Алай вахтунда виринра Россиядин Президент В.Путина РФ-дин Федеральный Собранидиз рекье тунвай Чар веревирдзава. Уьлкведин Кьили вичин рахунра яшайишдин, пенсийриз ва демографиядин гьалариз, здравоохраненидин месэлайризни кьетIен фикир ганва.
Россияда алай вахтунда демографиядин гьалар са акьван пайгарбур тахьунихъ галаз алакъалу себебрикай рахунихъ галаз сад хьиз, В.Путина вуч авун лазим ятIа, гьа кардал фикир желбзава. ИкI, 2023-2024-йисара россиявийрин кьадар артух хьун патал къенин юкъуз кьиле тухун лазим тир серенжемар тайинарнава. Президентди гзаф аялар авай хизанар патал цIийи кьезилвилер, аялар галай хизанар патал кьезил шартIарин ипотекадин программа кардик кутун теклифна. Адан фикирдалди, демографиядин месэла анжах кесибвилихъ галаз женг чIугуналди гьялиз жеда. И кар патал государстводи яшайишдин жигьетдай икьрар — кьилдин ксариз куьмек гудай программа кардик кутун лазим я. Президентди мадни малумарайвал, 2024-йисалди кесибвилин дережа кьве сеферда агъуз аватун лазим я.
Умуд кутаз кIанзава, аялар хайила, хизанар патал кьезилвилер кардик кутуни демографиядин месэла гьялунин карда екез куьмекда. Сир туш, виликдай гзаф аялар авай хизанралди девлетлу тир Дагъларин уьлкведани алай вахтунда пуд ва адалай виниз аялар авай хизанар къвердавай тIимил гьалтзава. Хизанда гзаф аялар чIехи хьун, сифте нубатда, чи пакадин йикъахъ инанмишвилелай, хизандин такьатрин мумкинвилерилай аслу я эхир. Виликдай тандал бегьем пек-партални алачиз аялар хазвай, чIехи ийизвай лугьудайбурни хьун мумкин я. Абур — алатай девирар фена. Гила ХХI асир я эхир. Гьукуматдин патай куьмек агакьуни, шаксуз, гзаф хизанра бицIекрин кьадар артух хьуниз рехъ ачухда. Чи зурба уьлкведин кьилин девлет ана яшамиш жезвай инсанар тирди рикIелай ракъур тийин.
Агьалийрин гьал-агьвал хъсанарунин къайгъуда хьуни, чна гьар сада къайгъударвал гьисс авуни гьукуматдихъ ихтибарвал артухарзава. Алай вахтунда пенсийрин индексациядиз талукь месэлади гзафбурук къалабулух кутунва. Идан гьакъиндай газетдин редакциядиз къвезвай чарари, ийизвай зенгерини шагьидвалзава. Са гафуналди, инсанар нарази я. ИкI, алай йисан 1-январдилай пенсиядин индексация кьиле тухвайла, яни адан кьадар Дагъустанда яшамиш хьун патал чарасуз герек тир пулунин кьадардив агакьайла ва я адалай алатайла (къенин юкъуз-8680 манат), бязи пенсионерриз федеральный бюджетдай гузвай алава пулар акъвазарнава. Са патахъай пул хкажна, муькуь патахъай алава пулар ахтIана. Ибур гьихьтин крар ятIа, кьил акъатзавач. Президентди и месэладиз талукь яз къейднавайвал, “арадал атанвай адалатсузвал гьасятда арадай акъудун лазим я. Алай йисалай пенсийрин индексация ва гьар вацра гун лазим тир алава пулар пенсионерриз (гьар йисуз тайинарзавай) яшамиш хьун патал чарасуз герек тир пулунин кьадардилай виняйни гун хъувуна кIанда. Яни гьукуматди сифте нубатда пенсия ва гьар вацра гузвай алава пулар яшамиш хьун патал чарасуз герек пулунин кьадардив агакьарна, ахпани абурун индексация кьиле тухун герек я. 2019-йисан алатнавай варцарин пенсияр цIийикIа гьисаб хъувуна, пенсионерри къачун тавунвай пулар абурув ахгакьарун лазим я”.
Президент вичин Чарче, важиблу темайрикай яз, здравоохраненидин хилез талукь месэлайрикайни дериндай раханва. 2020-йисан эхирралди, В.Путина гьисабзавайвал, медицинадин рекьяй куьмек вири россиявийривай четинвилер авачиз менфят къачуз жедайдаз элкъуьрун герек я. Ада алава хъувурвал, 2019-2020-йисара 1590 амбулатория ва ФАП эцигун ва авайбур цIийикIа туьхкIуьр хъувун герек я. Идалайни гъейри, “Бережливая поликлиника” проектдихъ еке важиблувал авайдал фикир желбна. “Кар “Бережливая поликлиника” кхьенвай кьул пайда хьунал алач. Кьилинди инсанри чпив гьукумат гьуьрметдивди ва къайгъударвилелди эгечIзавайди гьиссун я”, — къейднава Чарче.
Умудлу я хьи, больницайра пешекар духтуррин патав фин патал учирра акъвазнавай яшлу, азарлу, такьатсуз хьанвайбур акваз, рикI мад тIар хъжедач.
Здравоохраненидин хиле уьмуьрдиз кечирмишзавай “Земский доктор” программадин иштиракчияр жез кIанзавайбурузни яшарикай манийвал жедач. ИкI, В.Путина къейднавайвал, 50 йисалай виниз яшара авай пешекарривайни, программадин сергьятра аваз, яни хуьруьн чкайриз ва гъвечIи шегьерриз кIвалахал хъфейла, гьукуматди са сеферда гудай пулдин такьатрикай (духтурриз — 1 миллион, фельдшерриз — 0,5 миллион манат) менфят къачудай мумкинвал ава. Хъсан я. Белки, икI чи бязи районрин больницайра кIвалахдай пешекарар жеда. ТахьайтIа, лазим духтур авачирвиляй азарлуяр хуьрерай меркездиз, гьакI мадни яргъариз финизни мажбур жезвай. Ихьтин дуьшуьшра артухан пулдин такьатарни лазим къвезва. Гзаф вахтара абур тахьун себеб яз, кар яцIа гьатзава. Мисалда лагьанвайвал, кике ахъайдай тIвал сара ахъаюнал гъизва. Азардин вилик пад кьун ам сагъарунилай регьят я. Азар гьикьван фад малум хьайитIа, гьакьван фад ам сагъаризни жеда. Гьайиф хьи, сагъариз тежезвай уьзуьрарни ава. Владимир Путина Чарче къейднавайвал, мукьвал тир 6 йисан девирда властри онкологиядин азарар авайбур сагъар хъувун патал триллион манатдилай тIимил тушиз такьатар чара ийида. Агьалийриз диспансеризациядикай ва мукьвал-мукьвал профосмотрдикай менфят къачуниз эвер гузва. Лугьуз кIанзава хьи, чкайрал алай регьберрини и кардиз артух фикир ганайтIа, хъсан тир.
Рагнеда Рамалданова
