Атанва апрель
Ваз хабар тушни, атанва апрель!
Куьз серин я чин, атIугънава пел?
Я вич кьуьд тушир, я тамам гатфар,
Хъфенва мартни — чIуруни чIимел.
Кьве чин алайди, гвачирди са гаф,
ТIебиатдин наз авурди энгел.
Акъатзава къаз, лаз, каф жез, цIраз,
Кьурай пеш — винел, авахьзава хвел…
Тади квай вичик чумал тарци цуьк
Акъуднава фад, кьулухъна пеш-хел.
Сусан булахни хьанва къе гьазур,
Вичин мецелай лугьуз ваз гъезел.
Хтанва хуьруьз ви дуст чубарук,
Ирид вацра ам хьанва вахъ цIигел.
Ваз вафалувал къалурна вичин,
Хаин мурдардин мез авур чхел.
Теспача я ам, вун такурвиляй,
Чарх илитIнава, элкъвез ви кIвалел.
РикI цIурурмир на язух ничхирдин,
Ахъая адаз ви пенжердин хел.
Са декьикьани ракъурмир чIана,
И вахт алемдиз — тIям гъизвай кьел.
Цуькверикай таж храда за ваз,
Вил вегь кьуд патаз, экъечI вун къецел, —
Ваз хабар тушни, атанва апрель!..
Зуьгьре гъед
Югъ рагъдандихъ элкъвей вахт,
Белки, уях хьана бахт.
Зи эрзиман мурад хьиз,
Муьгьуьббатдин тIаратI хьиз,
Зун уьмуьрдин шегьредал,
Расал хьана Зуьгьредал.
Малаикдин къилихар,
Квачир зерре синихар,
Вич камбардин цуьк хьтин,
Къене авай рикI хьтин,
Зун чинебан сегьнеда
Кьару хьана Зуьгьредал.
ЧIиж хьиз элкъвез цуькведал,
ЦIарар хьанвай мижедал.
Чепелукь хьиз лампадал,
Йиф экв ийиз пакадал,
АвайтIа чи магьледа,
Зун элкъведай Зуьгьредал.
Гьардаз вичин гъед ава
Лугьуда, экв гуз цава.
Зи гъед ала и чилел,
Зун ашукь хьанвай вичел.
Зи кьисметдин чIередал,
КуькIвенвай гъед — Зуьгьредал.
Геж хьанатIан чи гатфар,
“Заз вун кIан я”, и гафар,
Пехилбурун хъилери,
ТакIанбурун гъилери,
Мез атIайтIан дегьредал,
Агакьарда Зуьгьредал!
Къазунда за хур
— Вуна чара эркекдиз
РикI ихтибарна.
Кин тахьана, зирекдиз,
ГьикI ихтибарна?!
— Пара хьана гьатайбур,
Гъуьрчен хьиз геле.
Зи рикIин рак гатайбур,
Эцигиз желе.
Къеле къачуз атайбур,
Амма алакьнач.
Зун варцелди тухвайбур,
Амма агакьнач.
За зи рикI тек ваз гана,
Са ваз ачухна.
Вафасузриз наз гана,
Вири кьулухъна.
Зун, гвачтIани ви къулав,
ТуштIани ви свас,
Зи муьгьуьббат, зи ялав,
Тек са ваз я хас.
Девлетринни пуларин
Тахьуй таъсирдик.
Зун есирда чIаларин
Хьурай шаирдин.
— Муьгьуьббатдин цIаял тан,
Куда шаирри,
РикI гайидан рекье чан
Гуда шаирри.
Ихтибардиз — ихтибар,
Пишкешдиз — пишкеш.
Ракъурзава ваз хабар,
Тавуна эглеш:
Вазни герек атайтIа,
Зун я гуз гьазур.
Гъиле вице лагьайтIа,
Къазунда за хур!
Фена Эмин
Фана дуьньядикай ханвай рикI, гуьгьуьл
Ярх хьанва шаир-камаллу Эмин.
Чин ачухначтIани уьмуьрди туькьуьл,
ЧIалазни ярдиз вафалу Эмин.
Дарман тахьай дерт къати я факъирдин.
Зайифбурун тереф хвейи гьахъвилин терез.
Эхир нефес мукьва жезва шаирдин,
Рахун яваш я, пелтек хьанва мез.
Туькезбана кIвалин цлал кхьизва,
ЦIивин — къелем, цлакайни чар хьанва.
Сабур хуьзвай рикI, жуьгьен хьиз, ифизва.
Накъваркайни цлан пуна цIар хьанва.
Эхиримжи цIар ахгакьна шиирдин,
Агал хьана чешме дерин камалдин.
ЦIугъ акъатна Туькезбанай ничхирдин,
Къутар хьанач чан къармахрай ажалдин.
“Я Мислимат, адан вилер ахъазма,
Са хупI яд це, диндирмиша, я бала,
Кьенвач буба, зун а кардихъ агъазвач,
Белки, адан ви сесинихъ вил гала”.
…Тикрарзава цлал алай кхьинар:
“Вил атIудач дуьньядихъай, ширин я”,
Вилер ахъаз фена гъиляй Эмин — яр.
Туькезбанан гъилемайди цIивин я…
«Лезги газетдин» 2019-йисан 16-нумрадай
_________________________________________________
Хтайла рикIел
Гатун са къуз алахьай бубадихъ галаз
ЭкъечIнай чун сейрдиз, хуьруьвай яргъаз.
Фидайла дар жигъирдай, къурху кваз рикIик,
Рехъ къалурнай къветери, акатна вилик.
Хкаж хьанвай синерал, кьил гьавадавай.
Салам ганай булахриз, гьамга яд авай.
Элкъвенай чун тIуларал, хъипи цуьк алай.
Къекъвенай чун векьера, таза чиг алай.
Хуьзвайда хьиз атанвай мугьманрин тагьсиб,
Лекь къарагънай синелай, суварин сагьиб.
Гуьлуьшан тир тIебиат, умун тир гьава.
Са чкадал кьуьл ийиз, кард авай цава.
КIел хипелди хъфей ван гьатна дереда.
Хипехъанрихъ илифнай, фена бередал.
Чи виликни къаймах, мегь… гъанай няметар.
Давамзавай кьегьалри дагъви адетар.
Къатадиз чи кIвачерик женжел гурцIулар,
Алудзавайбуру хьиз чпин кагьулар.
Элуькьайбур, акуна чун яргъа амаз,
Хкведайла, калтугна, хквез чахъ галаз.
Рагъ хъфена парзадихъ, чун -хуьруьз рекье.
Пашманвални шадвални авай зи рикIе.
Беневшаяр — дидедиз, вахазни — гъвергъвер,
Кьведаз кьве кIунчI хканай за сувай цуьквер…
…Шумудра а легьзеяр хтайла рикIел,
Аялвилин дуьньядихъ хьана зун цIигел.
Заз акI тир хьи буба я, тухвай тахсиркар,
А дуьньядин куьлегар, агална ракIар.
Зарафат
ХкIадалди вак зи вил,
Кьадалди, руш, за ви гъил,
Хабар тушиз авуна
Ви чIалари зун вал гуьл.
Ви цIарар гьатна кьиле,
Такуна жуваз гьеле,
Билбил яни — керекул,
Вуж жедатIа зи кIвале.
Яргъал алайтIани чун,
РикIи чIугуна зи вун.
Разивилер хьана чи,
Арачи яз телефон.
ЦIрай жив хьиз, каф хьана
Ваз сидкьидай гаф гана.
Мукьвал хьайла гъидай вахт,
Ахпа рикIе хаф хьана.
Хуьруьз-кIвализ вуч жаваб
Гуда, хьайтIа ганда паб?
Таяр-туьшер, танишар
ХъуьредатIа зал яраб?
ХьайитIа нер яргъиди,
Савух, рикIиз къайиди?
ЯтIан кьадар Аллагьдин,
Вил чапрас, кIвач кьецIиди?..
Зи бахтуни гъайиди,
Интернетди гайиди,
Завай зи гаф чIур жедач,
Хьурай ана хьайиди.
Кьил квадармир басрухда,
Дафтарни тур сандухда.
Рахадайдаз къвалалай
Чи кьведан сир ачухда.
Вун динж хьана, свас жеда,
Ваз наз-дамах хас жеда.
Эвленмиш хьай шииррал,
Зун сад лагьай кас жеда!..
«Лезги газетдин» 2019-йисан 23-нумрадай
_____________________________________________________________
ЧIулав шенпIи
Йифен кьулар, за са ккIал
Ахъайнай ви пенжердал,
Зал вил алаз акъваздай чIал
Чизвай экуьн сегьердал.
Акунай вун кацин саягъ,
Ван тавуна, атайди.
Акуначир чIулав “къуччагъ”
Ви гуьгъуьна авайди.
Куь гьаятдин юкьни юкьвал
Вун агакьун бес хьанай,
Башламишна акъудиз къал,
ДатIур тIили-сес хьанай.
Акунай заз шенпIид суза
Хъша кIвализ лугьузвай.
На лугьуди, чуьнуьхна за
Адан диде тухузвай.
Гьерекат кваз тадивиляй,
Чун — вилик, ам — гуьгъуьна.
Акъатначир ам чи геляй,
Еб авай хьиз туьтуьна.
Гиликьайди чун атайвал
Хъархъу тарак атанай.
Чаз фир-тефир авуна сал,
Чара — мидад атIанай.
Къати жезвай адан гьарай,
Ван кутуна магьледик.
Кутягь жезвай сабур-кьарай,
Хуькуьрайла зегьледик.
Кьабул тийиз гъил эцигиз,
Я агатиз тазвачир.
Амукьнай чун гьакI килигиз,
Маса чара амачир.
За вун кIасиз,за вун чухваз,
Акъуддай хьиз ивияр,
Авай жеди, гьелбет, адаз,
Чизвачир чи дердияр.
Тир жал адан фагьум-фикир
Чпин жуьре жедайди.
Чи къугъунрин хьайла эхир,
Каци кьиф хьиз недайди.
Эхир адаз вуч тиртIа кIан
Кьил акъатнач хайратдай.
Лал хьана ам, атIана ван,
Хтайла куь гьаятдал.
Им татугай гуьруьш хьанай,
ХьаначиртIан акур кас.
ЧIулав шенпIи чал туьш хьанай,
ГьалтначиртIан чIулав кац.
Булах
Ви яд дадмиш ийиз татуй баятар.
Авай ксар атурай дуьз ниятар.
Рехъ атIурай рикI михьида, дугърида,
Белки, туьш жен яд гьатнаваз къадрида.
Яран цIаяр
Сур девиррай чал агакьай
яран ялавар.
Артух авур чи милливал,
чи михьивал,
чи цицIивал —
Руьгьдин къилавар.
За лугьун,чир хьун чарасуз
ятIа квез эгер,
Шумуд асирра цIаяр кайибур,
цIаяр хвейибур,
цIаяр хьайибур,
Чун тушни, мегер?!
Чун тушни цIакьалар
хкажна къелейрал,
Душманриз зур гайибур,
сурун фул гъайибур,
шадвиляй кайибур
Къаварал, чархарал,
суван гирвейрал.
ЦIаяри гана чаз
чпиз хас ерияр,
Жидадин кIвенкI хьтин хцивал,
цIелхемдин ицIивал,
жуьгьенрин зигивал.
Чинариз хъчирна лазни яр.
КIачIахарна, кармашарна,
кана цIаяри.
Гуя чаз хьайи назарар,
татугай азарар, бизарар,
Хкадриз фена,
гана цIаярив.
Шак чIух авуна,кин руьхъ авур
чладин сенгер,
Акъудайбур чун мичIерай,
чун кIеверай,
чун мекьерай
Чирагъар, умуддин эквер!
“Гум-гум, чалди къвемир,
вач са кьакьан синелди”,
ГьакI лагьана гум цавариз,
бугъ къавариз,
цIай къулариз.
Къулани хвена къадирлувилелди.
ЦIаярин гьунар чи меце,
чи чIала хьана.
ЦпIилни, ялавни,хьран цIайни,
къулан цIайни,
яран цIайни
Истеклу хьана,
чаз ала хьана.
Хкахьдач даим,хьунни тавурай
Алупандин цIай!
Ам чи рикIера зайифни жедач,
алцифни жедач,
гьайифни къведач
Дустаризни гуда чим,
чи къулав атай.
* * *
Заз вуна ракъуриз суалдин лишан,
Куьз твазва зи чина хиялдин лишан?
Зун чиг я даим ви цIалцIам пешинал,
Заз вуна ракъура цIиялдин лишан.
* * *
ЧидайтIа, варцелай элкъвен хъийидай,
ГъалатI са леке туш чуьхуьн хъийидай.
Вучиз за ахъайнай ви кIвалин ракIар,
Вилик гъай тике фу къехуьн хъийидай.
* * *
Бязибуруз гатфар кIанда.
Лап рикIивай кIанда заз зул.
ТIебиатдин заргар кIанда,
Хаммал авай къизилдин бул.
* * *
Иер акваз вун, шумуд гатIумна,
Яргъи кифери бейни гацумна !
Вири гайи вун Первердигарди,
Лагь,акьулдикай вучиз магьрумна?
* * *
Залан хьана гъалатIрин пар,
Умудрикай чIух тахьурай.
Дуьз тахьана вегьей кваквар,
Гамуникай рух тахьурай.
Геж авуна кутаз тумар,
Къуьлуьн эвез мух тахьурай.
Нефсер пичIи, рикIерни дар,
Яван ксар мус тух хьурай?
* * *
Русвагьзавай намус,жасад,
Чир жезвайла са-сад, са-сад
Инсан лагьай тIвар алайбур.
Хкаж жезва кицIерин ад!
* * *
Лекьер я чун, лувар аваз,
Цавар рамдай гьунар аваз,
Муг авачиз амукьайбур,
Паласаяр, сувар аваз.
* * *
Руьгьдин емни, рикIин чимни,
Заз дуьньядал вири я вун.
Зи седефлу саздин симни,
Зи илгьамдин Пери я вун.
«Лезги газетдин» 2019-йисан 50-нумрадай.
_____________________________________________________________________________________________
Нин хапIадиз…
Акьул куьруь, япар яргъи,
Шумуд ламраз “гьач” лугьурай?
Сарар хци, пехъи ягъи,
Шумуд кицIиз “вач” лугьурай?
Вич сачилан назик, гъигъи,
ТIвалуниз гьикI лаш лугьурай?
Гьар шурпачи — ашпаз чIехи,
Нин хапIадиз аш лугьурай?!
ХьайитIа
ЦIийи свас хьиз иер я тар,
Цуьквер алай хел хьайитIа.
ХапIадин дад артух жеда,
Адак кьадар кьел хьайитIа.
МикIли кIамни Самбур жеда,
Марфадикай сел хьайитIа.
Къени кIвалел абур къведа,
Ниси авай цел хьайитIа.
Камаллудай кьада шаксуз,
Касдихъ рехи цIвел хьайитIа.
Къваз тавуна фида вилик,
Лашар хадай пел хьайитIа.
Гъуьрчехъандиз жив кIан жеда,
Адал къуьрен гел хьайитIа.
Рагар чIурна вацI элкъуьрда,
Халкь кIватI хьана мел хьайитIа.
Мейитдихъни мешреб жеда,
Ирид папан шел хьайитIа.
Дуьнья мичIи сур жеда заз,
Вун захъ галаз хъел хьайитIа.
Ихтияр са ваз ава
“Эхир нефес жедалди ам куьтягь жеч.
Низ гудатIан, гьадан къадир заз ава.
Зи муьгьуьббат базардавай метягь жеч,
Ам къачудай ихтияр са ваз ава!” —
Жуьрэтна на са заз ви рикI теклифдай.
Бязибурун хъилерайни кьасухдай.
Заз мумкинвал гунихъ галаз илифдай.
Къулайвални гана ана амукьдай.
Зи къаст
Зи къастуни зав секинвал вугузвач.
Гьикьван вахт я, вуна и кар кьатIузвач.
Я кьисметди маса патахъ тухузвач.
Къаравул я ви рекьел вил эцигна.
Вун я зи гъуьрч, зун гъуьрчехъан гелевай.
Кьарувилин къараз-яракь гъилевай.
Эхир са къуз кьада за вун, гьуьлевай
Балугъ руш хьиз, уламдал чил эцигна.
Залан хьайла бахтунин кьил терездин,
Ви юкь кьуна, акъвазда зун гьевесдив,
Ви гардандихъ галукьиз бугъ нефесдин,
Са геренда ви къуьнел кьил эцигна.
Эрк галукьна кIанивилин шавгьардин,
Зи хуравай туькьуьл тир кIватI кьагьардин,
Гадарна хьиз кIаниз дерин дагьардин,
Ацукьда зун ви гъилел гъил эцигна.
* * *
Гьакъикъатди рикI хана, махаравай халкь,
Ават тийиз яргъалди, ахваравай халкь.
Яраб уях жедачтIа ви экуьнин кIек,
Аквадайвал пенжердай чи умуддин экв?!
* * *
КIур язава и дуьньядиз «зирекда».
Гьахъвал тунва, жуфтна ракIар, куьлегда.
Умуд аваз хъсан вахтар къведайдахъ,
Диоген хьиз ацукьдани челегда!
* * *
Ви хирериз закай дарман хьаначтIа,
Уьмуьрди ваз гилани дад ганачтIа,
За шак гъизвач вун къаяхдин къван хьунал,
Зи сидкьидин жуьгьенри вун каначтIа.
* * *
Назик бубу, пайда хьайи зи никIе,
Зи тIарамди, зи хуррамди, зи бике!
Гуз хьаначтIан ваз кутугай шабагьар,
Ваз лайихлу чка гана за рикIе!
* * *
Залан хьана гъалатIрин пар,
Умудрикай чIух тахьурай.
Дуьз тахьана вегьей кваквар,
Гамуникай рух тахьурай.
Геж авуна кутаз тумар,
Къуьлуьн эвез мух тахьурай.
Нефсер пичIи, рикIерни дар,
Яван ксар мус тух хьурай?
«Лезги газетдин» 2020-йисан 22-нумрадай.
____________________________________________
Фена Эмин
Фана дуьньядикай ханвай рикI, гуьгьуьл,
Ярх хьанва шаир — камаллу Эмин.
Чин ачухначтIани уьмуьрди туькьуьл,
ЧIалазни ярдиз вафалу Эмин.
Дарман тахьай дерт къати я фагъирдин.
Зайифбурун тереф хвейи гьахъвилин терез.
Эхир нефес мукьва жезва шаирдин,
Рахун яваш я, пилтек хьанва мез.
Туькезбана кIвалин цлал кхьизва,
ЦIивин-къелем, цлакайни чар хьанва.
Сабур хуьзвай рикI жуьгьен хьиз ифизва.
Накъваркайни цлан пуна цIар хьанва.
Эхиримжи цIар ахгакьна шиирдин,
Агал хьана чешме дерин камалдин.
ЦIугъ акъатна Туькезбанай ничхирдин,
Къутар хьанач чан къармахрай ажалдин.
«Я Мислимат, адан вилер ахъазма,
Са хупI яд це, рахух адав, я бала.
Кьенвач буба, зун а кардихъ агъазвач,
Белки, адан ви сесинихъ вил гала».
…Тикрарзава цлал алай кхьинар:
“Вил атIудач дуьньядихъай, ширин я”.
Вилер ахъаз фена гъиляй Эмин — яр.
Туькезбанан гъилемайди цIивин я.
Герек туш
Рахамир зав, зенг авунни герек туш.
Мукьва жемир, къваз завай яргъаз хьана.
Заз нуш хьанач, зи иштягьдин хуьрек туш,
Заз инжи хьиз акурди вун цаз хьана.
Тур, ламари авурай ваз ибадат,
Заз инжи векь бегенмиш я, хилаф туш.
Ава гьардаз вичиз хас тир набатат,
Ламран цацар лацу шивцин алаф туш!
«Лезги газетдин» 2020-йисан 34-нумрадай
_____________________________________________
Дагълар рахана …
(Гьикая)
Селим халу, ваз исятда инай винелди хъфей машин акунани? — хабар кьуна къуншидин гада МутIа Селимавай.
— Акунач-е, — кьил хкажна ада, — за кIвалахзавай.
— Иномарка…
Селима кьил агъузна хкаж хъийидалди, цIрана МутI, фейи хьтинди я машиндин гуьгъуьниз. Абурун цIийиз арадал атанвай магьле хуьруьн агъа кьиле, машиндин рекьин къерех тирвал экIя хьанва. Магьледин тIварни “ЦIийи магьле” я. МутIа физ-хквезвай са машинни ахъайдач, ам нин машин ятIа, адан марка, нумраяр чир тавуна. Адаз хуьруьн машинрин нумраярни маркаяр хуралай чида. Маса гьукуматрин машинрин маркаярни, абурун арада авай тафават, кьетIенвилер, шумуд балкIандин къуват аватIа… Вири чида адаз. Анжах кIелунриз пайгар тушир ам. Селима адаз “МутI” лугьудачир. Адаз ам МутIалиб тир. Гагь-гагь къуншини лугьудай. Белки, гьавиляй тир жеди, Селима вач лагьайтIа, чилизни фидай ам.
— Селим халу, — яру цIай хьиз хьана хъуькъверни, хтана МутI чукуриз-чукуриз. — Суна бадедин ракIаралла а машин. Ваз ша лугьуз ракъурайди я зун Суна бадеди. Адан гада ТIагьир хтанва лугьузва вирида, гьа машинни гьаданди ялда.
“ЯтIа хтана ман квахьай зи дуст 30 йисалай”, — лагьана рикIяй Селима. Квахьна квахьнавачир ам, Питерда авайди ва са чIехи фирмада хъсан къуллугъдал алайди малум тир. Армиядиз фейидалай кьулухъ хтанвачир хуьруьз. Адакай ихтилат кватайла, бязибуру ам вичин бубадин хъиляй хтанач, бязибуру ам урус папа ахъай хъийизвач лугьудай. Сунаханумаз ТIагьиралай гъейри са рушни авай. Ам Бакудиз гъуьлуьз тухванвай. КIвал-югъ хьана, гьана уьмуьр кьиле тухузвай. Ам сифтедай вичин итимни галаз дидедал кьил чIугваз хкведай. Эхиримжи вахтара гьаданни хтун-хъфин амачир. Абур Сунаханума кьилел буба алачиз чIехи авунай. Къе вичи лугьудайвал, аваз–аваз “авач” хьанвай ам. Амма ТIагьиралай дидедин тIварунихъ пул хкведай йиса кьвед-пудра почтадиз. А пул ада, Селимахъ галаз меслятна, вичин кIвал туькIуьр хъийиз харж ийидай. Къавал ракь чIугуна, гьамам туькIуьрна, рак-дакIар цIийи хъувуна…
— Ша лугьузватIа, къведа ман, дуст кас МутIалиб, — лагьана, гъиле авай нажахни кьацIал эхцигна, кIвачин хьана Селим.
— Зунни къведа вахъ галаз.
Аквадай гьаларай, МутIавай тухдалди килигиз хьанвачир машиндиз, я тахьайтIа, машиндин къене пад акуна кIанзавай, пака школада ана авай аламатрикай лугьудайвал.
— Ваз а машиндин къимет чизвани, Селим халу?
— Ваъ.
— Вад миллион.
МутIа дуьз лугьузвайди чизвай Селимаз, адаз вири машинрин къиметарни чидай.
Селим къведалди, ТIагьир ракIарал акъвазнавай. 30 йисуз чеб чпиз такунвай дустар къужахра гьатна, ахъай хъувуна, сад-садаз килигна, мад къужахра гьат хъувуна.
Агъадай виниз вичин дустунин буйдиз дикъет гайи ТIагьира, “яда, вун михьиз рехи хьанва хьи” лагьана, дустунин кьилиз килигна.
— Вун хьиз шегьерда авайтIа, мумкин тир зунни рехи тахьун.
Дугъриданни, Селимаз килигайла, ТIагьир жегьил аквазвай. Адан хъуьтуьл гъил кьурла, Селимаз аялдин гъил кьурди хьиз хьанай.
— Гьан, гьикI акуна ваз хуьр? — хабар кьуна, ихтилат квелай гатIундатIа лугьуз, са герен акъваз хьайи Селима дустунивай.
— Заз чидай хуьр яз амач, дегишвилер пара хьанва. Гьаятрихъ ихьтин цлар, жугъунар галайди тушир, сад-кьве къавал сахси алайди тир, гила саки виридан къаварал ракь чIугунва, ихьтин чIехи варар… ЦIару дагъ цIару яз ама, са кIусни дегиш хьанвач, килигна ам, гад акъатна, зул алукьнавайтIани, цIурун тавур маргъалар аквазвай дагъдиз.
— Я балаяр, хъша кIвализ, ихтилатар кIвале ая, — шад тир Сунаханум диде, адаз дуьнья вичин гъиле гьат хъувур хьиз авай. Ада вичин хуругандин гине аваз гъайи ширинлухар машиндал кIватI хьанвай аялриз пайна.
Къвез-хъфизвай хуьруьнвияр, къуни-къуншияр, мукьва-кьилияр. Абуру сифте ТIагьир къужахламишзавай, ахпа — Сунаханум. Вирида гузвай суаларни ТIагьираз гьа са жуьрединбур тир: кIвалахар, юлдаш, аялар… Ада вичини хабарар кьазвай. Вичи тIварар кьурбурукай бязибур амач лагьайла, адан чиник серинвал акатзавай. Вири рикIелни алама адан, рахадайлани, икьван йисара пата хьанатIани, са урус гафни кутан тийиз, михьиз рахазва ам.
— Я жемятар, дидедиз кафан гъиз фейи Малла Нисредин хтанвалда! ТIагьираз и гафар лагьай кас къецел аламаз, ам вичин халу Мегьти тирди чир хьана.
— Я чан халудин, чун гьар жуьмядиз “Жди менядиз” килигдай кьван, вун аквадатIа лугьуз, аман атIана. Халу ви рикIиз кьий, — лагьана, вичин севрен тапац хьтин гъил ТIагьирал яргъи авуна, чапла гъилив ам вичин хурув агудна.
— Вах, гъваш суфрадал талукь затIар.
— Чай гъизва ваз Мегьри суса, — жаваб гана Сунаханума.
— Чай вунани, Лейлидини, Мегьридини, — лагьана ада, звер гайи спелар виликна, вичин къари Лейли, Селиман юлдаш Мегьри ва муькуь дишегьлияр галай патахъ, айвандин а кьилиз килигна. Абурун гьардан гъиле са кар авай, хуьрекар гьазурунин къайгъуда авай абур. КIвализ атайбурун вилик суфрадал чай-фу гъизвай.
КIвализ виликан председатель, къунши Къудратан руш, гилан кавхадин паб, са гаф лезги, кьве гаф урусбур кутаз рахадай Телли атайдалай кьулухъ ТIагьиран бейнида вичиз ракIарал аламаз дустуни гайи суалдин жаваб давам хъхьана. ГъвечIибур чIехи хьанвай, кьуьзуьбур амачир, бязи инсанарни дегиш хьанвай, хайи кIвалени цIийивилер авай. Амма гьа ЦIару дагъ хьиз дегиш тахьанвай ериярни амай: дидедин муьгьуьббат, дустунин вафалувал, халудин кIанивал…
Вичин халу адан рикIел рикI, гъил ачух, шад кас яз аламай. Адан гъил чпел гьикI алаз хьанайтIа, векь ядайла, никIе-сала кIвалахдайла, ада чпиз гьикI куьмекар гудайтIа, вири чизмай ТIагьираз. Халуди къе мани лугьунални вил алай адан.
Са мани чидай Мегьтидиз — “Мулейли”. Белки, гьамни чир жедачир жеди, адан папан тIвар Лейли туширтIа. “Мулейли” лугьудачир ада манида, “вун Лейли” лугьудай. РикIел алама ТIагьиран адан манидай цIарар:
Саях синеравай яр, вун Лейли,
Сиве гевгьер авай яр, вун Лейли…
Амма мани урус чIалал лугьудайла, Мегьтиди “Мулейли” лугьудай.
Садра абур, халуни хтул, нехирдин нубатда авайла, Мегьтиди ТIагьираз “Мулейли” манидикай ихтилат ахъайнай. Абурун хуьре куьгьне вахтара Гьуьсейн тIвар алай ашукь хьанай. Гьуьсейназ гъвечIизамаз етимвал акунай. Ам, вичиз са тике фу къазанмишиз, Шекидиз физ-хкведай. Гьана адаз ашукьвилин сеняткарвални чир хьана. Адакай бажарагълу устад-мазан хкатнай. Гьуьсейназ хуьре Лейли тIвар алай кIани руш авай. Нубатдин сеферда Шекидиз фена хтайла адаз вичин кIаниди гъуьлуьз гана лагьана ван хьайила, ашукь гадади адаз мани туькIуьрнай. А манидин тIвар “Вун Лейли” тир. Халкьдин сивера гьатна вахтар алатайла, адакай “Мулейли” хьанай.
Хиялри яргъал аял вахтариз хутахай ТIагьирай садлагьана “халу са “Мулейли” лугьудачни?” гафар акъатна, вичиз хабарни авачиз.
— Къе ваз талагьдай “Мулейли” авайди яни, чан халудин, лагьана, гатIунна ам гаф сивемаз.
— Две старушки без зубов, Мулейли,
Толковали про любовь, Мулейли.
Ёлки — палки — лес густой, Мулейли,
Ходит парень холостой, Мулейли, — худда гьатна Мегьти.
Къебелан кас тир Мегьти. Винеллай пIуз гьерекатда туна, спелрин кIвенкIвер хкажна, тенбекди хъипи авунвай вичин сарар къалурна, кьве сеферда “хе, хе” авуна, хъуьредай. Гьа хъуьруьнни са мани хьиз тир адан.
Сунахануман кIвале амайди Мегьтини Селим ва абурун папар тир, амайбур чукIун хъувунвай.
— Я халудин, — секинвал чIурна Мегьтиди, — ви хуьруьхъ, кIвалихъ, дидедихъ вил кьванни жезвачирни?
— Вил гьамиша жезвай, за квекай фикир тавур са югъни хьанач, халу, атана инал ахгакьна куьн аквадалди, амма хуьруьн хабарар заз Зейнаба гузвай. Чун мукьвал-мукьвал телефонрай рахазвай. Бакуда аватIани, адаз хуьруькай хабарар авай.
— Аааа, акI ятIа, ваз шаз Каплан кьейидакайни хабар гана ман Зейнаба. Ада ТIагьиран дах тир Къафланаз Каплан лугьудай.
ТIагьира ван тахьайдай кьуна. “Ам гьавиляй я кьван хуьруьз хтайди”, и сирдайни вичин кьил акъатайдай кьуна Мегьтиди.
ТIагьира дидедиз телефон гъанвай. Ада телефон, кьватидай акъудна, тартибдик кутазвай.
— За адакай вучзава, завай ам ишлемишиз жедани? — лугьузвай Сунаханума.
— Диде, ма рахух, — телефон авай гъил яргъи авуна ТIагьира дидедал.
— Нив рахада?
— Зи юлдашдив, ви хтулрив, ви птулдив.
— Я чан хва, заз абурув рахадай чIал чизвани, беябур хьана.
И арада телефондай:
— Саламалек, диде чан! Вун гьикI ава, ви кьилив ви хва ахгакьнани? Шехьмир, я диде, шад хьана кIанзавай чкадал вун куьз шеда? Рахух, я диде, чаз лезги чIал чизва. Ада Сунаханумаз, чпин кIвале авайбур са-сад къалуриз, вужар ятIа лагьана.
Яргъияр ийиз хьанач Сунаханумавай. Адан вилерилай, чанда авай ажугъар, туькьуьлвилер квахьна, шадвилин, бахтлувилин, разивилин накъвар физвай.
— Тагир хкведайла, адахъ галаз хъша вунни, диде, чи патав, — лагьана Людмилади.
— Им вуч аламат я, ятIани агъанвач зун зи япарихъни вилерихъ. Бес ви юлдаш урус я лугьудачирни? — мягьтел я Мегьти.
— Эхь, Людмила миллетдал гьалтайла урус я, дидени, бубани — кьведни урусар я адан. Ам Самурда хана, ана чIехи хьана, школадани гьана кIелна. Абур Самурдай Ленинграддин областдиз куьч хъхьана. Чун, институтда кIелдайла, таниш хьанай. Ада сифтедай зазни вичикай вири хабарар ганачир, амма зун лезги тирди чизвай адаз.
ТIагьира вичиз Людмиладиз лезги чIал чизвайди гьикI чир хьанайтIа ахъайна.
— Чи общежитие институтдивай са акьван яргъак квачир. Зунни Людмила тарсарилай гуьгъуьниз санал кIвачи-кIвачи паркунай тIуз хкведай. Садра паркуниз агакьайла, кьулухъай заз сада эверна. КилигайтIа, чи курсуна авай Андрей. “Вав рахаз кIан я”, — лагьана ада заз. Чун къерехдихъ фена, Людмила гьа алай чкадал акъваз хьана. Заз Андреян вил Людадал алайди чизвай. Адан гьерекатрай за фадлай кьатIанвай, адаз зи рахунрикай, амалрикай хуш авачирди. Ада ихтилат куднамазди Людмиладай гьарай акъатна, лезгидалди: “Тагир, кьулухъай къвезва”. Зун элкъвейтIа, сад кьулухъай, гъуд хкажна, зун ягъиз гьазур хьанва. Амма ам ахгакьнач. Чукурна, Людани атана, ада чилел экIя хьанвайдан хурал са кьуьл гьалчна, “квез вуч кIанзавайди я?”, — гьарайна ада. И арада заз акI хьана хьи, ам заз Аллагьди зун хуьн патал ракъурнавай малаик я! Вичин юлдаш чилел экIя хьанвайди акуна катай Андрея яргъалай Людадиз “кIамай, куьн хьтинбурукай а чIулавбуру ягьанатар ийиз гадарзава, куьн гъавурда акьазвач”, — лагьана.
«Лезги газетдин» 2021-йисан 17-нумрадай
____________________________________________
Сулейманаз
Шаирдиз муштулух — шад хабар гана,
Московдай телдин эвер хтана.
Магьсум Горькийди цIийи тIвар гана,
Сулейман фена, Гомер хтана!
Вуч аламат я, ам дегиш хьанач,
Гьа вичиз хас тир тегьер хтана.
Меркездин ялцив ам вердиш хьанач,
Лежбер яз фенай — лежбер хтана!
Гьуьрмет къалин тир, къулайвал авай.
Гьукумдарри кьур гъилер хтана.
Алахь тавуна, авайвал амай,
Урусат акур вилер хтана!
ТеклифнайтIани либасар пара,
Фидайла алай пекер хтана.
БатIиндай — къизил, загьирдай — къара,
Лезги намусдин сердер хтана!
«Лезги газетдин» 2024-йисан 14-нумрадай
