Гъулангерек Ибрагьимова. И тIвар гзафбуруз адан гуьзел, метлеблу шиирралди, “Лезги газетдиз” акъатзавай маналу макъалайралди фадлай таниш я. Гъулангерек 1964-йисуз Мегьарамдхуьруьн райондин Билбилхуьре дидедиз хьана. Дербентдин педучилищеда, Даггоспедуниверситетда дерин чирвилер къачуна. Кьисметди ам Белиж поселокдиз акъудна. Аялрал гзаф рикI алай муаллимди Советрин Союздин Игит Абас Исрафилован тIварунихъ галай гимназияда дидед чIаланни литературадин тарсар гузва. Ам датIана гьерекатдик ква, цIийивилерихъ къекъвезва. Гъулангерек Ибрагьимова “Дагъустандин 2000-йисан муаллим” конкурсдин гъалибчи, “РФ-дин 2007-йисан лап хъсан муаллим”, “Дагъустан Республикадин лайихлу муаллим” лагьай гьуьрметдин тIварарин, Россиядин Федерациядин Президентдин грантдин сагьиб я.
Гъулангерекан гъиликай “Гатфарин авазар”, “КIанда заз рагъ”, “ТIебиатдин къужахда” ктабар хкатнава. 2017-йисуз чапдай акъатай “Булахдин чешмедал” кIватIалда Гъулангерек Гьажиевнадин “Дидеяр хуьх” циклдай 29 шиир гьатнава. “Дидеяр хуьх, веледар, квез шазда я”, — эвер гузва шаирди. Гзаф шиирарни манияр нотайрин “КIанда вун”, “Милли музыка школада” ктабрани гьатнава. Юбилей мубарак авуналди, чаз Гъулангерек Гьажиевнадихъ сагъламвал, хизанда хушбахтлувал хьун, гъиликайни мад ва мадни гуьзел жавагьирар, ктабар хкатиз, чун шадарун кIанзава.
Ш.Шихмурадов
Бубадиз
Зун атанва къе ви сурал, буба чан,
Акъвазнава кIир хьиз кьуна зи гардан.
Фикирзава ви къамат гъиз вилерик,
Женнетдин нур кьисметрай ваз чилерик.
Азиз буба, на чIугур кьван зегьметар
ЧIехи авун патал чун-ви веледар:
Перер яна, багъ кутуна, ник цана,
На тухдалди чаз пек-партал, фу гана.
Гьалт авур кьван азиятриз кIур гана,
На гъамариз, писвилериз зур гана.
Зайиф вилер чина хьунни гъам тахьай
Масан буба, четинвилиз рам тахьай.
Хажалатар вуна чав гьич агуднач,
Хизандилай садрани вил алуднач.
Масан буба, лайих я вун гьуьрметдиз,
Икрамзава за ви сурун гуьмбетдиз.
Хуьруьн регъвер
Чи хуьре, зун аял тир а вахтуна,
Регъвер авай кицик багъдин тахтуна.
Регъведай къуьл, кьуна халкьди нубатар,
Пагь, регъверив гвай хьи зурба гьайбатар.
Дидед гъил кьаз, манидални илигиз,
Зунни фидай регъуьн къванциз килигиз.
Йигин къубу зарбуналди авахьдай,
Чархар элкъвез, регъверини кIвалахдай.
Къуьл тухвана, гъуьр хкидай кIвалериз,
Сагърай лугьуз гьа регъверин къванериз.
Аламат тир заз и крар, гьелбетда,
Регъуьхъбандиз вири хуьруь гьуьрметдай.
Гъуьр хкайла, зи дидеди секиндиз
Фу чрадай хьрак-гьикьван ширин тир!
Атир гьатдай михьиз хуьруьн магьледа,
Рагъ куькIуьдай чанда, рикIин сегьнеда.
Гьайиф, вахтар, хуьре багъ, регъв мад амач,
ЦIам-кIарасдив хьар кутадай сад амач.
Цин регъверни рикIел садан аламач,
Газдал чрай фахъни атир галамач.
Заз кьисметди гайиди
Зи Дагъустан, макан зурба дагъларин,
Зи Хпеж хуьр, алай кьилел рагарин.
Масан я заз вун са пIипI хьиз женнетдин,
Ви жемятдиз лайих я таж гьуьрметдин.
Тик рагара, такабурлу лекьер хьиз,
Ава тарих, бубайрин ирс, рекьер хуьз.
МуьтIуьгъ тежез дагъдин къати гарариз,
Рагъ чкIанва ви емишдин багълариз.
Зи Хпеж хуьр, заз кьисметди гайиди,
Сад Аллагьди зи бахтуниз гъайиди.
Лезет я хупI лув гун гьа ви къужахдиз,
Салам гана гьар са рагаз, булахдиз.
Зун лезги свас Бирегьиман хтулдин,
Къадир чидай бубайри гур акьулдин.
Вун кIанивал туьхуьдач гьич рикIе зи,
Даим ислягь цавар хьурай кьилел ви.
Инсанар-цифер
Рагъ алай югъ, гьикьван гьава секин я,
ЦIвелин тарцин далдадик хупI ширин я.
АкI я хьи, лап рикIе билбил рахазва,
Цуьк алай чIур халичадай аквазва.
Садлагьана бейхабардиз атана,
Цифери шад ракъинин экв атIана.
Пашман хьана, чин атIугъна, тIебиат,
ЧIулав цифер я хьи лап са мусибат.
Гьиссайди хьиз зи хиялар рикIевай,
Явашдаказ гар къарагъна вижевай.
Вичин хура аваз цифер тухвана,
Рагъ азадна, кьуд пата нур къугъвана.
Фикирна за: ава ихьтин инсанар,
И цифериз ухшар авай шейтIанар.
Атайвалди твада кIвале, рикIе къал,
Хъфейвалди, ачух жеда гуьгьуьл, гьал.
Гьавиляй за тIалабзава — рагъ хьурай,
Циф алачиз нурлу аран, дагъ хьурай!
Гьар са касдин рикIе билбил рахурай,
Гьар са кIвални бахтлувилив ацIурай!
ЧIал я дарман
Заз багьа я гьар са инсан
КIандач рикIе эцягъиз.
Бес вучда, сад хьана илан,
Атайла сас элягъиз:
“Квез я ам зи, кIандач заз чIал,
Зи вилериз гьич такурай”, —
Лугьуз, туна лутуди къал,
ЭгечIайла, вуч авурай?
Агъзур багьна кьазва вичи
Хайи чIал чир тавун патал:
“Баде — урус, диде — дарги,
Дах я лезги, квез я зи чIал?”
Ихьтин тегьер багьнаяр гваз,
Куьз жезва куьн руьгьдиз ажуз?
Мягьтел я зун и гьал акваз,
Кутамир кьил кардик ферсуз.
ЧIал диде я, чIал я Ватан,
Сесни я ам хайи чилин.
Къиямат къуз чIал я дарман,
Гуьгьуьл къачур кайи рикIин.
За лугьузва, тахьуй гьич сад
Хайи чIалан ван-сес такIан.
Пака халкьни гуда маса
Са душмандиз, хциз вакIан.
“ЧIал хвейида халкьни хуьда” —
Чи бубайрин мисал я хьи.
Хайи чIални халкь техвейди
КицIелайни усал я хьи.
Пака душман жеда хъуьрез,
ЧIал течирдаз жедач гьуьрмет.
Хайи чилел лацу пехърез
Ухшар хьана, гуда лянет.
“Чан зи бала” — лугьудай ван
Мад гьинай, лагь, вич атурай?
Дидедин чIал такIан инсан
И дуьньядал гьич тахьурай!
Сесер кIанда заз
Хуш я заз инсанар чIугвазвай зегьмет,
ДатIана чпин арада хуьзвай гьуьрмет.
Дуствилизни гузвай чIехи тир къимет,
Къилихдин гьа ихьтин тегьер кIанда заз.
НуькIверин межлис я багъда, никIера,
Цуькверив гвай наздив килиг чуьллера.
Рагъ хъуьрезва гьар са касдин вилера,
Гатфарин гуьзел тир сегьер кIанда заз.
Пагь, мегьрибан тушни тIебиатдин чин,
Хуш аваз билбилрин, багъдавай ичин!
Дагъларин яйлахдиз жезва зун кIвачин,
Чубандин кфилдин ванер кIанда заз.
Гатфар акуналди зун жедач хьи тух,
Лацу лифер аваз цавар хьуй ачух.
Ялав муьгьуьббатдин мадни яз артух,
Вафалувал хуьзвай рикIер кIанда заз.
Уьмуьрда хьурай бул шадвилер, сувар,
Баркаллу зегьметдал къалуриз гьунар.
Мягькембур хьурай куь бахтарин лувар,
“Аллагь, ваз шукур хьуй!” — сесер кIанда заз.
Сагърай зи халкь
Хкаж хьана рагъ гьуьлуькай цавуз мад
Хъвер багъишна, нур вегьена чилерал.
ТIебиатда гьатна сесер ширин, шад,
Кьуразва чиг ацукьнавай векьерал.
Юзун гьатна, михьиз кьуд пад уяхна,
Кар- кеспидив гьар са инсан эгечIна.
Кьуна кфил, яна аваз дамахдал,
Жегьил чубан мад дагълариз экъечIна.
Вуч гуьзел я дагъдин хуьре гатфариз,
Лекьер элкъвез кьакьан дагъдин синерал.
Авазрин ван къвезва яргъай сувариз,
Акьалтзава чан алван тир цуькверал.
Къуй ислягь хьуй дагъ — аранда сегьерар,
Абад хьурай эллер дуствал рикIевай.
Артух хьурай бул зегьметрин бегьерар,
Сагърай, зи халкь, баркалладин рекьевай.
Заз кIанда
Заз кIандай закай хьана са лукьман,
Гьар садан тIалдиз ийидай дарман.
Дибдай акъудна, барбатIдай уьзуьр,
Гурлу мел-мехъериз элкъуьрдай уьмуьр.
Заз кIанда вири даим хьана шад,
Уьтквемдиз тухун уьмуьрдин кьуьд, гад.
РикIеваз Аллагь, мягькем кьуна дин,
Къенивал хвена гьар сада вичин.
Заз кIанда дявейрин алукьна эхир,
ЧIуру тир ниятриз акъатна пехир.
Ислягьбур хьана цаварни чилер,
Хизанда хьиз, дуст хьун алемда эллер.
Заз кIанда кьуд пад хьана гуьлуьшан,
Я Аллагь, садни тахьуй перишан.
Цуьк аваз гуьзел хьурай тIебиат,
Хан яз Инсанвал, бахт ва муьгьуьббат.
Ватандиз
Такабурвал чи дагъларин, картарин,
Гуьзел цуьквер гьар жуьредин рангарин.
КIанда рикIиз жигъирар зи Ватандин,
Къилихарни зи Къавкъаздин инсанрин.
Хуьзва пак яз ирс, бубайрин тарихар,
Ийизвач за гьакIан пичIи тарифар.
Къванцин гада ава даим рикIе зи,
Герек чIавуз Шарвили я рекье ви.
Зи Ватандин гьар са къван заз гевгьер я,
Зи хайи чил, пагь, гьикьван вун иер я!
Къуй ви кьилел даим ислягь цавар хьуй,
Вахъ вафалу рухваярни рушар хьуй.
Дагълар, рагар, багълар, чуьллер, тепеяр,
Самур вацIун, Каспий гьуьлуьн лепеяр.
Азиз Ватан, вун заз кIан я, масан я,
Зун ви велед, ви къужахдин инсан я.
Сабур хуьх
( Са кьисадин бинедаллаз )
Лугьуда хьи, дегьзаманда,
Са кьуьзуь касдин хизанда,
Хьана гада туьнтвал авай,
Жизвидилай фад хъел къведай.
Ухьт алахьна дериндай хьиз,
Лагьана икI ада хциз:
“Туьнт хьайи кьван на ви къилих,
И кIарасдиз ягъа на мих.
Алахъа вун ви сабур хуьз,
Алакьра на ажугъ туьхуьз”.
Лап сифте къуз туьнт яз къилих,
Яна хци са шумуд мих.
Давамна мад и кар четин,
Алахъна хва вич хуьз секин.
Сабур хуьн — им кар я хъсан,
Чандизни туш акьван залан.
Гана ада, чин яз ачух,
Бубадиз и шад муштулух.
Ада гана цIийи меслят,
Эвелдалай тушир регьят:
“На хвейила умун къилих,
Акъуд хъия, кьаз, са-са мих.
Эхирдиз гьа мад заз эвер,
Килигда ви кардиз иер”.
Ингье гьикьван фена вахтар,
Михерикай азадна гъвар.
Хци, шад яз, кткана звер,
Мад бубадиз гуда эвер.
Хьайиди хьиз залан хирер,
Кьурай гъварце хьанвай тIеквер.
Бубади тик хкажна кьил,
Кьуна гъиле гададин гъил:
“Килиг, зи хва, хьанвай тIеквер,
Хъжедач им эвел тегьер.
Туьнтвилини, вегьез зегьер,
Тазва рикIел ихьтин гелер.
Гьикьван “багъиш” лагьайтIани,
Гел алатдач гьич садрани.
Сабур хуьх на лап хъсандиз,
Абур я ам гьар инсандиз!”
И йикъалай башламишна,
Хци михьиз гьал дегишна.
Туьнтвал амач-ава гьуьрмет,
Бубадини гузмач туьгьмет.
Сабурлу я, чиник ква хъвер,
Гафарни я чIагай цуьквер.
Къе камаллу инсан я ам,
Эллеризни масан я ам.
Гьар гьи касди хуьда сабур,
Вичин тIварцIел гъида абур!
Сабурлу хьухь, азиз дустар,
Аллагьди квез гурай бахтар!
Заз чизва
Хуш я рикIиз хуьруьн рушар-маралар,
Зиреквал гвай зулун къати гаралай.
Гегьенш чуьлда багъ кутазва цуькверин,
Артухариз шадвал элдин рикIерин.
КIанда рикIиз дагълух хуьрер, аранар,
Рагар, чарчар, ийизвай чун гьейранар.
Вуч ширин я камаллу гаф бубадин,
Дуьз тарс гана, рекьел гъидай зурба тир.
Гаф алачиз тамамда за кIвалахар,
Дидеди зал ийидайвал дамахар.
Писвилериз лянет лугьуз эгечIда,
Баркалладин крарик зун экечIда.
Кьисметди зун ялайтIани яргъариз,
Космонавт яз тухвайтIани цавариз.
Зи Ватандихъ кIанивал гьич туьхуьдач,
Къариблухда зи рикIе экв куькIуьдач.
Заз чизва, зун рикIи ялда Ватандиз,
Хайи кIвал — муг я дарман гьар инсандиз.
Зи гъвечIи хуьр зун паталди женнет я,
Багъри чилел уьмуьр тухун лезет я.
Дидени чIал
Гьахьнава мад зун фикиррин деринра,
Ширин диде, вун рикIеваз виринра.
Вун сагъ амач — гьайиф чIугваз шезва зун,
Балаяр хуьз, гьа ваз ухшар жезва зун.
Багьа инсан, гьар легьзеда герек тир,
Вун чаз даим гьар са карда куьмек тир.
ЧIимел югъни, цифер алай перишан,
Ви нефесди ийидай хьи гуьлуьшан.
Са югъ авач вун зи рикIе авачир,
Ви тIвар, ви тарс зи мецел гьич алачир.
Вун аквазва шад ракъинин нурарай,
Ви ван къвезва хайи чIалан гафарай.
Вун багьа яз, диде, ви чIал хуьзва за,
ЧIалан никIе шииррин сел гуьзва за.
Дидени чIал чандиз мелгьем, дарман я,
Абур пакдиз хуьн тийирди душман я.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 31-нумрадай
__________________________________________________________________________________
Гьамиша сивел хъвер алай и баркаллу хцин къамат датIана зи вилик ква. Батманован хайи йикъаз талукь яз мукьвара “Дагъустан” РГВК-дай передачани къалурна. Ам телеф хьайи йикъалай инихъ 6 йис алатнава, лезги халкьдин рикIе, иллаки кIиривийрин, хьайи хирен тIал са жизви яваш жез гатIуннавай. Амма передачадиз килигайла, Игитдин диде, уьмуьрдин юлдаш, аяларни мукьва-кьилияр акурла, хер мад цIийи хъхьана. Зейнудин Батманова лагьай “жуванбур за гудач маса” гафари мад япара ван авуна. Вилерилай гьайифдин накъвар фена. И накъвари зи рикIяй ихьтин цIарар чарчел акъудиз туна.
“Жуванбур за гудач маса!”
Урусатдин Игит Зейнудин Батмановаз
И дуьньядал гьар затIунихъ авазва эхир,
Уьмуьрдизни, цуькведизни, гуьрчег акунриз.
Амма анжах авач эхир, ягъайтIан пехир,
Хьайи крар, фейи вахтар рикIел хкунриз…
… Кьве агъзурни цIувад йисан майдин вацран вахт,
Агь, гьикьван куьн иерзавай, бул тарарин тахт!
Сараг, КIахцугъ хуьрерив гвай тамарин жалгъа,
Ахтармишиз гьатнай рекье чи Зейнудин хва.
Тамухъан яз машгьур устад, вичин кар кIани,
Гьар са тарни кул-кус чидай инсан тир къени.
Ингье тама къекъвена ам, вилна тарариз,
Садлагьана аялдин шел хьана япариз.
КилигайтIа, террористри кьунва са хизан:
Диде, буба, аял — вири, къачузвай хьи чан.
Яракьар гвай душманрин кьил тир Абу-Ясир,
Зулумкаррин къаст вуч ятIа чирун тушир сир.
Зейнудинан мурад хизан азад авун тир,
И кар кьиле тухун патал вич хьана есир.
Душманрини и кар тадиз кьилиз акъудна,
Там чизвай кас гъиле гьатун хъсан акуна.
Батманован телефонни къахчунвай гъиле,
Экъуьрзавай нумрайра тIуб, гьатнаваз хъиле.
Полициядин кьилин нумра акуна садаз,
Къанлудини гана буйругъ зенг авун адаз:
“Опергруппа галаз ша лагь на адаз тамуз,
Амай крар лугьудайвал агакьай чIавуз”.
Зейнудина, кьетIидаказ, кIевиз кьуна рикI:
“Жуванбур за гудач маса!”, — жаваб гана икI.
“Вафалу хьухь дуствилизни Ватандиз хайи!” —
Им насигьат тир бубади рухвайриз гайи.
Лап пайдах хьиз кьуна вине бубадин веси,
Кьегьалвилелди чан гана Лукьманан хци…
…Кьуд веледдин буба тир вун гьуьрметлу, мягькем,
Эсед, Араз — руьгьда хьайи къагьриман, уьтквем.
Къе дидедин алатзавач ракIарлай вилер,
Гуьзетзава, галатзавач, хва хквер рекьер.
“Игит садра, душман вишра рекьида” лугьур,
Мисалдихъни агъазва чун, ихьтин кар акур.
Чара ксар хуьн паталди гьайиф хьанач чан,
Вахъ яс чIугваз перишан я къе гьар са хизан.
Чир хьухь къе ваз: душмандилай къахчунва ви къан,
Вун несилри хуьзва рикIе, баркаллу инсан.
Лезги халкьдин дамах я вун — абурдин чешме,
Урусатдин Игит я вун — гьар садаз чешне!
Батманован зар ала къе ь КIирийрин хуьрел,
Зейнудинан тIвар ала къе гьар садан мецел.
Инсаният аламай кьван дуьньядин винел,
Игитар, куьн, сагъ амукьда чи халкьдин рикIе!
«Лезги газетдин» 2021-йисан 32-нумрадай.
_____________________________________________________
* * *
Чимивал амач хьи нурлу ракъинихъ,
Умунвал, зайифвал ганва вахтуни:
Къизилдин зул гала, килиг, рикlинихъ,
Дили тир гарарин гъанва бахтуни.
Гатфари багъишай савкьатар — пешер,
Тарарилай лув гуз, эвичlда чилел.
Рангарин гамар я — тамар я иер,
Лекьерни элкъвезва дагъларин кьилел.
Пеш вегьез тарари ганватlани кьил,
Къаярикай кlусни кичlевал авач.
Хъфенва кьибледихъ чубарук, билбил,
— Къанун тlебиатдин — са шакни алач.
Къвердавй куьруь жез, физва мад йифер,
Тахтуна пачагь я яргъи тир йифер.
Фад-фад чаз мугьман я куьлуь тир марфар,
Цава, гимияр хьиз, къекъвезва цифер.
Дурнайрин гьарайдин ван къвезва яргъай,
Чими тир уьлквейриз гьатнавай рекье.
“Гатфариз хкведа” лугьуз чаз цавай,
Экуь, шад умудар твазва чи рикlе.
Дегишна цавари тlебиат секин,
Марфар, кьар, гарар гвай зул ава къеце.
Мурад я: уьмуьрда тахьуй кlус серин,
Зул алукь тавурай инсандин рикlе.
Къизилдин тавар гвай ханум ятlани,
Гатфарни, цуькверни рагъ кlанда заз бул.
Емишрин хунчайрин гьамбар гватlани,
Зи рикlиз чими туш, кlандач къайи зул.
Кьуьчхуьр Саидаз
Дуьнья кlвал я, чун я вири мугьманар,
Къвез — хъфизва иниз гьикьван инсанар.
Девирар физ, масадбуру дегишда,
Вири алем гьатда маса нехишда.
Цlемуьжуьд лагьай виш йисарин эхирда,
Агъайри халкь тунвай залум пехирда.
Сурхай ханди — залум, къанлу шейтlанди,
Регъвезвай эл, квадарна чин инсандин.
Бахтсузвилер кьадарсуз тир ханлухда,
Элдин уьмуьр тунвай чlулав палчухда.
Рикlел атай чиркин крар тамамриз,
Сурхай авай, уьмуьр шаддиз давамриз.
Амма халкьдихъ авай игит рухваяр,
Адан дерт-гьал хабар кьадай архаяр.
Чун, невеяр Шарвилидин, Давудан,
Мегер чна алчахдан гаф къачудан?
Ашукь Саид — Кьуьчхуьр хуьруьн къагьриман,
Саз хураллаз мани лугьуз, пагьливан.
Ахварик квай халкьдин къатар юзуриз,
Башламишна гьахъсузвилер къарсуриз:
“Хан лугьудай ягъи гьатна хуьрера,
Зулумариз ,ажугъ аваз вилера.
Кьисасдин цlай твазва ада рикlера,
Я Сад Аллагь, им вуч дуван хьана чаз?”
Мани лугьуз, къуват гана эллериз:
— Муьтlуьгъ жемир, зи халкь, хандиз, беглериз.
Чан гъана лап кесиб халкьдин гьиссерал,
Саидан тlвар хьана элдин мецерал.
Машгьур хьана ашукь лезги хуьрера,
Риб хьана ам, акьур хандин вилера.
Къати хьана Сурхай хандин пехъивал,
Тергда лугьуз и къуччагъдин хцивал.
Ханди ашукь вичин патав гъиз туна,
Мани лугьун эмир гана, саз кьуна.
Саида кьил жуьрэтдивди хкажна,
Хандин чиниз килигна, вич акъажна.
“Лагь са мани, лагь кван вуна заз ви чlал —
Килигин зун ви сесини лугьур гьал”.
Саз хкажна чи Саида секиндиз,
Хандин чинал лагьана икl эркиндиз:
“Авайвилиз хьурай лянет, кур байкъуш,
Ви а мурдар суфат низ хьуй бес къе хуш?
Гъилер, беден — ивид курут, келле буш,
Бес мус жеда са гьахъ дуван, къарагуьн?”
“Вуна хъсан лугьуда, вун устlар я,
Амма анал алайбур зи папар я.
Вун ви ягьсуз вилерай куьз килигна,
Кlанзавани за вал пая илигна?
Алад, акъуд, и ягьсуздин вилерни,
Барбатl хьурай ам атанвай рекьерни?”
Тухвана и эмир кьилиз жаллатlри,
Азгъунрин чан куьз кьуначир ажалди?
Акъвазнавай Саид акур уьтквемдиз,
Эмирна мад кьелни вегьин бегьемдиз.
Киснач Саид, вилерай физ ивияр,
Лянетралди гатаз ханни зилияр:
“Гьиниз фена, дуьньяда ягь амачни,
Эй чlехи кас, вай са гьахъ кар аквачни?
Факъир Саид, дидарда сад акьачни,
Агъзур агьдин бузад ягъай къарагуьн?”
…Гьайиф, гьайиф, жегьил шаир, вилер ви
И хабарди кана халкьдин рикlерни.
Девирар физ, алатнава шумуд сар,
Лезги халкьдин рикlева ви багьа тlвар.
Кьуьчхуьр Саид, вун чаз даим вине я,
Вун намусдин, азад руьгьдин бине я.
Фикирмир хьи, къе дигана шад я чун,
Кьве пайнавай миллетрикай сад я чун.
Кьуьчхуьр Саид, баркаллу хва, камаллу,
Агъуз тахьай Сурхай хандиз заваллу.
Къе сагьиб я вун чlур тежер гуьмбетрин,
Элдин патай хара я ваз гьуьрметрин.
Гьайиф, ашукь, яргъал фенач уьмуьр ви,
Аманат яз хуьзва чна чуьнгуьр ви.
Лезги халкьдин ирс амай кьван чилерал.
Баркалладин таж я вун чи кьилерал!
Дидедин буйругъ
Гьужумайла гитлерчийри
Совет ватандал,
Гуьллейралди, тупаралди
Гъанай халкь чандал.
Алчах душман, гьич авачир
Намусдин зерре,
Барбатlда куьн чи аскерри,
Кукlварда келле…
Дидеди хва рекье тунай,
Ватан хуьз — пак бурж,
Уьтквемдаказ ада хциз
Ганай икl буйругъ:
“Гьайиф, ваз чlав хьана кьисмет
Къанлу дяведин,
Пехъи душман тергна хъша,
Бала дидедин.
Чил хуьх, чан хва, чи Ватандин
Даим саламат,
Вунни хуьрай Сад Аллагьди
Яз са аманат.
Вун гуьзетиз жеда, бала,
Зи вилер рекьел,
Гъалибвилин пайдах кьуна,
Хъша вун гъиле”.
Саки кьуд йис алатна вахт
Залум дяведин,
Гьамиша вил хьана рекьел
Язух дидедин.
Фронт патал зегьмет чlугваз,
Талгьана югъ-йиф,
Храдай кьван вилерин экв
Хьанвай лап зайиф.
Май атана- лацу лифре
Гатана дакlар,
Хтана хва Гъалибвал гваз,
Ахъайна ракlар.
Конкурсдиз: “Дагъустандин — 100 йис”
Дагъустан
Такабурлу тик дагъларин уьлкве,
Шумуд миллетдин мегьрибан диде.
Вун я зи намус, зи кьеб, зи бине,
Зи азиз, ширин Ватан-Дагъустан.
Гатуз серин тир шагьвар ава вахъ,
Гуьзел Каспийдин ятар ава вахъ,
Гъалибвилин пак сувар ава вахъ,
Гардан кlир тавур, аслан Дагъустан.
Къадимлу Дербент — шагьид тарихдин,
Ви гьар са руш, хва — игит тарифдин.
Тахьуй ви яшда легьзе синихдин,
Чан зи играми, масан Дагъустан.
Вири хуьзва на, кьуна къужахда,
Стlалар хьиз цин гьамга булахда.
За вал, ви тlварцlел даим дамахда,
Стха миллетрин макан Дагъустан.
Пак Россиядин луварик ква вун,
Дуст халкьарин шад суварик ква вун,
Ислягь рагъ авай цаварик ква вун,
Чандилай багьа, масан Дагъустан.
Вун геж хьана
Гатфарин йиф, цава ава цlийи варз,
Зун айвандик, килигзава гъетериз.
Гъиле ви чар, жаваб гун — зи хиве ферз,
За вуч лугьун, ви геж хьайи гьиссериз.
Заз хуш тир вун, вун рахунин гелевай,
Вун киснавай, вуч ятlани гуьзетиз…
Гила зунни са масадан рикlева,
За гаф ганва, завай жедач къелетиз.
Вучиз “са чlар канач” на, фад атана,
Рикlер, кьисмет сад ийиз зун алахъдай.
Гила на зун акъуд рикlяй атlана,
Зун масадан рагъ я цава алахьай.
Ви муьгьуьббат пара геж дигмиш хьана,
Геж ачухна ви рикlин сир вуна заз.
Вун, цуьк гъана, дад тагай емиш хьана,
Вун геж хьана: зун кьисмет я чарадаз.
Кьве пайнавай…
Вахтар фена, сад-садалай алатна,
Зи халкь, шумуд баладик вун акатна?
Юкьвай атlай ич хьиз, кьве пай хьанва вун,
Агат тежез, кьве патани канва вун.
Рекьиз яна аламатдин дапlарар,
Арадава чи сергьятрин часпарар.
Чун са халкь яз, кьве пайна, икl къал туна,
Чи рикlера сагъ тежер хер-тlал туна.
Са уьлкве тир, гила гьарнихъ чкlана,
Цlувад патал, мишерди хьиз, атlана.
Чун, лезгияр, юкьни — юкьвай паярна,
Миллетдин чан кана хьи, лап цlаярна.
Агь, Лезгистан, кьве пайнавай Ватан зи,
И кар акваз, цlразва хьи гьакl чан зи.
Кьулан вацlа чи накъварин сел ава,
Халкьдин рикlе хажалатдин гел ава.
Баркаллу халкь, муьтlуьгъ тахьай персериз,
Теймурленгаз, Надир шагьдиз, туьрквериз.
Кьве паднавай рикl, де лагь, мус сад хьурай?
Зи лезги халкь, сад хьана, мус шад хьурай?
КIанда вун
Зи уьмуьрдиз вун са рагъ хьиз атана,
Зунни, лиф хьиз, агатна вав дамахдив.
Кlанивилин гьиссерив рикl ацlана,
Чебни михьи стlалар хьиз булахдин.
Эхь, кlанда вун, вучдатlани чидач заз:
Вири алем аквазва ви вилерай.
Вун паталди гъвергъвердин цуьк гъида за,
Чална живер, Шалбуз дагъдин синерай.
Заз кlанда вун, кьазва хиве, за, гьелбет,
Вун зи нефес, шад хиял я зи рикlе.
Тlалабда за: бахтар хьурай чаз кьисмет,
Шаддиз уьмуьр тухудайвал и чилел.
Рагъ хьана зи бахтунин
Эй, Сад Аллагь, дад гузвач заз уьмуьрди,
Кьунва зи чан пияладин суьгьуьрди.
Даим ви тlвар къвез зи рикlиз гьахьзава,
Зун хиялрин океанра гьахьзава.
Цlун кlвални кваз къанва — чандиз савухда,
Низ лугьурай, рикlин сир низ ачухда?
Зун чинеба рахазва вав шиирда,
За вуч ийин, вун шагь я зи фикирда.
Вахъ цlигел яз къекъвезва зун: гьай авач,
Вун яргъава, рикlе гатфар, май авач.
Гьуьлуьв агакь тийидай вун вацl хьана,
Кьураматдал кьуразвай кьал, нацl хьана.
Дуьньядикай, лагь, вучда вун галачир?
Авач легьзе вун зи рикlе авачир.
Ухшар жезва гатфар квахьай билбилдиз,
Нивай хьурай зи дердер, лагь, кьезилриз?
…Къайгъу авач: алатда и чаравал,
Гьисс хъийида чна чун чаз багьавал.
Вун хкведа, рагъ хьана зи бахтунин,
Квахьда михьиз и пашманвал вахтунин.
Тlазва зи рикI
Тlазва зи рикl, пашман я гьал, шезва зун,
За вуч ийин, даим рикlел къвезва вун.
Ви ширин ван гьатзава зи япара,
Бес гьинва вун, куьз ава, лагь, яргъара?
Тlазва зи рикl, ийизва мад суза за,
Ни жагъуррай, вуч авурай дава за?
Руьгьдин илгьам вун хьайила, вучда за?
Эхи тежез, жуван уьмуьр пучда за.
Гьинва вун къе, лагь, вучиз хъел хьанва вун?
Ви гъам чlугваз лап, чlух хьана, канва зун.
Вун галачиз, ичlи я заз и чилер,
Ишедай кьван зайиф жезва зи вилер.
Зи чубарук, дарман — чара ая тlун,
Зи дердинин гьарайдиз ша, аман, вун.
Им гатфар я: кьуд пад ава туькlвена,
Хъша вун фад, рикlе сувар куькlвена.
Са вахт къведа
Зи кlанивал пак гьиссерин чешме я,
Зи цlелхемрин вафалувал чешне я.
Заз кlанда вун багъри кас хьиз, рикl алай,
Цаварал рагъ, дагъдин сув хьиз, цуьк авай.
Кlанда заз на яратмишай эсерар,
Зун паталди абур я саф гевгьерар.
Кlанда заз вун даим акун, вав рахун,
Гьар са чlавуз хуш келима ваз лугьун.
Вун хъфизва: вун гъавурда акьазвач,
Зи гьиссерин михьивал ваз аквазвач.
Са вахт къведа, ви рикlел зун хкведа,
Зун акунихъ, рахунихъ вил хъжеда.
Са вахт къведа, эхь, ви рикlел хкведа,
Рехъ алатай аял хьиз, захъ къекъведа.
Зун жагъурда на ви сир лугьун патал,
Кlанивилин къизилгуьлер гун патал.
Фад жедани, вун геж женни — заз чидач,
Якъин сад я: вун рикlелай зи фидач.
Туьхуьн тийир экв жеда зун ви рикlе,
Муьгьуьббатдиз вафалувал яхъ вине.
Са вахт къведа, зи тlвар жеда ви мецел,
Вилив хуьда, анжах тахьуй кар гежел.
Вуна лагьай пак чlалар на гъваш рикlел:
“Вун зи рагъ я, зунни ви цуьк и чилел!”
Рагъ такур цуьк и чилел фад рекьида,
Зун галачиз ваз и дуьнья рекъида.
За, лиф хьана, лув гудани цавариз?
Са вахт къведа, амукьда вун ялвариз.
Зи багъри кас, багьа инсан, масанди,
Заз Аллагьди багъишай, чан хъсанди.
Са вахт къведа, вун жеда захъ лап цlигел,
Амма тахьуй амачир вахт зун чилел.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 49-нумрадай.
_________________________________________________________________
Вун рагъ я зи
(Садан тlалабуналди кхьей чlал)
Пашман я зун, вилериз затl аквазвач,
Секин я лап, гьич са ничхир рахазвач.
Къе кlанида рикl тlарна зи хабарсуз,
Зун лув хайи лиф хьиз ама, ахварсуз.
Рикl цlразва, келледа тlал гьатнава,
Зи шадвални ахвар михьиз катнава.
Тахсир квачиз, тахсирлуди хьанва зун,
Цlай галукьай векьин кьал хьиз, канва зун.
За вуч ийин, за низ лугьун жуван сир, —
Анжах зун вал ашукь хьун я зи тахсир.
Гъамлу я зун, вилерилай накъвар физ,
Уьмуьрдин са легьзе амай ачкар хьиз.
Вун шад жемир зи чинал икl нагъв хьунал,
Гьич са карни алачиз зи чан кунал.
Вун батlул я, хуьз сабур куьз алахънач,
Ви къилихдин туьнтвилер са патахъна?
Яна хьи руг на зи михьи гьиссериз,
Туьхуьрна нур зи хъуьрезвай вилерин.
Квадарна куьз на инсанвал, къенивал,
Са гьайкал хьиз, хуьзва за вун, кlанивал.
Вун пак сир яз хуьда чандин тахтуна,
Белки, зун ви рикlел къвен са вахтуна.
Якъин чир хьухь: вун рагъ я зи рикlевай.
Зунни ишигъ, датlана ви рекьевай.
Анжах вилив хуьх
Алукьна мад йиф, яргъи мичlи йиф,
Аруш хьанва зал хиялрин са циф.
Авач захъ ахвар — вун ква вилерик,
Кутунва зурзун рикlин гьиссерик.
Вилери нур гуз, лап гъетери хьиз,
Ви ван къвезва заз са уьтери хьиз:
“Вун яргъа хьунухь эхи ийин гьикl?
Пад хьун мумкин я вахъ цlигел зи рикl.
Зи рикlин хиял, якъин хьухь ваз чир,
Уьмуьр са женг я, гвай миллион сир.
Алатда и зул — авайвал лугьун,
Хкведа патав кlунчl цуьквер гваз зун.
Анжах вилив хуьх, жемир кlус пашман,
Вун авайвиляй зал алама чан.
Чукурда цифер, пашманвал яргъаз,
Уьмуьр, мехъер хьиз, фида рагъ алаз!”
Ашукь я зун вал
Къизилгуьл цуькверал алатlани цаз,
Амма вуч гуьзел я атир, къамат, наз.
Ятlани ви къилих пара синих кваз,
Зи уьмуьр кlанда заз, гьа вун патав гваз.
Къекъвезни лезет я суван ценерал,
Килигиз, вил вегьез кьакьан синерал.
Манидал илигна, санал къачуз кам,
Эхь, вун зи нефес я, зи рикlни зи чан.
Вуч гуьрчег аквада чархарни рагар,
Раг падна, авахьдай чарчардин ятар.
Галатдач мадни зун тикрар ийиз чlал,
Тик дагъларал, лекь хьиз, ашукь я зун вал.
Геж жез тахьуй
И дуьньядал вун захъ хьунал шад я зун,
Вун лап багьа инсанрикай сад я зун.
Чир хьун патал михьивал зи гьиссерин,
Хъуьрез-хъуьрез килиг вун зи вилериз.
Вири алем аквада ваз, якъин я,
Зи кlанивал, океан хьиз, дерин я.
Кlандач заз гьич вун пашмандиз акъвазун,
Кутамир тlун зи рикlик тlал, къай, зурзун.
Зун цlигел я датlана вун акунихъ,
Чубарук хьиз, анжах са вав рахунихъ.
За вуч ийин, рикlиз чими хьанва вун,
Сад Аллагьди зи уьмуьрдиз гъанва вун.
Вун, шагьдам яз, рикlин къене хуьзва за,
Гьиссерикай шиирар ваз гуьзва за.
Тlалабзава вафалу хьухь вунни заз,
Им кlевелай ялвар я за ийир ваз.
Вун багьа я — эхь, и кар ваз чир хьурай,
Чи муьгьуьббат пак гьиссерин пlир хьурай.
Зи мурад я вун даим хьун саламат,
Сад Аллагьдал вун хьурай са аманат.
Зи романдин къагьриман, на кьве гаф лагь,
И ашкъи зи тахсир яни, я гунагь?
Геж жез тахьуй, гьайифда на ялвариз,
Зун амачир ван хьайитlа япариз…
«Лезги газетдин» 2022-йисан 9-нумрадай.
______________________________
Игитриз бахшзава
Мугьман дуьнья, къвез-хъфизвай инсанар,
Гьар са кардал ийизвай чун гьейранар.
Гагь шадариз, рикIера рагъ куькIуьрда,
Яшайишни, сусан кIвал хьиз, туькIуьрда.
Гагьни куда, цIай ягъай хьиз, цIурурда,
Чан аламаз гьар са жасад кьурурда.
Вакъиаяр жеда жигер ифидай,
Гьич садрани рикIелайни тефидай.
Цуькверилай агъу кIватIда иланри,
ЧIижери- вирт, атирарни — инсанри.
Уьмуьрдайни сада кьазва къенивал,
Садни физва ата-пата, кIанивал.
И чIавалди июнь къанни кьвед лагьай —
Тарихдавай, югъ немсери рак гатай.
Ингье гила гьа и вацран къанни пуд —
Югъ я гайи террористри гуьлле худ.
Махачкъала, гьакIни Дербент шегьерда
Азраилри чан къачудай тегьерда
Килисайрал чувудринни урусрин
Гьужумай кар гьикI лагьана турусрин?
Рагъ алай къуз, къанлуйри гуз гуьллеяр,
Терг ийиз кIанз секинвилин бинеяр,
Пуд диндин кьеб — къадим Дербент зурзурна,
Ислягь уьмуьр хажалатдив ацIурна.
Террористрин вилик пад кьаз аксина
Полиция, лекьер хьана, женгина.
Инсансузрин хура, дагъ хьиз, акъвазна,
Зурба тIурфан чи винелай яргъазна.
Мусибатдин гьерекатар чIулав тир,
Чанарилай гъил къачуна, ялавдиз
Гьахьнай куьн гьикI дирибашдиз, уьтквем яз,
Вафалувал хуьз Ватандиз, мягькем яз.
Алуднавай кичIевални рикIелай,
Кьулухънач кам намусдин гьахъ рекьелай.
Зейнудинан, Мегьамедан тIварарал,
Гъанач леке виждандин пак луварал.
Амма, гьайиф, террористрин гуьллейри
Пучна чанар, кабабна рикI дидейрин.
Дараматар харапIайриз элкъвена,
ЦIаяр яна, кана хьи лап куькIвена.
ЦIуругуд кас, гьич тахьай хьиз, телефна,
Чи халкьдин рикI къарсурна лап, гьелекна.
Уьмуьр кIани гьихьтин гуьрчег жегьилар
Терг хьунин дерт нивай хьурай кьезилар?
Кьве Мегьамед, кьве Тамерлан, Рабазан,
Марат, Гьабиб, Жалил, Султан, Нариман.
Эйнар, Агьмед, Мегьамедрасул, Мавлудин,
ГьакI Виталий — террордиз гьич авач дин.
Полицидин къуллугъчияр такабур,
Пакдиз хвейи къанун-къайда ва абур.
Нурбагандов чешне хьайи кIвалахда,
Душман тергна, чна квелди дамахда.
Мад хизанриз, дидейриз куьн ахквадач,
Я кIанидав, я балайрив рахадач.
Телеф хьана, дуьньядихъ вил галамаз,
Кьиле тефей мурадар гьакI аламаз.
Чи Игитар, къе квехъ чил-цав шехьзава,
Террористар, куьн алемди негьзава.
Дагъустандин вири миллет сад жеда,
ЧIуру ният, алчах къастар яд жеда.
_______________
«Лезги газетдин» 2024-йисан 26-нумрадай
Умуд
Зи рикIе тIал ава, чандани — тIурфан.
Кьве пай я зи халкь, низ хьурай зи ван?
Пашман яз эхзава дертни гъам жуван,
Гьич жагъин тийизвай са чара, дарман.
Чанда тIурфан хьуниз инсан я лайих,
Са зун туш и гьалда: икI фенва тарих.
Мейит туш кьван чанда уьмуьр амачир,
Гьич садни авач хьи са тIал авачир.
Агакь тийиз кичI ква заз а вахтунихъ,
Калтугиз яргъара авай бахтунихъ.
Намуслу инсанар хьурай чаз дестек,
Шукур хьай Аллагьди чаз гурай куьмек.
СССР-Ватандихъ чIугвазва гьайиф,
Бахтавар яз хьурай къвезмай югъни йиф.
Им фана дуьнья я, фенва икI шумуд,
Миллет сад хьуникай атIузвач умуд.
Умуд гур Аллагьдиз икрамзава за,
Ам рикIеваз, кеспи тамамзава за.
Хажалатни, кисна, алудзава за,
Жуван элдив шадвал агудзава за.
Ватандиз
Хайи лезги хуьрер,
Багьа къашар дагъларин чи,
ВацIар, кIамар, хуьлер
Дамарар я багъларин чи.
Припев:
Шарвилидин баркаллу кар
Пакдиз хуьзвай Давудан тIвар.
Зи Лезгистан — азиз Алпан,
Зи Россия, зи Дагъустан.
Чан чи азиз Ватан,
Ислягь уьмуьр, мехъер хьурай,
Вун я зи руьгь, зи чан,
Вал бахтарин селлер къурай.
Кетин, Шагьни Шалбуз,
Пак Эренлер, Каспийдин гьуьл,
Гуьзел я гьар чIавуз
Чи играми Ватандин чил.
Рушар я ви гевгьер,
Рухваяр я гужлу лекьер,
Мублагь хьана рекьер,
Алат тавуй сивелай хъвер.
Пак Рамазан
Вун атурай, рагъ атурай,
Хуьруьк, кIвалик бахт кутурай.
Берекатрив чил ацIурай,
Чан чи азиз пак Рамазан.
Дуьньядин гьал секин хьурай,
РикIе иман дерин хьурай.
Къуръандин чIал ширин хьурай,
Чан чи азиз пак Рамазан.
Лап багьа тир я вун мугьман,
Чи дердериз хьурай дарман.
Мягькемра чи рикIе иман,
Чан чи азиз пак Рамазан.
Мусурмандин руьгьдин дестек,
Вун кIанда чаз, вун я герек.
Аллагь хьурай тIалриз куьмек,
Чан чи азиз пак Рамазан.
Йиса садра илифдай рагъ,
Эхь, вун я чи руьгьдин чирагъ.
Ви девир я женнетдин багъ,
Чан чи азиз пак Рамазан.
Мугьаммадан я чун уьммет,
Гунагьрикай хуьх чун хелвет.
Гьалал рехъ хьуй элдиз кьисмет,
Чан чи азиз пак Рамазан.
Аллагьди чаз къуват гурай,
Сивер хуьдай такьат гурай.
Мукьва-кьили агат хьурай,
Чан чи азиз пак Рамазан.
ЦIуд къан вилик къвезвай нубат —
Чаз Халикьди гузвай савкьат.
Валди шад я гьар са жасад,
Чан чи азиз пак Рамазан.
Кьурагь дере
Рагъ хъуьрезвай емишрин хуш багълара,
КIвалах ргаз хеб чкIанвай дагълара.
Бул ава вахъ игит рушар, рухваяр,
Артухзавай берекатрин хунчаяр.
Устадарни, артистарни малимар,
Илимдин пак рекье авай алимар.
ВацIаринни Макьар-вирин няметар,
Гележегда мадни бул хьуй девлетар.
Вун гуьрчег я, цуьк хьиз, авай яйлахда,
За уьмуьрлух валди, Ватан, дамахда.
Вун Гияр яз тупIалдава тарихдин,
Масан я вун, лайих хьанвай тарифдиз.
Припев:
Зи азиз тир Ватан я вун,
Кьегьалрин пак макан я вун,
Шад авазрин майдан я вун,
Кьурагьрин хуьр, Кьурагь дере.
Илиф, дустар
Цифер гьарнихъ чукурна,
Ракъинин нур чукIурна,
Чин ачухна цавари,
Ван къачуна кIамари.
Къацу жезвай чуьллери,
ЧIураравай кIелери.
Атирар гвай цуьквери
Гузва шадвал рикIериз.
ГъвечIи-чIехи какахьна,
Чуьлдиз вири акъатна.
Багъ кутазва майданда,
Худ я кIвалах аранда.
Кьилел къугъваз кьезил гар,
Гуьзел тушни и гатфар!
Вахтар фида — чи багълар
Абад жеда, гваз тавар.
Шефтеларни пIинияр,
Ични чуьхвер, вишнияр,
Хьайивалди емишар,
Илиф, дустар, дадмиша!
«Лезги газетдин» 2024-йисан 31-нумрадай
