КурукIнар (Балуджа) Ахцегьривай 6 километрдин яргъа рагъэкъечIдай пата авай, кьве патахъайни кIамар авахьзавай раган синел алай хуьр тир. Хуьруьн виликай зур километрдин яргъа хьиз дередай гъвечIи Мугъулах тIвар алай вацI авахьзавай. Ам кьве патал пайзавай дередин ясти къацу дагълари, мублагь никIерин мезрейри са вахтара инаг авадан чка тирди субутзава. 1952-1953-йисарал къведалди и дереда 8 хуьр — 8 колхоз авай. Абуру чпин мал-девлет гегьенш мулкара, гуьлчимен яйлахра хуьзвай. И дереда авай виридалайни чIехи хуьр Ялцугъар тир. Ана 100-дав агакьна хизанар авай, 500-600 кьван агьалияр яшамиш жезвай. Ялцугърин Советдик 4 хуьр акатзавай. Ина гьакI почтунин идара, 7 классдин мектеб, интернат авай.
Ялцугърин советдик акатзавай виридалайни гъвечIи хуьр КурукIнар тир. Ина 36 хизан авай, 200-дав агакьна агьалияр яшамиш жезвай. Ватандин ЧIехи дяведин йисара и дереда 60-70 агъзур лапаг, 3 агъзур кьван къарамалар, 2 агъзурдалай виниз балкIанар авайди тир. Гьайиф хьи, къенин девирда я и девлетар, я и хуьрер дереда амач. Дуьз лагьайтIа, Шалбуз дагъдин этегдив Ухулрин хуьре са шумуд хизан яшамиш жезма.
Са бязи вакъиаяр себеб яз, и хуьрер чкIай вахтар чи девирдал гьалтзаватIани, и дереда бине кутур хуьрерин 500-1000 йисарин тарихдин сирер садазни малум туш. Низ чида и терс дерейра тарихда гъикьван игитри гьахълу рекье чпин чанар къурбанднатIа, гьикьван инсанрин чандиз паталай атай жаллатIри къаст авунатIа. ГьакI и дереда яшамиш хьайи камаллу инсанрикай, жавагьиррин устадрикайни чаз бегьем делилар авач, абурун яратмишунарни рикIелай фенва.
Гила вичиз акур-такур бязи кIвалахрикай, четинвилерикай Эшрефов Азим Инаятовича суьгьбетзава. Ам 1930-йисан 5-августдиз дидедиз хьана. Ватандин ЧIехи дяве башламишайла, Азима сифтегьан школадин 3-классда кIелзавай.
— Чи хизан хуьре виридалайни чIехиди, ана зун пуд лагьай аял тир. Залай гъвечIи мад пуд аял авай, — башламишна вичин ихтилат Азима. — Буба, диде дяве башламишдалди рагьметдиз фена. ЧIехи стха Сейфедин 1942-йисуз Ватан хуьз рекье гьатна. Чун вад аял амукьна. Ихьтин чIехи хизан дяведин йисара диде-буба галачиз хуьн гзаф четин тир. Ялцугърин юкьван школада ругуд лагьай класс куьтягьна, зун колхоздиз финиз мажбур хьана. ГъвечIи стхайриз фу гана кIанзавай эхир. 1952-йисуз зун армиядиз фена. Челябинский областдин Ангарск шегьерда чи частуни важиблу объектар эцигзавай. 1956-йисуз сержант яз армиядай хтана, Чирюртдин ГЭС-дал шофер яз кIвалахна. 1959-йисалай пенсиядиз фидалди 40-йисуз шофервиле зегьмет чIугуна (ПАП — пассажирский автомобильный парк 1736). Зун Кавказда тефей са шегьерни амач, автобусда аваз пассажирар дашмишиз. За садрани аварийриз, машин масадахъ галукьуниз рехъ ганач.
Къейдна кIанда хьи, тешкилатчи Эшрефов Азим яз, хуьруьн интеллигенциядин векилрин иштираквал аваз, 2010-йисан 26-февралдиз революционер Абдурагьман Исмаилов дидедиз хьайидалай инихъ 115 йис тамам хьунихъ галаз алакъалу яз республикадин Милли библиотекада илимдин конференция кьиле тухвана. Анал рахай Азим Эшрефова икI лагьанай: “Чи гъвечIи хуьряй зурба инсанар акъатна. Абурукай сад Абдурагьман Исмаилов я. Ам обкомдин секретарвиле кIвалахзавай кьегьал хва тир. Яргъал йисара органра гьакъисагъвилелди зегьмет чIугур Ширин Бабаев Азербайжандин НКВД-дин органрин лайихлу работник лагьай тIварцIиз, орденризни медалриз лайихлу хьана. Ам 1953-йисан мартдиз, 58 йисни тамам тахьанмаз, полковниквилин чинда аваз Бакуда рагьметдиз фена. Ширин Бабаеван хва Юрика бубадин пеше давамарна. Ам Ирандин, Туьркиядин сергьятра вичин уьмуьрдин эхир нефесдалди разведчик хьана. Буба хьиз, хвани 1989-йисуз полковникдин чинда аваз Бакуда рагьметдиз фена. Мадни, 30-йисара Къуба пата Варташен районда муаллим Касимов Мегьамед Абдуллаевича сифтебурукай яз Ленинан орден къачуна. Волгоградда высший партшкола куьтягьай Мухуров Мухур Гьуьметовича партиядин Ахцегь райкомда жуьреба-жуьре къуллугърал кIвалахна. Аллагьвердиев Паша 2015-йисан октябрдилай меркездин собранидин 2-5-созыврин депутат, шегьердин собранидин председателдин сад лагьай заместитель я. Яргъал вахтара Къурушдал парторгвиле кIвалахай Максимов Максим Агьмедович ва маса гзаф кьегьаларни акъатна чи гъвечIи хуьряй.
Кар анал ала хьи, балуджавияр гьарнихъ чкIанва лагьана, хуьр, хайи дагълар, тарих, машгьур лайихлу ксар рикIелай алудна виже къведач, яни абурукай жегьил несилризни чирун важиблу я. Гьа ихьтинбурукай са кьегьал хва Эшрефов Азимни я. Вичин намуслу зегьметдалди ада еке агалкьунар къазанмишна. Нетижада ам ихьтин наградайриз лайихлу хьана: Зегьметдин Яру Пайдах ордендиз, ДАССР-дин лайихлу автомобилист лагьай тIварцIиз, дяведин ва зегьметдин ветеранвилин знакдиз ва масабуруз. За Азим Инаятовичаз яшлубурун югъ мубаракзава. Къуй адахъ сагъламвал ва яргъал уьмуьр хьурай!
Низам Шагьбанов,
РФ-дин образованидин гьуьрметлу работник, РД-дин лайихлу муаллим
