РСФСР-дин халкьдин ар­тист, са шумуд ордендин ва медалдин са­гьиб, “Да­­гъус­­­­тандин бил­бил” тIвар акьалтай чи зур­ба манидар Рагьимат Гьажиева рагьметдиз фидалди вилик заз адахъ галаз суьгьбет ийидай, адан дердийрихъ яб акалдай бахт хьана. Чна а чIавуз гзаф месэлайрикай ихтиларнай. Ада гьайиф чIугунивди ва республикадин вилик-кьилик квай са бязи ксарилай наразивал ийидай тегьерда лагьанай: “ДатIана халкьдин юкьва хьайи зун эхиримжи вахтара обществодиз эхкъечIзамач, я заз сада теклифни ийизвач, я зани, чинал хъурхъ акьалжна, талукь ксаривай истемишзавач”.

Эхь, яратмишзавай, искусстводиз къуллугъзавай ксариз кIвалера, пипIера дар жезвайди я, абурун руьгьди, къушари хьиз, бушлухра лув гун герек я. Манидарди халкьдин вилик сегьнедиз экъечIуникай фикирда. Шаирдиз вичин эсерар газетриз, журналриз, ктабар яз акъат­на кIан жеда. Художникди вичин суьретрин выставкайрикай хиялда…  Абуруз ихьтин мумкинвал тагайла, руьгьни зайиф жеда, Аллагьдин патай ганвай бажарагъни квахь хъийида.

Им уьмуьрдин гьакъикъат тирди заз мукьвара мад сеферда ­успат хьана. Кьасумхуьруьн Аялрин яратмишунрин кIвале (директор — Мирвет Милахимов) “Булах” кIва­тIалдин фондунин гьисабдай акъуд­навай “Булахдин чешмедал” (15 автордин шиирар авай) ктабдихъ галаз танишардай (презен­тация) мярекат тешкилнавай. Лу­гьун лазим я хьи, виликамаз хабар­ гайивиляй аниз са шумуд райондин векилар атанвай. Чебни шаирвилин рекьяй пай ганвай инсанар, жуьреба-жуьре яшарин векилар: тIвар-ван авай шаирар Шагьа­будин Шабатов, Абидин Камилов, писатель Нажмудин Шихнабиев, кIелзавай­буру чпин эсерар хушдиз кьабулнавай Сейфудин Шагьпазов, Гъулангерек Ибрагьимова, Гуьлжагьан Мисриханова, Марьям Алискерова, Къадимбег Ильясов, культурадин “Куьредин ярар” цен­традин регьбер Агьмедпаша Агьмедпашаев, композитор Къагьриман Ибрагьимов, манидар Рустам Къарибов… Пара шад жедай кар ам тир хьи, абурун арада шииратдин алемдиз сифте яз камар къачузвай жаванар ва чагъинда авай инсанарни авай: Чуьхверхуьруьн школадин 8-классда кIелзавай Марьям Гьасанова, цIи ДГУ-дин филологиядин факультетдик экечIнавай (школа къизилдин медалдалди куьтягьна) Ульяна Межидова, Волгограддин медицинадин колледж акьалтIарнавай птидхуьруьнви Омар Къазиханов, вичин шиирар хуралай кIелза­вай Диана Эмиргьамзаева…

Гьелбетда, сифте нубатда “Булахдин чешмедал” ктаб гьазурайбур тир Гуьзеля Гьасановади ва и цIарарин авторди яратмишдай­бурун “Булах” кIватIал арадал атунин месэла рикIел хкана ва кIва­тIалдик экечIайбурукай 15 автор­дин эсеррикай ктаб чапдай акъудун патал авур алахъунрикай ихтилатна.

Разивилелди лугьуз жеда, мярекат пара маналудаказ, хушвилелди кьиле фена.  Шаирри, писателри, культурадин къуллугъчийри “Булах” кIватIалдикай, цIийи ктабдин метлеблувиликай чпин фикирар лугьунихъ галаз сад хьиз, хсуси шиирарни кIелна. Гьа са вахтунда виридак секинсузвал кутазвай месэладал мад сеферда фикир желбна ва рахайбуру сада-садан гафариз къуват гана.

Вучиз чун “Булах” кIватIал теш­килуниз мажбур хьана? И суалдиз Гуьзеля Гьасановади жаваб гана:  — Вучиз лагьайтIа, чун гьахьтин чкадал атана. Алай вахтунда чи ватанэгьлийрикай гзафбур патариз акъатнава. Абурун арада Аллагьдин патай шаирвилин пай ганвай инсанарни ава. Ватандивай, чIалавай, милли изданий­ривай яргъа авай абуру Интернетдин куьмекдалди сада-садахъ галаз ала­къа хуьзва, чпин эсерар сайтра эцигзава. Им тIимил я. Ксариз чпикай ватандашризни хабар хьана, чпин ктабарни акъатна кIанзава. Жувахъ галаз алакъадиз экъечIай юлдашрин мурадар фикирда кьуна, чна “Булах” тешкилна. За и карда чаз куьмек гайи и межлисда ацукьнавай вири ватандашриз сагърай лугьузва!

Дугъриданни, къе яратмишзавай инсанар базардин шартIари ракьара, менгенагра тунва. Гьукуматдин патай са артух галайвилер аквазвач. Дагъустан Республикадин Гьукуматдин мумкинвилерни тарифдайбур туш. Гзаф ксари чпи кхьизвай шейэр папкайра хуьзва. Абур садазни аквазвач. Чи мурад гьахьтинбуруз куьмек гун я. Сифте кам чна къачунва, агъунва, чун анжах виликди фида.

Шихидхуьруьн школадин муаллим Н.Шихнабиева и месэла лап важиблудай кьуна. “Уьмуьрдин тIебиивал я, эхиримжи кьуд-вад йисуз чун чи тIвар-ван авай шаиррикай, писателрикай магьрум хьана. Абурун чкаяр хкьадайбурни герек я эхир. За школада теснифунрал рикI алай аялрихъ галаз кIвалах­зава. Аквазва, бязибуруз и рекьяй вижевай пай ганва, амма абур чпин бажарагъ гегьеншариз, адакай менфят къачуз алахъзавач, вучиз ла­гьай­тIа, вичикай шаир, писатель жедайдахъ, гьа и кеспиди гележегдин хизан хуьз куьмек гудайдахъ инанмишвал авач. Жаванриз, жегьилриз виликди еримишун патал куьмек гудай идараярни, талукь ксарни авач. Анжах “Лезги газетди” ара-ара аялриз, жа­ванриз бахшнавай чинар гьазурзава, анра рушарин, гадайрин эсерар чапзава.   Ин­гье къе за жувахъ галаз школа къизилдин медалдалди куьтягьнавай, вижевай шиирарни теснифзавай руш Ульяна Межи­дова гъанва. Ам вуздик экечIнава. Адакай хъсан шаир же­да, эгер руьгь хкаждай, вичин алакьунрихъ инанмишардай ксар къвалав хьайи­тIа. Ктабар акъудуникай ра­хайтIа, им алай вахтунда лап четин кар я. Са жавандихъни ахьтин мумкинвал авач. “Булах” кIва­тIал майдандиз акъатун ва ада бажарагълу жегьилриз яратмишдай рехъ ачухун за рикIин сидкьидай теб­рикзава!”

Къейд ийиз кIанзава, мярекатда авай виридаз сад лагьай сеферда аквазвай Птидхуьряй тир шаир-дишегьли Диана Эмиргьамзаевадин рахунри ва ада шиирар хуралай кIелай тегьерди таъсирна.

— Чан стхаяр ва вахар, къенин и маналу межлисда иштиракунал за гзаф шадвалзава. Хиве кьада, зун икьван гагьда майдандиз экъечIай кас туш. Шиирар фадлай кхьизва. “Булах” кIватIалдикай ванер-сесер агакьна. “Булахдин чешмедал” ктабдиз талукь мярекат жезва лагьай малумат акурла, югъни рикIел хвена, вири къайгъуярни туна, зун Кьасумхуьрел атана. Куьн акунал ва квехъ галаз таниш хьунал зун пара шад я, — лагьана ада.

Чагъинда авай дишегьлиди вичин шиирар (абур тамамбур, чранвайбур, таъсирдайбур тир) хуралай акI кIелна хьи, вирида адаз капар яна.

— Нажмудин Шихнабиева ла­гьай­вал, дуьньядилай физвай шаиррин чкаяр хкьадайбур хьун лазим я. Ахьтинбур авачизни туш, гьикI лагьайтIа, лезги халкь гьар са девирда яратмишзавай ксаралди лишанлу хьайиди я. Чаз малум тир ва чахъ галаз Интернетдай ала­къа хуьзвай жаван шаирар ава: Владик, Камалдин, Сулейман, Тачир, Гулфия, Луиза, Зарина, Саира, Гьамзат, Ферида, Марсель, Диль­мира, Мадина, Эминат, Эсмир… Ингье къе чаз аквазвай Марь­­­ям­ни, Ульянани, Омарни. Абу­ру руьгьдин, яшайишдин жи­гьетдайни куьмек гуьзетзава, абуруз виликди еримишдай мумкинвилерни гун герек я. Гьайиф хьи, ахьтинбур авач. Гена хъсан, жаванар, жегьилар “Булахдин” къвалав кIватI жез­ва. Чун абурун гъилни кьаз алахъда, — лагьана Гуьлжа­гьан Мисрихановади.

Уьлкве базардин экономикадал элячIайла, советрин хейлин ида­раяр терг авурла, халкьдин яратмишзавай  къатарин  къайгъударвал авунин мураддалди Лезги писателрин Союзни тешкилнай. Адан жергейрик цIудралди чи шаирар, писа­телар экечIнай. Ам гилани кардик кума, амма адахъни яратмишунрал машгъул ксариз герек ре­кьерай куьмекар гудай мумкинвилер хьанач.

Месэла регьятди туш. Лезги эдебият, меденият, шиират, искусство вилик тухуз иштягь, къастар, бажарагъ авай ксариз лап вини дережадаваз куьмек гудай гьукумдин идараярни, руководителарни, жумарт рухваярни, спонсорарни, меценатарни герек я. Шаирри, писателри, художникри неинки чIал, милливал, тарих хуьзва, абуру миллетдин тIвар виниз акъудзава, къвезвай несилар патал тарих кхьизва, ирс тазва, халкь халкь тирди тестикьарзава.

Мярекатдал вирида хушдиз кьабулай карни кьиле фена. Вичин шиир пара уставдилелди кIелай Марьям Гьасановадиз “Булахдин” гъиляй-гъилиз къведай ярж гана. Зи фикирдалди, жаван яратмишдайбур патал школайра, культурадин идарайра Гъалибвилин, Яран ва важиблу маса суварриз, чи Игитриз ва машгьур инсанриз талукьарна эсерар теснифдай ва абур кIелдай конкурсар тешкилнайтIа, руьгь мадни хкаждайвал абуруз рикIел аламукьдай призарни ганайтIа, пис тушир. Гьа са вахтунда жаванриз уртах ктабар акъудиз куьмек гудайбурни майдандиз экъечIиз хьанай­тIа, шаирвилин рехъ давамардай ксар гзаф жедай.

Нариман Ибрагьимов