РикIелай тефидай…

И агьвалат заз зи дустуни ахъа­яй­ди я. — Махачкъалада кIелна хтайла, экверин рекьяй пешекар яз, зун Табасаран райондиз кIвалахал рекье туна.  Са экуьнахъ, жуван мотоциклдал алаз, зун са яргъал хуьруьз рекье гьатна, — суьгьбетзава дустуни. — Зи тIур­тIур­дал­лаз са кьадар мензилдиз фейила, садлагьана са шумуд кицIи кьулухъай зал гьужумзава. Мад заз чидач, абур гьинай­ акъат­найтIа, белки, рекьин мукьварив чубанар, ятахар гвай жеди. Мад сеферда кьулухъ вил яна килигай­тIа, са 5-6 кицI гила-мад захъ агакьзава. Куьне зун айиб­мир, гьуьрметлубур, кичIеви­ляй зи руьгь дабандиз аватна! Элуькьзавай ки­цIерин ванери зи япар биши авуна. За “ракьун балкIандиз” генани газ гана. Гьи­кьван худ гайитIани, дагъдин гуьнедин рекьяй вун гьикI зарбдиз фида кьван!

Гьа и фикирдик квайла, Аллагьдиз шукур, зи вилик са симин тар акъатна. Тадиз мотоцикл гьанихъ гьална, зун и тарциз хкаж хьана. КицIеривай заз гена   хата-бала гуз хьанач. Чпин тIем зак акакь тавур абуру, зи тIуртIур­дилай, тарцелай чархар ягъиз, ни чIугваз, гьакI элкъвез, чпиз хас къайдада зун авай симин тарцин пун, мотоциклдин чархар, чпин цIай рекьидайвал “чуьхвена”. Ахпа абур шалмандин кIане ацукьна. КицIериз зун язух къведач кьван. Тарце завай гьикьван гагьда дурум гуз жеда?!

Зи гъилера авай къуват яваш-яваш зайиф жезвай. Я рекье-хуьле аквадай, эвердай, куьмек тIалабдай кас-масни авачир. За симин тарце уьгьуь ягъай­ла, кIаник квай кицIери, япар хкажна, пагь, гъу…угъ ийидай, кIевиз амп ийидай, яни чеб зи къаравулда акъвазнавайди заз чирдай.

Гьа икI са кьадар вахт фейила, заз яргъай къвезвай са мотоциклдин ван хьана.

— Я хизан текьейди, — давамарзава дустуни, — зак къалабулух, шадвилин лувар акатна. Им Худади гунуг тушни?!

Гуьнедикай хкатна, ван алаз къвезвай тIуртIур акур кицIери, чеб алай “пост” гадарна, гьанихъди еримишна.

Гьа и декьикьайра, кицIери вичел вегьезвайди якъин чир хьайила, къвезвай кас, мотоциклдилай эвичIна, гьа къамбайрин юкьваз гьахьна.

Валлагь, зурба рикI авай, викIегь инсанарни жеда кьван!

Вичин чандик гьич са зерре кьванни кичIевал кутун тавуна, и игитди вири­далайни гъвечIи кицIин тум вегьена кьуна ва ам вичелай алчудариз башламишна. Пагь, ина мад хьайиди са къемеда я! Къизгъин цIугъвар, ацIранцIар акъат­завай кицI акурла, муькуьбуру кьулухъди чIугуна. И перде акур зунни, тадиз тарцяй эвичIна, гьанихъди фена.

КилигайтIа, и викIегь кас заз хъсандиз чидайди хьана. Инал адан тIвар за квез кьадач, амма гьа вири хуьруьнвийри адаз “кьиле са тIимил кьван гар авайди”, лугьудай. ГьикI ятIани, инал ада зурба викIегьвал авуна. Гьахьтин инсанарни герек къведа кьван!

Цавуз акъудиз, са къатда алчударзавай, вичиз лап кичIе хьанвай и къудур­ гурцIулди чи “къуччагъдин” хуруяр, пек-партал эйбежер къайдада ктадарнавай… Са патахъай, и уьтквем кас заз язух­ни ата­на: факъирдин парталрик и кьацIай га­вурди михьи чка ерли тунвачир, муькуь патахъай лагьайтIа, ада зунни пе­хъи кицIерин хци кIирерикай хвена кьван…

Гуьгъуьнлай чубанарни атана акъат­­­на, абуру багъишламишун тIа­лабна…

«Лезги газетдин» 2019-йисан 14-нумрадай

________________________________________________________________

Нефсали

Виликдай дагълух са хуьре кьакьан буйдин, гьяркьуь къуьнер авай, вичик гамишдик хьиз къуват квай са жегьил-жаван яшамиш жезвай. Залум къуват  хьиз, адак гзаф тIуьнни квай. Кьве буханка факай адаз гьич пиллагьни жедачир.

Йикъарикай са юкъуз и пагьливандин руфун пис тIа жеда. Ам духтурдин патав фена.

— Валлагь, чан духтур, заз мад вуч хьа­натIа чидач, и зи руфун, ял тур цел хьиз, да­кIунва. Бегьем нефесни акъатзавач, пис тIариз, акъвазизни жезвач.

— Яда, ваз мекьи-затI хьанвани, тахьай­тIа, кьан тийидай шей-мейъ на тIуьнатIа?

— Зак мекьивал, духтур, гьеле-меле акатайди туш. Амма хъчадин гуьрзеяр (пичIе­кар) за руфуни чIакьдалди тIуьна!

— Пагь, дуст кас, абур жагъанайтIа, зани са бадида авайбур недай. Ваз хъчарик квай кьван витаминар чидач… е! Акъваз-акъваз, белки, чIуру хъач-мач акат­на­тIа? Де лагь кван заз, вуна мус ва ­гьи­кьван гуьрзеяр тIуьнатIа? — жузуна духтурди.

— Дуьз лагьайтIа, духтур, са синида авайбур сенфиз, экуьнахъни — гьакьванбур…

Мягьтел хьайи духтурди лагьана:

— Яда, вуна зарафатар ийизвайди яни? Я хизан сагъ хьайи кас, гьакьванбур са вуна тIуьна?..

— Абур куьлуь-шуьлуьяр я — е, чан духтур.

— АкI ятIа, вун халис “обжора” я ман, залумдин хва. Гзаф тIуьн бедендиз зиян, хата я. Чан харапIда. Гила алад, атIа кушеткадал­ къаткук кван, зун ваз тамашдайвал.

Духтурди мукьуфдивди начагъдан сифте руфунин гьал ахтармишна, ахпа адавай сив ахъаюн тIалабна. КилигайтIа, касдин  туьтуьхда сагъ са гуьрзе амай! “Им вучтин аламат я зи вилериз аквазвайди?” — тажубвална духтурди.

Ахпа руфунал гъил илисна. Пагь, квез акунайтIа, къатканвайдан сивяй сагъ са  гуьрзе садлагьана къецихъди гадар хьана, гар акъатай руфунни элекьна…

ТIал квахьай нефсали дири хъхьана.

Духтурди явашдиз ухьт аладарна ва зарафатдивди лагьана: — Зи кIвалахунин 25 йисан девирда ихьтин “начагъди” зал сифте сеферда гьалтзава. Ваз Аллагь куьмек хьуй, чан начагъди. Мад акьван гуж гумир жуваз…

«Лезги газетдин» 2019-йисан 21-нумрадай

_________________________________________________

Чи дана туш

Гьамиша хъвана хквезвай Сефербегаз папа лагьана:

— Я къужа, бес икI кьиле фидани, гьар юкъуз­ хъвана хквез, я кIвализ, я аялриз гьич ябни та­гуз. Им къе шумуд югъ я чи дана квахьна. Чун ла­гьайтIа, мад къекъуьн тавур са чкани амач: да­на цуькIни руьхъ хьана. Чидач, гьайван гьинихъ алатнаватIа. Я тахьайтIа, масада кьунва­тIа… Сад тир Аллагьдиз чида.

— Я къари, я Селем, вуна гьакI заз гьараймир, тIуьрди-хъвайиди зегьримар ийимир. За гьа садакьа, гьина аватIани, жагъурна хкида. Вуна гьич кIусни фикирмир, — икI лагьана, Сефербег, вичин рехи ранг янавай спелривай гъил гуьцIна, цуру чумалрин шуькIуь цилер хьтин ви­лер акъажна, гьаятдай куьчедиз экъечIна.

— Ву-ув, я Сефербег, вун гила йифиз гьиниз физва? Ваз вуч акурай и мичIи береда?

— Ам ви “дело” туш, за дана, гьина аватIани, жагъурна хкида. А ви сив гила агала, къари!

Са кьве сятни алатнач, Сефербега вичин кайванидиз телефондай зенг авуна:

— Я руш, вун ксанвани, фад къапу ахъая, за са гужуналди дана чи даркалдиз хканва. Са хъвехъ фуни къачуна, чи вилик экъечIа!..

— Им вуч аламат я, икI фад дана жагъун! — лагьана Селема. Шадвиляй, бегьем алукIни тавуна, ада хквезвайбурун вилик зверна. Дугъриданни, Сефербега, гъиле са вагьрамни аваз, са гужуналди дана винелди хкизвай.

Гьайвандиз эсиллагь кIвализ хквез кIанза-вачир. Амма Сефербега адан юрфарилай са вагьрам чуькьвейла, язух дана, вердишарай вагьши гьайван хьиз, муьтIуьгъ жез, гьалай патахъ хквезвай.

Гьаятдиз агакьайлани, итим секин тушир. Гила адаз, вич дана гваз хтайла, лап гьа Берлиндал пайдах акIурайди хьиз аквазвай жеди. Сефербега мад вагьрам хкажна: — Ма, къачу паяр! Секиндиз хкведай ман кIвализ… Садакьадин михьиз рехъ рикIелай алатнава, — тикрарзавай “кефчибега”. Гьаятдиз экв яна, Селем, тади кваз данадиз са хъвехъ фу къачуна, къецел экъечIна.

— Ву-у…в! Я чан къужа, фад инал ша кван, им чи дана туш… е, хканвайди масаданди я! Белки, мичIивиляй ваз ам чир хьанач жеди.

— Киса вун, лал хьухь, кьей буьркьвец! Ам чиди я, гила адан иесивал на ая, — гъилевай вагьрам цавуз акъудиз, гьарайна Сефербега.

— Гьа и арада, язух дана, мад вич гатазвай хьиз хьана, агаж хьана, вичик гьич са тахсирни квайди туш лугьуз кIанзавайди хьиз, “къанлудиз” килигна ва гьарайна:

— Ме-..ей! Му…у…у!

Аквадай гьаларай, ада вичик мад кямир лугьузвай.

— Я чан къужа, ваз хъел къвемир, чи дана, чи кал хьтин, чIулавди я. Им чидалай бегьем чIехидини хьиз аквазва. Мад адан къваларал бегьем чIарни аламач.

— Я залумдин руш, гила на зун къапарай акъудмир. Бес къе им шумуд югъ я квахьна чи дана. Йифди-югъди чуьлда незвай, хъвазвай, ахъа гьайван акваз-такваз чIехини ва дегишни жедайди ваз чизвачни? Им са еке аламат туш кьван! ЧIар, белки, цацари чухвана жеди…

— Я Сефербег, вун михьиз хибри хьанвани? Заз чарадан шей-мей гьич кьадайди туш. Ам заз кьисметни тахьуй. Заз Аллагьдихъай кичIе я. За исятда и дана гьаятдай ахкъудда. Къуншийризни и кар чир хьайитIа, чун михьиз беябур жеда, — хълагьна Селема.

— Хибри вун хьуй, кьей кафтIар. Бес чиди гьабуруз хьанвачни? Им чаз хьурай ман!..

Гьа икI, Сефербега, чарадан мал, гьаятдай куьчедиз акъуд тийиз, чинеба, тамам са вацра кIвале хуьда кьван. КIваляйни мад къал-къиж куьтягь хьанач хьи, хьанач. Селемаз чIу­ру кIвалахар гьич кIандачир. И кар адаз гзаф залан ва гьайиф хьанай. Инсафсуз Сефербега гьайвандал гъайи кьван азиятар-зулумар Селеман рикIяй гьич акъатзавачир, адаз бегьем ахварни амачир.

Эхирни Селема, кIвале итим авачирла, варар ахъайна. И язух бейниванди гьасятда куьчедиз чукурна. Дана хъфейла, Селемаз вичин кIулай са еке пар авудайди хьиз хьана. Квахьай гьайвандик умуд кумай адан иеси рикIел хтана…

«Лезги газетдин» 2019-йисан 27-нумрадай.

____________________________________________________________

Майрудин стха

Къаш-къаматдиз абур алай,

Акьул, фикир, зигьин авай,

Худад патай сабур авай,

Сагърай стха вун, Майрудин!

 

КIвалахунал тежер гьелек,

ЭрчIи гъил я халкьдиз герек,

Лазим касдиз гудай куьмек,

Сагърай стха вун, Майрудин!

 

ГъвечIизамаз зиллет акур,

Бубадин чин, туьмер такур,

УькIуь-цуру дадмиш авур,

Сагърай стха вун, Майрудин!

 

Набататар, емиш тарар,

Виридан ваз чида тIварар,

РикIел хкиз милли крар,

Сагърай стха вун, Майрудин!

 

Чирвилерай ятIан ариф,

Хуш кар туш ваз авун тариф.

Къилих къени, кардиз зериф,

Сагърай стха вун, Майрудин!

 

Агъзур кIвалах аваз гъиле,

Архайинвал авач кIвале.

Хъсан крар авай кьиле,

Сагърай стха вун, Майрудин!

 

Шад кIвалахар гзаф хьуй ваз,

Вун кIани тир дустар галаз.

Дуьз тир рекьер вердиш къалаз,

Сагърай стха вун, Майрудин!

 

“Дагъустандин халкьдин шаир” —

Гана ваз и тIвар зурба тир.

Камар къачуз вилик йигин,

Сагърай стха вун, Майрудин.

 

Рамазана туькIуьрай чIал

Дамахар гваз ала чарчел.

Дустар галаз, къени яз кIвал,

Сагърай стха вун, Майрудин!

 

Шаирдин музей

Яваш хьана къе чи рикIерин тIал,

ТуькIуьр хъувурла чи шаирдин кIвал.

Дуьньядиз машгьур шииратдин “Мекке”,

Мад тахкурай вал гьич “чIулав леке”.

 

Кайи музейдиз сифтегьан куьмек

Гайибур я ви рухваяр эркек.

Чи Сулейманни, Нариман, Имам…

Ийиз гьазур я гьар са кар тамам.

 

Сулейман буба, къарагъ вун кIвачел,

Килиг гьикI дегиш хьанватIа ви кIвал,

Вахъ рикI кудайди амай кьван чIавал,

Жеда хаинриз чеб фир-тефир сал.

 

Ви пек-парталар къе цIийи кIвализ-

Чухва, шаламар, чанта ви хтанва.

Аманатар ви хуш тир чи рикIиз,

Нур гуз гуьзгуьдкай къе чаз аквазва.

 

А ви къаб-къажах, нажахни каца,

Динж хъхьанва мад таниш тир мука.

Килигунвай тух жезвач гьич кьве вил,

Горькийдихъ галаз ягъай ви шикил.

 

На «Билбил» ягъай чуьнгуьр ви багьа,

Абдурагьманан савкьат тир зурба.

Вахъ галаз къекъвей а нехиш ала —

Вири хтанва къе, Сулейман буба!

 

Гьар майдиз, чIижер куьнуьдал хьиз, чун,

КIватI хъжеда ви кIвализ, Сулейман.

Гафарихъ галаз яргъал ширин чIун,

Жеда шиирар кIелиз Сулейман!

* * *

Къелем гвачиз, гъиле аса,

ЧIалар лугьуз аста-аста…

КъекъвейтIани чун масана,

Вун хьтин мад шаир хьанач.

 

Вири девирриз хас устIар,

КIавузардал гатай гафар.

Шииратдин рикIин дамар,

Вун хьтин мад шаир хьанач.

 

Шалам-чухва хтIун тавур,

Гьахъ лугьудай, нагьахъ талгьур.

Дуьньядиз вич машгьур авур,

Вун хьтин мад шаир хьанач.

 

Къужахдамаз етим хьайи,

Вич зегьметда лигим хьайи,

«Гомер» тIварцIиз лайих хьайи,

Вун хьтин мад шаир хьанач.

 

Вичиз уькIуь-цуру акур,

Жавагьиррин чIалар чаз тур,

Лезгистандал гъайи абур,

Вун хьтин мад шаир хьанач.

 

Шииратдин хуьр “Мекке” я,

Вун, Сулейман, чи бине я.

Лезги чIалан лап чешне я,

Вун хьтин мад шаир хьанач.

«Лезги газетдин» 2019-йисан 47-нумрадай.

____________________________________________________________________________

Фу амач

Мукьвара чна ЧIехи Гъалибвилин 75 йис тамам хьунин юбилей къейдда. А залум дяведи гзаф инсанар кьена, шегьерар, хуьрер барбатIна, каш-мекь гана. Ахьтин девир мад гьич садазни тахкурай, чан Аллагь!

Дявеяр куьтягь хьайи сифте кьи­лерай чи къуншидал, чпиз гзаф дарвилер акур, Али халудин хизан яшамиш жезвай. Адаз кьве гада авай. ЧIехидан тIвар Мегьамед тир, гъве­чIи­дан — Серкер (тIварар дегишарна гузва). Мегьамед лап гьа вич хайи чIавалай япарал залан аял тир, адахъ галаз ван акъудна рахана кIандай.

Аялри кьведани мектебда кIел­завай. Бегьем руфуна фу авачир чIехи гада Мегьамедаз тарсуникай гьязни къвезвачир. Адан фикирда авайди вич гъвечIи стха Серке­ралай вилик школадай кIвализ хъфин, катулдин кIане амай хапIа-затI ва суфрадик кумай фан кIус-мус тIуьн тир.

Гьа икI, эхиримжи кьве тарс ахъайна Мегьамед кIвализ катна. Катулдин кIане аялриз тунвай са тIимил качIкачI хапIа амай. Са хъвехъ фуни Мегьамеда кьилди тIу­ьна. Бах кIвале авачир. Са герендилай Серкер, вичин тарсар акьал­тIарна, кIвализ хтана. КIвале бах авачирди чир хьайи аялди, айвандин тарцелай гьарайна:

— Бах! Я ба-ах!

— Яда, гьараймир, фу амач-е…, зунни бегьем тух хьанвач…е, кьей хва, — лагьана биши Мегьамеда.

Серкера мад эвериз башламишна:

— Я ба…ах!  Вун гьинава?

— Яда, вун кIамай яни, хапIани са тIимил тир…е амайди, — хълагь­на­ Мегьамеда.

КIвализ хтай бах агьвалатдин гъавурда гьатна ва ада Серкераз са тике фу къуншидивай гъана. Мад ахьтин четин вахтар, девир, гьич садазни тахкурай, чан балаяр! Амин!

«Лезги газетдин» 2020-йисан 15-нумрадай.

______________________________________________________________________

Ваучерар вахчузвайла

(Хьайи кар)

Виликдай гьар са хуьре вичиз хас тир адетар, къайдаяр жедай. Гьа икI районда чIехи хуьрерикай сад тир Агъа СтIалдални хъсан адетар, чIехи тухумар, лакIабар алай магьлеяр, инсанар авай. Ингье абур: “къамбарар”, “фекьияр”, “гачалар”, “кацер”, “барбияр”, “урусар”, “чеченар” ва масабур.

Са бязи инсанриз чпел алай лакIаб лагьайла хъел къведа, муькуьбуруз шад жеда, чпи зарафатарда. Гьа икI, са сеферда зунни, хуьруьн вири жемят хьиз, гьукуматди вахкузвай ваучерар вахчун патал Советдин ракIарихъ еке учирда акъвазнавай. Виридак теспачавал квай, чпин гележегдик умудар кутазвай. Советдин кабинетдиз са-са кас ахъайзавай.

Са арада, халкь секин хьайила, вилик жергеда акъвазнавай са итимдай “абба-айчI” лугьудай ван акъатна, ахпа элкъвена вичин кьулухъ акъвазнавай дишегьлидиз гьарайна: — Я руш, вуна зи тумунал вучиз кьуьл илисна?

— Я чан стха, за вак гьич тIубни кягъайди туш, зун вучиз вуна беябурзава? — чиниз регъуьвилин яр акъатнавай дишегьлидин.

— ГьикI кянач, бес заз тIар хьана хьи, — хълагьна вилик акъвазна­вайда.

КилигайтIа, им Игьия халу я, зарафатар квай, вични “кацерин” тухумдай. И агьвалатдин гъавурда гьатай жемят кап-капув ягъиз хъуьрез амукьна.

Игьия халу гзаф зарафатар квай итим тирди хуьруьнвийриз хъсан чидай. Гила ам рагьметдиз фенва. Адаз, вичин лакIаб “кац” лагьайлани, хъел къведачир.

А дишегьли, лагьайтIа, СтIал-Къазмайрал хтанвай цицIигъви тир. Ке­­сибдиз я Игьия халу, я адан лакIаб­­, зарафатар чизвайди тушир кьван…

«Лезги газетдин» 2020-йисан 18-нумрадай.

____________________________________________________________________________________________

Гила зун хъфида

Пис уьгьуьяр кваз, мекьи хьанвай са яшлу итим духтурха­нада къаткурна. Духтурди адаз куьмек гудай рапар, дарманар кхье­на ва са кьве гьафтеда чарасуз къаткана кIанзавайди лагьа­на.­

Са кьуд йикъалай къатканвай начагъди духтурдин кабинетдиз гьахьна ва лагьана: — Чан духтур, ви чан сагърай, зун пака ахъайдайвал ая ман. Заз хъфиз кIанзава.

— Ву…уч? Вун ахъагъа?.. Я ха­­­л­у, вуна зарафатарзавани, та­хьайтIа чакай — хъуьруьнар? Куьн, гьич тахьайтIа, 12 юкъуз къаткана кIанза­вайди я. Мад ихьтин ихтилатар гваз зи патав къвемир.

— АкI ваъ…е, чан духтур. Зи кьилив къведайбур и кьуд юкъуз­ ­ — вири атанва. Гила заз “точно” чизва, мад зал кьил чIугв­аз, гьич са касни хквен тийидайди. За мад акъвазна вучда кьван?

— Зун, халу, гила ви гъавурда гьатна, вун зарафатрин кIва­тIал тирди. Ахлад жуван палатадиз, — хъуьрез-хъуьрез лагьа­на духтурди. Белки, сад-кьве кас, мад вал кьил чIугваз къвен хъийин…

«Лезги газетдин» 2020-йисан 19-нумрадай.

_____________________________________________________________________________

Чла эляна…

(Юмор)

Сефибеганни Мариятан хизанда 6 аял авай, амма, гьайиф хьи, абур вири рушар тир. Лагьана кIанда, дишегьли веледар сад-садалай гуьрчегбур тир. Лап гьа чан алай цуькверин кIунчIар хьиз аквадай. ГьакI ятIани, къужадизни къаридиз кIвалин кьил кьадай са эркек велед хьана кIанзавай.

Гьа икI курпашман тир Сефибегни Марият килигдай чкайриз, пIирерал, фекьи-фахрадин патаривни гзаф физ-хквез ­хьана.

Эхирки, са амалдарди, вичиз къвезвай пай-савкьатни къачуна, факъирриз чпин кьилел алай еке «чла» элягъун меслятна: — Эгер квез, — лагьана фендигарди, — дугъриданни са эркек велед хьана кIанзаватIа, гьич садазни таквадайвал, чил са тIимил дериндиз экъуьнна (“туннелдин къайдада”) куьн кьведни — вилик къужа, гуьгъуьна къари, сада-садан гъилерни кьуна, са экв гудай чирагъ, лампа гваз, дуьаяр кIелиз-кIелиз, гьа “туннелдин” и патай а патаз хкечIна кIанда. Мад ахпа куь кIвала­хар машмаш! Килиг гьа и кар садазни такурай!

Ихьтин тарс кьиле гьатай Сефибегани Марията, йифен кьуларилай алатайла, яни вири къуншияр ксайла, лопаткаярни кацаяр къачуна, чпин салан вини кьиляй “туннель” эгъуьниз башламишна.

Халкьдин мисалда “тама чакъал кими жедач” лугьудайди хьиз, инани йифиз пIапI­рус чIугваз гьаятдиз экъечIай Ибра­гьим халудиз, вичин салан вини кьиляй куькIуьрнавай экв акуна. Адаз вичин багъдай ичер чуьнуьхзавай угърияр атайди хьиз хьана ва ам, гъиле са лашни кьуна, экуьнив агатна. Чинеба килигайтIа, Ибрагьимаз вичин къуншиди, чиликай са вуч ятIани хкудзавайди хьиз акуна.

— Им аку садра, вичи-вичик мурмурна Ибрагьима, — юкъуз вичел бегьем пек-партал алукI тийиз, йифиз лагьайтIа, чиликай, низ чида, пулар тунвай баллонар, къизилар хкудзаватIа шейтIанди?

Зулун йиф тир. Гила Ибрагьим халудиз, бегьем партал алачиз, мекьини жезвай. ЯтIани ам, къуншийриз, гьич уьгьуьни ягъ тийиз, чинеба килигзавай. Са герендилай Сефибеган ван акъатна:

— Ингье, къари, чун хкечIдайвал хьанва. Кас-мас къарагъдалди, чи хиве авай буржи кьилиз акъудин. Белки, и дармандикай чаз себеб жен!

Гьа икI, икьрар хьайивал, Сефибегни Ма­рият “туннелдин” и патай а патаз хкечIна.

Пагь, гьа и легьзеда Ибрагьима кIевиз гьарайна:

— Ваз къуватлу, я къунши! Ана гьикана? Вири ксайла, чинеба чуьнуьхай, я кIватIай кепек-шагьи, къизил-мизил чиликай хкудзавани? Чаз гудай кIус-мус авачни?

— Я хва текьей кас! Я залумдин хва за­лум! Вун чал гьикI расалмиш хьанай? И мекьи йифиз ваз ксудай са месни амачни?.. ЧIур хьана, къари, кIвалахар. Зегьметар михьиз гьаваянбур хьана, — лагьана Сефибега.

— Я къунши, вуж я чIур хьанвайди, къари яни? Духтурдиз хабардани?

— Духтурар ви келледа акьуй, йифен къанлу! Икьван зегьметар, зиллетар чIугур кар вуна къе барбатIна. Вун хьаначиртIа, кьей хва шейтIан, Худади чаз са эркек велед багъишзавайди тир. Бес гила за вуч хъувурай, я кьей Ибрагьим?

— Багъишламиша, къунши, мад зун, салара фонарар куькIуьнна куз хьайитIани, йифиз къарагъдач хьи, къарагъдач!..

— Мад вучта, къари, хъша кIвализ, дуьз хъжен.

Гьа икI, Сефибегни Марият, курпашман яз, кIвализ хъфена. Ибрагьим чIал кьуна амай…

«Лезги газетдин» 2021-йисан 13-нумрадай.

____________________________________________________________________

“КIелен кьисмет”

Советрин девир вири патарихъай мублагьди, секин, берекатлуди, мергьяматлудини тир. А вахт колхозралдини сов­хозралди девлетлу тирди хьиз хсуси жемятдин мал-къарадалдини, абуру гьасилзавай недай-хъвадай суьрсетралдини берекатлу тир. Хуьруьн къене мал-къара, верч-кIек хуьн тийизвайбур тек-туьк авай…

Са сеферда, виридал хьиз, лапагар хуьдай рачунин нубат чални атана. Няниз вирида фу нез ацукьайла, за дахдивай вичихъ галаз зунни чубанвилиз тухун тIалабна. Бахдини зи пад кьуна.

— Атурай ман, къужа. Пака базардин югъни я, ада ваз хипер элкъуьриз куьмекни гуда.

Эхирки, дах рази хьана. Гьа вядеда за    3-классда кIелзавай. Дахди тухуда лагьай ван зи япарихъ галукьайла, зун вини кIарцIиз акъат­най…

Экуьнахъ фад, бегьем югъни ачух та­хьанмаз, виридалай вилик зун къарагъна.

Зун акурла, дах хъуьрена ва лагьана:

— Я хва, вун, экуьнин кIек хьиз, вучиз фад къарагъна? За вун тухун тийидайди хьиз хьанайни?

— Ваъ…е, зун хъсандиз ксайди я, дах! —  тапарарна за.

Гьа икI чун, бахди гьазурнавай чантани къуьниз вегьена, лапагар кIватI жезвай кIун­тIал фена. Халкьди чпин лапагар вири гъайи­ла, чун рекье гьатна.

Сифте зани дахди лапагрин суьруь багълара, чуьллера, гуьнейра къекъуьрна, ахпа, къубудилай элячIна хуьруьн кьилихъ галай сурарин накьвара динжарна,  гьайванар серин кIунтIал хкана.

Нисинин вахт тир. Чун фу-затI тIуьнив эгечIна. Пагь, вуч ширин жеда недай шейэр тIебиатдал!

Са герендилай югъ серин хьана, къайи шагьвар акъатна. Суьруь вилик кутуна, чна мад чуьлдихъ еримишна.

Вучиз ятIани, цIегьер, чамарар хьиз, хиперин вилик жедай, иерни аквадай. Лапагар, кьибледихъ куьч жезвай дурнаяр хьиз, цIир­гъина аваз фидай.

Югъ, акуна-такуна, рагъдандихъ элкъвезвай. Дахди лагьана: “Чун, хъфена, вилик квай кIунтIал ацукьда, няни жедайла, гьайванар чеб чпиз, яваш-яваш, нез-нез, хуьруьхъди хкведайди я.

Дугъриданни, гьакъикъат гьакI тир. ЧIу­рун­ чапла пата хуьруьз яд къведай къубу физ­­вай. Садлагьана заз са лапаг гуьнедикай къубудихъди аватиз акуна. За тадиз дахдиз акур кар лагьана. Дах, тарпна къарагъна, суьруьдиз килигна. Гьа и легьзеда аватай хеб, кьецIивални ийиз суьруьдик акахь хъувуна.

Вахт хьайила, чна лапагар хуьруьхъди гьална. Иесийри чпин хипер, хкудиз, хутахзавай. Агъадихъ къвердавай суьруь кьери жезвай. Гьа и тIимилбурук и кIвач­ кье­­­­­­­цIи­­­­­дини кумай. Гьайванди вичин кIвач ерли чилик икисзавачир. Гуьгъуьнлай и язух са шу­муд лапагдихъ галаз са даркалдиз ­хъфена.

Зунни дах, чи хиперни гваз, кIвализ агакьна.

Бахди чаз нянин хуьрек-хинкIар гьазурнавай. Гъил-кIвач чуьхвена, чун  суфрадихъ ацукьдайла, къецихъай, экъуьгъиз-экъуь­гъиз, пис хъел кваз, кьецIи лапагдин иеси — са дишегьли атана акъатна (инал за адан тIвар кьадач).

— Зи кIелен кIвач хайидан кIвач хуй, лашунивди яна, кIвач хадан, кьей инсафсузар? За ву суддиз вугуда. Квез Аллагьди и кар гьа­лалдач…

За тадиз и халадиз заз акурвал ахъайна, амма ада яб ганач.

— АкI ятIа, вунни галайди я ман куь дахдихъ? Белки, на яна жеди кIелен кIвач, кьей бенбецI?

— Я вах, — лагьана дахди, — а кьар зав вахце, адай за квев пул вахкуда, тахьайтIа, и зи гьайванрикай гьахьтин сад жуваз хутах. Ам хьанвай са дуьшуьш я, ви кIел садани ягъай­ди туш.

— Зун вун хьтин савдаяр ийидайбурукай туш. Ви савда цаварал алайда ийида, — лагьа­на ада. Гила чаз тIуьр хапIадини бегьем тIям ганач.

Галат хьана, къаткайлани, заз геждалди ахвар атанач хьи, атанач. Дуьз ла­гьай­тIа, заз и кар мадни такIан ва гьайиф хьанвай.

Гьа икI кьуьдни атана акъатна. Мад кIелен иесидин ван-сес, я суд-дуван хъхьанач.

Гатфарин сифте кьилерай, мад лапагар рачариз акъуддайла, дахди заз чи хиперни тухун буйругъна.

Лапагар гваз фидайла, за агъадихъай тек са хеб вилик кутуна къвезвай, гьа чи варцел атай, харчи сив квай папан гада акуна. Зун гьам агакьдалди акъвазна ва хабар кьуна:

— Я дуст, вуна и тек сад вучиз гваз къвезвайди я? Бес амайбур гьинава?

— Валлагь, чаз вири 5 лапаг авай. Хъуь-тIуьз, низ чида, кьуд хеб цура ара-ара мурдал­ хьана. Дахди абуруз я ченеяр атана, я мекьи хьана кьеналда. И амайдан кIвач хайила, ви­ни магьледа авай Аликъули халуди ам са­гъар­най. Белки, ви рикIелни алама жеди гьа вахт.

Зун серсер хьана амукьна. Са геренда зи хиялар яргъариз фена. Бес, икIни жеда кьван! Лугьудайвал, Аллагьди гунни ийида, вахчунни. Де килиг садра язух кIелен кьисмет гьихьтинди хьанатIа! Вири кьена — сад ама. Бес чиркин ихтилатар авун квез герек тир!?

Заз инал якъин чир хьана, дуьзвал, гьахъ­вал, инсанвал, дугъриданни, гъалиб же­­да. Инсан сабурлу хьун важиблу я…

«Лезги газетдин»  2021-йисан 35-нумрадай.

_________________________________________________________________________

Ван тахьай тIегъуьн

 

Азраил хьиз, хьана пехъи,

ЧкIана михьиз вирус кIеви.

Гьайиф текъвез гъвечIи-чIехи,

Зегьерна на халкьар, тIегъуьн.

Квахьна элдин ийир-тийир,

Пайда хьайла тIугъвал кафир.

Къачуз тежез хийир-шийир,

Бейкарна на халкьар, тIегъуьн.

Вилиз такваз, я ван текъвез,

Чал гьалтайди жинер яни?

Туьтер дакIваз, нефес тежез,

ХарапIзавайд жигер яни?

Ахквазмач чаз мукьва-кьили,

Гьатайди хьиз “ясда” вири.

Бес я, жемир акьван дили,

Бизарна на халкьар, тIегъуьн.

Я залум, ван тахьай тIегъуьн!

“Коронавирус” ви тIвар яни?

Элдик кумач шадвал-хъуьруьн,

Им на чаз ягъай цIай яни?

Я кьей къаних тIегъуьн-тIугъвал!

Лагь, вун мус квахьдатIа мукьвал.

Гумир чаз азаб-азият,

Къе-пака жед ви эхират.

«Лезги газетдин» 2021-йисан 36-нумрадай.

______________________________________________________________________

Чуькведиз аватай кац

(Юмор)

Пагь, вуч хъсанбур тир виликан лезги тIуьнар-хъунар, тIямлу хуьрекар!

Халкь дарвиле, кесибвиле авайтIани, чи дидейри, бубайри, бадейри  сагъламвилиз дарман тир, чарасуз гуьз ацIурай недай-хъвадай шейэр, верцIи хуьрекар рикIелай ракъур­нач. Яни абур чи арадай квадарнач.

Алай вахтундани са бязи суварриз, иллаки Яран сувариз, чи хуьрерин, районрин гьакимри виликан лезги хуьрекрин конкурсар тешкилзава, гъалиб хьайибуруз пишкешар гузва.

Килиг садра чахъ гьихьтин лезги хуьрекар аватIа: натIуфа, мехкIуьт, сав, семена, чул (хешил), тIач, бурандикай, хъчарикай, шу­радикай гьазурдай афарар, ашар, чIиргъин ва гзаф масабур.

Гила за квез, играми дустар, чуькведикай са агьвалат ахъайда.

Са экуьнахъ, къуьне кварни аваз, Секинат хала булахдилай вичин кIвализ хъфизвай. Садлагьана къуншидин гьаятдай адазван къвезва:

— Неъ, кьей кицI, неъ! Квайбур михьиз кIе­рецрин хвехвер я, санкьудални бегьем якIар алама…Пад хьайиди, им ваз кьисмет хьана хьи!

— Я къунши, я Перизат, ам вуч я, на куьн тарифзава гьакьван? — жузуна Секината.

— Пагь, чан вах, вун, белки, зи чIалахъ жеч­. Кьве юкъуз алахъна, зегьмет чIугуна, ви­ри герек шейэр кутуна гьазурнавай чуьк кIва­ле садани незвач. Чпиз ахьтин хуьрекар кIан­дайди туш лугьузва. Бес икI кьиле фидани, чан Секинат вах? Эхирки, ингье ваз аквазвайвал, и къажгъанда авайди за кицIин кавчада цазва. Кеф хьана…е кьей хва Рагъвацаз!

— Ву-у-в, я кьей Перизат, вун дили хьанвани? Ваз къе къецел алай жив, чайгъун аквазвачни? Са шумуд юкъуз недай чуьк гадардай югъ яни къе? Валлагь, хьанайтIа, са бадида авайди зани недай, — хълагьна Секината.

— Чан вах, за мад и кIвале гьич са хуьрекни хъийизмач. Къачуз  туьквенрай калбасарни малматар, тIуьрай чпиз аялри.

Вичиз гзаф кIандай чуькведин дад сиве гьатай Секината кIвалихъди еримишна.

Гьа икI са тIимил мензилдиз хъфейла, Се­кинат халадиз цIур ийидай сесер атана. РикIик къалабулух акатай къунши, кIула авай квар чилел эцигна, тадиз хтана, Перизатан салаз са вил яна. КилигайтIа, сала авайди са бегьем цирк я. Перизатан аялар, гъилера шуьмягъин шуькIуь тIвалар аваз, гьарай-эвердалди са кацихъ калтугзава. Кац — тара, аялар — кIаник…

— Я балаяр, я азизбур, им вуч къаст я куьне кациз ийизвайди? Адак вуч тахсир ква? Квез ам гьич язух кьванни къвезвачни? Гьамни, куьн хьиз, Аллагьди халкьнавайди я?!

— Я Секинат диде, накь чун мектебдай хкведалди, бахди, винел алай цIийи кIвалин дакIардал чуьк авай къажгъан эцигнавай. Тарсунай гишин яз хтай чаз къажгъанда авай чуькведиз и кафирди инадиз акуна. Чавай нез тахьана, бахди чуьк кицIиз ичIирна. ГьакI хьайила, чна и кациз туьнбуьгьзава.

— Я чан аялар, кациз вуч чида? Куьне чуьк авай кIвалин рак агална кIандай ман. Ам чIал тийижир гьайван я. Квез Аллагьдихъай кьван­ни кичIе хьухь, — тагькимарна Секинат ди­деди. КIвализ агакьдалди, хиялри тухванвай яшлу дишегьли къуншиди гзаф тарифар авур чуькведин кьисметдин гъавурда гьатна. Бес, икIни жеда кьван!..

Къуншидин таб фад дуьздал акъатна.

Дугъриданни, халкьдин мисалда лугьузвайвал, я таб, я угъривал… яргъалди фидач­. КIвалин хабар — гъвечIидавай, куьчед хабар — чIехидавай, лугьузва мисалда.

 «Лезги газетдин» 2021-йисан 45-нумрадай.

________________________________________________________________________________________

Вирусдиз акси раб ягъайла

(Юмореска)

— Я къари, инал за, нисинихъ неда лагьана, са шуьре турди тир. Ам анал аламач хьи?

— Ваз чизвачни, къужа, къе за коронавирусдиз акси пуд лагьай раб янава?!

— Ярай ман, а шуьредиз адакай вуч ава кьван!

Ада ваз вилер экъисзавачир хьи.

— Пагь, чан къужа, ваз хабар авач гьа! Раб яна хтайдалай кьулухъ зи “аппетит” михьиз ахъа хьанва-е, ахъа.

— Я руш, на чакай зарафатар ийизвайди яни? Раб ягъайдалай кьулухъ са тIимил къаткана кIан­за­вайди я, тахьайтIа, вал ифинар акьалтун мум­кин­ я, белки, давление хкаж же­да… ГьакI лу­гьуз­ва духтурри.

— Пагь, вуна вуч лугьузвайди я, итим, за, сейке папа, зарафатар, хъуьруьнар ийиз, зун аял туш гьа! Гила зи давление лап гьа “космонавтдин” хьтинди хьанва-е. Ифин-мифин ла­гьайтIа, гьамни къайдадик ква.

А тIуьн-хъунин “аппетит” заз гьинай атан­ватIа чидани ваз, я къужа?

— Ваъ, я къари, заз гьинай чир хьуй, зун ваз духтур туш кьван?!

— Заз “им-му-нитет” хьанва-е, “аммунитет”, духтурри лугьузвай.

— АкI ятIа, азардиз акси раб ягъайла, ам вахъ галаз хъсан кьуна ман?

— Эхь, эхь, къужа, гьам ягъайла, зи чандиз­ са регьят хьанва хьи! Кьилин тIални амач.

— Гила вуна, къари, къенлай кьулухъ кIва­ле­ амукьай шуьре-муьре, хъчадин, якIун гуьр­зе-луьле, демекда жуьже-фере тадач ман.

— Бес чна чун чан аламаз рекьидач кьван, къужа?

— Вуна дуьз лугьузва, зи кайвани, инсанар рекьидалди, а зегьримар тир “коронавирус” лугьудай азар дувулрай терг хьуй. Ви­ри къизилрилайни девлетрилай сагъвал гьахъ я.

— АкI тирла, бес вуна гьа пуд лагьай раб вучиз жуваз язавач?

— Тади ийимир, я къари, ваз ван хьаначтIа,  гила мад са цIийи жуьредин “омикрон” лугьудай азар — вирус акъатнавалда…

— Заз гила ахьтин “мекронрихъайни-макрон­рихъай” кичIе туш-е, къужа. За ягъай раб виридан дар­ман я.

А чIулав ягъайбур яраб гьинай акъат­за­ватIа?

— Аквадай гьаларай, ваз, къари, январдин вацра пенси-менси хкаж хьана, кьве ке­­пек-шагьи кIватI хьанвай хьтинди я -я! Зани исятда раб ягъай­тIа, бес зи иштягьни цавариз хкаж жедачни? Чаз къачудай продукт-муродукт, пек-партал, фидай хийир­-шийир, мел-ме­хъер, газрин, экверин пулар яраб гьикI­ жедатIа?

— Вичиз гьикI кIандатIа, гьакI хьурай! Чун я ахьтин “обжораяр” туш кьван, жедайвал чна ийи­да. РикIиз чка хьайила, вири туькIуьда. Са тIи­мил вахтунда эхна кIанда, къужа!

— Мад вучин. Заз тур шуьре на тIуьнатIа­ни, за эхда, къари! Пака фена зани пуд лагьай­ раб яда. Зи иммунитетни кардик акатрай. Куьнени, дустар­, юмореска кIелайла, вирида вирусдиз акси рапар ягъ! Хийирдилай гъейри, зарар авач адакай… Квез Аллагь куьмек хьурай! Амин!

«Лезги газетдин» 2022-йисан 8-нумрадай.

_______________________________________________________

Къавумриз мугьманвиле

(Хьайи кар)

Виликдай гъизвай сусаз алукIдай пек-партал, кIвачин къапар ва гьакI­ни герек кIани-такIан, къаб-къажах къачуз, Бакудиз, Къубадиз фидай. И шегьерра, Да­гъустандив гекъигайла, гуз-къачудай шейэрин къиметар ужузни тир. Йикъарикай са юкъуз СтIал Сулейманан райондин са хуьряй кьве паб — Афисатни Айисат (тIварар дегишарнава), чпин гъизвай сусаз лазим шейэр къачуна, Бакудай Дербентдиз хтана. Инай абур райондиз хквезвай са автобусда акьахна. Рекье вахар тир Афисатани Айисата кьвед-пуд йикъалай жезвай чпин мехъеррикай тухдалди ихтилатар ийиз­вай. Абур гагь кIевиз рахазвай, гагь, ван акъудна, хъуьрезвай. И дишегьлийрин кьулухъ Урусатдин са яргъа шегьердай вичин вахан руш тухузвай мехъерик хквезвай са жегьил гада ацукьнавай. Ам юкьван­ буйдин, лацу якIарин, туьнт къилихрин, ха­лис спортсмен хьиз аквадай жаван тир. ТIварни  — Къурбан. Яргъал рекьера гье­лек хьанвай гада автобусда гагь ахварал физвай, гагь папарин хци ванци къудгунариз хьана. Эхирни Къурбана гьарайна:

— Бес я ман, халаяр! Куь сиве хъипер авани? Са куьн туш кьван и автобусда авай­бур. Яваш рахух.

— Я чан халадин, вун акьван туьнт жемир, чун чи мехъеррин дердийра ава-е. Вуна чаз яб гумир.

— Мехъеррал куь пехъер ацукьуй. Вуж я а ламран хва, квез руш ганвайди?

— Ву-ув, чан вахар! Ибур вучтин гьараю­нар я ида чаз ийизвайди?! Вун серг тIуьр кIек хьиз ава хьи, чан стха! Чна, экуь, михьи­ лам­па, гуьрчег кукла хьтин, вини хуьре­ авай Расулан руш са кьве йикъалай чи гададиз гъизва. Квез вуч ава? Расулан тIвар кьурла, Къурбан садлагьана кис  хьана. Адаз гьасятда чир хьана, вичин вахан руш тирди тухузвайди. Гила Къурбан, мадни вини кIвачиз акъудай тфенг хьиз, туьнт  хьана ва ам, бомба хьиз, хъиткьинна:

— Я кьей къарияр-кафтIарар, белки, квелай викIегь ксар мад авач жеди. Эгер гьа Ра­сулан руш куьне тухвайтIа… Зун гьа юкъуз­ гьанал жеда, ахпа квез чир жеда, ни гьикI руш тухузватIа! Курпашман хьайи папар, кIва­лиз агакьнамазди, автобусда хьайи рахунар ахъайиз, гададин диде-бубадин патав­ фена. Чамран иесийри, ихьтин­ ихтилат япарихъ галукьайла, кьатIана ва чпи чпик фикирна:

— Аквар гьаларай, гьа и гададиз кIан­за­вай хьтинди я чна гъизвай руш. Яргъал тевгьена, къе няниз са машинда авай мукьва-кьилияр, миресар тухвана кIанда вини хуьруьз. Гьа икI, югъ мичIи хьайила, геж хьиз, кузов галай са машинда авайбур хабарсуз къавумрин кIвализ акъатна. Геж атай мугьманар акур рушан дидени буба мягьтел хьана амукьна. Хваш-беш авурдалай кьулухъ атанвайбуру автобусда хьайи ихтилат рушан иесийриз ахъайна. И ван хьайила, тухузвай рушан дидени буба, кап-капув ягъиз, хъуьрез амукьна ва лагьана:

— Я чан къавумар, квез акур а гада ме­хъе­рик хквезвай зи играми стха я-е, стха! Ам са тIимил кстахдиз вердиш хьанвайди я. Адакай квез са зиянни авайди туш. Ме­хъе­рар жедайди я.

Гьа и арада, вилер тIушуниз-тIушуниз, вичик зиян квай кац хьиз, ахварай аватай Къурбан атана:

— Багъишламиша, къавумар, зун гъа-вур­да авачир, — лагьана гьайифдивди Къурбана.

ГьакI хьайила, азиз дустар, са кар ийидайла, садрани тади къачумир. Халкьдин мисалда иридра алцума — садра атIутI лугьузва. ИкI хьайила, иерни,  бегьерни жеда, дуьз мехъерни. Аллагьдини рехъ гуда.

«Лезги газетдин» 2022-йисан 13-нумрадай.

______________________________________________________________

Кьудар ва кьведар

 

Чун сад-садал ашукь хьун —

РикIин гьиссер я.

Хабарсуз кьулухъай кьун —

КицIин кIирер я.

 

Кьуланфериз, вахтсуз ванцел

Гьарайзавайбур кIекер я.

Йифиз тIуьрбур абур къецел

Чакъаларни сикIер я.

 

Муьфтехурар къекъведайла

Лувар ахъа лекьер я.

Полицияди эверайла

Язух, кичIе къуьрер я.

 

Къарийри гьар камунал

Фитнеярда сусарин.

Сусари гьар гафунал

Тарифарда апайрин.

 

Вич акурла гуьрчег, иер

Лап вижевай жаван тир.

Свас гъайила туькьуьл — зегьер,

Диде — буба такIан тир.

 

Аллагьд патай тагай акьул,

Кьиле тваз жеч гужуналди.

Халис инсан дуьнья акур,

Къачуз жедач пулуналди.

 

* * *

Хкажиз гьакI кьакьан зурба дараматар,

Къалурзава иблисри аламатар.

 

Сада тIуьна — хъвана вичиз лезетдай,

Са фенд акъудна къуншидин демекдай.

 

Акьул бегьем авачирдаз бинедай,

Фагьум-фикир ийиз жедач, келледай.

 

Цана сала канабар адетдай,

Машгьурна вич, вирибуруз газетдай.

 

Руфун кьаз, хъуьрена сад муаллимрал,

Зегьмет чIугваз, къачузвай кьван мажибрал.

 

Чпиз кIандайвал ийида чи бицIекри,

Гьабурун зил чIугвада чи кьуьзекри.

«Лезги газетдин» 2022-йисан 44-нумрадай.

_____________________________________________________________________________

РикIелай ракъурмир

Алай девир, са патахъай, кар алакьдайдавай­ вуч хьайитIани жезвай, гуз-къачузвай, чуьнуьхза­вай амалдарринни шейтIанринди хьанва. Муькуь­ патахъай, чи девирда къанун-къайдадал амалзавайдаз хизан хуьн, аялрив кIелиз тун, абуруз кIвалах жагъурун четин месэладиз элкъвенва.

Заз газет кIелзавайбуруз хьайи са кардикай ахъайиз кIанзава. Чи райондин са хуьре Балабег лугьудай (тIварар дегишарнава) са кас авай. Уьмуьрдин юлдаш Перизатахъ галаз хизанда Жамал тIвар алай гада чIехи ийизвай.

Вири кIвалахар къайдадик квай. Амма Бала­бе­­ган гада хайи чIавалай са тIимил кьван акьулдиз кьери, хенек, кстах амалар квай аял тир. Авайни-ава­чир тек са велед хьуниз килигна, диде-бу­бади­ адан гьакъиндай акьал­тIай къайгъударвал ийи­з­вай­. Юкьван мектеб куьтягьайдалай кьулухъ абуру­ Жа­мал Махачкъалада са институтдикни кутуна. Эхь — институтдик. Пулуни тийидай затIни авач кьван.

Жамал институтда тек-туьк аквадай, гьамни — сессийрин арада. Ихьтин кIелу­нин гьакъиндай институтдин регьбердихъ галаз виликамаз икьрар хьанвай.

Са сеферда сессия кьиле физвай чIавуз Жамал теспача кваз кIвализ хтана ахкъатна:

— Дах, заз чIехида, мад сеферда шегьердиз фидайла, вичиз хъсан кьве ишикIдавай ичер гваз хъша лагьана буйругъ ганва, — лагьана Жамала Балабегаз. — Заз, яргъал вегьин тавуна, абур къе хутахиз кIанзава.

— Я хва, къе геж я, автобусарни амайди туш. Къе абур вуна гьикI хутахда?

— Гьа кар чиз, дах, зун такси кьуна хтанва-е…

— Я хва текьей кас, я залумдин хва, вуна таксидиз гьикьван пул гана? Адаз гудайди ваз гьинай­ атана? Адалай ваз гьа Махачкъаладин базардай а зегьримарар къачунайтIа, ужуз акъваздачирни?

— Бес гьакI фикирдай келлени кIандачни, я дах, — лагьана Жамала.

Эхирки са шумуд йисалай Жамала институтни куьтягьна. Адаз меркездай диплом вахчуз эвернавай.

Экуьнахъ фад диплом вахчуз буба Балабег фи­дайвал хьана. Автобус вилив хуьз, рекьел экъе­­чIай Балабеган вилик катиз-катиз Жамал атана акъатна:

— Дах, чан дах, вуна а вахчузвай документда­, рикIелай алатна, ви тIвар кхьимир гьа! Зи тIвар — Жамал — кхьидайвал ая!

— Вун квахь инлай, кьей хва кIамаш кицI! Гила ида заз диплом вахчудай къайдаяр, амалар чирзава ман.

Гуьгъуьнлай дипломни гваз Балабег кIвализ хтайла, адаз къариди лагьана:

— Чан къужа, ви чан сагърай, вун я гьана кIе­лайди, зегьмет чIугурди, гададиз диплом вахчур­ди. Ваз ам мубаракрай!

— Бес за вуч авунай? — гьарайна Жамала.

— Вуна таксида аваз ичер тухванай, чан хва, — жа­ваб хгана Балабега. Ахпа вири санал хъуь­рена.­

Каинат халадин хабарар

Виликдай чи хуьре Каинат (тIварар дегишарнава) лугьудай са дишегьли авай. Ам лап геждалди яшамиш хьанай. Вичин яшар 80-йисарилай алатнавайтIани, Каинат хала викIегь, дуьнья­дин кьуд кьиликай хабар авай паб тир.

Районда, хуьре гьихьтин цIийи хабарар ава­тIа, сифте нубатда гьадаз чир жедай. Аламатдин кар ам тир хьи, адав гвай вири хабарар садни герек авачир, фитне квай, чарадан кIвал чIур­дай, итIи-битIийра къекъуьрдай ихтилатар тир. Гьа ихьтин хабарар гваз Каинат хала мукьвал-мукьвал идан-адан кIвалериз илифдай.

Йикъарикай са юкъуз зун кIвализ хтайла, Каинат халадини зи юлдашди чаяр хъвазвай.

— Вун мектебдай галат хьа­на­ хтанвайди я, чан хва, жуваз са истикандавай чай хъухъ, ахпа анра вуч новустар­ аватIа лагь, — башламишна мугьманди.

­- Я Каинат хала, мектебда вуч хабар жеда кьван: аялри тарсар кIелзава, муаллимри ­абу­руз чирвилер гузва. Хабарар кимерал жедайди я.

— Я бала, а бенбецIрихъ галаз кIвалахда лугьуз, вуна ви кьилиз тIал акъудмир. Бес ваз вини магьледа авай ШиметIан руш сенфиз гьа къуншидал алай ЖаматIахъ галаз катнавайди чизвачни? Вууув, им вуч аламат я, хуьр михьиз беябурна-е ихьтин алчахри… Килиг гьа, чан хтулар, гьич садазни за лагьайди лугьумир. Я заз чидайдини авач, я акурдини…

— Я хала, кар хьанач хьи, сада-садаз ахъайиз­ хьайила, — лагьана за.

— Мад, балаяр, къе экуьнахъ нехир кIват ­жезвай кундал итимри ихтилатзавайвал, и йи­къара Пи­пIишан МегьяцIа хендеда тир кесиб ­Сунадин кIваляй пуд машукI шуьмягъар чуь­нуьх­на­валда…

Де лагь, гила, ибур мегер новустар тушни? Тавакъуй гьа, я заз чидайдини авач, я акурдини! Вар-вар хьи, зи тIвар кьамир.

— Я хала, — лагьана за, — бес ваз такурла, ихьтин хабарар гьинай чир жезва?

— Я чан малим, квез гьа мектебдиз фин-хту­ни­лай гъейри, мад гьич са куьникайни хабар  ­авач-е.­­

Гила, чан балаяр, хала хъфида. Белки, са маса юкъуз ахкъат хъийин…

Пагь, са гьафтедилай Каинат хала мад чаз мугьман хьана.

— О-гьо! Чан хала, — лагьана за, — фад, сифте чар аламаз, ваз гьич тийижир, ван тахьай, я акунни тавур цIийи новуст-мовуст, кьиса-миса аватIа, ахъая кван чаз.

— Килиг, вун зи велед хьтинди я. Вуна гила за­кай хъуьруьнар, зарафатар ийимир, бала! Заз ахьтин тапарар, такур ахварар, туьтIуьр афарар — гьич кIан хьайиди туш.

Де гила и новуст ахъай тавуна баде гьикI ­акъвазда, — давамарна Каинат халади вичин ихтилатар. — Белки, квез ван хьанатIа, агъа магьледа авай Невсалиди, маса хуьряй рехъ алатна атанвай кьве йисан жунгав кьуна, тамам кьве вацра вичин цура хвеналда. Жунгав тушир гьа, балаяр, лап вижевай, кьвед-пуд виш кило къведай хьтин са яц. Ам мад гьикI чир хьанатIа, заз малум­ туш, амма накь адан кIвализ гьайвандин иеси атанвалдай. Ада вичин мал хутахна. Бес идалай­ мад цIийи новуст же­дани? Им бегьем инсанди ийидай кар яни мегер?! Невсалидин нефс абжурудин нефс я, чан балаяр.

Килиг гьа, и ихтилат тек са квез я за лугьузвайди, — тагькимарна чаз Каинат халади. — ГьакI хьайила, чан халадинбур, я заз чидайдини авач, я акурдини…

Фитнеди кесибдин кIвал чIурда, лугьузва бу­байрин мисалда. Фитне гвай инсанривай чун Аллагьди хуьрай. Амин!

«Лезги газетдин» 2023-йисан 17-нумрадай.

_______________________________________________________

Урусатдиз фейила

Советрин девирда жемятди, чпин хсуси салара, багълара емишар, майваяр гьасилиз, абур Урусатдин жуьреба-жуьре шегьерра­ маса гудай. Агьалийриз алава кьве кепек жезвай, лугьудайвал, чпин цIицI-пепе ийидай.

Гьа икI зунни гатун рухсат­рин арада юлдашрихъ галаз, по­мидо­рар­­ гуз Владимир шегьердиз акъатна. Чкадив агакьайла,  «КамАЗ»-дай пар авудна, чун йиф акъуд­дай чкадин суракьда гьатна. Гена чахъ галаз атанвай пуд дишегьлидиз гьа базардин къвалавай са кIвал жагъана. Шукур хьурай Аллагьдиз!

Чун, вад итим, ина-ана къе­къвез-­къекъвез, «Заря-1» тIвар алай мугь­манханадиз акъатна. Сиф­те чаз пара шад хьана, ахпа­ «Чкаяр амач…» лагьайла, чи гуь­гьуь­лар михьиз хана. Гьикьван чна ми­нет-суьнет авунатIани, чи кар туь­кI­ве­нач. Администраторди чаз гьа и куьчеда, са тIимил винидихъ фе­йила, «Заря-2» тIвар алай мад са мугьманхана авайди лагьана. Дугъриданни, и кьве мугьманханани сад-садаз ухшарбур тир. Кьвед лагьай чкадани чаз чкаяр авачирдакай хабар гана. Инин къуллугъчидиз чна гьатта пулни теклифна, амма ада чун гьич тIветIверайни кьунач, чкаяр гуя къвезвай спорт­сменар патал тунвайдакай лагьана­.

Куьчеда – йиф. Чун четин гьалдиз аватна. Чара шегьерда чидай кас кьванни авачир. Нин патав фирай? Садлагьана зи рикIел, университетда кIелдайла, вирида заз «Жегьил Расул Гьамзатов» лугьудайди хтана. Чпиз закай гьадан ухшарар къведа лугьудай студент­ри. Гьа и кардикай чна менфят къачуна, гьикI лагьайтIа, чаз маса чара амачир. Чи хуьруьнви Эсе­дулагь Эседулаева (адакай хуьруьн кавхани хьанай) мугьманханадин администратордиз зун гуя Да­гъустандин халкьдин шаир Расул Гьамзатован хтул я лагьана:

— Уважаемая, если для нас нет мест, хотя бы племяннику Расула Гамзатовича найдите одно место, — сивик хъвер кваз лагьана Эседулагьа.

— Где он, где племянник? Поче­му вы сразу не сказали мне об этом. Пусть он сюда подойдет, — тес­пача акатна администратордик.

Зун явашдиз, регъуьдаказ, ам ацукьнавай столдиз мукьва хьана.

— Расул Гамзатов — мой дядя. Он не простит меня, если узнает об этом, — лагьана за.

— Ничего не будет, не бойтесь. Он мой самый любимый и уважаемый поэт. Благодаря ему, вам будут номера…

— Пагь, дустар, чи кIвалахар машмаш хьана. ИкIни туькIуьда кьван крар! Килиг садра: заз кьилдин, виче телевизор, телефон, гьамам авай «люкс-номер», амайбуруз — адетдинбур. Шегьерда амай кьван чна гьа и мугьманханада йифер акъудна. Гьар юкъуз та ксудалди абур вири, ихтилатар, зара­фатар, гьамамда чуьхуьнагар ийиз, зун авай «люкс-номерда» жеда­й.

Эхирдай мугьманханадин администраторди, жез хьайитIа, вичиз зи «халудин» — Расул Гьамзатован – шиирар авай са ктаб рекье тун тIалабнай. Вичин адресни ганай. За а кар кьилизни акъуднай.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 26-нумрадай

___________________________________________________________________________________________

Рамазан Дадашев

Расул Гьамзатоваз

(100 йисан юбилейдиз)

 

ЦIада хуьре дидед хайи,

Вич дуьньядиз машгьур хьайи,

Дагъустандал абур гъайи

Гьамзатан хва Расул хва!

 

Дережайриз лайих хьайи,

Вич зегьметдин игит хьайи.

Шииратда лигим хьайи,

Гьамзатан хва Расул хва!

 

Сулейман, кьве дуьнья акур,

Ваз буба хьиз кIандай, Расул!

Са зеррени тежез кагьул,

Гьамзатан хва Расул хва!

 

Ви «дурнаяр» машгьур хьана,

Хайи чил хуьз гьазур хьана,

Руьгь садрани какур хьанач,

Гьамзатан хва Расул хва!

 

Кьиле тухвай зурба къастар,

Шииратдин чIехи устIар,

Багьа я чаз къе ви чIалар,

Гьамзатан хва Расул хва!

«Лезги газетдин» 2023-йисан 30-нумрадай

_______________________________________

Фендигар Аслан

(Хьайи кар. Юмореска)

Са сеферда бухгалтер Аслан пуд юкъуз­ Кьурагь райондин са идара­да ревизиядин кIвалахар авун патал командировкадиз ре­кье туна. (Инал за тIва­рар дегишарнава). Экуьнахъ фад ам автобусда аваз фе­на. Лугьун лазим къведа, хъунал гзаф рикI алайтIани, бухгалтервилин кIвалахар Асланаз лап хъсандиз чидай. Саки пуд йикъан­ кIвалах ада кьве юкъуз тамамарна куьтягьайла, гьа идарадин къуллугъчийри Асланаз тIуьн-хъун гана ва ам Кьасумхуьрел рекье хтуна. Автобусдай эвичIай Асланак са тIимил ичкидин газни кумай.

Пагь, гьа и арада, гила «немир-хъва­мир, баде», лугьудайди хьиз, адал вичин дуст Гьамид гьалтна. Ичкибазар фена гьа вилик квай Султанан духанда «кьилихъ келегъа галай сад» бабагьарна, куьчедал экъечIна.

Югъ нянихъ элкъвезвай. Артух ми­чIи­­­ жедалди Асланаз хуьруьз хъфиз кIан­завай. Амма Гьамидаз хъун бес хьанвачир ва ада Асланавай са пуд манат пул вичиз гун тIалабна:

— Яда, — лагьана Аслана, — зав гьич са кепекни пул гумач-е. Вун залай алат тIун, кьей хва!

— Гьинай кIандатIани, заз са пуд манат жагъура. ТахьайтIа, за вун ахъайдач.

Эхирни чара атIайла, пис хъелни атайла, вич-вичик бегьем кумачирла, Аслана вичин жибинда авай «рукояткадалди» Гьамидан пел кутуна яна, урусри лугьудайвал, ам «нокаутдиз» ракъурна. КичIе хьайи Аслан инихъ-анихъ килигна. Адаз куьчеда кас-мас акунач. РикIик къалабулух кваз чи «игит» хуьруьхъди рекье гьатна.

КIвализ хтай Аслан, юлдашди гьазурнавай хуьрекдизни тIиш тавуна, гьа алай пек-партални аламаз, дивандал ярх хьана.

Кайванидин ийир-тийир хьанвай. Адаз вичин юлдаш дуьз  рекье авачирди чизвай.

— Яраб зи дуст Гьамид кьена жал, ам гьанал алама жал? – лугьуз, Аслана вичи-вичик мурмурарзавай. Ам ахвариз физвачир, вичи авур алчах кIвалах веревирдзавай. Югъ малум мус жедатIа  лугьуз, «къуччагъ» сятиниз мукьвал-мукьвал килигзавай. Адаз милицаяр къведай хьиз авай.

Ингье югъ малум хьана. Аслан, мад чай-майни хъун тавуна, вичин папкани къачуна, райондиз рекье гьатна. Рекье-хуьле, муькъве гьалтайбурувай ада районда вуч «новостар» ава лугьуз хабарар кьазвай. Вирибурувай адаз ахьтин чIуру хабар-затI жагъизвачир. Гила адаз Гьамид атIа дуьньядиз тефенвайди чир ва адан рикIиз регьят хьана.

Нисинин тIуьнин вахт хьайила, Аслан вичин кабинетдай къецел экъечIна. Ам инихъ-анихъ килигиз акъвазнавайла, адаз агъадихъай винелди, пелни жунайралди кутIунна, къвезвай сад акуна.

– О-гьо! Кефер гила ава – е, бубад хва! Гила гьич, «кьена цIицI!» — мурмурна Ас­лана.

Гьамид дуьз дустунив агатна ва ла­гьана­:

— Я кьей хва, зи пел икI ядани? Завай вун суддиз вугуз хьанач. Бес вун хьтин дуст жедани?..

— Яда, ви пел ни яна? Зун исятда, Кьурагьай хтана, автобусдай эвичIайди я.  Ваз чизвачирни кьван зун пуд юкъуз командировкада авайди? Вун зи вилеризни акурди туш, дуст кас Гьамид.

— Бес зун мад ни ядай, за низ писвал авуна? И гафарин ван хьайи Асланан ри­кIиз са бубат регьят хьана, адалай залан «ухьт» алахьна.

Гьа икI, са тIимил гьуьжетар авурдалай кьулухъ Гьамида лагьана:

— АкI ятIа, кьей хва, вун туштIа, ша чна са виш граммар кьванни ягъин.  Вири кIвалахар лаш жедайвал…

Пагь, гьа икI асантдиз вичелай алатай Гьамидаз Аслана тIуьн-хъун гана. Хъвадай арадани Гьамида арабир лугьудай:

— Валлагь, кьей хва, заз генани вун хьиз ава зун ягъайди.

— АкI ятIа, ГьамитI, вун зи чIалахъ жезвачтIа, мад зи кьилив ерли хквемир!

— Ваъ, ваъ, дуст, ягъ гъил, мад и ихтилат амач, конец!

И югъ гьакI акъатна.

Пакадин юкъуз Аслана вичин кабинетда секиндиз кIвалахзавайла, явашдиз рак ахъайна, духандин къуллугъчи Султан атана акъатна.

Азиз дустар, гила ава-е циркер, ядай «синтIер».

— Я Аслан, я залумдин хва, бес гьакI ядани кесиб Гьамид? Ам гьанал кицI хьиз кьенайтIа, ахпа на вучдай?

— Акъваз, яда, акъваз, на зи тIвар вуч лагьана кьазва, Султан стха!

— Кис, кьей къанлу! Духан агална, зун хъфидайла, заз куь ванер-сесер вири ван хьана. Вуна ам гьикI янатIа вилералди акуна­.

— Мад кIевиз гьараймир, чан Султан дах, зун михьиз беябур, Гьамидаз закай душман жеда…

— Де мад вучин, кьей хва вагьши, тамарин гьайван! Пака, хъсандиз ргана, хуьруьн  верч, са литр дуьз эрекьни гваз, зи духандиз акъата. ТахьайтIа, ви кеченаз жеда, тифтиф цавуз акъудда.

— Буюр, буюр, чан Султан буба, абур зи гъиляй кьенвай крар я! Вири жеда.

Гена Аллагьдиз шукур, ви регьимдик кваз хьуй, и «къемедадилай»  кьулухъ Аслана мад сивел ички квай затI эхциг хъувунач.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 32-нумрадай.

__________________________________________________________________________________

Асланан аламат

(Юмореска)

Буйнакск шегьерда бухгалтервилин курсар кIелна хтайла, Аслана Кьасумхуьруьн районда гьа пешедай са гъвечIи карханада кIвалахзавай (тIварар дегишарнава). Виликдай рекье-хуьле са артух машинар жедачир. Аслан гьар экуьнахъ, пуд километр мензил атIуз, хуьряй райондиз яхдиз кIвалахал фидай.

Ам къумрал якIарин, кьакьан буйдин, гьяркьуь къуьнер авай жегьил тир. Адал гьамиша михьи партал, гарданда галстук, кIвачерал багьа туфлияр, хъуьчIуькни папка жедай. Асланан кIвалахдилай чIехибурни рази тир. Халкьдин арадани ада гьуьрмет къазанмишнавай.

Гьа икI са пуд йисалай Аслан партиядин жергейризни кьабулна. Гила жегьил коммунистдик дамах акатна. Асланаз хъсан мажиб гузвай, алава премиярни жез хьана. ЦIийи дустар, тIуьн-хъун  ийидай  духанар тIимил авачир. Халкьдин мисалда лугьузвайвал, туьтуьник твар акатайла, ам цIурурдай ракьун руфунни кIанда.  Са гафуналди, Асланан вилер алахьна.

Ада гьар юкъуз ички хъваз хьана. Бязи вахтара,­ югъ нисинилай алатайла, вичин кабинетдин ракIар агална, ада гьана дустарихъ галаз хъивегьдай.

Гьа икI вахтар къвез алатна. Асланан къилих дегиш хьанач хьи, хьанач. Няниз пиян яз кIвализ хтай ам вичин кайванидихъ галаз къал-къиж хьайила, язух аялар чуьнуьх жедай. Инал лугьун лазим къведа, Асланан ичкидин дуст Гьамид тир, вични райондин милициядин начальникдин миресдин гада.

Мукьвал-мукьвал и кьве дуст, пиян яз, санал духанра, куьчейра аквадай. Эхирки и кар виридаз раиж, ашкара хьана. Йикъарикай са юкъуз милициядин начальникди Аслан вичин патав хкун буйругъна. Аслан чIехидан кабинетдиз гьахьна.

— Яда, я бухгалтер, вун хъсан къаш-къамат авай, пеше хъсандиз чидай къуллугъчи я. Бес  пака­­­­ма­лай няналди, пиян яз, кабинетра, куьчейра же­­дани? Килиг гьа, за вун кIвалахдилай алудиз тада!

— Чан чIехиди, — лагьана Аслана, — квез хъвазвай­бурукай виридалайни вилик гьамиша аквазвайбур зунни Гьамид яни? Зун, гьич тахьайтIа, коммунистни я. Бес а язух Гьамидан кIвалах гьикI хьурай?

— Яда, я коммунист, а Гьамид вуж я на чаз лугьузвай?

— Вуж я, вуж я?! Вуж ятIа, ваз чизвач ман, чан начальник? Захъ галаз гьамиша санал алай, нез-хъвазвай ви миресдин гада я ман. ТIварни вичин — Гьамид. Гила гьикI я и ара?

— АкI ятIа, алад, алад, экъечIа зи кабинетдай. Мад хъвана, масабуруз кьванни къалур хъийимир. Муькуь кицIизни гьакI лагь!

«Лезги газетдин» 2023-йисан 37-нумрадай.

________________________________________

Премия

 (Хьайи кар)

И ихтилат заз виликан совхоздин кIвен­кIвечи рабочий хьайи, Ибрагьим халуди (тIвар дегишарна гузва) авурди я. Совхоз амайла, хъсандиз кIвалахзавай бязи рабочийриз, чубанриз, дояркайриз премияр гудай, бязибурукай депутатарни жедай.

Йикъарикай са юкъуз совхоздин директорди Ибрагьим халудиз вичин кабинетдиз атун теклифна.

— Юлдаш Ибрагьим! Вун кIвалахзавай зегьметкеш рабочий хьайила, заз вун пулдин хъсан премияр гузвайбурун сиягьдик кутаз кIанзава. Гьелелиг и кардикай садазни куьтIни ийимир. Кар туькIвейла,  за ваз хабарда, — лагьана директорди.

— Чухсагъул, чан директор, валай Аллагь рази хьуй, чакай хабар кьазвай, — вичин разивал къалурда адани.

Дугъриданни, Ибрагьим халуди, гатун цикIизни резиндин кьве чекмени­ алукIна, пакамалай няналди совхоздин­ салар, багълар, никIер дигиз жедай. Ке­сибдин къуьнелай пер кими жедачир­. КицI алажа лагьайтIани, ада гьа кIвалахни ийидай. Са гафуналди, Ибрагьим халу премиядиз лайихлу  рабочий тир.

Ингье гьич варзни алатнач, Ибрагьимаз директорди вичин патав эверна. Директордин кабинетдиз гьахьайла, Ибрагьим халудиз сивик хъвер кваз ацукьнавай совхоздин гьаким ва адан къвалав гвай бухгалтер акуна. Директорди лагьана: «Ваз аквазвани, юлдаш бухгалтер, и касдал алай резиндин чекмеяр? Совхозда, гьекьни каф хьана, кIвалахиз, зегьмет чIугваз, вичин еке хизан хуьзва. Исятда и юлдашдив адан премия вахце!

Бухгалтер кабинетдай экъечIайла, директорди лагьана:

— Килиг, Ибрагьим, и премия завай ваз таганайтIани жезвай. КIандайбур  сам­бар авай. Амма заз вун язух атана, вахъ еке хизан гала. ГьакI хьайила, премиядин са пай зиди я. Вун зи гъавурда гьатнани?

— Эхь, чан чIехиди, зун, на лагьайвал, рази я.

— АкI ятIа, вуна и чи арада хьайи сир ашкара ийимир. Килиг гьа, а жуван сивел «суьргуьчдин печать» гьалда.

Пул вахчурла, зи патав кабинетдиз  къвемир, масабуруз чир тежедайвал, ракIарай ви кьил заз къалурна, гьаятдавай гьажетханада  зал вил алаз акъваз! Зун гьаниз къведа.

— Хъсан я, чан чIехиди. За вун гьана гуьзлемишда, — жаваб гана Ибрагьима.

Ибрагьим халуди ихтилат заз давамар хъувуна:

— Зун кимиди яни, тахьайтIа, кIамай яни, и зегьметар чIугуна, гайи пулунин са пай директордив вахкуз. Адавай заз вуч ийиз жедай кьван, зи гъиле авайди пер тушни? Вахчурай! Гьа икI, са геренда гьажетханадин вилик акъвазна, за жува-жувак веревирдер авуна. Ахпа зун, гьажетхана галай патахъни килиг тавуна, дуьз кIвализ хъфена. Мад ана вуч хьанатIа, – заз чидач.

Гуьгъуьнлай са бязи юлдашривай заз ван хьана, — ахъайзава кесибди, — бес директор мукьвал-мукьвал гьажетханадиз физ экъечIиз  хьаналда. И кар конторадин вилик акъвазнавай инсанриз акуна.

Гьа и йикъан нянихъ совхоздин бригадир  Керим чи варцел атана акъатна.

– Ибрагьим халу, ваз исятда директорди вичин кабинетдиз ша лагьанва. Мад куьн патахъай эверзаватIа, заз малум туш.

— Хъсан я, Керим стха, — лагьана за,  мад зун анихъ хъфенач.

Тамам кьве вацра, директорди гьалдарна, бригадирди зун кIвалахдивай къерехна, мажибни атIана. Гуьгъуьнлай мад зи патав, кIвалахал экъечI лугьуз, бригадир атанай. Зун рази хьана. Эхирки, садра зун кIвалахал фидайла, рекье зал чи директор гьалтна ва ада лагьана:

— Яда, заз вун бегьем инсан  хьиз хьанай. Аквадай гьаларай, вун гъавурда авай амалдар сикI  я кьван! Икьван за кIвалахиз, вуна хьиз заз «синтIер» ягъай­ кас хьайиди туш. И гафар лагьана, директор, ван акъатна, хъуьренай. Зани адахъ галаз зил чIугунай. Ахпа чун дус­тар хъхьанай. Гьа икI, премия за кьилди тIуьнай.

«Лезги газетдин» 2023-йисан 52-нумрадай.

_________________________________

Кьуьзуьвал

 

Нефес-нефесдив  гьич текъвез,

Жегьилар хьиз патахъ къекъвез.

Кьезил камал патахъ вегьез,

Агь кьуьзуьвал, кьуьзуьвал,

 

Югъ-къандавай жез гьал зайиф,

Гуя руьгьда къекъвезва циф,

Жегьил вахтар фейи гьайиф,

Агь кьуьзуьвал, кьуьзуьвал,

 

Вилер — зайиф, япар — залан,

Язух я хьи, текъвез са ван.

Худад гайи сагълам тир чан,

Агь кьуьзуьвал, кьуьзуьвал.

 

Я йикъан чахъ кьарай амач,

Я йифен чахъ ахвар амач,

Мад лугьур чахъ гафар амач,

Агь кьуьзуьвал, кьуьзуьвал!

 

Килиг, вири жеда кьуьзуь,

Ягъалмиш жез тахьуй ерли,

Куь кьисметдал хьухь куьн рази,

Агь кьуьзуьвал, кьуьзуьвал,

Яшамиш жеда жеривал.

«Лезги газетдин» 2024-йисан 1-нумрадай.

_____________________________

Сулейман буба!

(155 йис тамам хьунин юбилейдиз бахшзава)

 

ЧIехи шаир, чи хайи хуьр

Тек-бир ама, белки, течир.

АгъастIалар — шаиррин хуьр,

Дуьньядиз машгьурай зурба

Сулейман буба!

 

ГъвечIизамаз етим хьайи,

Дидедикай магьрум хьайи,

Къуншидикай диде хьайи,

Дарвилери кайи буба

Сулейман буба!

 

Зегьметда вун лигим хьана,

КIел-кхьин течир алим хьана.

Ивид фурал фу нез хьана,

Дуьнья акур — Куьре, Къуба…

Сулейман буба!

 

АкунатIани дарвилер,

КIвалин, рикIин тIарвилер.

Эхир кьиляй экуь гъетер

Гайи ваз Къурбанд хьай Худа,

Сулейман буба!

 

«Гомер» тIварцIиз лайих хьайи,

Дагъви халкьдин шаир хьайи,

Ленинан пак орден гайи,

Лезгистандин уьтквем арха

Сулейман буба!

 

Эй Сулейман! — чIалан устIар,

Шииратдин я ви сувар.

Гьар са нагъма — кIелиз чIалар,

Ви Музей ярж я чи зурба

Сулейман буба!

«Лезги газетдин» 2024-йисан 9-нумрадай.

________________________________________

Уьмуьр

 

Вучиз уьмуьр катзава чи виликай,

Хабар такьаз назик хьанвай рикIикай?

Жемир хиял: нефес чIугван чиликай,

Памбаг хьтин хъуьтуьл чIуран месикай!

КIанзама чаз аял вахтар къугъвадай,

Дустаривни лугьуз-хъуьрез рахадай.

Къубуйра, вирера эхъвез, кьацIудай,

Пагь, квез акунач: чал вири хъуьредай.

Фидан мегер рикIелай кIелай йисар,

Чи милли чIал, кIел-кхьин чирай тарсар?

Гьам гишила, гьам мекьила хьай(и) вахтар,

Са куьникайни хабар тахьай йикъар.

КIвел-кIараб, жегьил беден лигимариз,

Аскервилин жергейриз фейи йисар.

Югъ-йиф талгьуз, уькIуь-цуру дадмишиз,

Хайи ватан, багъри ватан хвейи къар.

Гьикьван хъсан затI я уьмуьр чидайдаз,

Хийир-дуьа гуьгъуьнаваз фидайдаз­.

Эдеб-намус, кьежей мез хуьдайда,­

Худад патай сувабарни къачурдаз.

Катзава уьмуьр, галкIин тийиз ерли,

Физвай яд хьиз, дили, гьамга  хьтин вили.

Хабар такьаз назик хьанвай рикIикай,

Вучиз уьмуьр катзава чи виликай?

«Лезги газетдин» 2024-йисан 12-нумрадай.

_______________________________

Уьндуьшкадин кьисмет

И шиир зи буба, Ватандин ЧIехи дяведин ветеран, гвардиядин майор Гьажимегьамедан са ихтилат себеб хьана арадал атайди я.

Бубади суьгьбет авурвал, сад­ра Сулейманан уьндуьшкадин кIек адан миресрикай жезвай са къуншиди кьуна. ГьикI ятIани, и кардикай аян хьайи шаирдин ­уьмуьрдин юлдаш Айнади уьндуьшка, къуншидин къулал ргазвай къажгъандикай хкудна, хкана. Шазан уьндуьшкадин кIек ­чуьнуьхайла, Айна дидедин чанди цIай кьунайтIани, Сулейман бубади къал акъудначир. Адаз миресдин хизан дарвиле авайди чизвай. Уьндуьшкадин са ютур атIана, ада ам къаридив ми­ресдин кIвализ хутахиз тунай, къуй гьабурузни пай хьурай лагьана.

 

Нехиш аса аваз гъиле,

Сулейман буба къекъвезвай.

ЦIийи шиир адан сиве

Гафунилай гаф рахазвай.

И арада Айна диде,

Уьндуьшриз твар гуз экъечIна.

Амач лугьуз кулу еке,

Гьарай-эвер тваз эгечIна.

 

Къекъвез кIекрехъ салан къене,

Гьелек хьана Айна диде,

Мурмуриз, вич-вичив рахаз,

Гьайиф хьана, пIузар дакIваз.

 

— Я къари, ана вуч хьана? —

Лугьуз, Сулейман агатна.

— Амач къе чахъ авай са кIек,

Фереярни амукьна тек.

 

— Бес я, Айна, на фикирмир,

АкI жув къапарай акъудмир.

Гьич санизни кулу фидач,

Чи къуншийри ам гьич недач.

 

— Зарафатмир, Сулейман,

Квахьнавайди кIек я шазан.

Лап къван хьиз хьанвай залан,

Кесиб кIвалин ризкьи-дарман.

 

— Айна, вуна гьакI гьараймир,

Амачирди ашкар мийир.

Фена жед, белки, къуншийрал,

Кьил чIугваз мукьва-кьилийрал.

 

Айна диде умуд кумаз,

Фена тадиз миресд салаз.

Ахъайнамазд жаланд къапу,

Атана ни, ргазвай кулу.

 

Килигна, гьа айвандик квай

Акуна къулал кIек ргазвай.

ХъутхъутIиз, бугъар акъатиз,

Шурпадив гвай кефер акуна.

 

Ван-сес тавуна, Айнади

Хкудна кулу къажгъандикай,

Куз-куз кьуна, ргазвайди

Хкана кIвализ айвандикай.

 

КIек акур Сулейман буба,

Серсер хьана, гьакI амукьна.

Эверна къаридиз ахпа,

Вичин бейтер агудна:

 

— Я чан къари, зи кайвани!

Бес миресди кIек кьуначни?

ТукIуна, ам чухваначни?

Мад, михьна, ам рганачни?

 

ГьакI тирла, алад, са ютур

Вичин зегьметдай гьадаз тур.

Худад патай хьурай хатур,

Мад вич гьакI беябур тавур…

«Лезги газетдин» 2024-йисан 20-нумрадай.

________________________

Пиян яз хквемир

 

Гьар къуз вун ина-ана къекъвез жемир,

Гьалтайдавай кепек-шагьи тIалабмир.

Хуьруьз-кIвализ тагуз са хийир-шийир,

Пиян яз хквемир, чан хва, ички хъвана.

 

КIвале туна паб, гьакI аялар таза,

Пакамалай няналди жез агъуд гара,

Я диде-бубадиз яб тагуз вуна,

Пиян яз хквемир, чан хва, ички хъвана.

 

Аквазван ваз чи кIвалел атанвай гьал?

Секин кIваляй кими жезмач къалмакъал.

Чидач чахъ мус хъжедатIа гьа девлет-мал,

Пиян яз хквемир, чан хва, ички хъвана.

 

Эхир харапI жедалди ви кIвал-хизан,

Гила амаз фагьум-фикир ая хъсан,

Мийир, бала, чIуру кIвалах нагьакьан,

Пиян яз хквемир, чан хва, ички хъвана.

 

Са чIавузни вал масадбур хъуьруьрмир,

А зегьримар, шараб-чехир, гьич хъвамир.

Диде-бубад(ин), паб-аялдин рикI немир,

Пиян яз хквемир, чан хва, ички хъвана.

«Лезги газетдин» 2024-йисан 21-нумрадай.

________________________

Шатуран шалвар

(Юмореска)

— Я чан къужа, бес я алукIай кьван а вал алай куьгьне шалвар­, — лагьана Шатураз къариди. — Сала-багъда кIвалахдайлани, мел­-мехъеррал фидайлани, гьа са шалвар жеч гьа итимдал. Ваз де­гишлухар авачиз туш хьи.

— Я къари, вун иниз килиг, — жаваб гана Шатура. — И шалвар, лап гьа кьуна цвайиди хьиз, дуьзмиш хьанва зал, гьакьван ам алайла къулай я заз.

— Хизан текьейди, къулай я лугьуз, шумуд йис жеда са шалвар алаз? Ам алаз вун акурла, заз регъуь жезва. Ваз хъсан пенсияни къвезва, дарвиле чун авач. Къачу ман жуваз цIийи кьве шалвар. Им аку, цIрана куьтягь жезвай, инлай са тIеквенни акъатнава.

— Я Шагьназ, ви пеше вуч я? Къачуна рабни гъал, цван хъия а ваз акур тIеквен. Икьван жув вичихъ галаз вердиш шалвар мад заз жагъидач. За ам са кьве йисуз кьванни алукI хъийин, ахпа килигин, ана сад акъатда.

Эхирки, итим алакьариз тахьайла, Москвада кIвалахзавай ви­чин гададизни сусаз зенг авуна, Шагьназа тIалабна:

— Чан балаяр, куьн мус хквез хьайитIани, куь дахдиз памбаг­дин­ кьве хъсан шалвар къачуна хкваш. Йисаралди са шалвар алаз ам гьелек жезва.

Гатуз отпускдиз экъечIай гадани свас кIвализ хтана. Дидедин тIалабунни абуру кьилиз акъудна.

— Ма, дах, и кьве шалвар вибур я, — лагьана гадади. — Москвадин тIвар-ван авай фирмади акъуд­завай хъсан шалварар я. Ина вавай ахьтинбур къачуз жедачир. Ваз ишлемишдай сагъвал акурай!

Шад хьайи Шагьназани лагьана:

— Гьан, чан къужа, ма пакадлай заз а куьгьне пухча вал тахкурай! ЦIийи шалварар алукIиз, къе­къуьгъ жуваз дамахар гваз.

Къариди вичиз вуч кIандатIани лугьурай тIун, экуьнахъ Шатур мад куьгьне шалвар алаз, кимел вуч хабарар аватIа чириз, экъечIна.

— Ву-ув, им вуч аламат я мад зи вилериз аквазвайди! — гьарай акъат­на къаридай. — Мад куьгьнеди ала хьи вал, я къужа?

— За ваз гьикI лагьайди тир, къари? И шалвар, гьич тахьайтIа, мад кьве йисуз фин хъийидайди я. ТIеквен акъатай чка хьайитIа, хцун хъия.

— Аквар гьаларай, атIа дуьньядизни вун гьам алаз фида, — хъел акатна Шагьназак.

— Фида ман гьанизни, — гьава дегиш хьанач Шатуран. — Атай­тIани ваз хъилер, чIугвада за гьанани кефер!

Дахдин амалрал хтанвай аяларни мягьтел хьана амукьнавай. Эхирни диде абурухъ галаз санал дахдиз са фенд кьадай фикирдал атана. Шатур ксанвайла, абуру адан куьгьне шалвар чуьнуьхна, ам маса куьгьне шейэрихъ галаз санал, цIай яна, кана.

— Гила килигда зун, вуна вуч алукIдатIа! — лагьана и жуьре вичин хъел элекьарай Шагьназа.

Пакамахъ месикай хкечIай Ша­­тураз вичин шалвар жагъанач­. Къариди чуьнуьхнава жеди ла­гьа­на, ам са трусик алаз вири кIва­лера къекъвена. Авач ­шалвар! Шагьназа адаз гьарай гана:

— Вахъ вуч хьанва, кьецIила вучиз къекъвезвайди я? Хтанвай сусахъай кьванни регъуь тушни?

— А кьей чуьнуьхгумбатI! -хъел кваз рахана Шатур. — Зун къапарай акъуд тавуна, шалвар хкана, алай чкадал эхцига.

— Я чан къужа, заз ви шалвардикай хабар авайди яни? — кичI акатна Шагьназак. — Белки,­ суса ам чуьхвена, кьуруриз куьр­сар­наватIа?

Сусани вичиз акурди туш лагьайла, кесиб Шатур цIийи «мос­ковский» шалвар алукIуниз мажбур хьана. Вичиз и кар такIан тир­тIани, хизан шадарна ада.

«ЛГ»-дин 2024-йисан 27-нумрадай

_________________________________________

Папарин арзаяр

 

Им вуч хабар я, вуч гьарай-вургьай я?

Арзаяр гвайбур рушар-папар я.

Ихьтин аламат азар жедан мегер,

КицIи кьурди хьиз, тIа жезва кIвачер-метIер.

 

Кар-кIвалах текъвез, ийир-тийир жез

Ава папар, бегьем къекъвез тежез.

РикIи-рикI нез, кIвале хуьрек тежез

Ава папар, гьар патахъ галтад жез.

 

Паркьулд пешер, келемд пешер, гьакI вергер,

Квел эхциг тавур са затI амач, кьей метIер,

Дарманар, мазар. Духтурдин ванер

Квез ван хьанач, тIазма кIвачер-метIер.

 

Югъ-къандивай къати жезва тIалдин кар,

Аса гвачиз къекъвез жезмач папарвай.

ЭцигнатIан чуьхуьн тавур лапагд сар,

Себеб хьанач, тIал къвезва кIарабрай.

 

Физ-хтана са шумуд духтурханайриз,

Гьар камуна пул къакъудзавай чкайриз.

Геж хьана, амач лугьуз маса чара,

Чарасуз ялда операцидин къайда.

 

Мад вучин чна, им Аллагьдин кьадарар я,

Гьада гайивал рази хьун са кар я.

Белки, духтурд гъиликай са куьмек жен,

ТIарвилер квахьна, куьн, верг хьиз, зирек жен.

«ЛГ»-дин 2024-йисан 33-нумрадай