьурада.
* * *
Накь бул къвайи живедикай,
Къе гьич са гелни амач.
Рагъ хкатна гирведикай
Заз хъуьтIуькай хъелни амач.
* * *
Беневша тIвар масан я заз
Ам цуькведин тIвар тирвиляй.
Ваз ваъ лугьун асант я заз,
Вун масадан яр тирвиляй.
* * *
Везиндални гьалтайлани
ЧIагай чIал я Лезги чIал!
Етим Эминни Сулейман
Рахай чIал я Лезги чIал!
«ЛГ»-дин 2020-йисан 41-нумрадай.
