Лагьайдини Эмин я
Гатун югъни кесиб касдиз серин я,
Ви шииррин мана-метлеб дерин я.
“Вил атIудач дуьньядихъай, ширин я”,
Лагьайдини чи рикI алай Эмин я.
Гьамишанда кIула залан пар хьана,
Жегьил уьмуьр, са югъ такваз, дар хьана.
“Гила хуьряй экъечIдани, кIвал гана?”,
Лагьайдини чIалан устад Эмин я.
Азардикди беден зайиф хьайиди,
Ирид йисуз месе гьатна кайиди,
“Вучиз халкьнай зун бахтсуз яз Халикьди?”,
Лагьайдини сагъ чан тахьай Эмин я.
Шадвални хъвер, са бахтлу югъ такурбур,
Бес рекьидан ажузбурни набутбур?
“Заз сабур гуз, вун куьз шеда лугьурбур”,
Лагьайдини гъам-дерт хьайи Эмин я.
Вучиз хана, вун виридаз кван хьана?
Хва-стхани физ виликай къвал гана.
“ТIебиатди вучиз заз пис тIал гана?”,
Лагьайдини рикI тIар хьайи Эмин я.
МуьтIуьгъ тахьай вахтаризни ханариз,
Уьмуьр фейи Сад Аллагьдиз ялвариз.
“Айиб мийир, инсан я лагь, дустариз”,
Лагьайдини гьал перишан Эмин я.
Шиир кхьин йикъан-йифен кар хьайи,
Рагъ алай югъ, мичIи хьана, дар хьайи.
“За вуч ийин, дустарни бизар хьайи?”,
Лагьайдини чIалан устад Эмин я.
Гьахъсузвилиз акси хьана экъечIай,
Девлетлуйрин фин тавур гьич вагьтедай.
“Бенде авач гьал гьикI ятIа аквадай”,
Лагьайдини чи рикI алай Эмин я.
Туькезбаназ муьгьуьббатдин чIал кхьей,
Яр акурла сефил рикIе цIай куькIвей.
“Гьич са касни бахтикъара тахьуй, гьей!”,
Лагьайдини рикI тIар хьайи Эмин я.
“Ялцугърин хуьр зи хайи тир бине я,
ЯркIи пата адалатдин чешне я”.
Лагьайдини чаз багьа тир Эмин я,
Асиррани амукьдайди Эмин я!
«Лезги газетдин» 2018-йисан 30-нумрадай
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Эминан хуьр
Чи Эминаз эцигнавай
Хуьруьн юкьвал гуьмбет ала,
Гьахъ-адалат, бине аваз,
Абад я къе Эминан хуьр.
ХипитIарни, Кьиан, Бигер,
Хутаргъ, Ялцугъ, гьакIни ЦицIер,
ЭвичIнавай дагъдин хуьрер —
Авадан я Эминан хуьр.
Уьзуьмлух я са пад вичин,
Са пад — багълар нуьгвед ичин.
ГьикI тарифдач за чи хуьруьн,
Берекатлу Эминан хуьр!
Мадни генг я тамар, мулкар,
Къарасуяр, кьуд пад — ятар.
Вич шегьердиз хьанва ухшар,
Чан зи ватан Эминан хуьр!
Мел-мехъеррин я вун майдан,
Яшаризни гьакьван жаван,
Вун акваз, зун жезва кIубан,
Заз играми Эминан хуьр.
Эминан хуьр, Эминан хуьр,
Гуьрчег хьурай зи хайи хуьр!
«Лезги газетдин» 2018-йисан 46-нумрадай
______________________________________________________
Халкьдиз масан…
Халкьдиз масан жавагьирар туькIуьрай,
Лезгистанда гуьзел чIалар къекъуьрай,
Пашманвилер шадвилерихъ элкъуьрай,
Чи рикI алай шаир я вун, Сулейман.
Ви гьар са цIар якъут, гевгьер, къизил я,
Ви шиирар гуьзелни я, кьезил я,
Абур кIелун ачух жедай гуьгьуьл я,
Чи рикI алай шаир я вун, Сулейман.
Етим Эмин фейи рекьяй фена вун,
Бажарагъдай адан сухта хьана вун,
Вал гьейран яз, дамах ийиз ава чун,
Чи рикI алай шаир я вун, Сулейман.
Ви “Билбилди” къенин къузни ванзава,
Гьар са шиир кIел хъийиз мад кIанзава,
Абурай чаз гележегни аквазва,
Чи рикI алай шаир я вун, Сулейман.
Насигьатдин Шалбуз дагъ яз хьана вун,
Сад Аллагьди Самур вацI яз гана вун,
Гуьзел майдин вацра дидед хана вун,
Чи рикI алай шаир я вун, Сулейман.
Яшар хьанва асирни зур атана,
Ви юбилей къейдзава, эл атана.
Ви шииррал гуьл тахьай кас аматIа?
Чи рикI алай шаир я вун, Сулейман…
«Лезги газетдин» 2019-йисан 16-нумрадай
ГьикI дамахдач!
Килиг садра къе туькIуьр хьанвай тегьердиз,
Аквазвай гьар са хуьр са шегьер хьиз.
Багъни бустан, агакьнавай бегьер гъиз,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
“Рычал”, “Мевер” — ятар вичин девлет тир,
“Кпул ятар” сагъламвилиз женнет тир,
“Латарин пIир” гьар са касдиз куьмек тир,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Гьар са рекьяй машгьур ксар бул авай,
Гьуьрмет-хатур, садвал хуьдай къул авай,
Бул берекат, агакьнавай зул авай,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Къадим Куьре вичин асул бине тир,
ЯркIи падни хайи сухта-неве тир,
НуьцIуьгъ дагьар чи тарихдин къеле тир,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Дишегьлияр гьарма сад са бике тир,
Итимрикай рахайтIа мад, вине тир,
Агъа СтIал шииратдин Мекке тир,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Гьар са хуьруьхъ дамахдай са кар авай,
Машгьур ксар баркалладин зар алай,
ХХ асирдин Гомеран пак тIвар алай,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Килиг садра Цмур, КIварчагъ дерейриз,
Уллу Гъетягъ, Испик патан гуьнейриз,
Чи Кьасумхуьр чIехи хьанвай тегьердиз,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
“Зардиянда”, “ШаракIунда” — шегьерар,
Сайдумован хайи хуьр тир ДаркIушар,
Пуд СтIалар пуд стхадиз яз ухшар,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Кьурагь, Чирагъ, Гуьлгери вацI — дамахар,
Кьуд пад язва абукевсер булахар,
Дере-тепе, авай гуьзел яйлахар,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Йиса-йиса салар, багълар кутазвай,
Къуьлуьн никIер кьезил гарал къугъвазвай,
Агьваллу яз, бул берекат авазвай,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Хуьре-кIвале гьуьрмет-хатур вине тир,
Кьегьаларин хайи макан, бине тир,
Гьарма сад са къуччагъ хцин неве тир,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Вил вегьена, килиг садра кьуд патаз,
Аквада ваз районда экв, наз аваз.
Чуьллер, тамар, акъвазнавай къаз алаз,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Гьар са хуьре бахтунин экв куькIвенвай,
Рехъни куьче, къайдадаваз туькIвенвай,
Кьезил шагьвар гатун юкъуз къекъвезвай,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Гуьне пата шумудни са хуьр ава,
Гьар са хуьруьхъ еке тарих, сир ава,
Сайтархуьре ажайиб тир вир ава,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Арифдарар, шаирарни гьакимар,
Гьуьсейновар — вири язва алимар.
Авазва чахъ машгьур тир хуьр Алкьвадар,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Жегьил-жаван, рикIер сад яз къугъвазвай,
Абур акваз, диде-буба хъуьрезвай,
ЧIехи-гъвечIи, чеб-чпивди туькIвенвай,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Ични чуьхвер, гьар са емиш бул авай,
Гьар бегьердиз дигай бере — зул авай,
Мублагь чилер, дере-тепе,тIул авай,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Акъатнавай шумудни сад алимар,
Генералрин бине хьанвай Цмурар,
Ичин, Качал вичиз хьанвай къуншияр,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Уллу Гъетягъ, вич алимрин тир ватан,
Салиянни — кьегьал рухвайрин макан,
Асалдхуьрни — жуван рикIиз тир масан,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Чирагъ вацIун чапла пата синеллай,
Муаллимрин хуьр яз элдин мецеллай,
Курхуьр акваз, гуьгьуьл ачух жезавай,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Сардархуьруьн яшар хьанва вад агъзур,
ЯтIани чаз аквазвач ам яз какур,
Хуьр язва ам инсанрин лап такабур,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Эминан хуьр, шегьер хьиз къе аквазвай,
ЦIийи Макьар къуншидал мад алазвай,
“Дашлу” тIулал Чуьхверахуьр -диганвай,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
ЦIийи Мамрач — гъвечIи стха хуьрерин,
Майдан хьанвай мел-мехъеррин, демерин.
Йифизни кваз нур чкIанвай экверин,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Кьурагь вацIун кьилел алай КIахцугъар,
ГъвечIи ятIан, авадан я Сийидар,
Зугьрабахуьр, авай вичихъ алимар,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Са пад — дагълар, са пад аран тир вичин,
Райондин ярж — муьгъ авай цIерид вилин,
Вилик физ вич гьамишанда тир кIвачин,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Сергьят хуьрла, баркалладин кар авур,
Чи Радима, Игитвилин тIвар къачур,
Гьич садани леке къведай кар тавур,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Гьам тарихни, пак чкаяр къад авай,
Дулама син, Макьарин вир… — мад авай,
Яшни вичин кьудкъанни цIуд хьанавай,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
ЧIални тарих хуьзвай пакдиз даиман,
Кьиле авай чи алим хва Нариман,
Йикъалай-къуз вилик физвай зи макан,
ГьикI дамахдач Сулейманан райондал!
Дамахда за, дамахда за райондал,
Заз играми, зи багьа тир райондал!..
«Лезги газетдин» 2019-йисан 38-нумрадай
_______________________________________________________________________________________
Вегьезва кам
Ракъинин сачахар аватуй чилел,
Хъвер хьурай вири инсанрин сивел,
КIан яз гьар садан варцел мел-мехъер,
ЦIийи йисаз вегьезва за кам.
Килигуналди тух жезвач зи вилер,
Шад жез акурла гуьлуьшан чуьллер,
Бул хьурай лугьуз берекат-бегьер,
ЦIийи йисаз вегьезва за кам.
ГъвечIи-чIехидан шад хьурай рикIер,
Жегьилрихъ хьурай ашкъидин сирер.
Лугьуз инсанриз — ша ийин кьуьлер,
ЦIийи йисаз вегьезва за кам.
РикIе аваз мурадар, къастар,
Ацукьна суфрадихъ, кIватI хьана дустар,
Суварин сагълугъдай хкажна тостар,
ЦIийи йисаз вегьезва за кам.
«Лезги газетдин» 2020-йисан 1-нумрадай
________________________________________________________________________
Игит хва Радим
Кьулан СтIал вичин бине,
Шарвилидин хьанвай неве,
Чан къурбандай халкьдин рекье,
Гьа Игит хва Радим я чи!
Сергьят хуьдай чирагъ хьайи,
Куьруь уьмуьр экв-рагъ хьайи,
Дережадиз Шагь дагъ хьайи,
Гьа Игит хва Радим я чи!
Дамах тир гьар хуьруьн — кIвалин,
Хуьзвай элди пак тIвар вичин,
Пуд веледдиз — буба ширин,
Гьа Игит хва Радим я чи!
Пакдиз хвейи намус лезги,
Ви игитвал я чаз веси,
Къилих хьайи секин-къени,
Гьа Игит хва Радим я чи!
Къанлу душман хьана пайда,
Ягъун-кьиникь хьанвай къайда,
Ажугъ кткай уьтквем гада,
Гьа Игит хва Радим я чи!
Ватан хуьн яз къастни мурад,
Тавуна са акьван муддат,
Хаинариз кьурди инад,
Гьа Игит хва Радим я чи!
Йифен бере, мичIи тамуз,
Дустар галаз, тушиз ялгъуз,
Фейи кьегьал, душманд хуруз,
Гьа Игит хва Радим я чи!
Писни хъсан фагьумайди,
Даим дуьзгуьн рекье хьайди,
Мидаим яз амукьдайди,
Гьа Игит хва Радим я чи!
«Лезги газетдин» 2021-йисан 1-нумрадай
_______________________________________________________________________________________
Зи Дагъустан
Са пад дагъ я, кьилни рехи,
Са пад гьуьл я, тIварни Каспи,
Кьуд пад мублагь чуьллер я ви,
Хайи ватан, зи Дагъустан.
Авар, лезги, яхул, дарги
Са стхаяр язва вири,
Ви миллетар хьурай дири,
КIани ватан, зи Дагъустан.
Дагъларин вун язва уьлкве,
Тамам асир фенвай рекье,
Гьар са карда авай кIвенкIве,
Багъри ватан, зи Дагъустан.
Куьре, ЯркIар — Кьибле пата,
Сарыкъумни — Кефер пата,
Меркезни ви Махачкъала,
Азиз ватан, зи Дагъустан.
И чIал кхьей Ялцугъ Хазран,
Вун акваз, зун жезва кIубан,
Мадни хьурай вун авадан,
Хайи ватан, зи Дагъустан.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 9-нумрадай.
__________________________________________________________________________________
Гьахъвердидин суд
Судья Гьахъверди вичин кабинетда кIвалахдик квай. Бирдан, ракни гатун тавуна, кабинетдиз са итим атана.
— Судья, рагъ алай юкъуз лапагар чуьнуьхзава, вун лагьайтIа, кабинетда, рак-дакIарни акьална, ацукьнава, — хъел кваз лагьана итимди.
— Я стха, секин хьухь, вун вуж ятIа, вахъ вуч хьанватIа, лагь…
— Вуна заз секин хьухь лугьузвани? — мадни кIевиз рахаз башламишна атай кас. — Эгер вуна къачагъдин иесивал тавуртIа, зун валай арза гуз прокурордин патав фида. Зи гьер за ФетIаз гьалалдайди туш.
Кисна, яб гана Гьахъвердиди кабинетдиз атанвай касдиз. Са гафни сивяй акъуд тийиз, вичиз килигиз акъвазнавай судья акурла, эхирни рахазвайди секин хьана.
— Я кIвал къени хьайиди, вуна вучиз ви чандиз акьван гуж гузва? Секиндиз лагь гила заз вун вуж ятIа, ви дерди-бала вуч ятIа, — рахана судья.
— Са тIимил туьнт рахана лагьана, багъишламиша, судья. Зи тIвар Алихан я, — явашдиз рахаз эгечIна кабинетдиз атайди. — Мукьвара зунни зи уьмуьрдин юлдаш санал яшамиш жез 30 йис тамам жезва. И юкъуз тIуьн-хъун тешкилда, са гъвечIи межлис къурмишда лагьана, за гьер хуьзвай. Сенфиз ам зи къунши ФетIа чуьнуьхна.
— Гьина ава ви къунши?
— Гьина жеда кьван, вичин кIвале.
— Фена, ФетIаз вичиз за эверзава лагь. Адахъ галаз зи патав жувни хъша, — лагьана судьяди.
Арадай са акьван вахт фенач, Алихан вичин къуншини галаз судьядин патав хтана.
— Ингье, юлдаш судья, им гьа за лугьузвай… Фахрудин я, гьер чуьнуьхай зи къунши, — атIуз-атIуз, лап яваш сесиналди лагьана Алихана. — Хъел квайла, завай адан тIвар ФетI я лугьун хьанай… Яз ам вич пис къунши туш. Гьер чуьнуьхайла, хъел къведачни кьван?
— Гъавурда акьуна зун, кьведни атана зи къаншарда ацукь, — лагьана, Гьахъвердиди къуншийриз гъилин ишарадалди столдихъ чкаяр къалурна.
— Къуншидин гьер чуьнуьхун — им гьикI хьайи кар я? -Фахрудинахъ элкъвена судья.
— Валлагь, им хъсан кар хьанач, мукьвара тамам жезвай жуван 50 йисан юбилейдин юкъуз са гъвечIи хьтин суфра къурмишда лагьана, Алиханан гьер чуьнуьхун хьана, зун пиянни тир, — кичIез-регъуьз рахана Фахрудин. — Са кIусни хкуд тавуна, лапагдин жендек холодильникда ама. Къуншиди заз багъишламишрай. Куьнени, гьуьрметлу судья, жез хьайитIа, залай гъил къачу. КIвализ хъфена, за лапаг Алиханан кIвализ хутахда. Беябур хьана зун, беябур…
— Яб це, гьуьрметлубур, — рахана судья. — Гьер чуьнуьхунай завай вун, Фахрудин, жазаламишиз жеда, закондини гьакI истемишзава. Амма, бубайрин мисалда лугьузвайвал, мукьвал алай къунши яргъа авай стхадилай хъсан я. Куьнни къуншияр я, хайи стхайрилай хатурлу, гьуьрметлу хьун лазим я. Зун гъавурда акьурвал, мукьвара куьне кьве касдини лишанлу мярекатар къейдда. За квез кьведазни и мярекатар куь хизанарни галаз санал къейд авун меслят къалурзава.
— Валлагь, юлдаш судья, вуна чаз дуьз меслят къалурна, — шад хьана Алиханаз. — Гьам Фахрудинан 50 йис, гьам зунни зи уьмуьрдин юлдаш санал яшамиш жез 30 йис тамам хьунин мярекатар чна кьве хизандини санал къейдда, гьерекайни хъсан тIуьнар, шишкабабар гьазурда…
Рази хьайи къуншияр, судьядин кабинетдай экъечIна, шадвилин мярекатриз гьазурвилер акваз, кIвалер галайвал рекье гьат хъувуна.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 32-нумрадай.
_________________________________________________________________________
ИкIни жеда кьван
Кьил — расукра
Вилик йисара Дагъустанда савадсузвал тергунин мураддалди Урусатдай ракъурнавай муаллимри кIвалахзавай. Урус са дишегьли кьадар-кьисметди Кьасумхуьрел акъудна. Валентинади вичин кьисмет Керимахъ (тIварар дегишарнава) галаз сад авуна.
Вич хайи юкъуз Керима гьер тукIуна, амай тIуьнрихъ галаз санал Валентинадивай расукар гьазурунни тIалабна, гьикI гьазурдайди ятIа, гъавурдани туна.
Керим куьчедал физ кIвачин хьанвай.
— Я Керим, бес и кьил гьинизда? — алажнавай гьерен кьил къалурна, хабар кьуна папа.
— Гьамни расукрихъ галаз катулда тур, — лагьана, Керим кимел фена.
Югъ нянихъ элкъвена. Керим, аяларни, хайи югъ мубарак ийиз атанвай мукьва-кьилиярни суфрадихъ ацукьна. Вилик гьерен як кьилеллаз хинкIар, маса няметар, расукарни гъана. Виридан иштягьар ачух хьана.
Керим, чукIул къачуна, расукар куьлуь ийиз эгечIна. ЧукIул галукьнамазди пад хьайи расукрин къеняй гьерен кьил акъатна. Суфрадихъ ацукьнавайбур сад-садаз килигиз амукьна.
— Бес вуна заз расукрихъ галаз гьерен кьилни катулда тур лагьаначирни? — итимдин суалдиз суалдалди жаваб гана Валентинади.
Гьакъикъатдин гъавурда акьурла, суфрадихъ булвилелди хъуьруьнарни хьана.
И ихтилат къени инсанрин сивера ама. Валентинадиз и кар рикIел хкуникай хъел къведач.
— За гьерен кьил ацIурзавай расукра туначиртIа, квез ийидай ихтилатарни жедачир, — хъуьрез-хъуьрез лугьуда ада.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 39-нумрадай.
_________________________________________________________
Дагъдин кьве кукIуш
Кьве кIукI ава чи дагъдихъ:
Сад — Сулейман, сад — Расул.
Кьакьанвилиз зурба я,
Гьам Сулейман, гьам Расул.
Лагьайла са авамди,
«Чи Сулейман кесиб я»,
Жаваб ганай Расула:
«Ам гьуьрметдин сагьиб я!»
Сад — аварви, сад — лезги —
Чи Сулейман, чи Расул,
Шииратдин бегьердин
Агакьнавай я чеб зул.
Вичиз гайи суалдиз
Расула жаваб гайид я:
«Сулеймана машгьурай,
Зун Дагъустанда хайид я».
Такабурлу дагълара
Абур кьвед кьве булах я.
Авай ихьтин шаирар
Дагъви халкьар бахтлу я.
Кьве кIукI ава чи дагъдихъ:
Сад — Сулейман, сад — Расул.
Чпихъ авай гьакъикъат,
Гьам бажарагъ, гьам акьул.
«Лезги газетдин» 2024-йисан 10-нумрадай.
__________________________
НекIедихъ галамайбур
Чи хуьруьнви Алихан хъуьруьнрал, зарафатрал рикI алай итим тир. Ам алайла, ким «далдам алачир мехъериз» элкъведай. Гафуналдини Алихан садавайни тухуз жедачир.
Са юкъуз хуьруьн кимел вичин уьмуьрдин чIехи пай шегьерда акъатнавай, кьуьзуь кьилихъ хуьруьз хтанвай Брегьим атана.
— Хуьруьнвияр, гьикьван патарал яшамиш жеда, зун хуьруьз хтанва, — лугьуда Брегьима кимел алай итимриз. — КIвалин къушар, мал-лапаг кутуна, амай уьмуьр хуьре акъудиз кIанзава заз. Сифтедай заз верчер кутаз кIанзава. КIвалерни хуьруьн къерехда ава, патавай къарасудин кIамни авахьзава. ГьакI хьайила, заз верчерин цицIибар маса къачуз кIанзава, квез цицIибар низ аватIа чидани?
— Валлагь, хуьруьнви, ви вилик кваз кимелай Алихан хъфейди я, — лугьуда вични зарафатрал рикI алай итим тир Салигьа. – Ада вичиз маса гудай цицIибар ава лугьузвай. Белки, ви кьисмет я жеди, алад, и куьчедин вини кьиле авай кIвалер гьа Алихананбур я.
Брегьим Алиханан кIвалер къалурайвал винелди фена. Итимар лагьайтIа, кимел адал вил алаз акъвазнавай. Са арадилай ам кимел хтана.
— ГьикI хьана, Брегьим, ви кIвалах туькIвенани? — хабар кьуна Салигьа.
— За квез вуч лугьун, хуьруьнвияр, — рахана Брегьим, — Алихана вичиз вечрен цицIибар ава, анжах абур некIедихъ галама лагьана.
Кимел алай итимриз тухдалди хъуьруьнар хьана.
«Лезги газетдин» 2024-йисан 24-нумрадай.
