Чи уьмуьр, яшайиш акваз-такваз дегиш жезва. Уьлкведа, гьар са чкада хъсанвилихъ, абадвилихъ, мергьяматлувилихъ жезвай дегишвилери чун шадарзава, четинвилери пашманарзава…
Малум тирвал, алай йисан 1-апрелдилай агьалийрин са бязи категорийрин пенсияр 2 процентдин хкажнава. Пенсияр (гзаф-тIимилвилелай аслу тушиз) хкажнамазди, чи яшайиш чпелай аслу тирбурун (кьилдин ксарин, хсуси карханайрин иесийрин…) нефсерни къати, азгъунвални артух жезва. Савдагаррин, алверчийрин макан тир Дербентдикай рахан. Ина кьилдин ксарин, лугьун чна, карчийрин туьквенрин, аптекайрин, пекарнийрин кьадар гьикьван ятIа гьисабун, лугьун четин я. Налогрин инспекциядин, администрациядин, чкадин властрин гьахъ-гьисабра, дугъри я, винидихъ лагьанвай барадай гьар йисан эхирра рекъемарни къалурзава, гьисабзава. Амма делилар гьакъикъатдихъ галаз тамамвилелди кьазвайбур жезвач. Хейлинбур шегьердин бюджетдиз налогар гуникай кьил къакъудзавайбур, хъендик кумукьзавайбур хьунин себебни карчивилел, базарчийрин, аптекчийрин, фу чрадай ксарин кIвалахдал бес кьадар гуьзчивал тахьун я.
Гзаф чкайра хьиз, Дербентдани (саки гьар камуна) авай аптекаярни хсусибур, кьилдин ксаринбур я. Эсиллагь гуьзчивал тахьун себеб яз, анрай маса гузвай (къалпбурни кими туш) дарманрин къиметар инсанрин “сагъламвилин къаравулда” акъвазнавайбуру — аптекайрин иесийри, варцаралди ваъ, йикъаралди чпиз кIандайвал хкажзава. И барадай мисалар гзаф гъиз жеда. Зун кьве мисалдал акъвазда. Инсандин рикI секинардай валериандин экстрактдин таблеткайрин къимет (са кьвати) са акьван яргъал тушир вахтара 5 манат тиртIа, гила 30 манатдилайни гзаф хьанва. Вичиз аденомадин уьзуьр авай зи таниш са яшлу касди шикаятзава: “Зи уьзуьрдиз са бубат куьмек гузвай “Афала” дарман шегьердин аптекайрай алай йисан февралдиз 373 манатдай маса гузвайтIа, мартдиз адан къимет 401 манат хьанва”. Азарлудаз чарасуз герек гзаф маса дарманарни аптекайрин иесийри гьа чпиз кIандайвал хкажнава, хкажзава.
Масанра заз чидач, виликрай Дербентда здравоохраненидин идарайрин, аптекайрин кIвалахдал гуьзчивалдай махсус отдел авай. Гила лагьайтIа, а тешкилатдикай са ван-сесни амач. Муьштерийрин ихтиярар хуьдай комитет аматIани, адан кIвалах ерли аквазмач. Мумкин я, ахтармишунарни, “гуьзчивални” ийизва жеди а “комитетди”. Амма ахтармишна арадал акъудай кимивилерикай садазни хабар жезвач, гьам тахсиркар, гьам “комитет” — кьве падни рази жезвай хьтинди я.
Зун, гьуьрметлу кIелзавайди, винидихъ Дербентдин пекарнийрикайни рахана. Пенсияр хкажуникди, анра чраз, туьквенриз рекье твазвай фан къиметарни хкажнава. Йисан эвел кьиляй са буханкадин къимет 20 манат тиртIа, гила чIехи пай туьквенрай ам 22 манатдай маса гузва. Амалдарвал ийизвай савдагарарни кими туш. Къимет гьа виликдай хьиз авайвал туна, фан заланвал тIимиларнава.
Гаф кватай чкадал газдин “иесийрин” къанунсузвиликайни, абуру агьалияр гьикI бизарзаватIа, абурал яшайишда газ ишлемишунай (хейлин дуьшуьшра) илитIзавай буржарикайни рахаз кIанзава.
Алатай йисан декабрдин эхирра “Газпром межрегионгаз Махачкъала” (квитанцийра гьа икI кхьенва) ООО-дин Дербентда авай филиалдин гьакимрилай шикаятиз, Дербентдин администрациядин кьил Хизри Абакарова кьабулун патал шегьердин агьали Б.Гьажибалаев атана. Ада кIвале ишлемишзавай газдин гьакъи гьар вацра, вахт-вахтунда гузватIани, шегьердин “Аваин-4” микрорайонда яшамиш жезвай адан яшлу дидедал Газпромди буржар илитIзава лугьуз шикаятна. Газпромдин багьнани ихьтинди хьана: “Шегьердин кьили чими ийидай (отопительный) сезон башламишунин гьакъиндай къарардал адетдиндалай фад, 15-октябрдиз, къул чIугунва, гьавиляй ви дидеди газдин къимет (гьар са кубометрдин) хъуьтIуьнди яз гана кIанзава…”
— 15-октябрдиз гьеле Дербентдин кьилин къуллугъдив эгечI тавунвай за ахьтин къарардал гьикI къул чIугуна? Шегьерда чаз ишлемишунин хъуьтIуьн сезонни 13-ноябрдиз башламишайди я, — лагьана Х.Абакарова.
Б.Гьажибалаев Газпромдилай суддиз арза авуниз мажбур хьана.
Газпромдин кьуьруькрикай и макъаладин автордизни “пай” хьана. Зегьметдин ветеранвилин кьезилвилер къачун патал 2018-йисуз ишлемишай газдин (январдилай-январдалди) гьакъиндай справка къачуз Газпромдин филиалдиз фейила, анин къуллугъчиди (компьютердиз килигна) “Вавай кассирди газдин пул дуьз къачузвач” лагьана, зи абонентный книжкадал 423 манат кхьена вахкана. Гьар вацран эхирдай вахт-вахтунда, счетчикдин делилриз килигна, шегьердин ЕРКЦ-да газдин пул гузвай (ана авай кассирни гьа Газпромдинди я) зун тажуб хьайила, компьютердихъ ацукьнавай ханумди “Заз вахт авач, фена вуна пул низ гузватIа, гьадавай хабар яхъ”, — векъивилелди жаваб хгана.
ЕРКЦ-да авай кассирдин жавабни ихьтинди хьана: “Абуру мукьвал-мукьвал газдин къиметар хкажзава, халу, амма чун хабардарзавач”. Зун артухан пул хгуниз мажбур хьана.
Газпромди гьам шегьерра, гьамни хуьрера агьалияр инжиклу ийизвай, абур алдатмишиз, газдай артухан пулар къачузвай дуьшуьшар гзаф ава. Керпичрин заводра, теплицайра датIана къанунсуздаказ газ ишлемишзавай, вири халкьдин девлет чуьнуьхзавайбурун буржар чал — законриз табийбурал илитIунин эхир яраб мус жедатIа!?
Нариман Къарибов
