Эпиграммаяр
Вичин тIварунихъ галай колхоздин правленидиз Гьамзат ЦIадасадин чар:
Накь ахварай акуна заз буба зи,
Вилер адан хъиле авай, куькIвена.
Секиндаказ ада чарчел — табагъ тир:
“Чи колхоздин идарадиз”, — кхьена.
Кьведакай сад тIалабзавай бубади: —
— Квез ачухдиз лугьузва за, ягьсузар!
Чуьнуьхунрал дапIар жеда тубадин,
ТахьайтIа за зи тIвар кьулухъ вахчуда.
* * *
Мукьвал-мукьвал жанраяр дегишиз кхьизвай эдебиятчидиз:
Жагъурунра тешпигь я вун къуншидиз:
Зи къуншиди йиса са паб рахкурна.
— Вучиз акI я? — хабар кьурла гъейрида,
Жаваб гудай: “Сивин тежез акурла!”
Ваз лугьуз кIан я заз, стха къелемдин:
На жанраяр гзаф кьадар дегишна,
Аял жезвач-алад патав тIебибдин,
Белки, са кар авач папан айибдин.
* * *
Вичикай пьеса кхьей автордиз Ирчи Казака лагьай гаф:
Уьмуьрда заз акуна дерт яргъалди,
За авайвал лугьузва ваз, чилин хва,
А пачагьдин зиндан, къамчи шамхалдин
Са затIни туш ви эсердин вилик, хва!
* * *
Вахъ ви чирвилер хьана кIанда лагьана, жаваб гайила,
“Гомер” СтIал Сулейманни савадсуз тир” лагьай шаирдиз:
Хуькуьрмир на чешнейрик,
Михьи церин чешмейрик.
Авай кьадар буьркьуьбур — вири жедач Гомерар.
Авай кьадар бишибур Бетховенар туш вири.
Авай кьадар кьецIибур туш хьи, Гьажи Мурадар,
Лекьер туш вири къушар, ава лугьуз цIакулар.
* * *
Тек шаирдиз:
Ви халкьдихъ мад авач гъейри ашукьар.
Хийирлу яз, и кар вуна кьатIанва.
Ви пешедай кьвед лагьайди атанвач.
АтанайтIа, ви рагъ фадлай акIанвай.
( Шиирар лезги чIалаз элкъуьрайди Ш. Шагьбалаев я ).
«Лезги газетдин» 2018-йисан 36-нумрадай
_______________________________________________________________________________________________________________
Дидедин чIал
Ахварай чун аквада са жуьреда,
Ингье, ажал къе зи патав атанвай.
Нисинихъди Дагъустандин дереда
Гуьллед яна зун секиндиз къатканвай.
Тади кваз вацI авахьзавай рагарай,
Гьич са касни рахазмачир къе закай.
Ярх хьанвай зун хайи чилин накьварал,
Чилел алай накьв жедалди жувакай.
Рекьизва зун, чIугуна и рекьери
Садни гъидач, эх жедач и югъ завай,
Анжах синел гьарайзава лекьери
Ва жейранри са патахъай цIугъзава.
Шехьун патал сурун кьилихъ вуж къведа,
Ни атана ажалдикай хуьда зун?
Я диде, я дуст, я кIани руш къведач,
Садан нагъвни гвачиз суруз фида зун.
ГьакI къаткана рекьизвай зун секиндиз,
Ажуз хьана михьиз зи кьил элкъвезвай,
Садлагьана ван хьана заз: шириндиз
Авар чIалал рахаз кьве кас къекъвезвай.
Дагъустандин дереда зи инсанар…
ИкI абуру суьгьбетзавай куьлуь тир:
Бижвиликай нин ятIани Гьасанан,
Амалрикай нин ятIани Алидин.
Хайи чIалан ван! – сурариз къведач зун –
Чан хтана, акьуна зун гъавурда.
Духтурривай сагъар хъийиз жедач зун,
Эгер хайи чIала сагъар тавуртIа.
Садаз маса чIала куьмек гайитIа,
Завай мани лугьуз жеч а чIалалди.
Эгер зи чIал пака рекьиз хьайитIа,
Зун къе рекьиз гьазур я вил акьална.
Ам паталди ава зи рикI силисра,
Къуй лугьурай зи чIал кесиб, гъвечIи я.
АвачтIани ам дуьньядин межлисра,
Зун патал зи дидедин чIал чIехи я.
Магьмудан цIар, чи рикIериз чкIизвай,
Зун зи рушаз таржум ийиз къведани?
Жуван хайи авар чIалал кхьизвай
Зунни гьакьван пис шаир хьиз жедани?
КIанда уьмуьр, дуьнья кIанда еке заз,
Адан вири пипIера зун рахада,
Виридалай кIанда Совет уьлкве заз,
Авар чIалал за адаз гимн лугьуда.
Багьа я заз вири чил, рикI куда за
Балтикадлай Сахалиндин сергьятдив,
Ам паталди гьар сана чан гуда за,
Амма ина кучукрай зун рагьметдив.
Акур чIавуз зи суралай расу къван,
Аварар гагь сурун кьилихъ къведайвал,
ТIвар ЦIадаса Гьамзатан хва Расулан
Авар чIалал рикIел хкиз жедайвал.
Таржума авурди — Шагьбала Шагьбалаев
____________________________________________________
Расул Гьамзатов ХХ асирда Дагъустандай акъатнавай шаиррикай, СтIал Сулейманалай гуьгъуьниз, виридалайни гзаф машгьурвал къазанмишай ксарикай сад я. Ада вичин гъвечIи авар халкь саки вири дуьньядиз машгьурна. Расул Гьамзатован поэзиядин лейтмотив хайи чIалаз, хайи чилиз, хайи Ватандиз, диде-бубадиз, мукьва-кьилидиз, ислягьвилиз, дуствилиз вафалу хьуниз эвер гуникай ибарат я.
Алай йисуз шаир дидедиз хьайидалай инихъ 100 йис тамам жезва. И вакъиадихъ галаз алакъалу яз, чна адан бязи шиирар лезги чIалаз элкъуьрна, «Лезги газет» кIелзавайбуруз теклифзава.
Сифтегьан муьгьуьббат
— Нинди я и экуь рангар?
— Хважамжамдин, цавараллай.
— Вуж я адаз тай-барабар?
— Хважамжам, чи рикIеравай.
— Вуч иер я каинатда?
— Йиферин цIай, иви йикъан.
— Мад вуч иер я дуьньяда?
— Ашкъи, муьгьуьббат сифтегьан.
— Гьина жеда иер цуьквер?
— Майдин вацра чуьллера чи.
— Гьина жеда иер гьиссер?
— Ашкъи авай рикIера чи.
Пешерин ранг жеда пашман,
Гьар са чIавуз зул атайла.
Мадни жеда гьал перишан
КIанибурун, къакъатайла.
— Виридалай тирди залан,
Ам гьи дерт я, це заз жаваб!
— КIанибурун гъамни гьижран,
РикI ийидай кана кабаб!
КичIезва заз
Шем кузва… КичIевал гьатнава рикIе,
КичIезва туьхуьриз гару шем михьиз.
Вакай фикиризни кичIезва заз къе,
КичIезва гьакIни заз вун рикIел тегъиз.
РикIик къалабулух акатнава мад,
Женгина ава къе зун жувахъ галаз.
Вун къакъат тавун зи ятIани мурад,
Вал дуьшуьш хьункайни кичIе язва заз.
Гагь вун зи патав къвез, гузва на зав гъил,
Ви гъил жуван гъиле кьаз кичIезва заз.
СакIани алудиз жезвач валай вил,
Вуна зун текдаказ таз кичIезва заз.
Гьар сефер яргъарай хтай чIавуз зун,
Ви патав зверзава, ийиз вун суракь.
КIандач заз ви вилел накъвар алаз хьун,
Чина хъвер хьункайни кичIе я анжах.
Вун ялгъуз чIавуз зун ава фикириз:
Мумкин я теквили вун телеф авун.
Виш жуьре фикирар къвезва зи кьилиз,
Чарадахъ галазни вун кIан туш акун.
Ваз рикIин сирер зи тахьуникай чир
КичIе я заз, амма авач ваз хабар.
Вун гъуьлуьз финикай ийиз гагь фикир,
Гагь тефиз кичIела, жезва дуьнья дар.
Заз ви тIвар мецел гъиз кичIе я гагь-гагь,
Садазни чир тийиз, хуьз кIан я хелвет.
Амма чир тавунни я чIехи гунагь,
И карни чизва заз, малум я, гьелбет.
Чи сир эллериз чир жез кичIезва заз,
КичIезва ашкъиди кармаш ийиз чун.
Ви кьилел са дуьшуьш къвез кичIезва заз,
КичIезва кьисметди бахтсуз ийиз зун.
Таржумаяр — Азиз Мирзебегов
_________________________
Сулейманан чуьнгуьр
Эхиримжи гатфарни
Алатайла уьмуьрдин,
Мад рахурнач устIарди
Гимиш симер чуьнгуьрдин.
— Сулейманан гъилелай
Агакьнавай аманат
Зун фидайла чилелай,
Вав тада за саламат.
Им — захъ авай ирс чIехи.
Им — зи девлет, зи лувар.
Адаз анжах тек са ви
Мез лайих я дилавар…
Каспи гьуьлуьн къерехда,
Вилик къацу дагъларин,
Яшлу ашукь (гьикI эхда!)
Секинарна халкьари.
Зун аял тир а чIавуз.
Лепейри туьнт ванериз,
— Куьн лал вучиз я? — лугъуз,
Басрух гузвай къванериз.
Амма чуьнгуьр кIвалевай
Капиеван, секиндиз.
Къаш хьиз багьа, вижеваз,
Аквазвай ам эркиндиз.
КIвализ атай мугьманриз
Жедай ада суьгьбетиз.
Сулейманан дастанрин
Атир пайиз, шуьрбет хьиз.
Гьабиб вични шаирдин
Квай кьисметдин эсердик.
‘Шаир» ктаб магьирдиз
Яратмишиз кесердин.
Ахпа — женгер, хер, иви…
ЧукIулдин мурз хирургдин…
Блокнотрин чарар виш,
Чпел — цIарар эхирдин…
ЦIаярикай икI хвейи
Капиеван рикIин дуст,
Хкя тийиз муг цIийи,
КIвале амай, хьана суст.
Ясдин партал алай свас
Адаз гьикьван килигдай!
РикIе аваз азиз кас,
Гъил седефрал эцигдай.
Эхир, зул тир, бул чилел
Пешер къвазвай, хьана юргъ.
Мугьманри, къвез, зи кIвале
Тебрикзавай хайи югъ.
Натальяни мугьманрин
Юкьва авай гьуьрметлу.
Адаз гафар кьакьан тир
Чидачир гьич девлетлу.
ЯтIани, гаф къачуна:
— Расул, им зи кIвалевай
Багьа затI я. Ам вуна
Хуьх, савкьат яз виневай…
Нагъв акIана кIакIамра.
Акъвазна ам килигиз,
Гуя кIвализ атанвай
Угъридив зун гекъигиз…
Къе зи кIвале цлак ква
Чуьнгуьр, бубад гапурни.
Кьве шей, хуьзвай заз паквал,
Гъизвай кIвалел абурни.
Жуван кьилин шиирни,
Дагъустан, за уьмуьрда
Теснифна ваз, чуьнгуьрдин
Къамат аваз фикирда.
Завай лугьуз тахьай чIал
Масада ваз лугъуда.
Чуьнгуьрди ви дертни тIал
Вири вичел къачуда.
ЦIийи чIалар теснифда,
Даим хуьда къула цIай.
Куьгьне тарцин тарифда
Жуьгьенрини къул ацIай…
Лезги чIалаз М.Жалилова элкъуьрна. «ЛГ»-дин 2024-йисан 28-нумрадай
