Государстводин органра чIехи къуллугърал алай бязи чиновникри, депутатри ийизвай ихтилатрихъ яб акалайла, лезги халкьдин мисал рикIел хтана. Дугъриданни, тухдаз, девлетлудаз гишиндан, кесибдин къайгъуйрикай хабар авач, я чирдай къимишни къвезвач.
Саратовдин областдин зегьметдин ва миграциядин министр Наталья Соколовади чIехи трибунадихъай виридаз ван жедайвал малумарна: чи инсанриз яшамиш хьун патал герек пулдин кIанин кьадар 3,5 агъзур манатдикай бес жеда. И гафари вири областдин зегьметчияр ажугъламишна. Нетижада министр къуллугъдикай магьрумна. Гьелбетда, кеф-кефинаваз яшамиш жезвай министрдиз ( еке мажибдилай гъейри, адаз гьар вацра государстводин бюджетдай материальный куьмек яз 100 агъзур манатни гузвай) вацра 10-15 агъзур манат мажиб ва я 7-10 агъзур манат пенсия агакьзавай инсанрин четин гьалдикай хабар жедани?!
Россиядин Госдумадин депутат Вера Гензяди вичиз 380 агъзур манат мажибдикай бес жезвач лагьайла, Уралдин “Инсан” тIвар алай мергьяматлувилин фондуни адаз пул кIватIиз эгечIна, гьар са касдивай са манат. И кардикай уьлкведин агьалиярни хабардарна. Куьрелди, россиявийри “кIеве” гьатнавай депутатдиз пул кIватIзава, са-са манат. Фондуни малумарайвал, хейлин пул кIватIнава, амма регъуь хьайи депутатди пул кьабулнач, ам детдомриз, кесибриз це лагьана.
Эхь, гьуьрметлубур, чахъ гьа ихьтин министрарни, депутатарни ава. Гьавиляй къени Россияда муаллимрин, духтуррин, культурадин работникрин мажибар 15 агъзурдалай алатзавач. Гзаф пенсионерри къачузвайди 7-10 агъзур манат, аялриз гузвай пособие 120 манат я…
Гьа са вахтунда министррин, депутатрин, государстводин, къайдаяр хуьдай органра къуллугърал алайбурун мажибрин анжах агъа кIанин кьадар 200 агъзур манатдилай алатнава. Алаваяр, премияр, куьмекдин пуларни (материальная помощь) эхцигайла, абурун мажибар зур миллиондив агакьзава!
Олигархрикай, футболистрикай, сегьнедин гъетерикай чун рахазвач. ЦСКА-дин футболистдин йисан мажиб 100 млн. евродиз барабар жезва. Абуруз ихьтин пулар гьинай ва вучиз гузвайди ятIа, садан кьилни акъатзавач. Гьа са вахтунда пенсионерриз, аялриз пособияр яз хкаждай пулар авачалда.
Таб авун герек авач, РФ-дин Президент Владимир Путинан “Майдин указар” уьмуьрдиз кечирмишунин мураддалди алай йисуз бюджетникрин мажибар хкажун лазим тир. Йисан сифте кьиляй и кар ийиз алакьнач. Эхирни РФ-дин зегьметдин министерстводи 2018-йисан 1-сентябрдилай бюджетникрин мажибар хкаждайдакай малумарна. И сиягьда вужар гьатнава? Государстводин аялрин бахчайрин, вузрин, школайрин, медицинадин, таможнядин, налогрин, прокуратурадин, полициядин, армиядин, яшайишдин къуллугърин, казначействодин, миграциядин къуллугърин, жуьреба-жуьре ведомствойрин ва культурадал машгъул работникар. ГьакI сентябрдилай сенаторрин, суддин, министерствойрин, аудиторвилин къуллугъдин, депутатрин (абуру тIимил мажибар къачузвай хьиз) мажибарни хкаждайвал я.
Россиядин вири регионрив гекъигайла, Дагъустан виридалайни гъвечIи мажибар къачузвай республика яз гьисабзава. Дагъларин уьлкведа, 2018-йисан 1-январдин делилралди, 3,06 млн кас яшамиш жезва. Абурукай анжах 0,48 процент агьалийри вацра 100 агъзур манатдив агакьна мажибар къачузва. 10 агъзур манатдилай тIимил мажиб агакьзавай агьалийри 34,8 процент тешкилзава. Ибур Росстатдин делилар я. Гьакъикъатда лагьайтIа, чи республикада кесибрин кьадар хейлин гзаф я.
И йикъара РД-дин Халкьдин Собранидин нубатдин сессия хьана ва анал къведай йис патал республикадин бюджет кьабулна. Ана къейднавайвал, 2019-йисан 1-январдилай бюджетдин работникриз (муаллимар, медицинадин, культурадин къуллугъчияр…) мажибар 4-6 процентдин хкажда. Им хъсан хабар я, амма са карди агьалийрин гуьгьуьлар чIурзава. Базарра, туьквенра недай-хъвадай шейэрин, алукIдай парталрин, дарманрин, промышленный метягьрин, яшайишдин рекьяй ийизвай хейлин къуллугърин къиметар хкаж хьанва. Абур санал акъвазнавач, югъ-къандавай виниз акъатзава. Агьалийри къачузвай мажибар, пенсияр яшайишдин вири къайгъуяр гьялуниз бес жезвач.
Исятда яшамиш хьун патал герек пулдин агъа кIанин кьадар 11163 манат яз тайинарнава. Малум тирвал, дагъустанвийрин хизанра 5-6 кас жезва. Гила фикир гун, са гьилледаказ яшамиш хьун патал гьар са хизандив вацра 55-60 агъзур манат агакьна кIанзава. Гьайиф хьи, ихьтин кьадар пулар юкьван жуьреда яшамиш жезвай са хизандивни агакьзавач. Гьавиляй иллаки жегьилар пул къазанмишдай, хизан хуьдай рекьер жагъуриз патарал физва. Республикадин статуправленидин делилралди, гьар йисуз республикадай масанриз 54 агъзур кас физва. Ихьтин гьаларал эхир эцигун патал республикадин гьукуматди кесиб хизанриз, агьалийриз куьмек гудай алава рекьер жагъурун лазим я.
Хийир Эмиров
