И макъаладин 1-пай и ссылкадай кIелиз жеда: Халкьдин рекье
( Эвел — 42-нумрада )
Дафтардин чин такур са шиир
Аваранви Эгьмедбег Шихкъайибован са шиир, завай хьайитIа, чи поэзиядин инлай кьулухъни виш йисаралди амукьдай, садрани рикIелай тефир къиметлу инжи я. Ам заз чи шииратдин виридалайни пара кIанзавай чешнейрикай сад я. “Хайи чил” тIвар ганвай а шиир заз акваз-акваз, зи вилик арадиз атанай.
Яргундал мехъерик фена кIанзавай чун. Са югъ виликамаз Нуьсрет муаллимдиз лагьана, редакциядин “Вилис” къачуна кIанзавай. Аллагьди рагьмет авурай вичиз, гзаф рикI ахъа, коллективдин къайгъу чIугвадай агъсакъал тир чи редактор Нуьсрет Мустафаев. Машин элкъуьрнач чалай. “Вач, — лагьана, — куьн гьамиша мехъеррик хьурай”.
Яргун заз сифте гъилер тир акваз. Гзаф хуш хьана заз Руькел дагъдин ценерив гвай, Самур вацIун къерехда экIя хьанвай и хуьр. “Ша, КIеледхуьруьн кIунтIунал акьахин”, лагьана Эгьмедбега. Анай кьуд пад капун юкьвал алайди хьиз аквазвай, килигунивай тух жедачир. Самур дередин, Азербайжандин ва Дагъустандин лезги хуьрер акуна, пагь атIанай зи. “Килиг чахъ гьихьтин чилер, гьихьтин хуьрер аватIа” лугьуз, дамахзавай за. Эгьмедбега и кар кьатIай хьтинди тир ва гьавиляй “Чи хуьрер гьа ихьтинбур я, иер, кIубан”, лагьана кушкушдалди. Ахпа яргъариз вил вегьена, такабурлудаказ давамарна:
Шад жеда зун, Лезги чилел
Иер, кIубан хуьрер акваз.
Жуван хайи лезги халкьдин
Сувар акваз, мехъер акваз.
КIанда хьи заз: и чкайрин
Гьар кIвал, дере муг хьурай зи.
КIвачерални къуй гьамиша
Лезгистандин руг хьурай зи.
Захъ лугьудай гаф амачир. “Са легьзеда икьван хъсан чIалар туькIуьриз женни” лугьуз, фикирзавай за. Амма туькIуьрна Эгьмедбега! Вични акI туькIуьрна хьи, гуьгъуьнлай вири халкьдин меце эзбер хьана…
Кьве югъ алатайла, редакцияда гуьруьшмиш хъхьана чун. “Ахъая дафтар, — лагьана за, — Яргундал туькIуьрай шиир кIела кван”. “Вуч шиир?” — жузуна Эгьмедбега. Ахпа рикIел хтана, хъуьрена: “Зи гьи шиирдиз дафтардин чин акурди я хьи. Лагь кван, гьикI тиртIа а шиир». Са цIар за, са цIар вичи хълагьиз, бендер арадиз хкана чна… Гила а чIавар рикIел хтайла, гьайифар чIугваз, яргъалди хиялри тухуда зун: “Килиг, дуьньядал гьихьтин ксар алайтIа”.
1970-йисуз Эгьмедбеган и шиир Бакуда басма хьайи “Бахтунин эквер” альманахдиз акъатна. 1991-йисуз за Махачкъалада чапдай акъудай жуван “Лезги тIвар алатIа…” ктабда гьатнавай эссейрикай сад Эгьмедбеган шиирдин эхиримжи цIараралди куьтягьнай…
Эхирдай…
Гьа икI, йисар алатна. Зун аскервилиз фена, ахпа Азербайжандин гьукуматдин университетдин журналистикадин факультетдик экечIна. Эгьмедбег, заз виликдай хьиз, фад-фад ахквазмачир. Шаир са кьадар руьгьдай аватнавай хьиз тир. Адаз вири патарихъай басрухар гузвай, секиндиз тазвачир. КIвачерал гьамиша Лезгистандин руг хьурай лагьай шаирдив вичин хайи ватанда яшамиш жез тунач. Хайи чIал, лезги тIвар хуьн патал женг чIугвазвай “РикIин гаф” кIватIалдик ква лугьуз, адал буьгьтенар вегьена, ам ватан гадарна яргъариз катуниз мажбурна. Кьилел пис югъ-йиф атай шаир дагъларихъ гъарикI яз Урусатда рагьметдиз фена…
Муьзеффер Меликмамедов
Дагъларин хесет
Шагь дагъдин хуравай са къван я зи рикI,
Рагарин цуьрцер я зи кьилин чIарар.
Зун лекь я, гьамиша дагъларихъ гъарикI,
“Пайгъамбард къванер” я зи кIвалин варар.
Дамаррай физва зи Шагьнабат, Самур,
Махпур хьиз къацу я зи гьар са бере.
Яйлахар, булахар хьанва зи абур,
Зи пелен биришар — гьар сад са дере.
Зи нефес шагьвар я дагъдал къугъвазвай,
Гьамиша дагъвидин уьмуьрдиз герек.
Къукърумиз Шагь дагъдин кьилел рахазвай
Алпандин цIелхем я зи вилерин экв.
Къеняй зун ргазва, къецелай секин,
Гьа икI хьун уьмуьрда адет кьунва за.
Куьз лугьуз зеррени тажуб жемир куьн,
Дустар, чи дагъларин хесет кьунва за!
РикIевайди кIелна зи
Куьчедилай хтана зун
КIвализ, рикIик тади кваз.
Садлагьана кьиле гьатай
Шиир кхьин рикIеваз.
КIвализ тамам гьахь тавунмаз
Къелем гана зав хци…
Гьич чIал течир аялдини
РикIевайди кIелна зи.
Какахьдани?
Зи Шагь дагъди яд тагайтIа,
ВацIар гурлу авахьдани?
Уьлендавай рагъул ятар
Бес гьуьлерик какахьдани!?
Гъиле ава
Уьмуьр залай вилик физва,
Зун уьмуьрдин геле ава.
Ам гьи патахъ фейитIани,
Залпанд мад зи гъиле ава.
Неда
Рахамир, дуст, гьахъсузрикай,
Къе абуру виртIер неда.
Халкьдиз хийир тагайбуру
Пака чпин рикIер неда.
Са къван хьана зун
“Шаир ятIа вун, дагълар теснифа,
АлкIура чарчел дагъвидин гьунар!” —
Им зи дустарин михьи теклиф я,
Азиз кIелдайди, гун за ваз хабар.
РикIеваз хайи дагъларин гъейрат,
Рекье гьатна зун, Шагьдин шагьвар хьиз.
Хиялдални зи кIуф хьана гьелбет,
Гьа Шагь дагъларин хци рагар хьиз.
Кхьин паталди дустарин тIалаб,
Дагълар гьа чеб кьван кьакьан хьана зун.
Тамамариз кIанз дагъвидин ктаб,
Шагь дагъдин хурал са къван хьана зун.
Эгьмедбег Шихкъайибов
