Сардар Абил… И кас заз чир хьана саки къад йисав агакьзава. Амни чи къелемдин дуст, адан буба, лап хъсан инсан, муаллим, машгьур шаир, драматург Межидов Абдурагьманалди хьайи кар я.
Рагьметлу Абдурагьман муаллимдиз вичин хва гзаф кIандай, адал дамахдай. “Зи рикI алай хва я!” лугьудай рагьметлуда, вичел кьил чIугваз, мугьманар атайла.
За жувакди лугьудай: гьи бубадиз вичин велед кIан жедач? Абдурагьман муаллимдиз дустар гзаф авай, абуруз вафалу касни тир. Абурун арада писатель Гьаким Къурбан, шаир Мерд Али, писатель Абдулбари Магьмудов ва масабур ава. Абуру дуствал хуьнни авуна. Вичин хцизни дустар рикIелай алуд тавунин веси тунай. Абила бубадин веси вафалувилелди кьилиз акъудзава.
За 2008-йисуз “Лезги газетдиз” Абдурагьманан, Къурбанан, Саидагьмедан ва гзаф масабурун зур асирдин дуствиликай, “Вафалу дустар” кьил гана, чIехи макъала кхьенай. Са кьуд йис вилик Абил зал кьил чIугваз атанай. Ада заз вичин патай пишкеш яз “Кьве дидедин хва” ктабдин сад лагьай пай гъанай. За ам са нефесдал, саки кьве йикъан къене кIелнай. Ктабдин кьвед лагьай пай акъатзавайди я лагьайла, зун адал вил алаз хьана.
Ингье и йикъара Абил, Аллагьди хуьрай вич, цIийи ктабни гваз мад заз мугьман хьана. 720 чин авай ктабдин редактор Мерд Али Жалилов, корректорни РД-дин лайихлу муаллим, методист Зиядхан Къараханов я. Фикирна за: гьеле-меле ахьтин бажарагълу инсанри акатай затIуниз къимет гудайди туш. Чпин хивез абуру ахьтин жавабдар пар къачунватIа, и ктабни вири патарихъай пар квайди хьун лазим я.
За ам мукьуфдивди кIелна. Гила зун гъавурда акьуна вучиз Абдурагьман муаллимди вичин хцел дамахзавайди тиртIа.
Межлисдал садаз сифте гаф гайила, гуьгъуьнлай рахазвайбур, флан касди лагьайвал лугьуз, адан гафар тикрар авуниз мажбур жеда. Гуьгъунлай рахазвайбуруз вуч амукьда?..
Зунни гила гьакI хьанва. Залай вилик Мерд Али, Зиядхан хьтин бажарагълу инсанар и ктабдикай раханва. За вуч хълагьда кьван?.. Амма заз лугьудай гафар жагъизва.
Ктаб а саягъда кхьенва хьи, Зиядхана лагьайвал, “Ам неинки лезги литературада, гьакI Дагъустандин вири халкьарин литературайрани цIийивал я”. Мерд Алиди лагьайвал, “…Ктаб чи алай аямдин гьакъикъатдиз, гьакI тарихдизни лап мукьва я. Ам гьар садан рикIи чIугвадай хьтин сегьнейралди, шикилралди, кьисайралди, гьуьжетралди, суьретралди девлетлу я. Гьа са вахтунда ада чи хайи чIалан дерин къатарни кардик кутунва”.
Ктабдин мана-метлебдиз лайихлу, акьалтIай къимет ганва. Ада гзаф вил экъуьрна за. Алава хъийиз кIанзава: дугъриданни, авторди вичин тIвар Абид кхьена, ам ктабдин кьилин игитни я. Вири крара, хьанвай кIвалахар, вичин кьилел атанвай дуьшуьшар, агьвалатар, уьмуьрдин вакъиаяр я. Абурукай устадвилелди кхьена, чал, кIелзавайбурал, агакьарнава.
Гамар храдай хъсан устIарди, чеб-чпив кьадай, гьар жуьре рангарин гъаларикай кваквар ягъиз, гуьзел нехишар гамунин чинал гъизвайди хьиз, и ктабдин автордини гьар са гаф, гьар са цIар, кагьрабаяр хьиз, чпин чкайрал эцигнава. Ам, гъавурда акьунин жигьетдай хьиз, кIелизни регьят, манадиз деринди хьанва.
Ктабдин мана, адан гьайбатлувал, ам мукьуфди кIелайла гузвай лезет, автордин устадвал гьакI гафаралди къалуриз хьун мумкин туш. За, ктаб жагъурна, ам кIелун теклифзава.
Абила кIелдайбур патал менфятлу кIвалах авунва. Ам кIелайла, автордин жумартвал, ам уьмуьрда квел машгъул хьана, адалай вуч алакьайди ятIа, вичин гъилелай инсанриз гьихьтин хъсанвилер хьанатIа, дустари ам рикIин сидкьидай гьикI тебрикзаватIа, чир жезва. Гьам Афгъандин дяведа, адалай кьулухъни, дустарикай са низ ятIа четин хьана лагьай макъамда, гъиле-гъил аваз, арадавай мензилризни, акъатзавай харжаризни килиг тийиз, абурал кьил чIугваз физ-хтун, абурун хизанрин дерди-гьал акун — ибур гъвечIи крар яни? Кьилинди ктаб адалатлувал, хуьре-кIвале, шегьерда къанун-къайда, низам хуьнин крара вич тухвай ва тухузвай тегьерар къалурзавай сегьнейрив ацIанва. Гьа са вахтунда ам вич хизан, яр-дуст, мукьва-кьилияр агудзавай, гьахъсуз тахсирар кутаз, беябур ийиз, алдатмишиз алахъзавайбурузни акьалтIай дуьз жавабар гузвай касни я. Винелай ам адетдин инсан хьиз аквада. Амма акьалтIай хъсан спортсмен, 60 йис хьайилани, турникрал “солнце” ийизвай инсан, гъилелни, акьулдални тамам кас тирди, ктаб кIелайла, чир жезва.
За адакай жуван фикирар агъадихъ галай шиирдин цIараралди давамарзава:
Гьар са цIар вуна кхьей гевгьер я,
КIелзава, фикиррик ква, серсер я.
Къанунни къайда дуьз хуьзвай кас я.
Медениятдин рекьени “ас” я.
Гьалтай гьар садан акваз дерди-гьал,
Вал ашукь хьанва чи Куьре магьал.
Авачирдаз хва, стха я халис,
Вак амалар квач са кIусни иблис.
Гъил яргъи ийиз куьмек кIанидал,
Рагьметар гъизва на вун хайидал.
На бубадин рехъ ийизва давам,
“Кьве дидедин хва” акъудна роман.
Чи Абдурагьман муаллимдин цуьк!
Хас я ваз къекъуьн къе кьил кьуна тик!..
Мерд Алиди лагьайвал, вун авай рехъ дуьзди я. Зани хълагьзава: а дуьз рекьяй ви араба са чIавузни патаз акъат тавурай. Хизанни, яр-дустни галаз, вун сагъ-саламат хьурай!..
Шагьабудин Шабатов
