РикI секин туш..
ИкI лугьуз, вичин дердер чи вилик шиирдин цIараралди ачухзавай касдин и йикъара 90 йис жезва! Ихьтин яшара авайла, инсандин рикI мегер секин жедани?.. Квекай касди дарихвалзава? Адан руьгьдин кIубанвилиз фикир гайила, уьмуьрди ам бизар авурди аквазвач. РикIини, фикирдини хъсан кIвалахзава. Дуьньядин гьалариз дуьз къиметар гузва, инсандин лайихлувал квадарзавач, ажузвал хиве кьазвач.
Амма обществода, уьмуьрда аквазвай татугайвилери, гьахъсузвилери ам акьалтIай четин суалра твазва. Жавабар жагъуриз, женг чIугвазва. Гьа карди, зи фикирдалди, адаз руьгьдин къуватарни артухарзава. Эвелимжи къуват хайи чIал ва адан девлетар я. И кар адан эсеррин туькIуьр хьунай аквазва. 90 йис хьанвай авторди кIелзавайбуруз гзаф терефрин насигьатар гузва. Им, чна кьатIузвайвал, автордин руьгьдинни зигьиндин винизвал, дуьзвал, гьунарлувал я.
Миред Мегьамедович Мегьамедов 1931-йисуз Ахцегь райондин Смугъулрин хуьре дидедиз хьана, Советрин Армиядин жергейра къуллугъна, Бакудин карханайра зегьмет чIугуна. КIвалахиз, вичин чирвилерни хкажна.
“Азморнефть” трестда комсомолдин комитетдин секретарь хьана. 1965-йисалай Дагъустандиз хтана. Белиждин консервиярдай заводда, гуьгъуьнлай Каспийскда, 5-нумрадин СМУ-да кIвалахна. 2000-йисалай инихъ ял язава, хтулриз, птулриз насигьатар гузва. Жегьил вахтарилай инихъ рикI алаз хьайи шиирарни кхьизва. Хейлин эсерар “Лезги газетдиз” ва маса изданийриз акъатна. Чна юбилярдиз агакьнавай дережаяр рикIин сидкьидай мубаракзава.
Мерд Али
_______________________________________________________________________________________________
Билбил
Экуьн сегьер, къачуз нефес,
Рахада вун, аваз гьевес.
Галукьайла ви ширин сес,
Шад я вири эллер, билбил.
Амач а ваз акур къаяр,
Гатфари ваз гъана паяр,
Дагъ-дереда бул я иер
Гьа ваз кIани цуьквер, билбил.
Ачух я ваз гила майдан,
Багъ-бустанда гьатна ви ван,
Сес ава ваз ширин яман,
Ийиз гьарай-эвер, билбил.
Гьар са инсан жеда вал шад,
Гафарикай ви хкудиз дад,
Мекьер амач, акур ваз мад,
Гегьенш я ваз рекьер, билбил.
Ваз вуч ава, хабар авач,
Зи дамахдиз кьадар авач,
Я ваз экуьн ахвар авач,
Чуьллера хъваз ятар, билбил.
Гафарик ви квач хьи гьарам,
Рахада вун гзаф тIарам,
Миредахъ бес галаз сир-гъам
Тавун — ам вуч кар я, билбил?
Дидед хатур
Сефил зи рикI шад жедайвал,
Аман-минет, я Сад Аллагь,
Ахварай кьван, Ребби, вуна
Дидедин заз шикил къала.
Диде, вун зи вилин нур я,
Такур юкъуз кефи чIур я,
Диде дуьньядин абур я,
Дидед хатур хамир, дуьнья.
Минет хьуй ваз, я Сад Аллагь,
Дуьзгуьн са рехъ вуна къала,
Ширин я заз диде, валлагь,
Дидед хатур хамир, дуьнья.
Аллагьдин тIвар рикIе аваз,
Шуьрбетдин дад сиве аваз,
Рахух, инсан, дидед галаз,
Дидед хатур хамир, дуьнья.
Дидедилай ширин, масан,
Авач, валлагь, са затI хъсан,
Диде я чи даях, инсан,
Дидед хатур хамир, дуьнья.
Гьакимдиз
Бес ви патав шикаятиз атайла,
РикIиз жуван, зегьмет гана, рахайла,
Вун акуна, ваз акурвал лагьайла,
Гьаким, вуна вучиз жаваб ганач заз?
Уьлкведа къе авайди тек ви тIвар я,
Гьар куьникай, гьелбетда, ваз хабар я,
Дуьз рахайтIа, чун сад-садаз ухшар я,
Гьаким, вуна вучиз жаваб ганач заз?
Дердерикай хабар гуз, ваз лагьайла,
Фугъарадин гъиле са затI тагайла,
Акур саягъ, фитне тушиз, рахайла,
Гьаким, вуна вучиз жаваб ганач заз?
Вич затI тушиз къулугъчи вал хъуьреда,
Адан кубут крар акур береда,
Лагьайла ваз акур жуьре Миреда,
Гьаким, вуна вучиз жаваб ганач заз?
Пашман я зун
Гьахъ авачир дуьнья акваз,
РикI секин туш, дарих я зун.
Гегьенш дуьнья хьана заз дар,
Азаб чIугваз, пашман я зун.
ЧIур хьайиди Совет уьлкве,
Девлет гьатна гьа куь гъиле,
Мусибат чаз хьана еке,
РикIик хьана, пашман я зун.
Вилиз чIуру крар акваз,
Жедач вавай са гаф рахаз,
Лугьун хьайтIа, ягъиз, гатаз,
РикIик хьана, пашман я зун.
Амач хатур, амач гьуьрмет,
Мэр хьайида ялиз девлет,
Дуьз рахайдаз тагуз къимет,
РикIик хьана, пашман я зун.
Йифиз чIуру ахвар акваз,
Сефил я зун, гьайиф чIугваз,
Дуьзгуьн са кар вилиз такваз,
РикIик хьана, пашман я зун.
Бязибуруз я вун масан,
Гъиле гана девлет хъсан,
КIеве авай дугъри инсан
Акур чIавуз пашман я зун.
Югъ алатна, атана йиф,
Фена жегьил вахтар, гьайиф.
Яшар хьана, жувни зайиф,
РикIик хьана, пашман я зун.
Шикаят
Дуьнья, за ваз ийир шикаят ава,
Им вуч вахт хьуй къе чун кIеве авайди?
Чинал гьа ваз лагьай чIавуз акурди,
РикIик жемир, вакай инал рахайди.
Дарман тежер дердер вилик вегьена,
Сефил рикIив, дуьнья, вакай рахада.
Вилиз акур, метлебсуз ви крарикай,
РикIик жемир, лагьайла ваз Миреда.
Уьмуьр физва, кесиб гьатна кIевера,
Гуьгьуьл пашман, шад югъ такваз вилериз,
Дуьнья, вуна факъирдиз гьа яб тагуз,
Ама кьве гъил кьуна цава, эвериз.
ЧIалар-гафар ви таб хьайи береда
Метлебсуз вун рахай гафуни дад гудач.
Къаних я вун, гъиле девлет-мал аваз,
Къимет тагай, стIал вуна яд гудач.
ТакIан са гаф хатадай ваз лагьайтIа,
РикIе ифей шиш сухда на рахайдан.
Лугьуз жедач, дуьнья, рикIин хиял ваз,
Лугьун хьайтIа, гуьгьуьл чIурда лагьайдан.
Дуьнья я вун, патахъ чIуру рекьевай,
Дуьз рекьевай инсан кьулухъ ялзавай.
Къакъуд хъийиз кепек-шагьи гъилевай,
КIевевайбур твадай мадни кIевера.
Хъиле гьатна, тегьне ийир кар тахьуй,
Къиметсуз ви краркай дуьз лагьайла.
Дуьнья, вакай Миредаз дуст жедай туш,
Дугъри мецив дуьзгуьн вакай рахайла.
Дуьнья я вун нефс къати, пис умудсуз,
Тергна гьалал, незвай гьарам хабарсуз.
Ажал мукьвал хьайи чIавуз, небгетар,
Низ амукьда чуьнуьхзавай девлетар?
Девлет кIевиз кьуна гъиле авайбур,
И дуьньяда мугьманар я чун вири.
Фидай чIавуз а дуьньядиз, куьч хьана,
Вад юкI агъ я тухудайди гьам вири…
* * *
РикIиз жуван артух зиян тагана,
Аста-аста, дуьз акурвал рахада.
И дуьньяда акьуллу, дуьз инсанар
Гзаф ава, хъсан-пис кар аквадай.
Залан фикир гьатна жуван келледа,
Вилик акваз гьахъсузбурун шикилар,
Эх жезавач сефил тир зи рикIивай,
Инсан авач, ийир жувни секинар.
ВацIу, ялиз, бине кьада гьуьлуькай,
Факъир гьиниз фий, дуьнья, ви гъиликай?
Авач, валлагь, вахъ са жуьре инсанвал,
Зазни кIандач вуна авур хъсанвал…
«Лезги газетдин» 2021-йисан 14-нумрадай.
_____________________________________________________________________________________
* * *
Хъсан жедай дегишнайтIа
Тапан крар рикIе авай.
Пай ганайтIа кесиб касдиз
Девлетдикай гъиле авай.
* * *
Гьакьунивди, дуьзгуьн рахай гафуни
Тарал алай майвади хьиз дад гуда.
Девлет гъиле авай къаних сагьибди
Къимет тагай фугъарадиз яб гудач.
Вилик акваз, рахаз жедач мецивай,
Эх жезавач, азиз эллер, рикIивай.
Гъиле-яракь, къуьнел чпин — погонар,
АцIурзава пуларивди вагонар.
Чинал лугьун тавур чIавуз акурди
РикIевай гаф мецивайни хуьз жедач.
Алахънавай ягъалмишиз инсанар,
Адахъ галаз къуьн-къуьневаз физ жедач…
Миллионар къазанмишиз садбуру,
АцIурзава пуларивди подвалар.
Амайбурун гъиле куьне затI тагуз,
Низ хуш жеда а куь чиркин амалар?
Багьа ийиз гьар шейинин къиметар,
Вил ваз ягъиз, чуьнуьхзава девлетар.
Эй инсафсуз, халкьдиз акси угърашар,
Мецел къведач лугьуз квез мад “юлдашар”.
* * *
Экуь я гъед вили цава,
МичIи йифиз нур гузавай.
Сагьибри чи кьиле авай
Кесиб халкьдиз кIур гузава.
Къуллугъ кIевиз гъиле кьуна,
Девлет кIватIиз, кефер хьана.
Уьлкведин халкь кIеве туна,
Чпиз чпин дердер хьана.
* * *
Кьел квачир, шит гафуни дад гудач,
Сагьибар, куьне дуьз рахайдаз яб гудач.
Намус, гъейрат алуднава рикIелай…
Килигайла, инсанар я винелай.
Девлет ава-авач лугьуз кесибдиз,
Къалур тийиз, авайдакай пай тагуз,
Лухма-лухма, тике-тике кьас фуаз
Муьгьтеж авур дуьнья я вун умудсуз.
* * *
Гьар къадамдал вегьез куьне налогар,
Язух тушни бес гьа кесиб инсандин.
Вуч авурай агьвал чIуру хизанди,
КIеве авай, вахкудай затI авачир?
* * *
Сиве гьатна гьарамдин дад,
Угъривализ гьатна куьн мад.
Девлет кIевиз гъиле кьуна,
Уьлкведин халкь кIеве туна.
* * *
Килигайла чиниз чпин, чир жеда
РикIевайди, чаз чир ийиз, сир жеда.
Фагьумайла чеб рахадай гафариз,
Хъсан рахаз, тарашзава ялариз.
* * *
Кьиле кIватIна ажузбурун шикилар,
Миред, вуна тIимил ая фикирар.
Дуьз рахайдаз фитнечи я лугьудай
Дуьнья я им ви дуьзвилиз кIур гудай.
Чинал кьве гаф къарагъна ваз лагьайдан,
Кефи хана, такIан жедай кар тахьуй.
Ахъай авур чIавуз жуван дерт-бела
Ваз шикаят авурдан рикI тIар тахьуй.
* * *
Дуьзвилин са лишан, дуьнья, такурла,
Жувавайни сабур эхир хуьз жедач.
Чиркин, кьацIай крар вилиз акваз ви,
Миредавай вакай даях кьаз жедач.
* * *
Югъ алатна, атана йиф,
Фена жегьил вахтар, гьайиф.
Терсин крар акваз вилиз,
Уьмуьр физва, акъваз тийиз.
* * *
Цуькверини инсандин рикI чIагурда.
Куьз гьатдач куьн дуьз рахайданб гъавурда?
Девлет ялиз инихъ-анихъ чинеба,
Лугьудачни вилериз бес акурда?
* * *
Гъиле сенят, зигьин хъсан авайди,
Ви душман я гъавурдик дуьз квайди.
Гаф ише фич къултухда затI тахьайдан,
Ама гьа куь гъилик чIугваз азият.
* * *
Сив рахада — ам инсандин фикир я.
Яргъал-мукьвал са вахт къведа, эхир я.
Гьуьрмет амач, алайди вуч девир я,
Жанавурни хеб хьиз я къе инсанар.
* * *
Эвел кьиляй кьин кьуна, вун рахана,
Уьлкведин халкь гьа ви чIалахъ агъана.
Гила вучиз рахазвач вун эвел хьиз?
Халкьар туна вуна етим аял хьиз.
* * *
Элкъуьрна дуьз, яна далу кесибдихъ,
Гьатнава куьн, мал тарашиз уьлкведа.
Бала гайи нефс гьикьван куь екеда?
КIевевайдан гъиле куьне затI тагуз.
* * *
Гафун метлеб халкьдин вилик ахъайдай,
Мез ава заз сив ачухна рахадай.
Вилер ганва Сад Аллагьди аквадай,
Акур саягъ михьи рикIив лугьудай.
* * *
Ви крарин гъавурда вуж акьада,
Эй къулугъчи, ви писвилив агъада.
Ви гьахъсузвал вал субутиз рахада,
Дуьз рекьевай инсан кьулухъ ялзавай.
* * *
Гьа ви аскIан кIалубдиз зун тамашна,
Са-садбур на, кIеве туна, кармашна.
Мал-девлет на дустар галаз тарашна,
Иблис я вун угърийрив гъил-гъилевай.
* * *
Гафар ужуз, крар юмшагъ, метлебсуз,
Фикир даяз, чIалар тапан, къиметсуз,
Садаз хъсан, садаз я вун гьуьрметсуз,
ШейтIан я вун анжах патахъ рекьевай.
* * *
РикIиз жуван артух зиян тагана,
Ачух чинив рахун, дуьнья, суваб я.
Пелелай гьекь алахъиз, дуьз рахайдаз
КIанзавайди вавай дуьзгуьн жаваб я.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 32-нумрадай.
___________________________________
«Фагьумна куь крар бязи…»
Миред Мегьамедович Мегьамедован пака 92 йис тамам жеда. Ихьтин, гъвечIиди тушир, вичиз гьуьрмет ийиз тазвай уьмуьрда, гьелбетда, са гьихьтин ятIани крар-кIвалахар рикIелай алатда, амма маса агьвалатар, къуй чеб инсандин кьисметар гьял тийизвайбур, куьлуьбур хьурай, уьмуьрлух бейнида гьатна амукьда. ИкI, агъсакъалдин рикIел хайи хуьре, Ахцегь райондин Смугъула, школада пуд лагьай классда кIелдайла, кхьей сифтегьан шиир «Педсоветдал эцигда куьн, юлдашар!» алама.
Школа куьтягьай жегьилди армияда къуллугъна. Хтайла, са варз кIвале акъудна, ам Бакудиз фена. Яргъал йисара ада нафтIадин мяденра, ахпа, Дагъустандиз хтана, Каспийск шегьерда заводда зегьмет чIугуна. Жегьил йисара ам са кьадар вахтунда комсомолрин тешкилатдин азаднавай секретарь тир. Гуьгъуьнлайни ам садрани общественный кIвалахрикай къерех хьанач. Къе ада вичикай разивилелди лугьузва: «Парабуруз куьмекайди я за, жегьилар кIвачел акьалдарна, уьмуьрдин дуьз рекьел акъудна. Гьахьтин хесет квай зак, зун масадбуруз куьмекдай ксарикай тир».
Шиирар кхьидай хесетни адак уьмуьрлух кумукьна. Яратмишунин кIвалахдиз гудай вахт гьар кткана жезвачиртIани, Миред Мегьамедовичан теснифрикай хейлинбур газетринни журналрин чинриз акъатна, адан са ктабдизни дуьнья акуна. Гила ада вичин шииррин мад са кIватIал чапдиз гьазурзава. Адан мукьвабурухъ, аялрихъ, хтулрихъ галаз санал чнани Миред Мегьамедовичаз хайи югъ мубаракзава. Ам къенлай кьулухъни, рикI жегьил яз, уьмуьрдал кьару яз ва уьмуьрдикай галат тийиз яшамиш хьун чи мурад я.
«ЛГ»
Миред Мегьамедов
Гуьзел
ТакунайтIа вун вилериз,
Зун ви дердин жечир, гуьзел.
Гьич са юкъуз, гьич са йифиз
Вун зи рикIел къвечир, гуьзел.
Дадмишайла майва ширин,
Сивера бес дад жедачни?
Гуьзел, вал зи рикI хьайила,
Бахт рикIеваз, шад жедачни?
Дерт ахъаюн — ам са кар туш,
Зи рикIикай ваз хабар туш,
Дадсуз са гаф зун рахар туш,
Шекердилай ширин гуьзел.
Десте-десте рушар галаз,
Гъилени ви цуьквер аваз,
Аквада физ, къугъваз-къугъваз,
РикIиз кIани жейран гуьзел.
Аман-минет, килиг, къарагъ —
Къе гатфар я, атана рагъ.
ЧIаганава цуькверив багъ
Гьа ваз кIани, масан гуьзел.
Бул я цуьквер, агакьна май,
Сад Аллагьди гана ваз пай.
Дуьньяда жеч, гуьзел, ви тай,
Вун я дердин дарман, гуьзел.
Сив шекер я, пIузар — шуьрбет,
Ширин я заз ви буй, гьелбет,
Ша ацукьин, ийин суьгьбет
Майва авай багъда, гуьзел.
Вуч тегьер я?
Им вуч гьарай, вуч эвер я?
Зун авайди вуч тегьер я?
Дуьз рахайдаз къимет амач,
Ришвет гудач — гьуьрмет амач.
РикIик хьана ама къе зун,
Такур жуьре крар акваз.
Фикирди пис кIеве туна,
Йифди чIуру ахвар акваз.
Четин йикъар, четин йифер
Кесиб касдин кIула туна.
Чиновникар нез-хъваз гьатна,
Фугъараяр кIеве туна.
Сив ачухна, кесибдивай
РикIевай гаф рахаз жезвач.
А чиновник акур чIавуз
Патав адан акъваз жезвач.
Фагьумна куь крар бязи,
Къала са кас квелай рази?
ВацIун яд хьиз, физва йисар,
КIеве туна кесиб халкьар.
Дуьньядикай
Ам рахада гафар еке,
Гъиле гьатна ягълу тике,
Чир тийиз сир авай рикIе,
ВакIариз девран хьана хьи.
Бегьер гудай кьуна чилер,
Эгягь тийиз кесиб эллер,
Акваз амач эвел эквер,
Кьифериз майдан хьана хьи.
НафтIар-газар бул я лугьуз,
Вичин девлет пул я лугьуз,
Кесиб кIеве, са затI тагуз,
Небгетриз хупI хъсан хьана хьи.
ЧIал ширин я
Дагъ-дереда къачуз нефес,
Вуч гуьзел я, лезги, ви сес!
Рахадайла, къведай гьевес,
Заз лезгидин чIал ширин я!
Лезги чIалал рахар инсан
Акур чIавуз жеда масан,
Шекер-шуьрбет гьакьван хъсан
Заз лезгидин чIал ширин я!
Саламар лагь
Къаткай месик ахварай
Яр захъ галаз акуна,
Ширин-ширин суьгьбетар
Ярдихъ галаз авуна.
Яр таквазвай зун ина
Пашман я лагь зи ярдиз.
Хъфей чIавуз вун хуьруьз
Саламар лагь зи ярдиз.
Женнет къуш хьиз аквадай,
Билбил хьиз шад рахадай,
ПIузар яру хъуьредай
Саламар лагь зи ярдиз.
Темягь фидай буй авай,
Чинал чIулав хал алай,
Мез ширин яз рахадай,
Саламар лагь зи ярдиз.
«Лезги газетдин» 2024-йисан 14-нумрадай.
