Бягьсинава
И чIимчIирдин гьалдиз килиг!
Ам нихъ галаз бягьсинава?!
Гзаф дамах хьанва вичихъ,
Элдихъ галаз бягьсинава.
Квадарнава акьул тамам,
Садазни гун тийиз салам,
Йифиз цавухъ, юкъузни ам
Чилихъ галаз бягьсинава.
Чизмач вичин чка вичиз,
Са дуьз фикир къвезмач кьилиз,
Гагь квадариз акьул михьиз,
Вичихъ галаз бягьсинава.
Къазра хьиз, тик кьуна гардан,
Вичинди я лугьуз майдан,
Кьиф хьиз, сефигь и бейниван
Кацихъ галаз бягьсинава.
Сад я лугьуз вич авайди,
Аманат яз чахъ амайди,
ГурцIул яз вич, и кIамайди
КицIихъ галаз бягьсинава.
ЯтIани са чIиб кьван беден,
Гьисабзава яз вич кьетIен,
Пехърен шараг саки лекьрен
Хцихъ галаз бягьсинава.
Гаф авач гьич хам хиялриз,
Килиг идан куьн амалриз:
Эверзавай хьиз ажалдиз,
Филдихъ галаз бягьсинава.
19.11.2017
Чи ван анжах чаз жезва
Марф къвадайла авур веревирдер
И дуьньядин гьал акваз,
Цаварни кваз ишезва.
ЦIайлапандин шикилда,
ШейтIан халкьдал хъуьрезва.
Цаву чилин дерт чIугваз,
Вили вилин дерт чIугваз,
Танди кьилин дерт чIугваз,
Сефилдаказ къекъвезва.
Гьа икI йикъар, варцар къвез,
Цавун виляй накъвар къвез,
Чилел селлер, ятар къвез,
Кьурубурни кьежизва.
Квадарайди намус, ягь,
Гагь маймун, гагь жеда вак.
КицIи недач кицIин як,
Амма инсанди незва.
Адет хьанва и къайда,
Лугьуникай — вуч файда?!
Рахуналди гьавайда
Гьи касдал абур къвезва?!
“Чил кIеви я, цав кьакьан!” —
ГьараяйтIани гьикьван
Вуж я жезвайди чи ван?
Чи ван анжах чаз жезва.
10.05.2017
Рекьида
Дуьнья я им: — гьар сад вичин
Кьисмет себеб яз рекьида,
Вахт атайла, хьана кIвачин,
Муьгьлет себеб яз рекьида.
Пелел кхьенва гьар садан
Уьмуьрдин рехъ, кьисмет адан,
ГьикайтIани, кесиб инсан
Хифет себеб яз рекьида.
Им са сир туш, малум кар я:
Са бязибур темягькар я,
Нефс тух тежез, рикIер дар я,
Гьа дерт себеб яз рекьида.
Намуслуда ягь хуьз вичин,
Лугьуз жеда: “гьикIин-вучин?”
Хъуьредач гьич факъирдан чин,
Гъейрат себеб яз рекьида.
Ягьсузбуруз хьанва кефер,
АцIай гатIал язва кьифер,
КъалурайтIан яз чеб лифер,
Лянет себеб яз рекьида.
“Хаинбурун рикIе инсаф,
Жедайди туш” — гьахъ я и гаф,
Фикир-хиял жеда члаф,
Ният себеб яз рекьида.
Мерд инсанар, хуралай хер
Кими тушиз, гьар са сефер
ГъалатIрикай тежез эсер,
Намерд себеб яз рекьида.
Каинатда гьа икI вири,
Фаркь авачиз, дугъри-игри,
Ажал лугьур кьуьзуь къари —
Небгет себеб яз рекьида.
…Дуьнья я им: — гьар сад вичин
Кьисмет себеб яз рекьида.
Вахт атайла, хьана кIвачин,
Муьгьлет себеб яз рекьида…
09.06.2018
Лянет
Я Ребби, ийизва чна ваз шукур,
Ваз икрам тийизвай инсандиз лянет!
Квадарнавай вичин кьарайни сабур,
Аси тир иблисдиз, шейтIандиз лянет!
Гьелбет, дегь чIавалай ава и къанун,
Герек тир гьар сада кьилиз акъудун:
Эверай чкадиз фин герек я чун.
И къайда чин тийир мугьмандиз лянет!
Сад хьиз халкь авунва На гьар са инсан,
Им са гьакъикъат я, туш хиял тапан.
КвадарайтIа эгер са касди иман,
А касдин намусдиз, виждандиз лянет!
Гьар са кардиз ава вичин вахт, вяде,
Аялни жедай туш, авачтIа диде,
Пачагь сефигь тирла чкIида уьлкве,
Акьулсуз пачагьдиз, султандиз лянет!
Худа, гьар са чIавуз чIалахъ я чун вал,
На жува фагьума къе чун авай гьал:
Иблисриз муьгьтеж я инсан дуьньядал,
Ихьтин са девирдиз, деврандиз лянет!
26.11.2017
КIукI жедач, валлагь!
Юкъуз рагъ чи чиниз хъуьрезмач ерли,
Йифиз варз чи кьилел элкъвезмач ерли,
Бахт чавай къакъатна, хквезмач ерли, —
И жуьре чи рикІер шад жедач, валлагь!
Киледал чи мад кІукІ хъжедач, валлагь!
Акьул, камал чна вилик хъийизмач,
Гьалалдиз, гьарамдиз килиг хъийизмач,
Бахтлу яз, манийрал илиг хъийизмач, —
И жуьре чи рикІер шад жедач, валлагь!
Киледал чи мад кІукІ хъжедач, валлагь!
Вад кепек паталди квадарна иман,
Стхадиз стхадкай жезва къе душман,
Гагь Агьмед, гагь Мамед, гагь жезва Иван, —
И жуьре чи рикІер шад жедач, валлагь!
Киледал чи мад кІукІ хъжедач, валлагь!
Садани тийир къаст чна чаз ийиз,
Даим яд чимиз чи игитрин кьилиз,
Тухузва чна чун лянет алай хьиз, —
И жуьре чи рикІер шад жедач, валлагь!
Киледал чи мад кІукІ хъжедач, валлагь!
Хьанваз мал-девлетдихъ, пулунихъ цIигел,
Ватандин тIварни гьич къвезмач чи рикIел,
Са дугъри гаф чна гъизмач чи мецел, —
И жуьре чи рикІер шад жедач, валлагь!
Киледал чи мад кІукІ хъжедач, валлагь!
Мягьтел яз амазма зун юкъуз-йифиз:
Эсилни, несилни квадарна михьиз,
Амазма чун фидай рехъни чин тийиз, —
И жуьре чи рикІер шад жедач, валлагь!
Киледал чи мад кІукІ хъжедач, валлагь!
11.09.2007
Вун
Са чалкечирдаз
КицIни авач, валлагь, авай гьалда вун,
Са угъри хьиз машгьур я магьалда вун.
РикIин сабур, вилин ахвар атIанваз,
Йиф-югъ ава даим къалмакъалда, вун.
Жува атIай фуруз къе жув аватна,
Чабалмишиз, ава залан тIалда вун.
Хъутур хъама яз и дуьньядин винел,
Пачагьвилин гьатнавай хиялда вун.
Руьгьдиз саил тирдакай пачагь жедач,
Туьтуьнив кьван уьленда авалда вун.
Эхирни ваз чир жеда жуван чка,
Азраилди вичихъ галаз ялда вун.
01.11.2017
Багъманчияр
Бегьер гудай багъ гадарна, негьна михьиз,
ЧІуру салаз къуллугъзавай багъманчияр.
Ичин, тутун, пІинид тарар тергна михьиз,
ЦІвелин тараз къуллугъзавай багъманчияр.
Вахчунвани Худади куь акьул-камал?!
Кьил акъатдач вуч ятІа куь фикир хиял.
Аллагьдин тІвар рикІел тегъиз и дуьньядал,
Алдин папаз къуллугъзавай багъманчияр.
Гьахъни нагьахъ чизмачни квез, эй бендеяр?!
Алукьнаван акьул квахьдай куь вядеяр?
РикІел тегъиз вахни-стха, гьам дидеяр,
Тамун вакІаз къуллугъзавай багъманчияр.
Малум кар я: яргъал фидач а куь карван,
Кьурурнава куьне михьиз багъни бустан,
Куьн себеб яз уьлквени кваз хьанва виран,
Семе ламраз къуллугъзавай багъманчияр.
26.10.2016
Сад — Аллагьдиз, садни — шейтІандиз…
Адемалай Гьатемал кьван язва им адет,
Дегиш жедач гьич садрани и тІул, и хесет,
Якъин, гьа икІ халкьнавайди язва и миллет,
Бинедилай хас кар я им бени-инсандиз:
Сад Аллагьдиз муьтІуьгъ жеда, садни шейтІандиз!
Чилер-цавар халкь авунваз мильон йисар я,
Мад эвелан хьиз, и дуьнья саки базар я,
Садаз ам са хазина я, садаз азар я,
Гьикьван на вил вегьейтIани девир-деврандиз,
Сад Аллагьдиз муьтІуьгъ жеда, садни шейтІандиз!
Мад эвелан хьиз, элкъвезва и дуьньядин шар,
Мад эвелан хьиз, хквезва йиферни йикъар,
Алатзава, адет тирвал, варцарни йисар,
Аквазва чаз и дуьньядал михьиз, аяндиз:
Сад Аллагьдиз муьтІуьгъ жеда, садни шейтІандиз!
Гьисабзава гьар сада вич — дуьньядал алим,
ЧизвачтІани вуч затІ ятІа марифат, илим.
Ягь авачир касдини вич гьисабда — итим.
Малум кар я, гьич игьтияж авач баяндиз:
Сад Аллагьдиз муьтІуьгъ жеда, садни шейтІандиз!
Азиз, гзаф алахъмир вун девран дегишриз,
И дуьньядин винел жуван иман дегишриз,
Гьич садрани жедач вавай виждан дегишриз,
Бинедилай хас кар я им бени-инсандиз:
Сад Аллагьдиз муьтІуьгъ жеда, садни шейтІандиз!
20.07.2016
«Лезги газетдин» 2019-йисан 15-нумрадай
_______________________________________________________________________________________
Тахсирар хиве кьун
Дидедиз
Са шем хьиз, вуна рикI цIурурна,
Серфна ви уьмуьр чаз — веледриз.
Чи рекьиз вуна экв чукIурна,
Эхна и дуьньядин зиллетриз.
ЧIугуна чун патал зегьметар,
Чи гьар са югъ экуь хьун патал.
Тахьурай лугьуз чаз хифетар,
Бахшна чаз даима на шадвал.
Гзаф я на чIугур кьван азаб,
Малум туш абурун кьадар-сан.
Веледрин рекье ви рикI кабаб
Авуна даима на жуван.
Мумкин туш, диде, ви бурж вахкуз,
Гьалала ви зегьмет балайриз!..
Ви вилик гьазур я гьар юкъуз
Зун, метIер яна, ваз икрамиз.
Тахсирар, диде, зи пара я,
Абур заз и яшда аквазва.
Ви вилик зун уьзуькъара я,
Гила зун гъавурда акьазва.
Ферли са велед зун хьанач ваз,
Кьезилриз хьанач ви гъам, хифет.
Малум я зи тахсир гила заз,
Низ чидай икI жедай чIал кьисмет!..
Чир хьанач вядеда пис-хъсан,
Чир хьанач мерд-намерд, гьайиф, заз!
Авай туш гьар садахъ дин-иман, —
И кIвалах амач заз къе сир яз.
Дуьньядал чIалахъ яз инсанрал,
Вуж гьахълу, вуж нагьахъ — чин тийиз,
Гьалтна зун рекьера тIурфанрал,
РикIиз са пис хиял гъин тийиз…
…Хифетри ийизва къе рикI тIар,
Жагъизвач дердиниз са чара.
Фагьумдай береда и крар
Зиллетар жезва зи мад пара.
Элкъуьриз хъжедач фейи вахт,
Алатай йикъар мад хкведач.
Гьайиф хьи, и жуьре хьана бахт,
Уьмуьр мад чи кьулухъ элкъведач.
Гьайиф хьи, дуьньядал пис-хъсан
Гзаф геж чир хьана, диде, заз.
И чилин шардал са пак инсан
Вун я тек, авай туш маса кас…
…Са шем хьиз, вуна рикI цIурурна,
Серфна ви уьмуьр чаз — веледриз.
Чи рекьиз вуна экв чукIурна,
Эхна и дуьньядин зиллетриз…
05. 07. 2017
Ихьтин девран…
Майрудин Бабахановаз
Яшар жезва, гьа къе-пака,
Рекьидайди чизва хьи, дуст.
Уьмуьр, къум хьиз кьунвай гъапа,
Зерре-зерре физва хьи, дуст…
(М. Бабаханов)
Цавуз, чилиз нур чукIурдай
Рагъ садрани рекьидай туш.
Маналу тир йикъар-йифер
ГьакI гьавайда гьич фидай туш.
Гагь югъ, гагьни къведа чаз йиф,
Алатай югъ жеда гьайиф,
Вахтаралди жезва зайиф
Вулкан, амма ракъидай туш.
Туш дуньядал им еке сир,
Хьун герек я гьар садаз чир:
Лежберди, вич ятIа магьир,
ЧIуру никIер гьич гуьдай туш.
ЯтIани чи каинат генг,
Уьмуьр кьиляй-кьилиз я женг,
Арифдарар, кьуна тфенг,
Цавухъ галаз ккIидай туш.
Куьз хьанва, дуст, вун икI сефил?
Перишан я вучиз гуьгьуьл?
Вегь дуьньядиз шаддаказ вил,
ВацIу даим хар гъидай туш.
Пашманвилин жемир есир,
Куьз герек я хиял-фикир?!
Камаллуда вичин уьмуьр
Садрани пуч ийидай туш.
Ша, дуст, вуна чIугвамир дерт,
Хажалатни, гъамни хифет.
Гьала уьмуьр, жемир вун перт,
Ихьтин девран жагъидай туш.
01.07.2018
Гъезелар
Куьз я?!
Кьейидалай кьулухъ куьз я шаирриз гуьмбет?!
Чан аламаз ийизвачтІа абуруз гьуьрмет?!
Эцигзава кьакьан къеле шаирри чпиз,
Инжи хьтин шиирралди, девран муьтІуьгъриз.
Кьисмет жезвач а факъирриз амма дуьньядал
Я са хуш югъ, экуь кІвал-югъ, рикІин секинвал.
Угърийрикай хьайи чІавуз гьакимар вири,
Кьабулзава залан къванер анжах шаирри.
Амма, гьар са кардихъ ава эвелни эхир,
Вахтар къведа шаирринни чир жедай къадир.
Гьакьван гагьди амукьдайди анжах эхун я,
Угърийризни, игрийризни фикир тагун я.
01.07.2015
“Дуст”
Къалурмир жув малаик хьиз, пIир хьиз, “дуст”,
Машгьур я вун са угъри хьиз, “кIир” хьиз, “дуст”.
На къачузвай нефесни кваз къалпди я,
Гьикьван на жув тухвайтIани къуьр хьиз, “дуст”.
Ви шеледа авай цIамарин кьадар
Чизва заз, мад алахъмир чир хъийиз, “дуст”.
Ви къеневай ратарни кваз за вири
Гьисабнава, амач затIни сир хьиз, “дуст”.
Шумуд жуьре жилдина вун гьахьайтIан,
Къазунда ви маскаяр за жир хьиз, “дуст”.
Азизаз вун акъатнавай муг чизва,
СанкIар сикI яз, гьисабмир жув шир1 хьиз, “дуст”.
__________________
1 Шир — аслан
26.06.2017
Ялтах
Уьмуьр фена гьа и жуьре: авачиз ягь-намус, ялтах!
Эдебдикай, ардикай ваз хьайи туш пай са кІус, ялтах!
ТефейтІани гафар ише, дасмалчивал кьуна пеше,
Элдин вилик вун гьамиша хьана усал, ужуз, ялтах!
Къеле ягъиз идаз-адаз, хьанва вакай са уюнбаз,
Лянетдин пар ви къуьнеллаз, ава йифиз-юкъуз, ялтах!
Къекъвераг хьиз гьатзава вун гагь хуьрера, гагь шегьерра,
Икьванни жув усалармир, кьил ийимир агъуз, ялтах!
Шаир туш вун, чІаларбан я, бажарагъдин пай ганвачир,
Ша, кьацІурмир на шаиррин гьуьрмет, хатур, нуфуз, ялтах!
Тариф ийиз идан-адан, хъуьтуьлриз кІус гьа икІ жуван,
Эхирдай вун, эй бейниван, амукьда куз-хъукъуз, ялтах!
Ви жуьреда къазанмишиз жедайди туш мални-девлет,
Кьейилани сеперарда эллери ви суруз, ялтах!
2017
Угърийриз мерсия
Эй уьлкведин мал-девлетда вил амаз кьейи угърияр,
И дуьньядай анжах вад юкІ хун гваз фейи угърияр.
Нефсер гьич са жуьредани ацІун тийиз, даима,
Темягьдин цІу рикІни — жигер михьиз кайи угърияр.
Руфун ацІайтІани, амма вил тух тежез садрани,
Кьилел агъзур къада-бала, зиллет гъайи угърияр.
Къазанмишна куьне лянет, агьни нифрет, къаргъишар,
Хаинвилин тIвар несилдиз несиб хьайи угърияр.
Авай туш куь алчахвилиз кьадарни — сан, гьисабни,
И дуьньядал небгет, алдин папа хайи угърияр.
Чан алазни куь уьмуьрда кьейибур хьиз авай куьн,
Беденни руьгь гьар са чIавуз тир куь къайи угърияр.
Лянетзава Азиза квез гьар межлисда, гьар меле,
РикIе даим хайи халкьдиз нифрет хвейи угърияр!
24.09.2017
«Лезги газетдин» 2019-йисан 45-нумрадай
___________________________________________________________
Дегишарна
Алахънай зун и дуьньядиз
Дегишвилер гъун патал.
Дуьнья-алем авайдалай
Мадни хъсан хьун патал.
Жегьил тир зун, ашкъи-гьевес
Лап чарчар хьиз ргазвай.
РикI хуруда, чIал акъудна,
Са инсан хьиз рахазвай.
АкI жедай заз: завай дагълар,
ВацIар, гьуьлер рамиз жеда.
Синерилай, дагьаррилай
Са нефесдал камиз жеда.
Амма вахтар къвез, алатна,
Йикъарикай варцар хьана.
Варцар йисар жез, алатна,
Йисари мад йисар гъана.
Вил ахъайна килигайла:
Яшар фена, кьуьзуь хьанва.
Чанда амач эвелан гуж,
ЧIарарни зи рехи хьанва.
Хьанач дуьнья дегишариз,
Дуьньяди зун дегишарна.
Асивилин руьгь вахчуна,
Зун кьисметдив вердишарна.
03.09.2020
Саки
И гуьзелдин буйдиз килиг:
Мармардин гуьмбет я саки.
Ажеб хуш я адан аваз,
Дагъларавай къвед я саки.
Лугьуз-хъуьрез жеда шаддиз,
Къекъвез жеда ам азаддиз,
Нур чукIурдай зулуматдиз,
Цавун юкьвал гъед я саки.
Тай-барабар авач адаз,
Ам акурла акI жеда заз:
И дуьньядал аламач кас,
Амайди чун кьвед я саки.
25.03.2019
Жеч
Вуж я икьван иерди?
Мугьман икьван иер жеч!
Жин ятIа, шейтIан ятIа?
ШейтIан икьван иер жеч!
Элкъвей сифет рагъ ятIа?
Лацу беден агъ ятIа?
Къужах бустан-багъ ятIа?
Бустан икьван иер жеч!
Кьве киф — саки кьве лиф я,
Лув гуз жезвач, зайиф я,
Вич чилел таз гьайиф я,
Мержан икьван иер жеч!
Килиг куьн буй-бухахдиз,
Акъвазнава марал хьиз,
Хкаж хьанвай вич дагъдиз,
Жейран икьван иер жеч!
Аламатдин кас я ам,
Ни лугьуда свас я ам?
Женнет багъдиз хас я ам,
Инсан икьван иер жеч!
11.05.2019
Шад легьзеяр
Жезвайди я лап тIимил
Шад легьзеяр уьмуьрда.
Манийри хьиз абуру
Твада инсан суьгьуьрда.
Вири дердер-гъамар чи
Селдин саягъ тухуда.
Гегьенш жеда вацIар чи,
Багъ цуькверив ацIуда.
Лувараллаз илгьамдин
Акъудда чун цавариз.
Гьар са югъ а легьзейри
Элкъуьрда шад сувариз.
Цифер алай цаварни
Экуь, алван ийида.
Сефил рикIер шадарда,
Даим кIубан ийида.
Гьар ни вуч лагьайтIани,
Маса затIни авач чахъ.
Амукьдайди дуьньядал
Шад легьзеяр я анжах.
12.05.2017
Умудрин гъед
Туьхуьмир вун, умудрин гъед,
Цавал даим алаз хьухь!
Вун галачиз жеда, гьелбет,
РикIер чIулав, аваз хьухь!
Са экв къведай чка амач,
Нефесни чи жезва дар.
Я панагь, я арха амач,
ЧIуру жезва чи гьалар.
И дуьньядин крар акваз,
Мягьтел жезва гьар юкъуз.
Къвезвай йифер, йикъар акваз,
Жезва руьгьдиз чун ажуз.
Яраб ихьтин кIвалахар мад
Са девирда хьанайтIа?!
Ихьтин гьалар, чIуру, барбатI,
Идлай вилик авайтIа?!
Хиялар зи физва яргъаз,
Хиялар заз пар хьанва.
Гъам, хажалат, хифет чIугваз,
Гуьгьуьл михьиз дар хьанва.
Гьикьван гагьди гьа икI давам
ЖедатIа чин тийиз зун,
Сефил хьанва гуьгьуьл тамам,
Сугъул хьанва михьиз зун.
Агъзур патахъ физва хиял,
Алатзава икI йикъар.
Мецел ала тек са суал:
Мус туьхкIуьда чи гьалар?!
…Туьхуьмир вун, умудрин гъед,
Цавал даим алаз хьухь!
Вун галачиз жеда, гьелбет,
РикIер чIулав, аваз хьухь!..
14.04.2020
Аман атIайтIани
Эвелдай сад ятIа авам,
Жедач адан акьул тамам,
Вуна адан япал далдам
Йифиз-юкъуз ягъайтIани.
Вечрен мука къазар жедач,
Валарикай тазар жедач,
Келемдикай газар жедач,
Валлагь, ни вуч лагьайтIани!
Зулуз къведач гатун йикъар,
Йифиз цава жедач ракъар,
Женнетда гьич жедач ламар,
Вири затIар аватIани.
Гатун юкъуз рагъ акIидач,
Цифери чуьнуьх ийидач,
Гьар санай чаз бахт жагъидач,
Вири затIар жагъайтIани.
Михьи инсан гьич кьацIудач,
Темягькардин нефс ацIудач,
Дуьньядихъай вил атIудач,
Кьарай, аман атIайтани!..
04.01.2019
Къакъатдач
ВучайтIани дуьньядал,
Цав чиливай къакъатдач.
Гьикьван зегьмет чIугуртIан,
Гъил гъиливай къакъатдач.
Сир туш, элдиз я аян,
Хабардар я гьар инсан:
ТуькIвенватIа са хизан,
Паб кIваливай къакъатдач.
Чизва и кар гьар садаз,
Фадлай малум язва чаз:
Гардан атIун тавунмаз,
Тан кьиливай къакъатдач.
30.03.2019
Вучиз жеда?
Къефле-къефле хьанвай пехъер,
Лекьрез квевай вучиз жеда?
Куьн фереяр ятIа эгер,
КIекрез квевай вучиз жеда?
КьуртIани кьил гьикьван цава,
Къалпди я куь макьам, гьава,
Гьа квелайни ягьсуз, ява
СикIрез квевай вучиз жеда?
Тефидайла куь гаф ише,
Гьуьжетунар кьамир пеше,
Хеб ятIа куьн, авам, диши,
Гьерез квевай вучиз жеда?
Амалар куь — гзаф усал,
Мукьвал хьанва а куь ажал,
ХалкьнаватIа яз куьн чакъал,
Севрез квевай вучиз жеда?
Къвагъ авун я чидайди квез,
Виранлухрин кьилел элкъвез,
Куь вилик квай, лугьуз-хъуьрез,
Деврез квевай вучиз жеда?
…Къефле-къефле хьанвай пехъер,
Лекьрез квевай вучиз жеда?
Куьн фереяр ятIа эгер,
КIекрез квевай вучиз жеда?
14.04.2019
Думанан нуькер
Са чIавариз чи хуьре
Хьанай етим, са бахтсуз,
Диде-буба ажалди
Къакъуднавай лап вахтсуз.
Адахъ касни авачир
Вичин арха, даях тир,
Аквазвайди адан гьал
Цавун чинал Аллагь тир.
Нуькервилиз кьабулнай,
РикIиз инсаф атана,
Ам хуьревай лап варлу,
Девлетлу тир Думана.
Шумуд йисуз Думанан
Зегьмет чIугваз мулкарал,
Буй акъатна, а етим,
Хьанай зурба са кьегьал.
Агакьайла къад йисав
Жагъурна са тIарам руш,
КIвализ-йикъаз вафалу,
Женнетдин са иер къуш,
Адаз мехъер авуна,
Мергьяматлу Думана,
Динни иман, ягь-намус
Вичин рикIел хкана.
“Нуькервалда на гьикьван?” —
Лагьаналда Думана,
Чилер-мулкар багъишна
Адаз, язух атана.
Цанвай, гьазур никни кваз
Адаз гана, хциз хьиз,
Лагьана: — аслу тушиз,
Вердиш хьухь вун ви кьил хуьз…
…Гад атана, ник гуьдай
Вахт агакьна, а жегьил
Хьана йикъар акъудиз,
Са кардални тефиз гъил.
Ник гвена, гад кIватIун а
Жегьилдиз хупI кагьул тир.
Гьавиляйни адан гьал
Гьам сефил, гьам сугъул тир.
Эхир чIалал атана,
КуьцIенваз ам вичин чан:
— “Я баркаван хьайи ник,
Вучиз туш вун Думанан?
ТиртIа эгер вун адан,
Са гьафтеда гуьдай за.
Ахпа кIватIна шешелриз,
Лап къизил хьиз хуьдай за…”
…Гилани чи арайра
Ава гьахьтин «женжелар»,
ЛукIвал азадвилелай
Багьаз кьадай черпелар.
21.06.2018
Хъсан тир
Са хаиндиз
Вун жедалди дидедиз,
Хеб хьанайтIа хъсан тир.
Вун туна, эчIязавай
Кьеб ханайтIа хъсан тир.
Герек туш вун диридаз,
Кафан туш вун кьейидаз,
Вун дуьньядиз гъайида
Къван гъанайтIа хъсан тир.
Чирагъ туш вун инсандиз,
Яракь туш вун шейтIандиз,
Къведалди и деврандиз,
Лап кьенайтIа хъсан тир!..
21.08.2019
Тек са тан туш ви къайиди
Са “гъуьлягъдиз”
Са тан туш ви къайиди,
РикIни михьиз къайи я.
Са чан туш ви къайиди,
Руьгьни михьиз къайи я.
АватайтIа гьуьлуьз вун,
Гъетер вири рекьида,
АкъатайтIа чуьлдиз вун,
Чуьллер вири “рекьида”.
Ви кIвач акьур чкада
Ирид йисуз векь жедач.
Ви чин акур чкада
Я лекь ва я пехъ жедач.
Акьван кфир я хьи вун,
Акурдан рикI аватда.
Вун авай са уьлкведа
Халкь баладик акатда.
Цавуз фейтIа вун, цавар
Агъудалди ацIуда.
Чилик фейтIа вун, чилер
Мурдар жеда, кьацIуда.
ВучайтIани, я четин,
ГьикI аквада ви тедбир?
Буьндуьгуьрар вун хьтин,
Жедайди я лап тек-бир.
Кун герек я цIай яна,
Руьхъни гарув гун патал.
Маса жуьре муьтIуьгъриз
Жедач вун хьтин чакъал!
…Са тан туш ви къайиди,
РикIни михьиз къайи я.
Са чан туш ви къайиди,
Руьгьни михьиз къайи я…
25.08.2019
ПIир хьтин са инсан тир
Магьмуд бубадин руьгьдиз бахшзава
Таъсирдачир адаз хару, селлери,
Гуьгьуьл ачух, рикIни шад тир, кIубан тир.
“ПIир” лугьузвай адаз хуьруь, эллери,
Магьмуд буба пIир хьтин са инсан тир.
Авуначир садаз писвал уьмуьрда,
Дуьзвал, гьахъвал авай даим фикирда,
Ам паквилин авай рекье, жигъирда,
Магьмуд буба пIир хьтин са инсан тир.
Цекврезни гьич тIуш гайи туш дуьньядал,
Уьмуьрай туш ада анжах вич патал,
Са чешне тир элдиз адан захавал,
Магьмуд буба пIир хьтин са инсан тир.
Аял вахтар хтана мад рикIел зи,
Гьикьван тIурфан, хар акъатнай рекьел зи,
Татай дуьшуьш хьанач, валлагь, кьилел зи,
Магьмуд буба пIир хьтин са инсан тир.
Заз уьмуьрда хьана ам са маяк яз,
ТIварни адан гьамиша я даях заз,
Гьар са чIавуз хьана арха, панагь заз,
Магьмуд буба пIир хьтин са инсан тир.
09.09.2019
Лугьуда
Са дасмалчидиз
Къазран саягъ чIагурмир на ви гардан,
Хъипрен саягъ гьелекмир на жуван чан,
Тарифдарвал чIехи гьунар туш акьван,
Вун хьтиндаз элди “меддагь” лугьуда,
Эсил-несил течир, сиягь лугьуда.
ЧIагур ийиз гьазур я вун тулани,
Кьада, валлагь, а кицI вуна кIулани,
Ламраз ухшар я вун, гьахьдай хулани,
Вун хьтиндаз элди “меддагь” лугьуда,
Эсил-несил течир, сиягь лугьуда.
Са ягълу кIус патал куьз я и зегьмет?
Къазанмишун куьз я вуна икI нифрет?
Гумир чандиз акьван азаб ва зиллет,
Вун хьтиндаз элди “меддагь” лугьуда,
Эсил-несил течир, сиягь лугьуда.
Гьикьван жеда тухуз элдин на зегьле?
Бизар хьанва вакай хуьр, кIвал ва магьле,
Язава, “дуст”, гьар са касди ваз тегьне,
Вун хьтиндаз элди “меддагь” лугьуда,
Эсил-несил течир, сиягь лугьуда.
Якъин авач зи гафаркай ваз хийир,
Кепекрикай я гьамиша ви фикир,
ЯтIани за ийизва и гаф зикир:
Вун хьтиндаз элди “меддагь” лугьуда,
Эсил-несил течир, сиягь лугьуда.
12.10.2019
Рахазва
Терсина элкъвезва крар дуьньядин,
Малайик киснава, шейтIан рахазва!
Майданрал алазва гада-гуьдуьяр,
Инсанар лал хьанва, гьайван рахазва.
Черпелар хьанва къе чилин иеси,
Мефтер авачирбур — кьилин иеси,
Киричи хьанва къе кIвалин иеси,
Иеси киснава, мугьман рахазва.
Гафуни садазни ийизмач эсер,
Амай туш гафунихъ са кIусни кесер,
Патавай багърийрин къвезмач чаз сесер,
Дустар чуьнуьх хьанва, душман рахазва…
05.03.2020
«Лезги газетдин» 2020-йисан 46-нумрадай
________________________________________________________________________
Дуьнья театр я
Дуьнья театр я, малум я и кар,
Артистар я вири: итимар, папар.
У. Шекспир
Дуьнья театр я, сегьнедиз адан
Къвезва агъзурралди гьар юкъуз инсан.
Атай хьиз, хъфинни ийизва абур,
Авай туш садахъни кьарайни сабур.
Къвезва, алатзава йисар, девирар,
ЯтIани хъжезва дуьньядал тикрар
Алатай девиррин небгет амалар,
Хаинвал, пехилвал, усал кIвалахар.
Стхади стхадал хкажзама гъил,
Дегиш хьанвач ерли Гьабилни Къабил.
Юсуфан1 рекьер хуьз, сефил я Кенан2,
Кьит хьанва дуьньядал намусни виждан.
Гамлет амазма къе, гуз вичиз суал,
Гьим хкяда лугьуз: уьмуьр я ажал?
Малаик терг жезва буьгьтен себеб яз,
Иблисар къекъвезва даим шаддаказ.
Усалри, алчахри, фашал инсанри,
Инсанрин хамуна авай шейтIанри
Отеллодиз къени папалай акьван
Фитнеяр ийизва, атIузва аман.
Чир жез амукьзавач адаз дуст-душман,
Фитнедин-фасаддин жезва ам къурбанд.
Бахтсуз Дездемона гунагь авачиз,
Терг жезва са арха, панагь авачиз.
Ван текъвез садазни эверни гьарай,
Факъирдин атIузва сабурни кьарай.
Дуьньядал атунал пашман жезва ам,
Бугьтенри, фитнейри тергзава тамам.
Вучрай Отеллоди, Ягояр хьтин
Хаинри чуьнуьхиз чпин халис чин,
Дустар хьиз къалуриз, атIай чIавуз фур?!
Са чара амукьда а чIавуз: гапур
Акъудна вич тергун, тахьана зайиф,
Вичин чандин ерли татана гьайиф…
…Муьгьуьббат даима кIевера ава,
Межнунар дердинай чуьллера ава.
Лейли, Эсли ава атIанваз чара,
Керемни ашкъидин кузва цIаяра.
Ромео, Жульетта хъжезма къурбанд
Кьисасриз, хизанрин арада авай.
Квахьдач каинатдай гьахъсузвилер гьич,
Адалатсузвилер, бахтсузвилер гьич.
Квахьнавач, амазма дуьньядин винел
Къадирсуз инсанар, тавуна энгел,
Лир хьтин пачагьар ийизвай бизар,
Кьуьзуь кьиляй чIугваз тазвай агьузар.
Абурун тум хкатдач, вуч авуртIани,
Жаза гайитIани, гуж авуртIани.
Садрани инсандик квай чIуру хесет
Дегиш хьайиди туш, хъжер туш, гьелбет.
Куьз лагьайтIа, вири ивидай къвезва,
Ивидалдини мад давам хъжезва.
Макбетар амазма мад, эвелан хьиз,
Сифтегьан хьиз ама Францни3 Иблис4.
Садани тIул дегиш авунвач вичин,
Дасмалчияр ама гъилеваз гичин.
Азабрик кумазма къени пачагь Лир,
Инсанар нефсини хъийизма есир.
Отелло гьар садан чIалахъ яз ама,
Хаинвал инсандин кIвалах яз ама.
Миллионралди йисар, къвез, алатзава,
Миллиардралди йикъар, къвез, акъатзава.
Амма кьиле физвач гьич цIийи са кар,
Куьгьне вакъиаяр хъжезва тикрар.
15.05.2022
____________
1 Юсуф — Библияда авай Иосиф.
2 Кенан — Библияда авай Ханаан. Юсуфан ватан яз гьисабзава.
3 Франц — Ф. Шиллеран “Къачагъар” трагедиядин игитрикай сад.
4 Иблис — М. Булгакован “Устад ва Магарита” эсердин игитрикай сад — Воланд.
КукупIдин пеше
Вичиз муг ийидач кукупIди,
Ацукьда масадан мукал ам.
Жагъурда са факъир, ажузди,
Жеда гьа бендедин кьамал ам.
Чукурда иеси халисан,
Къачуда масадан муг гъилиз.
Чаради тада яз перишан,
Акъудда ниятар фад кьилиз.
Ахъайда гьа мука шарагар,
ЧIехини ийида, течиз дерт.
КукупIдин ихьтинди я къайда,
Краркай ам вичин жедач перт.
КукупIар ацIанва дуьньяда,
Ацукьдай факъиррин кьамарал.
Абуру шарагар ахъайда
Гьазур тир авадан мукарал…
29.03.2021
Къекъвезва
Хьайи кар чир тахьанмаз,
Чун душмандихъ къекъвезва,
Дава-дарман патав гваз,
Чун дармандихъ къекъвезва.
Патав гвайди вилериз
Такваз, уф гуз гъилериз,
Чарадакай хъилериз,
Чун “жувандахъ” къекъвезва.
Рахаз, нубат алачиз,
Рахунрик кьел квачиз,
Гуьдай никIер авачиз,
Чун хармандихъ къекъвезва.
Ажеб буьркьуь хьанва чун,
Кармаш хьанва, канва чун,
Ни и йикъал гъанва чун?!
Куьз патандахъ къекъвезва?
Дегиш хьанва инсанар,
Чизмач дустни душманар,
Чи вилик кваз шейтIанар,
Чун шейтIандихъ къекъвезва.
09.04.2020
Регъвезва…
Гьикьван чна атIайтIани чи кьарай,
Гьикьван чна авуртIани мад гьарай,
Санихъайни чи гьарайдиз жедач гьай,
Девирдин чарх регъуьн чарх хьиз элкъвезва,
Регъуь хурук акатайди регъвезва.
Фелекдилай авуртIани шикаят,
АвуртIани элдиз ви дерт гьикаят,
АкуртIани вилиз агъзур аламат,
Девирдин чарх регъуьн чарх хьиз элкъвезва,
Регъуь хурук акатайди регъвезва.
Гьикьван суза авуртIани, дад авач,
Чи гафариз яб гудай гьич сад авач,
Экв аватдай чка ва я пад авач,
Девирдин чарх регъуьн чарх хьиз элкъвезва,
Регъуь хурук акатайди регъвезва…
09.07.2021
ШейтIан я вун хуьзвайди…
“Зун Аллагьди хуьзва” лугьузвай садаз
Аллагьди вун хуьдай туш,
ШейтIан я вун хуьзвайди.
Валайни са усалди,
Душман я вун хуьзвайди.
Тухузва на жув гумрагь,
АватIани виш гунагь.
Рабби жедач ваз панагь,
Илан я вун хуьзвайди.
Эл вири я такIан ваз,
Гьам инсан, гьам Ватан ваз,
ТакIан я дин-иман ваз,
Мултан1 я вун хуьзвайди.
Уьмуьрда вун я угъри,
Какурбур я крар ви,
Валайни усал, игри,
Къабан я вун хуьзвайди.
Гьисабиз на жув — къуччагъ,
Къекъвезва вун — кефи чагъ.
Кьамал кьунвай гьар къачагъ,
Девран я вун хуьзвайди.
…Аллагьди вун хуьдай туш,
ШейтIан я вун хуьзвайди.
Валайни бетер, усал
Душман я вун хуьзвайди.
18.05.2020
____________
1 Мултан — динсуз, кафир.
Валлагь!
Эвелдай сад ятIа авам,
Жедач адан акьул тамам,
Вуна адан япал далдам,
Зуьрне ягъайтIани, валлагь!
Вечрен мука къазар жедач,
Валарикай тазар жедач,
Келемдикай газар жедач,
Ни вуч лагьайтIани, валлагь!
Зулуз жедач гатун йикъар,
Йифиз жедач экуь ракъар,
Женнетда жеч север, ламар,
Вири аватIани, валлагь!
Юкъуз цава рагъ акIидач,
Ада чун бизар ийидач,
Гьар санай чаз бахт жагъидач,
Вири жагъайтIани, валлагь!
Михьи инсан гьич кьацIудач,
Темягькардин нефс ацIудач,
Дуьньядикай вил атIудач,
Аман атIайтIани, валлагь!
04.01.2019
Бахтлувал я
Гьикьван вахт тир ийизвай за жува-жув къазун,
КIанзавай заз и дуьньядал гъавурда гьатун:
Бахт вуч ятIа, бахтсузвал — вуч?! Заз и сир чир хьун.
Эхирни са кьуьзуь касди уяхарна зун:
“Авайди я каинатда ихьтин са къанун:
Бахтлувал я и дуьньядин гъавурда тахьун!”
Миллионралди инсанар къвез, жезва терг чилел,
Гьич садазни чизвайди туш къведай кар кьилел,
Лап сифтедай кхьизава чи кьисмет пелел,
ЧIуру дуьшуьш татай чIавуз накъвар къвеч вилел,
“Авайди я каинатда ихьтин са къанун:
Бахтлувал я и дуьньядин гъавурда тахьун!”
Алатнава а кардилай йикъарни варцар,
Алатнава шумуд зулни, кьуьдни, гад, гатфар,
ЯтIани мад зи япара ама а гафар,
Йифиз-юкъуз жезва абур зи япал тикрар:
“Авайди я каинатда ихьтин са къанун:
Бахтлувал я и дуьньядин гъавурда тахьун!”
Вич дуьньяда амачтIани, а кьуьзуь касдиз
Алхишзава йифиз-юкъуз за рехи касдиз,
“Рагьмет хьурай” лугьузва за а“фекьи” касдиз,
Чизваз хьана а бендедиз алемдиз хасди:
“Авайди я каинатда ихьтин са къанун:
Бахтлувал я и дуьньядин гъавурдатахьун!”
Миллион йисар къвез алатиз, фейитIани мад,
Гьа виликан дуьнья я им, жедай туш абад,
Дегиш жезвач и дуьньядин са пIипI, я са пад,
Гъавурда чун такьуртIа и кардин, я инад:
“Авайди я каинатда ихьтин са къанун:
Бахтлувал я и дуьньядин гъавурда тахьун!”
25.12.2019
Уьмуьр фена виш чин алаз
Са абдал къабачидиз
Уьмуьр фена виш чин алаз,
Виш хамуна, жилдинаваз,
Къеле ягъиз идаз-адаз
Хьана вун, абдал къабачи.
ТефейтIани крар ише,
Дасмалчивал кьуна пеше,
КIвачIерик руг яз гьамиша
Хьана вун, абдал къабачи.
Мецел алаз гафар тапан,
КIвачIер чуьхуьз идан-адан,
Гагь рехи лам, гагьни палан1
Хьана вун, абдал къабачи.
Йикъар фена ялтахвализ,
Семевализ, сарсахвализ,
Жув ужузриз, алчахвализ
Хьана вун, абдал къабачи.
Элдин вилик ятIан русвагь,
Анжах жуван тахсир, гунагь
Хиве такьаз гьич, эсиллагь
Хьана вун, абдал къабачи.
14.05.2022
____________
1 Палан — алух.
Гъезелар
Жедай туш
Варз къекъведа цавун чинал, ам чилиз мугьман жедай туш,
Вацраз хуш я кьакьан цавар, ам чилел гьейран жедай туш.
Гьар затIуниз, гьар са касдиз ава вичиз хас тир къилих,
ЗемекIдикай гьич нар деве, нуькIрекай жейран жедай туш.
Каинатдиз вил вегьейла аквада ваз генг я дуьнья,
Бязибуру лугьудайвал, ам са дар майдан жедай туш.
ХъуьтIер, гатар атайтIани, харари вич гатайтIани,
Гьич садрани, са чIавузни дагъдин кьил аскIан жедай туш.
Лекьрез цавар, пехърез хъуртар хуш я, и кар малумди я,
Гьар са касдиз тай жагъида, тай туширди кIан жедай туш.
ТIиб тIавусдал ашукь жедач, сад-садаз ярашугъ жедач,
Нуькердин къилих авай кас гьич садрани хан жедай туш.
Азиз, вуна мягьтелвалмир, рикIел хуьх ван хьайи и гаф:
— И дуьньядал гьич садрани ламракай аслан жедай туш.
23.09.2019
Алемдава
Маса алем герек туш заз, даим жуван алемдава,
Зун хиялра туькIуьрнавай, жегьил-жаван алемдава.
Гуьзелвилер, гуьрчегвилер вири хас я зи дуьньядиз,
Зулумрикай, зиллетрикай яргъал, кIубан алемдава.
Угърийрикай, игрийрикай михьнава за жуван дуьнья,
Гуьгьуьлдиз хуш, гьар са чIавуз багьа, масан алемдава.
Явабуруз, ягъибуруз ина чка авайди туш,
Анжах виче мерд инсанри кьунвай макан, алемдава.
Агудзавач инив за дерт, хажалатни перишанвал,
РикIин хирез Лукьмана хьиз ийир дарман, алемдава.
Азиза гьич гъил къачузвач вичин куьгьне адетдилай,
Пак тир нурдив куькIуьрнавай са баркаван алемдава.
24.08.2019
Фена
ВацIаризни гьуьлериз зун акси яз фена,
Хараризни селлериз зун акси яз фена.
Лугьудайбур гзаф хьана: “Яд фидай патахъ
Пер ягъа на, ялтахвилин пайдах гваз фена”.
Вучин?! ГьикIин?! Завай жуван тIул тергиз жедач,
Жув халкьнавай Халикьдикай даях кьаз, фена.
Квадарна за гзаф затIар жуван рекьера,
Гими хьиз, зун лепейри кьуд пад гатаз, фена.
ГьалтнатIани кицIер, кацер, чакъаларни зал,
Женгера зун гъалибвилин эсер таз, фена.
ХьанатIани, Азиз, даим тIурфанрин хура,
Амма гагьни муьгьуьббатдин шуьрбет хъваз, фена.
05.04.2021
«Лезги газетдин» 2022-йисан 34-нумрадай
_______________________________________________________________________
Расул Гьамзатован – 100 йис
Расул Гьамзатов ХХ асирда Дагъустандай акъатнавай шаиррикай СтIал Сулейманалай гуьгъуьниз виридалайни гзаф машгьурвал къазанмишай ксарикай сад я. Ада вичин гъвечIи авар халкь саки вири дуьньядиз машгьурна. Расул Гьамзатован поэзиядин кьилин макьсад хайи чIалаз, хайи чилиз, хайи Ватандиз, диде-бубадиз, мукьва-кьилидиз, ислягьвилиз, дуствилиз вафалу хьуниз эвер гуникай ибарат я.
Шаир дидедиз хьайидалай инихъ алай йисуз 100 йис тамам жезва. И вакъиадихъ галаз алакъалу яз, чна адан шииррикай са кьадарбур, лезги чIалаз элкъуьрна, газет кIелзавайбуруз теклифзава.
Азиз Мирзебегов
_________________________________________
Иер тушир дишегьлияр авай туш
Иер тушир дишегьлияр жедай туш, –
Малум мисал я гъавурда авайдаз.
Дишегьлидин гьар са къилих язва хуш
Вич итим яз гьисабзавай гьар садаз.
Гьар инсандихъ жеда са кас рикIиз хуш,
Гьар девирдихъ адет жеда вичиз хас.
Иер тушир дишегьлияр авай туш,
Гьайиф, амма жедач вири бахтлу яз.
Женни мегер шараб, тежер чандиз нуш?!
Къул жедани авачиз гьич виче цIай?!
Иер тушир дишегьлияр авай туш,
Гьар са касдихъ жеда вичиз туькIвей тай!
Йисаривай дишегьлидиз агъавал
Ийиз жедач и дуьньяда санани.
ЧизватIа чаз чи дидейрин багьавал,
Иер тушир дишегьли жеч садрани.
ГатайтIани марфари къав, гьакIни чил,
КъвайитIани чилел живер лап гьикьван,
Жедайди туш дишегьлияр яз агьил,
Жегьил чIаван ярар-дустар амай кьван.
Мишекъатдин йикъаризни гьич ерли
Дегишардач дишегьлиди вичин гьал.
Авайди туш иер тушир дишегьли,
Акун герек я гьар садаз гуьзелвал.
Лезги
Ираклий Абашидзедин рушаз
Кьакьан дагълар яргъава,
Гур вацIарин ван къвезмач,
КIвализ лезги атанва,
Бес вун вучиз ишезвач?!
ТахьайтIа, дидеди ваз
Ядай чIавуз лайлаяр,
Зи гьужумрикай рахаз,
Ахъайначни кьисаяр?!
Бубади ваз гьар юкъуз
Мисал гъизвачни махар:
Зун са къачагъ я лугьуз,
Уьлкве ийизвай бизар?!
Ван жезвачни адавай
Даим ихьтин гафар ваз?
Закай гзаф кичIедай
Ви Ватанда гьар садаз.
Дидейри тIварцIелди зи
КичIерардай аялриз:
«Ксус, тахьайтIа лезги
Къведа, чир хьухь, чи кIвализ».
Гила мад ви Ватанда
Ахьтин крар хъжезмач,
Садазни Гуржистанда
Лезгийрихъай кичIезмач.
Хъвер ава ви вилера,
Иер я вун, са къвед хьиз,
За вун, кьуна гъилерал,
Хкажзава, са гъед хьиз.
Сугъул туш вун захъ галаз,
Шад-хуррам я гьар юкъуз.
Цуькверикай кIан я заз,
КIунч кIватIна, ваз савкьат гуз.
Чун суьгьбетдихъ галамаз,
Югъ акъатна, йиф хьана.
Мугьмандин метIераллаз,
Вун секиндиз ксана.
Кьуд пад шад я, кIубан я,
Манийрин ван чкIизва,
Лезгиди ви Ватанда
Ваз лайлаяр ийизва.
Дидед чIал
Заз зун рекьиз акуна къе ахварай,
Дуьньядикай пай атIана, жаван яз.
Дагъустандин дереда за чан гузвай,
Къатканвай зун, хурал гуьллед хер алаз.
Рагарай вацI авахьзавай, тади кваз,
Патав садни гвачиз, тир зун анал тек.
ЧIулав накьвар хьанвай панагь, арха заз,
Гьич садазни амачир хьиз зун герек.
Рекьизвай зун, умуд тамам атIана,
Са етим хьиз, кас авачир рикI кудай.
Зи кьилелай лекьер физвай датIана,
Жейранрини цIугъ ийизвай мукьувай.
Кьилихъ шехьдай мирес-варис авачиз,
Ярх хьанвай зун, вил атIана дуьньядкай.
Сагъ хьун патал са чарани амачиз,
Рекьизвай зун, жезвай уьмуьр михьиз зай.
Къатканвайла гьа и жуьре накьварал,
Ван атана кьве итимдин заз бирдан.
Рахаз-рахаз абур багьа зи чIалал,
Физвай рекьяй, кефи гзаф яз кIубан.
Дагъустандин дереда ал ракъиник
Рекьизвай зун. Амма патав инсанар
ЛуькIуьнзавай бижвиликай Алидин,
Рахазвай гьам амалрикай Гьасанан.
Дидед чIалан ван япарихъ галукьна,
Хер сагъ хьана, дава-дарман галачиз.
Чара хьана, зун саламат амукьна,
Дуьньяд винел гьаким Лукьман галачиз.
Ягъидин чIал куьмек жеда намерддиз,
Заз масан я виридалай хайи чIал.
Эгер пака хьайитIа зи чIал рекьиз,
Къемаз рекьиз гьазур я зун дуьньядал.
Адан рекье къурбандда за жуван чан,
Вирида ам гьисабайтIан кесиб яз.
Ассамблейрай татайтIани адан ван,
Дидед чIал я и дуьнья кьван ширин заз.
Магьмуд бубад шиирар зи аялди
Белки пака таржумадай кIелдатIа?
ТуькIуьрзавай шиир авар чIалалди
Эхиримжи шаир белки зун ятIа?
Кьиляй-кьилиз дуьнья гзаф хуш я заз,
Виридалай Совет уьлкве я масан.
Адан тариф ийизва за рикI алаз,
Авардалди кхьиз шиир, чIал жуван.
Чандилайни багьа я заз зи Ватан,
Ам паталди рекьизни зун я гьазур.
ГайитIани дуьньядин а кьиле чан,
Заз анжах зи хайи хуьре атIутI сур.
КIан хьайила аварриз зал кьил чIугваз,
Атурай къуй иниз абур зи сурал.
ЦIададай тир Гьамзатан хва Расулаз
Рагьмет гъурай, рахаз чеб авар чIалал.
Лянетрай
Лянетрай куьгьне тир шарабдин целциз,
Шербет хьтин чехир амукь тийизвай.
Лянетрай муьрхъуь кьур чIулав хенжелдиз,
Гимишдин къакъариз, а хенжел хуьзвай.
Лянетрай цIай квачир къайи шиирриз,
Гъилиз къачузвачир инсанрин рикIер.
Лянетрай мангалдиз, ракьун шишериз,
Кабаб чразвачтIа абурал эгер.
Лянетрай ягь, эдеб авачир касдиз,
Намус-гъейрет эгер кьазвачтIа багьаз.
Лянетрай хайи эл кIандачир касдиз,
Дидед чIал усал яз гьисабзавайдаз.
Са касдихъ бинедлай авачтIа виждан,
Лянет я а касдин эбеди кьисмет.
Лянетрай итимдиз тазвачтIа мугьман,
Мугьмандин чин такур кIвализни лянет.
Лянетрай экуьнхъай кичIедай касдиз,
Рагъ алай юкъузни гьахьзавай муртIа.
Лянетрай гафунлай элкъведай касдиз,
Хиве кьур кар кьилиз акъуд тавуртIа.
Заз акуртIа эгер кавказви инсан,
Шиш дагъларин вилик кьил агъуз тийиз,
Начальникдин вилик кIир ийиз гардан,
Зи лянет жеда са хьел адан рикIиз.
Лянет алудайдаз диде рикIелай,
Бубадин тIвар русвагь авурдаз лянет.
Лянет кими тахьуй даим кьилелай,
Вахан дерт хабар кьун тавурдаз лянет.
Лянетрай туькьуьл мез авай инсандиз,
ГьакIни мез кьадарсуз шириндаз лянет!
Лянетрай эдебсуз, ягьсуз жавандиз,
ИйизвачтIа эгер агьилдаз гьуьрмет.
Лянет кичIезвайдаз ислягь вядеда,
Дяведин вахтунда лап кьве къат лянет.
Темягькар инсанар, гьар са береда
Квезни кичIедайдахъ галаз сад лянет.
Заз сад я дуьньядин гьар халкь, гьар миллет,
Са халкь алчах гьисаб авуртIа сада,
А усал инсандиз хьуй пуд къат лянет,
Гьуьрмет кьисмет тахьуй адаз дуьньяда.
Лянетрай дустуниз катдай дар юкъуз,
Адакай дуст жедач, жеда рикIин тIал.
Лянетрай итимдиз кьуьлдай гьар юкъуз
Гьар жуьре межлисдал, гьар са гьавадал.
Гуьмбет
За жуваз эцигна чIалакай гуьмбет,
Акьванни кьакьан туш ам дуьньяд винел.
Зи дагъларин уьлкве амай кьван, гьелбет,
Амукьда эбеди ам хайи чилел.
Жанавурди хьиз, къув язавай гару,
Марфари, живери, гатун зегьемди
Мумкин туш эсиллагь адаз таъсирун,
Куьз лагьайтIа, гуьмбет я зи бегьемди.
Туьхуьдач куькIуьрай цIай за дуьньядал,
Чим гуда инсанриз ада гьар юкъуз.
Дагъви дишегьлийри чпин аялрал
Зи тIвар эцигда, са шаир хьуй лугьуз.
Селлеривай затIни жедач девирдин,
Михьи яз амукьда даим зи тIвар-ван.
Зи шииррин мана тирвиляй дерин
Желбзава абуру гьар са кас, инсан.
Куьч хьун несиб хьайи вядедани заз,
Акъатна фейила макандиз яргъал,
Цавай фидай лацу дурнаяр акваз,
Куь рикIел хкведа зи тIвар дуьньядал.
Дегиш хьайи вахтни хьана зун, якъин,
Девир хьиз, девран хьиз, къвез алатзавай.
Амма гьич садрани камалди секин
Туьхуьрнач зи рикIе авай ашкъи, цIай.
АвуртIани куьне фитнеяр чиркин,
Залай гьич са затIни алакьнач лугьуз,
Садра за куькIуьрай ялавди къизгъин
РикIериз чим гуда йифизни юкъуз.
Алахънач зун тапан игитвал ийиз,
Усалрихъ галаз за женгер тухвана,
Садазни чин тийир дагъдин са хуьруьз
Жуван лирадалди машгьурвал гъана.
Такабурлу финндиз, калмыкдиз кьегьал
Чир тахьайтIани зун, къайгъу авач заз.
Заз чизва: дидед чIал, хайи хуьр, магьал
Хуьда чи дагъвийри зи тIвар мецеллаз.
Амукьда шиирдин картадин винел
Даим зи кьурамат, квахьдач эсиллагь.
Эхиримжи аварви амай кьван чилел
Жеда зи шиирар абуруз панагь.
«Лезги газетдин» 2023-йисан 31-нумрадай
_______________________________________
На лугьун накь хьанва, хьайи кьван крар…
Гуьгьуьл
Ви уьмуьрдин гатфар, гад алатнава,
Зул вичин серинвал гваз агатнава,
Чанда ви хъуьтIуьн къай, мекь, фул гьатнава,
Ярар-дустаривай вун къакъатнава,
Мад гила эвелан вахтар туш, гуьгьуьл,
Виликан девир туш, бахтар туш, гуьгьуьл!
Ахвара жемир вун, виликан саягъ,
Кьурурмир жуван сал, жуван бахча-багъ,
Вил вегь на кьуд патаз, аку дере-дагъ,
Гьалар чIурмир жуван, чIугваз рикIел тагъ,
Мад гила эвелан вахтар туш, гуьгьуьл,
Виликан девир туш, бахтар туш, гуьгьуьл!
Югъ бейкар акъуддай мажал амай туш,
Жаваб гуз тежедай суал амай туш,
Гила вун эвел хьиз бейгьал амай туш,
Игитриз дуьньядал ажал авай туш.
Мад гила эвелан вахтар туш, гуьгьуьл,
Виликан девир туш, бахтар туш, гуьгьуьл!
07. 06. 2022
На лугьун накь хьанва…
Атанва уьмуьрдин ажайиб яшар,
Сад-сад аватзава тупIалдин къашар,
Вуж тир зун, низ хьанва къе гила ухшар?
На лугьун накь хьанва, хьайи кьван крар.
Вуч фад алатначни аялвилин вахт.
Гар хьиз, гъиляй фена жегьилвилин бахт,
Гила несиб хьанва агьилвилин «тахт»,
На лугьун накь хьанва, хьайи кьван крар.
Йикъарал йикъар къвез, варцар алатна,
Варцарал варцар къвез, йисар алатна,
Яшарал яшар къвез, дустар къакъатна,
На лугьун накь хьанва, хьайи кьван крар.
Аламат я саки дуьньядин гьалар,
Гагь шадвал несибда, гагь къалмакъалар,
Гагьни пишкешда чаз гъамарин гъалар,
На лугьун накь хьанва, хьайи кьван крар.
Йифериз гьисабдай за цава гъетер,
Гьейранвалдай юкъуз акурла къветер,
Гила гуж амачиз, зурзазва метIер,
На лугьун накь хьанва, хьайи кьван крар.
Зул ятIа, кьуьд ятIа, акъатзавач кьил,
Са куьнални тефиз ава жуван гъил,
Чидач куьз ятIани, секин туш гуьгьуьл,
На лугьун накь хьанва, хьайи кьван крар.
Вучиз хьанва икьван, Азиз, вун мягьтел?
Вахтунда ая кар, ийимир энгел,
Таз алахъ дуьньядал жувалай са гел,
Лугьумир: накь хьанва, хьайи кьван крар.
31. 10. 2023
Алуд рикIелай
Дуьньядин жафаяр, дердерни гъамар,
Гадра, авуна кьатI, алуд рикIелай.
Къуьнерал аватай залан тир парар,
Хиялдиз гъимир мад, алуд рикIелай.
Кьилел атай вири зулум-зиллетар,
Хажалатрин хара, гьакIни хифетар,
Уьмуьрда вал гьалтай хаин небгетар,
Хиялдиз гъимир мад, алуд рикIелай.
Гафарни крар ви куьгьне «дустарин»,
Манасузвал абрун члаф тостарин,
Фитнеяр, фасадар магьир «устIаррин»
Хиялдиз гъимир мад, алуд рикIелай.
Вучда гьар са касдихъ ава са кеспи,
Гьар сада язава яргъарай писпи,
Бязи ксар, вилел акъалтнавай пи,
Хиялдиз гъимир мад, алуд рикIелай.
Азиз, гьар вахтунихъ ава са фарман,
Гагь лукьман жагъидач, гагь дава-дарман.
Ви рекьел къван хьайи гьар са «дуст», душман
Хиялдиз гъимир мад, алуд рикIелай.
27. 08. 2023
Ихтилатин
Квез герек я эвер-гьарай?!
Секиндаказ ихтилатин.
АтIумир зи рикIин кьарай,
Шириндаказ ихтилатин.
Уьмуьрдин зул фад атана,
Ада рак-дакIар гатана.
Дуьньядин гьалар кьатIана
Дериндаказ, ихтилатин.
Квадар тийин кIусни сабур,
Арадавай ягьни абур,
Ашкъидин цIай, ашкъидин нур
Хура аваз, ихтилатин.
Вилибур яз ама цавар,
Экуьбур яз ама къавар,
Жегьил чIаван йифер, йикъар
РикIел алаз, ихтилатин.
Вуж я къе чун жузазвайди?!
Вуж я къайгъу чIугвазвайди?
Чун я, чи югъ аквазвайди,
Гьал хабар кьаз, ихтилатин.
«Чан» лугьурбур гзаф жеда,
Гафар амма члаф жеда.
Чи гьарайдин ван низ къведа?!
КIанибур яз, ихтилатин.
РикIел тегъиз зулуматдин
Йикъар-варцар мусибатдин,
Гуьгьуьлра чи муьгьуьббатдин
Ялав амаз, ихтилатин.
25.04. 2023
Кьуразва
Чидач себеб вуч ятIа и
Багъда тутун тар кьуразва.
Пешер хъипи хьана михьиз,
Алай бегьер, бар кьуразва.
КъуллугъначтIа, яд ганачтIа?
Вахтунда ва фад ганачтIа?
И гад бегьем гад хьаначтIа?
Белки, къуник хар, кьуразва?
И багъда ам авай сад я,
Кагьрабайрик багьа хад я,
На лугьуди, кьвалан пад я,
Белки, дерт яз пар, кьуразва?
ЦIайлапанди янатIа ам,
АвунатIа уьмуьр тамам?
Кьуразва тан, кьуразва хам,
НекIедаллай чар кьуразва.
Суалри зун кармашзава,
Суалри рикI тарашзава.
Зун пашмандиз тамашзава:
Саки зи дамар кьуразва.
…Чидач себеб вуч ятIа и
Багъда тутун тар кьуразва.
Пешер хъипи хьанва михьиз,
Алай бегьер, бар кьуразва…
09. 08. 2023
Дуьа
Вун къени ксарин даях хьухь, Аллагь!
ЛаматIрин далудихъ шейтIан къвазнава.
Мерд, жумарт инсанрин панагь хьухь, Аллагь!
ЖаллатIрин далудихъ мултан1 къвазнава.
Пехъериз регьят я дуьньядал кьил хуьз:
Виждан герек авач, лазим туш намус.
Лекьер гьелек жезва дагълара михьиз,
Тухузвач лугьуз чеб усал ва ужуз.
ЭчIелрин къайгъуда къваздайбур гзаф,
Цуькверин дерди-гьал аквада бес низ?!
Мегер адалатдин дувулар члаф
Хьанвани, далудихъ касни галачиз?!
Квез я бегьемсузрин азият чIугун,
Къагьриманрин къайгъу чIугун герек я.
Квез я цIвелин тараз йиф-югъ къуллугъун,
Бегьер гъидай тараз яд гун герек я.
Гьар девирдихъ хьана игитар вичин,
Шарвили, Шагь Ваче2, Давудни Буба3, –
Кьегьалар, къуччагъар, лишан мердвилин.
Шадарна абуру хайи эл-уба.
Бес им вуч девир я – хаинар кьегьал,
Мерд ксар намерд яз гьисабзавайди?!
Им вучтин девир я – викIегьбур усал,
Япалухар мерд яз гьисабзавайди?!
Угърийрикай игит жедани мегер?!
Явайрикай пакбур?! Акъатзавач кьил.
Ясдиз ухшар жезва мехъерни мелер,
Эхиз тежез гьалар, алахьзава гьуьл…
…Вун къени инсанрин даях хьухь, Аллагь!
ЛаматIрин далудихъ шейтIан къвазнава.
Мерд, кьегьал инсанрин панагь хьухь, Аллагь!
ЖаллатIрин далудихъ мултан къвазнава.
24. 08. 2023
________________
1 Мултан – динсуз, кафир.
2 Шагь Ваче – Къафкъаздин Албаниядин пачагь.
3 Давудни Буба – Гьажи Давудни КIири Буба.
Гъезелар
Вун я илгьам
Варз я вун йиферин, рагъ я йикъарин,
Марф я вун циферин, экв я цаварин.
Вилер вун жагъуриз алахъда даим,
Хиял я вун рикIин, рех я чIарарин.
Вун галачиз фейи йикъар – йикъар туш,
Вун хьанай умуд зи ялгъуз чIаварин.
Зи сабурни кьарай, зи гьарай вун я,
Гьам бахт, гьам бахтсузвал вун я йисарин.
Гьам пашман, гьамни шад-кIубан вядейра
Вун хьана игит зи багьа чIаларин.
Азиза рикIелай вун гьикI алудрай?!
Вун я илгьам адан рикIин цIарарин.
29.08.2023
Акъваздач
КIан хьуналди чи гуьгьуьлдиз, рекьевай карван акъваздач,
Вахт атайла, чIав атайла гъиляй фида чан, акъваздач.
Уьмуьрдикай фида йикъар, йикъарикай жеда варцар,
Алатзавай кьван йисарин са чIавузни сан акъваздач.
Дагъдин кьилел гагь цифер къвез, гагь тIурфан, гагь ракъар жеда,
ТIурфанринни харцин хура, дагъ хьиз, гьич гьулдан акъваздач.
Мердвилелай аслуди я и дуьньядал гзаф крар,
Мердбур гзаф авай халкьдин вилик гьич зиндан акъваздач.
Гьашаратар я хаинар гьар са халкьдин арадавай,
Ахьтинбурун хура я рикI, я намус, виждан акъваздач.
Азиз, вуна веревирдер авуртIани йифиз-юкъуз,
Сел атайла вацIун хура бандни шелекан1 акъваздач.
________________
1 Шелекан – вацIуз сел атайла цин хураваз къведай кIанчIар, кIарасар, чиркер.
Чидач
Вири чида заз, амма жув рекьидай югъ ва йиф чидач,
Чир хьанайтIа, хъсан жедай, анжах вучда, гьайиф, чидач!
Мумкин яни вири сирер чидай кас хьун чилин винел?!
Заз ахьтин са камалэгьли, камил инсан, ариф чидач.
Чпин кьисмет чидай ксар жедайди туш каинатда,
Гьич садазни вичин кьилел мус жеда рагъ ва циф чидач.
Жув аватдай тар чидайтIа, нагъвар экIяйдай за кIаник,
Амма вучда, мумкин кар туш, куьз я авун тариф, чидач.
Ятар фад-фад рагъул жезва чи девирда куьз ятIани,
Гьич садазни къе а ятар мус жедатIа алциф чидач.
Дустар гзаф аваз жеда, амма ваз гьич абурукай
Гьим рикIин дуст ви халисан, гьимни ятIа са кьиф чидач.
Азиз, нагьахъ жув кIевера тваз алахъмир, файдасуз я,
Хиве яхъ на: ваз дуьньядал вуж ятIа пехъ, вуж лиф – чидач.
21. 08. 2023
Амукьда
ЧIалахъ жемир лагьайдан вун: – и дуьнядал тIвар амукьда
Дуьз гафар туш бинедилай амукьайтIа, кар амукьда.
Ихьтин гафар гвай ксариз яб гумир на гьич садрани,
Ахмакьди я лугьузвайди: «вакIакайни чIар амукьда».
Алакь тийир кIвалах гъиле кьуртIа эгер вуна нагагь,
Низ чидач кьван: ви къуьнерал ялиз тежер пар амукьда.
Кьисметдикай катиз жедач, малум кар я им виридаз,
КьейитIани багъбан1, амма, ада цайи тар амукьда.
Гьич са касни мидаим туш, фад-геж фида дуьньядилай,
Кьавалчияр кьейи чIавуз далдам, чIагъан, ь тар амукьда.
Азиз, мягьтел жемир чIуру гьаларал вун и дуьньядин,
Шукур ая, гьич тахьайтIа, вуна кхьей цIар амукьда.
20.08. 2023
________________
1 Багъбан – багъманчи.
Вахъ амайди
Гьикьван дамах авуртIани, гьай туш, вай я вахъ амайди,
Зегьмет, зиллет чIугуртIани, чим туш, къай я вахъ амайди.
ПичIи гафар, ичIи крар авуртIанигьикьван вуна,
Хийир авач, файда авач, туьхвей цIай я вахъ амайди.
Чан аламаз кьенва на жув, алахъмир вун гьич эсиллагь
Къалуриз жув са аслан хьиз, гьакI гьарай я вахъ амайди.
Уьмуьр гьална вуна жуван ламатIвилин рекье аваз,
Фитнейрикай, фасадрикай ганвай пай я вахъ амайди.
Азизаз вун капан юкьвал алайди хьиз аквазва къе,
Къай гумир на жуван сивиз, «гудбай» я къе вахъ амайди.
21. 09. 2023
«Лезги газетдин» 2023-йисан 48-нумрадай
