101-уюн

И агьвалат Дербент шегьерда кьиле фена. Мумкин я, хуьре яшамиш жезвайбуруз ам са кьадар ажайибни аквада.

Зегьем югъ тир. Мороженое рикIел атана, зун туьквендиз фена.

— Заз  “Маска” мороженое це, вах, — лагьа­на за туьквенчидиз.

Зун гъил жибинда тваз агакьнач, гьакъи авай масадан гъил туьквенчидив агакьна. За гьикьван «герек туш” лагьанатIани, зи пул ише фенач. Чара хьанач, таниш тушир руша пул гайи мороженини гваз зун куьчедиз экъечIна. Гуьгъуьналлаз амни экъечIна. Ргазвай вилер зи вилера туна, ада завай хабар кьуна: “Чун яраб гьина гуьруьшмиш хьанайтIа? Куь къамат заз таниш я”. За жаваб ганач.

— Зун квехъ галаз рахазва. Вун, случайно, Алхас тушни?

— Ваъ, зун случайно Алхас туш. Им таниш хьунин куьгьне хьанвай 101– уюн я. Вуна, руш, таниш жедай са цIийи къайда жагъура,- лагьана, зун алай чкадилай юзана.

Вилер хъуьрезвай руш тадиз зи вилик акъат хъувуна:

— Огьо, вун вуч цацар алай кас я? Бес рушахъ галаз икI рафтарвал авун дуьз яни? Ихьтин къилих гваз, вуна вири рушар къурхутарда гьа.

-Яб це,- ажугълу жезва зун, амма винел акъуд тийиз алахъзава,- жуван рехъ кьуна фин тавуртIа, полициядиз куьмекдиз эверуниз мажбур жеда зун.

— Мад ваз манийвал гудач. Анжах са гуьзел мани за ваз яда.

Зи жавабни гуьзлемиш тавуна, таниш тушир и руша ширин сесиналди, гьейран жедайвал, Халил Халилован «Мерзият» мани лугьуз башламишна. Руш зи вилик кваз кьезил камаралди, лап лув гузвай тегьерда физва. За рушан буй-бухахдилай, гъили чIугун­вай суьрет хьтин бедендилай вил алудзавач. Са легьзедин вилик вичикай “бизарзавай” руша гила зун, магнитди хьиз, чIугваз­вай, ада вичи лагьайвал, лап куьгьне таниш хьиз  кьазвай. Зи чинебан фикирар кIелайда хьиз, захъ элкъвена, вил акьална, ада, са регъуьвални авачиз, башламишна:

— Вун заз хуш хьанва. Патрум хьиз ацIай жегьил гадаяр заз бегенмиш я.

— Сад лагьайди, зун тек са ваз бегенмиш туш. Кьвед лагьайди, балкIандиз хьиз заз гузвай къимет хуш туш.

Пакадин юкъуз чун мад гьалт хъувуна. Марията (ада вичин тIвар, хабарни такьунмаз, лагьанай) заз ресторандиз теклифна. Абур патал сифте “вахт авач” лагьана, ахпа разивал гана.

Ресторанда чи патав официант атана ва «куьне вуч хъвада?» лагьана хабар кьуна.

— Ваъ, ваъ, эрекь герек туш. ЖедатIа, шампанское,- разивал гана за.

Марията кьилин ишарадалди вич гъавурда акьурди къалурна.

Кьве декьикьани арадай фенач, официантди заказ кьилиз акъудна. Чна тади квачиз путулка ичIи авуна. Шампанскиди мадни ви­кIегьарнавай ва вичин гьиссер чуьнуьхиз тежезмай Марията вичин стул зи стулдив агудна, вичин ифин алай гъил зи гъилел ицигна…

— Герек туш, Марият, аксивал ийиз алахъна зун. Амма рушаз зи ван къвезмачир. Адан фад-фад къачузвай нефес захъ агакьна ва ада рикIе авайди ачухна:

— Заз хизан туькIуьриз кIанзава. Вахъ галаз. Уьмуьр субайдиз физва. Бесрай! Захъ мал-девлетни, хъсан мажибни  ава. Залай неинки аялар, гьакI вунни, кIвалах тавуна, хуьз алакьда.

Зи рикIивай эхиз хъхьанач. Чи арада хьайи кьве гуьруьшди заз ам лап мукьва ва багьа авунвай. Ихьтин гуьзел руша, вичин рикI ачухна, зи вилел гъайи шадвилин накъвар пенжекдин хилелди михьна, за Мариятавай хабар кьуна:

— Вуна закай зарафатзавани? — гаф сиве амаз, ада зи хъуькъвел помададин гел туна.

— Им  зарафатдай кар туш. За ви гаф гуьз­лемишзава. Вуна вуч лугьуда?

Адет паталди фикирардай амалар ­авуна, рушан хъукъвез жавабдин темен гун хъувуна, зунни а кардал рази тирди къалурна…

Са вацралай чун эвленмиш хьана. Гила чахъ 2 аялни ава. Мариятакай пис паб хьанач. Анжах са хесет завай адакай хкудиз жезвач: гьар мажиб къачур ва гьяд йикъара ам дустар рушарни галаз Самур вацIал балугъар кьаз физва…

ЦIийихуьр. Мегьарамдхуьруьн район

«Лезги газетдин» 2023-йисан 13-нумрадай.

_______________________________________________________________

Уьмуьрдин тарс

Зи 13 йис тир. ЦIийи телефон къачун патал за диде-бубадивай са тIимил пул чпин патайни алава хъувун тIалабнай.  Пулунин чIехи пай  за фадлай аста-аста кIватIнавай. Пулунин тIвар кьурла, бубади заз картайрал къугъун теклифна, дидедини вилералди рази хьун патал ишара авуна.

Сифте зи крар къуьл тир. Акваз-такваз зи капитални артух жезвай. Зи кефияр куьк тир. Заз бубадин  язухни къвезвай. Анжах са легьзеда чарх кьулухъ элкъвез башламишна. Аквар гьаларай, бахтуни захъ далу элкъуьрна. Картайрал къазанмишай вири пул хъфинин тIал заз авачир, эгер, пелез гьекь акъатна, зи зегьметдалди  кIватIнавай пул хъфеначиртIа. Генани за умуд кутазвай: бубади зарафат ийизва, зав пул вахкуда. «А виле цIам»,- лугьуда лезгийри: дахди, пул вичин жибинда хтуна, лагьана: «Чан хва, им за ваз гайи уьмуьрдин тарс я. Мад пулунал къугъвана заз такурай, ван тахьурай!».

Вахтуналди телефондикай за вил атIа­на, мад герек кьадар пул кIватI хъийидалди. Анжах заз гайи а тарс рикIелай  за садрани ракъурнач ва чарарал пулдихъ ва я пулсуз садрани къугъун­ хъувунач.

 Багьа телефон

Гатун зегьем югъ. Итимдин гъиле тадидаказ куьтягьна кIанзавай кIвалах авай. Магьидиз са карни ийиз кIанзавачир: адаз кагьул тир. «Магьсуд, чи Ромиказ Дербентдин фонтанриз килигиз кIанзава. Ваз анай кIандай затI-матI авани?» — амалдарвилелди хабар кьуна Магьиди гъуьлуьвай. Пелез гьекь акъатна кIвалахзавай Магьсудаз папаз жаваб гудай вахтни авачир. «Алад, пуд кьуд сятдилай кIвале жедайвал хьурай», — лагьана, а патахъ элкъуьнни тавуна, жаваб гана ада. «Идан авамвал аку, фонтанри нянрихъ тажуб же­дай экверин шикилар, суьретар къалурзава. Чун гьабуруз килигиз физвайдакай хабар авач», — кIу­фук лутувилин хъвер кваз, фикирна папа.

Са сятдилай хуьряй физвай газелда аваз  Магьи Ромикни галаз  къадим Дербентдин куьчейра къекъвезвай. ЦIай акъатнавай гьавани кваз кьан тийиз, галатун рикIелай алатна, гуьгьуьлар ачух хьанвай Магьиди туьквендай туьквендиз физ, югъ акъудна. Аламатдинбур я дишегьлияр:  цIарцIар гузвай, фабрикадин атир галамай цIийи затIар акурла, дидени буба рикIелай алатда 6-7 сят са легьзе хьиз акъатна. Магьидин рикIел хуьруьз хъфин гьич алачир.

Паб геж хьана акурла, Магьсуда Магьидиз зенг авуна: «Я паб, куьн Москвадиз фейиди тушир. Бес  мус хуьруьз хкведа?».

Багьнаяр-шагьнаяр авуна, итим са тIимил секинарна. Итимдин суалар гзаф жез акурла, Магьиди, 30 йис хьайила, итимди савкьат яз гайи, и чIавалди садални ихтибар тавур еке къимет авай «Айфон» Ромикав вугана. «Ма, чан хва, жуван дахдихъ галаз рахух. Ваз шегьерда акур аламатрикай ихтилат ая»,- лагьана, вичелай алудна.

Телефон Магьсуда папаз ам дидедиз хьайидалай кьулухъ 30 йисан юбилейдиз, еке савкьат, фурс гваз, сивик хъвер кваз, дамахдивди бахш­най: «Паб, за ваз багьа пишкеш, «навороченный» телефон къачунва. Къимет  150000  манат. Ви подругайриз ахьтин къиметдин телефон гьич ахварайни аквазвач. Абурухъ я чна шаз къачур хьтин еке экран авай  «Самсунг» телевизор, я кондиционер, я пекер чуьхуьдай машинни авач. Заз вун патал ийизвай харжар кIусни гьайиф къвезвач». И гафар лугьудайла, итимдин кIуфук хъвер квай, адавай вичин жумартвал чуьнуьхиз жезвачир. Дугъриданни, цIийи телефондин са кьадар функцияр артух тир, хъсан терефар гзаф авай. Магьидини и багьа савкьат садални ихтибарзавачир. Мукъаятвал рикIелай алатай Магьиди телефон хцин гъиле туна.

Бубани хва саки вад декьикьа рахана. Аялди гьевесдивди вичиз акур чкайрикай бубадиз шаддаказ ахъайзавай.

Ихтилат яргъал жез акурла, хъел атай Магьиди гададиз «скажи папе, что у нас все хорошо и брось трубку» лагьана. Аялдини дидедин буйругъ кьилиз акъудна: «Дах, все хорошо. Пока» лагьана, телефон тротуардин къванцел гадарна. КукIвар хьайи телефондин ванци Магьидин лап рикI атIана: «Чан хва, на зи кIвал чIурна хьи! — гьарай акъатна дишегьлидай. Бес чна дахдиз вуч жаваб гуда?».

«Лезги газетдин» 2024-йисан 4-нумрадай.

__________________________________________

Женжел фикир

Шегьеррин куьчейра супермаркетрин вилик машинар акъвазардай чкаяр бес жедач. Ихьтин месэла гьатта бязи хуьрерани арадал атанва.  Чка кьаз геж хьайи машинрин иесийри, кIеве гьатайла, жергеда авай машинриз манийвал гудайвал мад са жерге туькIуьрда. Имни къайда хьанва. Къайда чIурай водителри «дворникдин» кIаник вичин телефондин нумра алай чар тазва: герек атайла, атана, машин чкадилай алуддайвал.

ГьикI ятIани, са сеферда зун Советский хуьруьн кьилихъ галай «Лакзан» супермаркетдиз, недай затIар къачуз, фена. Зи бахтунай, са машин акъвазардай чка азад хьана. Зунни зи юлдаш, машин агална, туьквендиз фена. Чи фикир са къад декьи­кьадилай хтун тир, чак тади квай, мад дердияр, фидай чка авай.

Хтайла, акуна чаз — чи машиндиз рехъ «Тойотади» кIев­нава, машин жергедай акъуддай мумкинвал авачир. «Тойотадин» иесидини вичин телефондин номер тунвачир. Зун кIеве гьатнавай: чарасуз фена кIанзавай чка авай.

— ИкI хьайитIа, чун геж жеда, — лагьана папа. — Чи дердини кьилиз акъатдач. Са фикир ая.

Зи кьилиз, цIайлапан хьиз, са женжел фикир атана. Сифте за «Тойотадилай» номерар алудна, жуван машиндиз вегьена, ахпа таксидиз  эверна. Такси агакьдалди записка кхьена, «Тойотадин» «дворникрин» кIаник кутуна. Запискада кхьенвай: «Зун таксида аваз фена. Ви машиндин номерар хтайла вахкуда», — анжах зи телефондин номерар къалурнавачир.

Белки, фикирзава за, «Тойотадин» фурс гвай иесидиз и агьвалатдикай тарс жен. Анжах шаклу я зун…

Темпелвилиз рехъ гудач

Чна университетдин филологиядин факультетдин пуд лагьай курсуна кIелзавай. Студентриз амай вири илимарни сад хьанвай «Историческая грамматикани» университетдай акъу­дайбурун са пай и илимдай имтигьан вахкуз тахьайбур тир. Виридаз адахъай кичIедай, адай тарсар тухузвай муаллимризни рикIин чкадал авайди къван тир жеди: сакIани абур я алцурариз жедачир, я маса къачуз.

Ингье, чахъ галаз кIелзавай Керим, кичIез-регъуьз аудиториядиз гьахьна. Азим муаллим, кьил хкажна, Керимаз­ килигна. Адан гьалар чIуру тирди муаллимди гьасятда кьа­тIана, амма са келимани лагьанач, я ишарадалди къалурнач.

— Ша кван, къачу билет, — гафар Керимаз цаварилай хьиз ван хьана.

Зурзазвай гъилер са гужуналди муьтIуьгъариз, са кIва­челай муькуь кIвачел элячIиз, гьи билет къачудатIа течиз, Керим фикирлу хьана. Азим муаллимди кьил агъузна, са вуч ятIани кхьидай амалар ийизвай.

Эхирни Керима гъил яргъи авуна, билет хкажна, суалриз са вил яна. Адан рикIиз гуя чукIул сухна: билетдин суалрикай адаз гьич хабарни авачир. Муаллимдиз таквадайвал, ада маса­ билет къачуна, мад суалар жавабар тийижирбур хьана. (Керима ан­жах вад билетдиз жавабар хуралай чирнавай.) Садлагьана­ кьил хкажна, сивик луту хъвер кваз, Азим муаллимди хабар кьуна:

— Ана гьикI хьана, хванахва, герек билет гьатзавачни?

Вичиз кичIезвайди муаллимди кьатIун тавун патал, ви­кIегь жез алахъиз, Керима лагьана:

— Я муаллим, за кIелай билетра ихьтин суалар авачир эхир. Белки, куьне чаз течидай суалар кутун хъувунватIа? Югъ-йиф, ксун тавуна, имтигьандиз гьазурвилер акуна за, анжах ихьтин суалар…

Адаз килигна, Азим муаллимди кьил галтадна:

— И гъилера за ваз  хатурзава, кьвед язавач. Заз ви бубадин,­ зи дуст Гьажимирзедин, гуьгьуьлар чIуриз кIанзавач. Деканди ви стипендияни атIудач. Мад икI хъийимир, имтигьанриз итимвилелди гьазур хьухь. Чирвилер хьтин девлет авайди туш. Къве­дай сеферда икI регьятдиз  ви кар туькIуьдач. КIела, хванахва.

Пелез гьекь акъатна, чин къекъифай Керима аудиториядай экъечIиз тади авуна. РакIарихъ, гена чIалахъ тушиз, ада зачеткадиз са вил яна: ана иер «пуд» авай.

Регъуьни хьана Керимаз, и агьвалатди адав фикирни ийиз­ туна ва ада вич патал къарар кьабулна: мад темпелвилиз рехъ гудач.

Мус кIан жезва…

Секинат духтурди, адет тирвал, экуьнилай азарлуяр кьабулзавай. Нисинин фу недай вахтни алукьзавай, амма кефсузбурун кьадар тIимил жез аквадачир. Хуьр шегьер хьиз туш, поликлиникадин коридорда чпин нубатдал вил алаз акъвазнавай халуярни халаяр саки вири чидайбур я, абурун кефи хадайвал авунани жезвач, Секинатаз нисинин фу недай вахтни жагъизвач. Са къе ваъ, саки гьар юкъуз гьа икI я. Секинатаз са шумудра адан кIеви дуст Магьиди туьгьметарни авунай:

— Я кьин тавур вах, вахтунда тIуьна кIанда, вуна ви сагъламвилиз зиян гузва.

Гила гьадани чуькьзамачир, вучиз лагьайтIа, гафарикай хийир авачирди аквазвай.

Къе, вучиз ятIани, Секинатан кьилни тIазвай. Давление алцумна, дарман хъвана, са вад декьикьада ял ягъун патал дивандал агалтна. Вил акьализ агакьначир, телефондиз СМС-ка атана: «Диде, вун виридалайни хъсанди я!» Секинат жизви­ хъуьрена: яраб гададиз вуч кIанзаватIа? Пуд декьикьадилай мад СМС: «Чан диде, заз вун виридалайни кIанда». Секинатан ри­кIик къалабулух акатна. И сеферда пуд декьикьа алатнач, пуд лагьай СМС-ди малумарна: «Заз математикадай «кьвед» атана».

«Лезги газетдин» 2024-йисан 33-нумрадай.