Милициядин подполковник Мегьамед-ТIагьир Тагьирова къуллугъ ийиз хьайи чкайра агьалийри чIуру кIвалахриз, къанун-къайда чIуруниз кьил ядачир лугьуда. Ада намуслу ва гьакъисагъ зегьметдалди Табасаран, Кьасумхуьруьн ва Докъузпара районрин милициядин начальниквиле кIвалахна. Мегьамед-ТIагьира гьеле 1947-йисуз Чечен республикада бандитрихъ — властриз акси кIватIалрихъ галаз женг чIугунай. А чIавуз ам “Дирибашвиляй” медалдиз лайихлу хьана. Къазанмишай агалкьунрай адаз тIвар янавай “Маузер” тапанчи пишкешнай. Мукьва-кьилийрин сиверай ван хьайивал, а тапанчи исятда Дагъустан Республикадин къенепатан крарин министерстводин тарихдин музейда хуьзва.
ВикIегь офицердиз хуьрерин агьалийрин патай еке гьуьрмет авай. Жегьилриз ада акьулдинни насигьатдин тарсар гудай. Къанунсузвилериз кьил язавайбур датIана Мегьамед-ТIагьиран гуьзчивилик кваз жедай. Жегьилар суд-дувандик акатдачир.
Хуьрерин агьалияр бажарагълу офицердин патав чпин дерди-баладикай лугьуз къведай ва ада абуруз куьмекни ийидай. Къанун-къайда хуьнин карда чпелай алакьдай куьмек агьалийрини гудай. Вичин кIвалахда адаз халкьдин дружинникрикай иллаки еке куьмек жедай. Санал кIвалахунин нетижада абуру дуьз рекье авачир агьалийрин вилик пад кьадай. Абур дуьз рекьел хкидай.
1964-йисуз, Мегьамед-ТIагьира Табасаран районда кIвалахдай чIавуз дружинникрихъ галаз санал тахсиркарвилерин вилик пад кьазвай тегьердикай “Да-гъустандин правда” газетда еке макъала чапнай. Газетдин чинилай аквазвай, са хуьруьн активистрихъ галаз янавай шикил чи вилик тарихдин ва офицерди тухузвай кIвалахдин шагьид яз акъваззава.
Тагьиров Мегьамед-ТIагьир Ханмегьамедович 1917-йисуз Хив райондин Кьулан ЗахитIа дидедиз хьана. Адан буба нафтIадин мяденра (буругъра) кIвалахдай пешекар тир. Баку шегьерда мектеб куьтягьай жегьил гада Дагъустандиз хтана, Буйнакск шегьерда педучилищедин муаллимар ва алакъадин рекьяй пешекарар гьазурдай кьве отделенидик экечIна.
1937-йисуз жегьил пешекар Хив райондин тахсиркарар жагъурдай (уголовный розыскдин) отделдиз кIвалахал ракъурна. Жергедин къуллугъчи яз ваъ, начальниквиле. Ватандин ЧIехи дяведин вахтунда агалкьунар аваз кIвалахай милиционер Дагъустан АССР-дин Докъузпара райондин милициядин начальниквиле тайинарна. Ина ада тахсиркаррихъ ва дяведиз финикай кьил къакъудзавайбурухъ галаз женг чIугуна.
“Гьелбетда, кIвалахра четинвилерни гьалтзавай, галатун тийижиз кIвалахунизни мажбур тир. Дустар телеф жезвай дуьшуьшарни тIимил жезвачир. Дяведин йисар тир кьван…”, — рикIел хкидай лугьуда викIегь офицерди. ЯтIани вичи хкянавай хаталу пешедиз ада вафалувилелди къуллугъзавай.
Мегьамед-ТIагьиран уьмуьрдин юлдаш Назлухануман зегьметарни тариф авуниз лайихлу я. Дяведин четин шартIара абуру — пуд рушни са хва халис инсанар яз тербияламишна, шегьре рекьел акъудна.
Милициядин подполковник маса районриз кIвалахиз ракъурайла, захитIвийри ам хуьруьз хтун гуьзетдай. Ада гзаф йисара Кьасумхуьруьн райотделдин начальниквилени кIвалахнай.
Гьукуматди Тагьироваз хаталу ва жавабдар къуллугъдай. Яру гъед орден, са жерге медалар гана. Абурун жергедай яз “Женгера лайихлувилерай”, “Дирибашвиляй”, “Кавказ оборона авунай”, “Германиядал гъалиб хьунай” ва масабур.
Гьайиф хьи, викIегь милиционер, Ватандиз вафалу хва Мегьамед-ТIагьиран уьмуьр куьруьди хьана — анжах 49 йис. Адан уьмуьр куьруь хьунин кьилин себеб, уьмуьрдикай лезет хкудиз тахьун, йикъан кьарай, йифен ахвар хана, югъ-йиф талгьуз кIвалахун, уьмуьрдин виридалайни хъсан йисар Ватандин ЧIехи дяведал ацалтун я. Залан шартIара кIвалахуни, дяведиз фейи вичин дустар телеф хьуни адаз таъсирна. 1966-йисуз ам чи арадай акъатна.
Кьуд патай тазиядал къвезвай инсанрин кьадар гзаф тир. ИкI, кичIевал чир тахьай, гьахълувални-дуьзвал вичин вири уьмуьрда эвелимжи чкадал эцигай викIегь подполковник Мегьамед-ТIагьиран мейит сурув агуд тежез кьве югъ хьанай лугьуда. Анжах пуд лагьай юкъуз ам аскерриз лайихлу тир къайдада, салют гуналди, Кьасумхуьруьн сурара фаракъатна.
И кардини адаз халкьдин арада хьайи гьуьрметдин дережа къалурзава.
ЦIи гьукуматдин гзаф наградайрин сагьиб хьайи, вичел халкьдин баркалла алаз дуьньядилай фейи лап хъсан инсан дидедиз хьайидалай инихъ виш йис тамам жезва.
Мегьамед-ТIагьир чи арада яшамиш хьана. Несилрини ам рикIелай алуддач. Ахьтин кьегьалрин чешнедалди жегьилар тербияламишун лазим я.
Майил Эфендиев,
Россиядин журналистрин Союздин член
