Хуьруьн руш
( Шегьерэгьли гададин мани )
Лезги хуьре гьалтна зал
Вун, булахдал фидайла.
Амукьна зун кьуна чIал,
Гафар пара чидайла.
Гурпна рикIи мад ва мад,
ЦIай зи хура куькIуьриз.
ХъванайтIани са квар яд,
Жедачир ам туьхуьриз.
Тикрарбенд:
Хуьруьн руш,
Эркин руш,
Хьанва заз
Ширин руш.
Туш зи рикI
Секин, руш.
Вучин за?
ГьикIин, руш?
Мад хтайла пакамаз
Джипда аваз ви патав,
Вилни янач вуна заз,
Вавди рахаз тунач зав.
Лимузинда аваз зун
Мад ви патав атана.
Са куьнайни такьаз зун,
Фена вун, яб тагана.
Эхирдай за шивцеллаз
Мад ви патав чамарна.
Агь, мили хъвер сивеллаз,
Кутуна зак лувар на.
Цуькверин кIунчI хвешила
РикIни галаз гурла ваз,
На лагьана: “Вач, гила
Чира лезги чIал жуваз!”
24.02.2017
Хтулдиз
Вун гъилел кьун, вун рикIел гъун
Са гафар я, са гьал я:
Хуруда экв жеда къудгун,
Ахпа куда шемгьал яз.
Дерин вилер, фагьум авай,
Килигдайла атIумна,
Ажайиб чим — гуя цавай —
Жеда чанди кужумна.
Хкажайла вун гъилерал,
На ийидай са хъверди
Кьве лув гъида зи къуьнерал
Лугьуз тежер тегьердин.
На зи яш, къам кумукьарна,
Гадарна зи рикIелай.
Зун уьмуьрдал ашукьарна
Вуна цIийи цикIелай.
Зи уьмуьрдин тарцин хилен
Цуьк я вун, зи къаврахвал!
Зи дережа хьанва кьетIен —
Авун ваз дуьз чIварахвал.
25.01.2018
Суалар
Хгузмач чна чаз
Суалар,
Фадлай чун амач яз
Аялар.
Вучиз? Вуч? Гьина? ГьикI?
Вуч патал? —
Суалри кьазмач рикI,
Кутаз тIал.
Дуьньядин крарай
Гьакьван кьил
Акъатна, цаварал
Ала вил.
Суалрин кашабра
Авай чил —
ХъутIалрин азабрай
АцIай чил.
Дуьньядал силагьдин
Къабарар.
Чаз абур — “Аллагьдин
Кьадарар”.
Зидвилер хиве тваз
Цаварин,
Гьикьван хьуй жув кьаз таз
ТIапIарив?
Жезвай кьван чилел чи
Зулум, тIал
Алайдаз кьилел чи
Хуш я жал?
Акурла атIайвал
Чи инсаф,
Ава Ам алайнал,
Яна хаф.
Чи терсвал, игривал
Тежез эх,
Хьанва къе чиливай
Ам къерех.
Тахсиркар, дуьньядиз
Седзавай,
Инсан я, чин ягьдин
Редзавай.
Суалриз тагурда
Жавабар
ГьикI вичиз жагъурда
Сувабар?
2018
* * *
Лагь, яни вун агъайна яз вердишди,
ТIебиатдиз гафар лугьуз алхишдин?
Жив къвадайла, лагьананиживедиз:
“Ухшар я вун цIийи сусаз-бикедиз”?
Марф къвадайла, лагьанани марфадиз:
“Шииррин чIал мукьва я ви гьавадиз”?
Текдиз хъуртал экъечIнавай цуькведал
Са кьил чIугу, лагь: “Зун мадни хкведа”.
Лагь бегьердин парар алай тарариз:
“ХупI тен1 я куьн малаикрин лувариз”.
КьецIилвиле авайлани тIебиат,
Аку адан берекатни гьакъикъат.
Дагълариз лагь: “Куьн сабурдин чешне я,
Квез килигна кьилел цавар дегьне я!”
РикIе даим жумартвал хуьз гатфарин,
А жумартвал тур танда ви гафарин.
Ви инсанвал гьиссна вини кIвачеваз,
Лугьуда на: “Хьаначни вуч вижеваз!”
2018
* * *
Чидач, гьинай икьван сабур
Атайди ятIа.
Куьз ам икьван суйни абур
Авайди ятIа?
Инсанвилер хьанва хирде,
Тапунив гва тур.
Хъиткьин жезва рикIин перде:
“Сабур хуьх! Сабур!”
АкIахьнава, акахьнава
Пис-хъсан, таб-гьахъ.
Ягьдин кIеле ацахьнава,
Дуьз крар — патахъ.
Цаварини, эх тежез дерт,
Ийиз къукърумар,
Гадриз жеда циферай серт
ЦIай квай палдумар.
ГьакI гьуьлуьни къачуда къал,
Къазун ийиз хур,
Тик лепейрал гъиз жеда звал,
Къалур ийиз зур.
И дуьньядин зидвилериз
Тирвиляй акси,
Намусдикай кьитвилериз
Тирвиляй акси,
Къарагъзава гарни тIурфан,
Къвазва хар пехъи.
РикI, вучиз ви сабур икьван
ЯзватIа чIехи?
Таквардини акваз, кьатIуз,
РикIи, гатаз хур,
Лугьузва мад атIуз-атIуз:
“Сабур хуьх! Сабур!”
2018
М.Жалиловакай кьве гаф
Чи Мердали Жалилова
Гаф кхьидач тегьне къведай.
Адахъ агъзур делил ава
Дережайра вине жедай.
Халкьдин дердер ччимна2 хура,
Жагъурзава гафар алван,
Гимишдин кьуд симна хура,
Лугьуз абур жедайвал ван.
Алукьнавай вахтар залан
Зидвилерин чIавар хьанва.
Заманадин гъутар залан
Галукьиз, чи лувар ханва.
Мердалиди умуд гузва,
Гьахъ майдандал хкиз цIарцIив.
Гагь-гагь хъилен барут кузва,
РикIер хци хъийиз цIарцIив.
Гагь дуьа, гагь сагълугъ ала
Тик къелемдин кIуфал хци.
“Ягьдиз, Халкьдиз къуллугъ ая!” —
Гаф я чIалан Кьегьал Хцин.
Илгьамдин шив, пурар алаз,
Машмаш тарцив гьазурди я,
Герек чIавуз, лувар къугъваз,
Ирид цавар атIурди я.
18.05.2018
КIелет дагъ
Гьар пакамахъ ви къуьнелай къарагъзавай ракъинин
Сифте нур хьиз, садлагьана вун зи рикIел атана.
КIамаз хьана, сагьиб хьана такур хьтин дердинин,
Икьван гагьда ви тарифдай кас тахьайди кьатIана.
Яру дагъни Базар-Дуьзуь, Шалбуз дагъни Китин дагъ
Чин — чинаваз аквазва ваз, Шагьдагъ галаз кьулухъай.
АскIанни туш, гъвечIини туш, я, вири хьиз, эркин дагъ, —
Вакай мани, са чIал тахьун мисал жезва кумукьай.
Яйлахарни уьруьшар вахъ, булахарни ргазвай,
Лекьерини мукарзава ви кьветIера, хуьз цавар.
Мадни вахъ ви кьилдин ва кьит са кьетIенвал авазва:
Чархин зулар, векьин зулар ви чинава цIарба-цIар.
Ваз тIвар ганвай КIелетрин хуьр ккIанва ви ценерик,
Зи Миграгъай аквада ам авадан са шегьер хьиз.
Гьейранарда кIелетвийрин зарафатрин кьеле рикI,
Ван хьайида гьар келима кьабулда са гевгьер хьиз.
Гагь ви кьилел, цавар къачуз, яда зурба къукърумар,
ЦIайлапанар куькIуьз жеда — зварар алай къирмажар.
Суйдив вуна тIебиатдин эхда вири зулумар,
Ахпа кьилел хкажда на яргъирушан гунгачIар.
Хважамжамдин са кьил фида, экъечIна ви хурудай,
Яру дагъдал четирна хьиз, кьилел Базар-Дуьзуьдин.
Гьа кьве кьилик хазинаяр ква зи хуьре лугьудай,
Белки, къени ахьтин баян яз аматIа цIийиди?
Аваз ихьтин лайихвилер (абур мадни къалин я),
Икьван гагьда вучиз сад кьван акъатнач ви тарифдай?
Вал тик-хци мурцар алач, гьахьняй икI хьун мумкин я,
Лугьумир, за бахшна ваз чIал язухдайни гьайифдай.
Заз чида, ваз са гафар я авун-тавун алхиш ваз,
Суйни сабур авай дагъ яз, гвачир кьуру дамахар.
Чи дагъларин цIиргъина вун ава магьир нехиш яз,
Иервилиз чIалар атIун я шаиррин кIвалахар.
Шаир дустар, тарифдайла Лезгистандин дагъларин,
Куь рикIерив, куь къелемрив са шак-гьилле агудмир,
Вири лезги кукIушри хьиз, тагъ кьунвай чи цаварин,
КIелет дагъни манида тун куь рикIелай алудмир!
16.07.2018
Къекъер
Кьве цIарцIин чIал аквада майва хьиз ацIай,
Цил, хана хьиз нез жедай, жагъайтIа вичяй.
* * *
Каинатдин генг-деринар гатун йифе ахъайна,
Вилиз таквар амай алем за зи рикIе экIяйна.
* * *
Эхь, инсанар гичинар я гьаяман.
Гьарда чехир цаз хьанайтIа Хайяман!..
* * *
КIантIа лам хьуй, кIандатIа шив улакь ви,
Рехъ дуьз фида, дуьз куькIвейтIа ахлакь ви.
* * *
Гафар — терхеба, крар — кирсеба…
Жедани гьаким мад валай зурба?!
* * *
“Дидедин чIал хуьн!” — лугьуз, чIалалди гъейри
Рахадайбур квасайриз ухшар я вири.
* * *
Гьукуматди халкь кьуртIани ужуз,
Халкьдивай Ватан жедач маса гуз.
* * *
ШейтIандини малаикди садна кьисмет
Аладнавай хару велед я Интернет.
* * *
Женнетдиз тен тирвиляй Самурдин чи там
Фад рам ийиз кIанзава жегьнембегриз ам.
* * *
Зегьметкеш чIиж рекьизва, садра гайи хуз.
Халикь, лагь кван, вуч ава идалай гьахъсуз?
* * *
Гьим сифте хьана — верч ва я кака?
Гьим хьанатIани, хьана ам мука.
* * *
Эй, дили-дивана, къелем яхъ гъиле!
Шаирдиз маса бахт кхьенвач гьеле.
* * *
Илгьамдив икI рахадалда Шагьбала:
“За кхьида — куьруьз-яцIуз лагь, бала”.
* * *
Чун — миллионар, вун сад я, Путин.
Чна чи дердер низ лугьун? ВутIин?
* * *
АкьалтI хьана уьмуьрдин багъ, хъфирла, ана
Майваярни билбилар тур тарарал вуна.
* * *
Кьуьзуь кьиляй жегьил суна хканвай язух,
Ваз папа хъвер багъишда… ви шезмай кьван къултух.
2018
* * *
Инсандин мефтIни рикI
Терездин кьве къаб я.
Гьи хиле вуч ва гьикI
Эцигун суваб я?
Алцумна кIани шей
Гьи хиле твадатIа?
Гирвенка къвал элкъвей
Гьи хилен кьадатIа?
Лугьумир: “Кьве пад я —
Гьим хьана вуч ава?
Герекди са затI я
Гуз-къачур гуж авай”.
Маса гуз-къачур затI
Алцумдай терездив
Бажагьат, бажагьат
Лугьуда сересди.
РикIинни мастунин
Терез я гьахъунин:
Са хел — дуьз кьатIунин,
Са хел — чиг къастунин.
Гьисс мийир мефтIедив,
РикIивни фикирмир,
Савдадив, гьилледив
Инсанвал куьцIуьрмир.
1997
«Лезги газетдин» 2018-йисан 36-нумрадай
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
КIвал экуьз амукьунал гьейран хьанвай шаирди цIай квачир чирагъ гъиле кьаз-эцигда. Ахпа ам, кьве гъиливни кьил кьуна, фикирар ийиз, месел ацукьда.
Етим Эмин
(къарагъна, къавуз килигиз, къекъвез)
Аллагь!
Худа!
Первердигар!
Зулжалал!
ТIварар гзаф я ви, амма сад я вун.
Шукур хьуй ваз! Шукур хьуй ваз!
Шукур хьуй!
На халкьна зун. Чан гана заз,
руьгь гана.
Вуна гана, къахчунни на ийида.
Шукур хьуй ваз! Шукур хьуй ваз!
Шукур хьуй!
Экуь йикъар, бахтлувални гана заз,
ЧIулав йикъар, бахтсузвални
гана заз.
Шукур хьуй ваз! Шукур хьуй ваз!
Шукур хьуй!
Илгьам гана — гъил къахчу,
ам къалпнатIа,
Сабур гана — гъил къахчу,
ам кьатIнатIа.
Шукур хьуй ваз! Шукур хьуй ваз!
Шукур хьуй!
На муьгьуьббат гана — завай
хуьз хьана,
Умуд гана — на зи умуд атIанач.
Шукур хьуй ваз! Шукур хьуй ваз!
Шукур хьуй!
Вуна инсан халкьнава и дуьньядал
Руьгьдин экв таз, къенивал таз,
паквал таз.
Шукур хьуй ваз! Шукур хьуй ваз!
Шукур хьуй!
Фана багъда руьгьдин ризкьи —
твар тунни,
ТIварни, карни тун зазни на
кьисметна.
Шукур хьуй ваз! Шукур хьуй ваз!
Шукур хьуй!
На къалурна заз ви патав
къведай рехъ,
Гьалал хъия заз и чилел фейи рехъ.
Шукур хьуй ваз! Шукур хьуй ваз!
Шукур хьуй!
Тади кваз Туькезбан хкведа. Адан къуьнуьхъ ацIай квар гала.
Туькезбан
Эмин! Эмин! Зун геж хьана.
Гъил къахчу!
(квар са къерехдив эцигда)
МичIивиле ацукьнава вучиз вун?
Чирагъдик цIай кутадай ман къачуна?
Етим Эмин
КIвале экуь я хьи… Куьз геж хьана вун?
Туькезбан
Накьан селдик рагъул хьанвайбулахар…
Зун яргъавай фенвай
Хтун булахдал…
(къавни чахмах гъана, чирагъдик цIай кутада, кIвале экв къати жеда)
КIвале гьинай экуь я кьван? МичIи я.
(кварцяй сукIрада яд цада)
Ваз къайи яд кIанзавай.
Хъухъ таза яд.
(сyкlpa Эминал яргъи ийида)
Вуна вакди са вуч ятIа лугьузвай…
ЦIийи чIал-затI туькIуьрнани?.. КIела кван…
Етим Эмин
(сукIра къачуна)
ЧIал ваъ, ам зи эхиримжи дуьа тир…
Туькезбан
(дертлу хьанваз)
Ву-ув, чан Эмин, види вуч гаф хьана?
Етим Эмин
(къанихвилелди яд хъвада)
Уьмуьр яд я сукIрадавай.
Къанихдиз
Хъвада вуна — сукIра ичIи жеда ви…
ИчIи хьанва зи уьмуьрдин сукIрани.
(сукIра къалурда)
Адан кIане ама кьвед-пуд стIал кьван.
(сукIрадин сив кIаникна, са шумуд стIал авудда)
Жаваб це кван, зи Туькезбан, кIаниди:
Рекьидайла, гьикI рекьида инсанар?
Туькезбан
(фикирлу яз)
Пис инсанар азиятдик рекьида…
Хъсанбуруз аквадалда гьуьруьяр…
(мягьтел яз Эминаз килигда)
Етим Эмин
Зазни, зазни акуна къе гьуьруьяр…
Туькезбан
Вахъ вуч хьанва, Эмин?..
Гьихьтин гьуьруьяр?..
(Эмин месел ацукьарда)
Етим Эмин
Фана багъда залай кьулухъ амукьдай
Ирид гьуьруь… Иридни ваз ухшар тир…
Сад ашкъидин гьуьруь тир зи, муькуьбур
Зи бахтунин, бахтсузвилин гьуьруьяр.
Зи сабурдин гьуьруь тир сад.
Амайбур
Зи илгьамдин, хажалатдин, умуддин
Гьуьруьяр тир. Чебни сад къвез, сад хъфиз,
Авуна захъ галаз жузун-качузун.
Ваз мичIи яз акунай кIвал, хтайла.
Заз экв аваз аквазвай ам. А экв заз
Тунвайди тир зи умуддин гьуьруьди.
(Туькезбана къах хьана яб гузва)
Вунни, вунни гьуьруь я зи, Туькезбан,
Зи уьмуьрдин багъда авай гьуьруь я.
Зи кьисметда муьгьуьббатни хьана вун,
Зи бахтни вун, бахтсузвални хьана вун,
Зи сабурни, зи илгьамни хьана вун,
Зи умудни вун яз хьана, Туькезбан!
Хажалатни хьана вун зи, Туькезбан.
ГьикI лагьайтIа, — завай чIехи муьгьуьббат
Тамамдаказ гуз хьанач ваз. Фелекди
АкIажарна, алкIурна зун месел и.
Гьалал хъия на заз вири кIвалахар,
Гьалал хъия на заз гайи булахар.
Туькезбан
(Эминан вилик метIерал акъвазна, шел ккIанваз)
Вахъ вуч хьанва. Эмин?!
Киса, аман, дад!..
Етим Эмин
(секиндиз)
Кис жеда зун… Зун рекьизва…
Кис жеда…
Амма зи рикI секин я къе,
Туькезбан.
Рекьизвайди зи як я, зи кIараб я.
Руьгь рекьидач. Руьгь амукьда,
Туькезбан.
За инсанриз чIалар тазва дуьньяда,
Зи муьгьуьббат, зи бахтни зи бахтсузвал,
Зи сабурни илгьам тазва абуруз,
Инанмишвал хъсанвилихъ, гьахъунихъ,
Дуьз крарихъ инанмишвал тазва за.
Зи дердерни, зи гужарни тарсар яз
Тазва чилел за инсанриз, Туькезбан…
Заз вахт амач… Яхъ кван гъиле чар-къелем.
Ажеб жеда ахъагъайтIа дакIарни…
Туькезбана чарни къелем къачуда, дакIарни ахъайда.
Кхьихь… Кхьихь эхиримжишиир зи.
(атIуз-атIуз шиир лугьуда)
И дуьнья са фана багъ я,
Куьне квез гьуьрмет ая тIун.
Гваз фидайди вад юкI агъ я,
ШейтIандиз лянет ая тIун.
Гьарам немир куьне квез чиз —
Халкь авунва вири рекьиз.
Чун халкь авур чи Халикьдиз
Шукур гъиз, минет ая тIун.
Шукур хьурай, Сад Аллагь, ваз:
ГьикI фида чун гунагьар гваз?
Кьейилани, я Ребби, чаз
На кьванни рагьмет ая тIун.
Гьахъ я халкьар кьиникь вири,
Амукьдач гьич са кас гъейри.
Нече шумуд, ажуз-дири…
Са касдиз муьгьлет ая тIун.
Амма кьамир Эминан тIвар,
Дуьнья акваз рикI хьайи тIар.
Я Сад Аллагь, я пайгъамбар,
Фана багъ женнет ая тIун.
(кисда. Вилер акьална, агалт жеда)
Туькезбан
Кхьена за…
(къалабулух акатда)
Ксанани, Эмин, вун?
(Эверда).
Эмин! Эмин!
Туькезбанай гьарай акъатда. Ада мадни кIевиз “Эмин! Эмин!” лугьуз эверда. Адан къати ванцик чирагъдик квай цIай хкахьда. Сегьнеда шаирдин муьгьуьббатдин, бахтунин, бахтсузвилин, сабурдин, илгьамдин, дуьньядин гъам-хажалатдин ва умуддин гьуьруьйрин либасрин рангар алай эквер гьатда ва абур сад-садак акахьда. Туькезбан хур гатаз, агьу ацалтна, кьагьардалди шехьда…
«Лезги газетдин» 2018-йисан 48-нумрадай
_____________________________________________________________________
Яран сувар
Къе сувар я гатфарин —
Яран сувар я,
ЦIийивал гвай цIаярин —
Масан сувар я.
Акъудзава палдумар
Гьар кIвалин патав,
Кузва цIаяр, физ гумар,
Экуь ийиз цав.
Тикрарбенд:
Дегь заманрай атанвай
Манидив чил ацIанва:
Им чи Яран сувар я,
ЦIун мецер чи лувар я!
Шарни пепе — гьуьлуьхъди,
Мални девлет — кIвалихъди!
Цав-чил, экъечI чладай,
Гуьгьуьл, экъечI чладай!
Атуй чилел цIийивал,
Гатфар, бахтар, михьивал,
Меслягьатни ислягьвал,
Аваданвал, гумрагьвал!
Чиркинвилер курай цIу,
Чаз берекат гурай цIу!
Эквер, экъечI чладай,
РикIер, экъечI чладай!
Майданрални пелерал —
Шадвилин къивер,
Вири лезги чилерал —
Садвилин эвер.
ЦIаярилай хкадриз,
Акатиз лувар,
Ава гьар сад, мурадриз
Ахъа жез цавар.
Виш йисарин деринра
Тахьай вич иски
Яран сувар виринра
Хьурай мад экуь!
Вири михьи мурадар
Акъатрай кьилиз,
Хайи чилин къуватар
Хуьн патал цIийиз!
22.03.2016
«Лезги газетдин» 2019-йисан 12-нумрадай
________________________________________________________________________
Жув-жував рахун
— Хтанва вун хайи муказ — Миграгъиз…
Адан чинай жуван къамат суракьиз,
Килиг адаз, тамашдайвал гуьзгуьдиз:
Къе вун вун яз аматIа, гъваш бейнидиз.
Вун руг авай алад хуьруьн куьчедай —
Жуван чуплах аялвилин бинедай.
Куьгьне гелер жагъура, руг хчализ,
Алахъ цIийи гелер абурухъ акализ.
Алцура жув. Тунгъал цифер, цававай,
Авайбур тир лагь гьа бахтлу чIавалай.
ЧIехи вацIа авай ядни гьа яд я,
Гьуьлуьв агакь тавунамай, баят яз.
Шалбуз дагъдал алай живни гьа жив я…
ГьакI лагь жуваз. Вун вун я лагь. Зун нив я?!
— Зи аялвал, зи михьивал акатай
Руг гьикI жагъур хъийида и руквадай?
Цифер физва. Къвезва чIулав булутар.
ГьикI кутада алатайдак умудар?
ЧIехи вацIу гадарзавай къванери
Лугьузвачни уьмуьрдикай куьчери?
Шалбуз дагъдин живни, элкъвез булахриз,
Кужум жезва чилевай кьван чIварахриз.
Вунни вун яз амайди туш, бейниван.
“Хьанай — амач”, — им я садра жери ван.
КIантIа мийир, кIандатIа жув алцура —
ДапIар куьз я, тухвай чIавуз кал цурай?
Авай кIвалах: кьве пай хьанвай са рикI я,
Ругни циф хьиз, гьа кьве падни гъарикI я.
* * *
Са сеферда заз цIийи
Шиир кхьиз кIан хьана.
За вич гъиле кьаз хьайи
Къелемдин заз ван хьана:
— На мад гъиле кьамир зун,
Гъимир вилик на чарни.
Я хъиляй хьиз хамир зун —
Кхьидач за са цIарни!
— Вучиз? — мягьтел хьана зун. —
Чи арада вуч хьана?
Вучиз ваз икI къана зун,
Дугъри дуствал пуч хьана?
Шумуд йис я: датIана
РикIе авай мурадар
За, ви патав атана,
Вегьез уртах суфрадал.
Гьикьван за вал, къелем зи,
Чи кьведан сих садвиле
Ихтибарна уьтквемдиз
Дердер-гъамар, шадвилер?!
— Эгь, — лагьана къелемди, —
Акьанни вун гъавурда?!
Зи мурад туш хъилелди
Эцягъун ви хатурда.
КIан жемир ваз датIана
ЦIарарин дагъ гьасилиз.
Гагь-гагь яб це тапана
Жуван руьгьдин сесиниз.
Ахпа вил вегь дуьньядиз,
Ам акьулдин терезда
Алцум ая вуна дуьз
Агъзурни са нефесда.
Вахт атайла, кис жедай
Вердиша жув тебятдив —
Вахъ таза тир гьисс жеда,
Илгьам гудай къуватдин.
Шаир кис хьун — чидайдаз
Къизилрилай вине я.
Аллагьдин пай хуьдайдаз
Дуьнья даим сегьне я…
На низ лугьуда?
На низ лугьуда, ацIанвайла рикI,
Шаклувилери авурла гъарикI?!
Ви хурун къувдиз дар тирла кIалхан,
На низ гьарайда, такъатдайла ван?
Ялгъузвилин йиф — ламу лит чIулав,
КIеви хьанвай чил, кьакьан хьанвай цав
Элкъвенвайла вал, рамиз ви бейни,
На низ лугьуда? Яб гуда ваз ни?
Вун тар я хьайи гатфариз штIум,
Вун — Яран йифиз хкахьай палдум.
Ви дувулрик кьеж, ви руьхъведик цIай
Кумазма! На низ ийида гьарай?!
Я няметра вил, я девлетра вил
Тунач на, руьгьдин фу ийиз гьасил,
Ви руьгьдин ризкьи абурдай вегьез
Алахънавайла, на лугьуда низ?
Низ жеда ви ван, низ жеда аян? —
РикIер къванер я, тежедай миян.
На низ лугьуда? — Жуваз лугьуда,
“Ни гъанва зун и йикъаз?” — лугьуда.
На низ лугьуда? — Цавуз лугьуда,
Цаву ваз атIуз-атIуз лугьуда:
“Кьуранни ийиз, хкида на цуьрц,
Хкахьай ви цIук мад ахкатда гьуьрс.
Къванцизни ви тум вегьедай са фер
Гьатда ваз — ада ахъайда цIирер.
ЧIулав лит жувахъ галчукна алад,
Ви руьгьдин ризкьи жерди туш баят”.
Шалбуз дагъдин кIус
Жегьил чIавуз Шалбуз дагъдин
Къаябдикай мармардин
Ханай за кIус — цавун тагъдин
Аби-азгар часпардив.
Са гьайкал хьиз, ккIал яру
Туна жуван жибинда,
Уьмуьрдай тIуз фенай цIару —
Туькьуьлдайни шириндай.
ХьанатIани гьикьван яргъа
Зун мукавай ватандин,
КкIалди зи рикIин паргъа
Хвена цIарцIе виждандин.
Кьезиларна, четин тирла,
Къайгъуярни дердер зи,
Кана, чIана эркин тирла,
Ахмурдивди жигер зи.
Гила, йисар тирла кьакьан,
КIеви тирла намус зи,
За дакIардал хуьзвай а къван,
Шалбуз дагъдин са кIус зи.
Аламатрихъ, гьейранвилихъ
Зи рикIемай къанихвал
Садлагьана кIубанвилихъ
Фена, тергиз дарихвал:
Зи пак дагъдин къванцел яру
Пуд йисавай хтул зи
Тежедай кьван хьанва кьару —
Луварин пак цIакул зи!
БицIи капал, экв чини гуз,
Къван эцигиз къачуда.
“Ам вуч я, чан?” жузур чIавуз,
“Зи Шалбуз дагъ!” лугьуда.
Куьчедизни фирла, аял
Къван жибинда тваз жеда.
Ксурлани, ам и ккIал
Вичин гъапа кьаз жеда…
Къачузва зи рикIи цавар,
Рагъ ава зи гуьгьуьлда:
Шалбуз дагъди ягьдин тумар
Цазва цIийи несилда!
Вили цавар
Чан баркаван вили цавар,
Вуч иер я виливал куь!
Экуьвилин я им сувар,
Даимди я цIийивал куь!
Квез килигиз, Лезги ватан
Санлай кIеме кьаз кIан я заз,
Зи рикI-жигер, зи руьгь, зи чан
Гьар са къванце тваз кIан я заз.
Рехи дагълар, къацу сувар,
Гьуьлни аран чилин багъри
Квез дигайбур я, эй цавар,
Лугьуз жедач гафар вири.
Гъил захабур, рикI ахъабур
Я рухваяр рушарни чи.
Тур абурув жез такабур,
Алпандин руьгь тийиз ичIи!
Кьулан вацIун кьве лув зурба
Сад садавай чара тахьуй!
Текъведайвал ахмур-талба,
Зи халкь вара-зара тахьуй!
Вили цавар, вили цавар,
Це заз лувар, це заз лувар!
Зав зи лувар ахъайиз тур,
Зи руьгь чилел экIяйиз тур!
Жив
Къвазва жив. Къвазва жив. Къвазва,
ЦIверекIра рекIв аваз бицIи.
ТIазва рикI. Хазва рикI. Цазва
Гъамунин макъуни хци.
Вуч гъам я авайди хура?
Вуч хьанва? Вун вун я, жив — жив.
Цавунни чилин буш ара —
Гуя я лиферин тифтиф.
Къвазва жив. Руьгьер я гуя
Женнетдай атанвай чилел,
РикIел гъиз ажалдин тия,
Алайди виридан кьилел.
Къвазва жив. Къвезва жив аршдай,
ЦIрана квахьда ам чиле.
Паквал саф, икьван фад харждай,
Жумартвал тушни хуш желе!
Къвазва жив — некIед хъач гара,
Юргъа я лацу шив къешенг.
Цавунни чилин буш ара
Живедин уьмуьр я ва женг!
Къвазва жив. Къвазва жив экуь.
Зи рикIиз хъхьанва регьят:
Жив тирди кьатIанва рикIи
Уьмуьрдин — Ажалдин сергьят.
* * *
Хам, хъалхъас хьиз, кIеви хьана,
За и уьмуьр эхайвиляй.
Кьве вил михьиз буьркьуь хьана,
Хайи халкьдихъ шехьайвиляй.
Аламатар, керематар,
Заз такур са гуж аматIа!..
Зи асирдин мусибатар,
Квек такатай вуж аматIа?
Жезва жуваз къурху закай:
“ГьикI девир ва гьакь ийизва?
И дуьньядин чату вакай
РикI авачир ракь ийизва…”
Зун катзава девирдикай,
Зун катдай са макан ава —
Шалбуз дагъдин суьгьуьрдик квай
Зи бубайрин ватан ава.
Зи ЧIехи вацI, зи Кьулан вацI,
Сад муькуьдак акахьзава.
Дуьньядин къув, девирдин анцI
Гьа и кьерел акIахьзава.
Кьилиз акьул, вилериз экв,
Япаризни ван хквезва.
Инсанвилин ахкатна эрк,
Хура рикIел чан хквезва.
Зун шехьзава, зун хъуьрезва,
За мад цIийиз гьисс ийизва.
Зи кьилелай лекь элкъвезва,
Зун хуьз, ада икI ийизва.
Цаварин цифер
Лацу цифер — гапIалар,
Цаварай физвай,
Куьне дерин суалар
Зи рикIел гъизва.
Рагъ ргазва. Цав — азгар,
Кьакьан ва аби.
Зерифдаказ къугъваз гар,
Ягъ тийиз барби.
Физва, физва алатна,
Куьн аршдай секин.
Вуч умунвал акатна
Авазвачни куьн!
Тваз генг хьанвай цавара
КьетIен гуьзелвал,
Мурад яни хьун пара
Квехъ чи цIигелвал?
Гаф галачир лугьун хьиз,
Гузвани хабар:
“Къвез-алатиз, и чун хьиз,
Физва куь йикъар.
Физва куьнни (кьарай квехъ
Авач — ква тади),
Гьинай гьиниз ятIа рехъ
Чин тийиз ади.
Чи лацувал-михьивал
Авани рикIе?
Чи винизвал-экуьвал
КуькIвенвани кве?..”
Гьардахъ вичин къудратни,
Гьардахъ вичин хатI.
Чизва чпин мурадни,
Чизва фидай пад.
Суалралди суалриз
Хгузвай жаваб
Цавун кьезил маргъалриз
Ийиз чидач таб.
Физва, физва алатиз,
Гузва, гузва лув…
Ама зун, рикI акъатиз,
Тагакьиз цавув.
АкI жезва хьи, кьилелай
Ванер къвезва мад:
“Хъфирла куьн чилелай,
Экуьниз ахлад!”
Чеб ракъинин гелеваз
Хъфизва абур,
Эквни, суйни пелеваз,
Къеневаз сабур…
Муаллим
Дидед чIалан муаллимди тарсуна
Гана ихьтин са тапшуругъ классдиз:
“Кхьихь гьарда, са кIусни таб тавуна,
Квез квекай нин хъел аватIа алаз хьиз”.
Аялар я, туширтIани гъвечIибур, —
Вири чарчел гъана рикIяй атайвал.
Тушир чпин делиларни ичIибур,
Авай хъилен себебрихъни ацIайвал.
Садни хьанач са никай хъел авачир,
Са вуж патал техуьзвайди буьуьяр…
Хьайи чIавуз классдавай гьава чир,
Михьиз ханай муаллимдин кефияр.
Ам аялрив, багъри кас хьиз, рахана:
“Заз куь язух къвезва, азиз балаяр.
Таза рикIер хьун, икI хъилев ацIана,
КIулавайдай я квез къванцин хараяр.
Ихьтин пар гваз чирвилерин синерал
Хкаж хьунухь кар я кьиле тефидай.
Алуда куь хъилер, алай рикIерал,
Чирвилериз чка ая куькIуьдай!
Чирвилериз герекбур са мастар туш,
РикIерани чирвилериз муг ая.
РикI дарихдан къастар экуь къастар туш,
Хъел гадарна, рикIера экв куг ая!
РикI михьидан кьезил жеда луварни,
Михьи рикIи физвай рекьиз экв гуда.
Михьи рикIиз ахъа жеда цаварни,
КукIушрини, квез эвериз, рекIв гуда!..”
Хьунухь ихьтин муаллим и заманда,
Муаллимдин къимет агъуз вегьенвай, —
ЧIехи бахт я бахтар физвай Ватанда.
Квахьда уьлкве, муаллимри техвенвай.
«Лезги газетдин» 2020-йисан 7-нумрадай
___________________________________
Диде
Диде! Диде! Югъ-къандавай
Къакъатзава чавай чун.
Цуькни къалгъан акьалтнавай
Са дуьньяда авай чун.
Зун са гьиниз акъатнава
Чун къакъатай йикъавай.
Вун вахтунин алатнавай
Дегьнейрава, яргъава.
Хъфизва вун… Бес ви рикIел
Аламачни бала ви?
Гьужумнава адан кьилел
Шумудни са белади.
Йифериз ваз дуьа ийиз
Ватандани гъурбатда,
Гьарайзава ви гуьгъуьниз
Ванцелди рикI акъатдай:
«Диде! Хуьх зун ажугъдикай
Мез шалам тир жаллатIрин,
Абурун буш буйругърикай,
ТIалдикай зи гъалатIрин,
Хице вуна къуватар заз
Шазда ийир уьмуьрдиз.
Дар хьанвай рикI аладардай
Илгьам хице шиирдиз.
Аял тирла алай хьтин
Звал хкваш зи ивидал,
Каинатдай атай хьтин
Акьул тур зи бейнида.
Тек тамир зун чилерал и –
Къуй ви руьгь захъ галаз хьуй,
Ам, мелгьем хьиз, хирерал зи
Югъди-йифди алаз хьуй!..».
Диде! Диде! Югъ-къандавай
Къакъатзава чавай чун.
Цуькни къалгъан акьалтнавай
Са дуьньяда авай чун.
_________________________________________________________________________
Рехи шалвар
(“ВачIе-хваяр” романдай чIук)
Бадеди дериндай нефес акъадарна, са легьзеда кисна, ихтилатдик кьил кутуна:
— Шуаян буба, тIвар Чайгъун тиртIани, секин, къени, дугъри, юкьван буйдин, яхун итим тир. Гьалтай виридавай кеф-гьал, дерди-бала хабар кьадай, четин дуьшуьшра ма-садаз сабур гудай кас тир. Адан хва Шуай ахьтинди хьанач, инсанрикай хкатна яшамиш жезвай…
Диндал кIевиз акъвазнавай ксар кьаз-тухудай вахтара, гьеле чIехи дяве жедалди вилик, чи хуьряй араб чIалалди тир кIел-кхьин гвай итимар суьргуьн авунай, абур фейи падни чир хьаначир.
Чайгъунак вучиз ятIани садани кяначир. Вич месигьи я лугьузвай ада, хуьруьн иски хашпара сурарал, чпикай къванерни амачир, чкадал физ, дуьаяр кIелдай. Дагъдиз физ, ана авай ВачIедин кIвале дуьаяр ийиз хкведай. Дагъдиз ам гагь-гагь а вахтара кьуд-вад йиса авай Шуайни галаз фидай. Чи хуьруьн бязи чубанриз акуналда, Шуай лап чагъа аял язмайла, Чайгъун пабни галаз Ялгъуз яйлахда авай вирел феналда ва бицIек гьа ккIал хьтин къайи це эхъуьрналда. Яни гьа саягъда вичин аялдикайни гьа вич хьтин месигьи авуналда. Аквар гьалда, Чайгъунан ихьтин садазни хас тушир къилихди, акьалтIай дугъривили, халкьди чпин хизандиз ВачIедин пай гуз хьунин адетди, хуьре вичин диндикай са гаф-чIални талгьуни, дагъдиз физ-хтуни ам къариба, абдалвал квай кас хьиз къалурна жеди гьукумдин векилриз…
ЧIехи дяве гатIунайла, Чайгъун сифтедай дяведизни тухваначир. Гъилел-кIвачел мягькем вири итимар дяведиз фенай. Гзафбур чпин хушуналди фейибур тир. Чайгъуна дяведиз физ кIан хьунухь са куьналдини къалурначир. Я жемятдини и кар адаз къехуьнначир, вучиз лагьайтIа хуьруьнвийриз ам дяведин итим туширди чизвай. Хуьре амукьай кьуьзуь итимриз Чайгъунакай почтальон авун дуьз кар яз акуна. Виликан почтальон дяведиз фенвай. Агъсакъалриз чизвай хьи, дяведай хъсан хабаррилай гзаф чIурубур хкведа, нивай хьайитIани, ахьтин хабар иесийрив ахгакьариз ва я ахгакьардайла лазим гафар лугьуз жедачир. Ахьтин гафар лугьудай устIарвал Чайгъунахъ авай…
Гьа икI Чайгъунан почтальонвал пуд-кьуд йисуз кьван давам хьанай. Ахпа вуч хьанатIа чидач, Чайгъун дяведиз тухвана. Садбурун гафарай, Сталина Дагъустандин халкьар хайи чилерилай гъурбат кьурумриз суьргуьн ийида лагьаналдай, эгер инай дяведиз тухвайбурун кьадардал мад алава кьадар кIватI хъувун тавуртIа. Хуьряй яш тахьанваз, герек чарара йисар артух хъувуна, жаванрихъ галаз Чайгъунни тухванай. Чаз кьуд вахаз хьанвай авай-авачир гъвечIи стхадин цIуругуд йис тир. Хуьруьн гьакимри адан цIемуьжуьд йис хьанва лагьана чарар туькIуьрнай.
Бадеди стхадикай и гафар лугьудайла, чIулав фитедин пипIевди адан саки куьтягь хьанвай накъварикай кумай кьве стIал атай гьар вилин кьве пIипI михьнай. Адан стха дяведай хтаначир, адан дидедиз стха кьена лугьудай хабар хтайдалай инихъ бадеди я чIулав шуткьу, я чIулав фите, я чIулав булушка дегишарначир, я, вич а вахтара гьеле жегьил дишегьли яз, дяведилай гуьгъуьниз хуьре хьайи мукьва-кьилийрин са мехъерикни кьуьл хъувуначир. Ада стхадихъ кьур яс уьмуьрдин эхирдалди хвенай. Адаз Чайгъуна сабурни умуд гун кьисмет хьаначир. Белки, Чайгъуна адаз сабур ганайтIа, стха хтунихъ бадедин умуд вич рекьидалди амукьдай.
Заз вичин дердиникай хабар авайди чизвай бадеди са гъвечIи ара гана, вичи заз ийизвай ихтилат зун паталди важиблу тирди къалурун яз, ихтилат давамна:
— Чи къуншидал са къари алай, тIвар ПIекIи тир, рагьметдиз фенва ам. Сивик пад квачир паб тир. Адаз дяведиз фидай я рухваярни, я стхаярни авачир. Гъуьл дяве жедалди кьенвай, адахъ авайди кьве руш тир, гьабурни гъуьлуьз тухун тавуна амай. Са гафуналди, чан бала, гъуьлерни, рухваярни стхаяр дяведа авайбурун рикIикай са акьван хабар авачирди тир а ПIекIи. Рагьмет вичиз хьун авурай, амма гзаф рахадай, алазни, алачизни.
Вахтар зулухъ элкъвенвайбур тир. Садра зун булахдал алайла, анал ПIекIи атана акъатнай. Чалай гъейри, маса кас авачир.
— Вув-в, я кьин тавур паб, — лагьанай ада заз, вич залай са гзаф чIехи тиртIани, — къе зи вилериз вуч акунатIа чидани ваз?!
— Вуч акуна, чан чIехи вах? — лагьана за агъайнадаказ, адан мецин ата-патавал явашарун патал.- Вуч акуна ваз?
— Чайгъунан шалвар!
Зи рикIик вучиз ятIани гъалабани, къалабулухни кьведни санал акатна, мягьтелни хьана зун идан гафарал:
— Вибур вуч ихтилатар я, чIехи вах? Вуч шалвар?
— Чайгъунахъ авайди гьа са шалвар я ман, виридаз чидай, рехи, кетендин.
— Белки, ваз карагна жеди? Чайгъун дяведа ава эхир!
— Ава жеди. Амма адан шалвар Лизедин гьаятдал, чуьхвена, епина ава.
Зи рикIяй агъзур фикир фена… Чайгъун дяведиз тухудайла, адал алайди гьа рехи шалвар тир. МетIез пине хъиянавай. Ам дяведай ахъайна хтанвайтIа, ва я са хер-кьацI хьана хтанвайтIа, вири хуьруьз чир жедай. Ина вуч ятIани са маса кар хьанва. Тухвай кьвед-пуд вацралай дяведай вуж ахъай хъийидайди я?..
— Вавай ийидай са тавакъу ава, чан чIехи вах, — лагьана за ПIекIидиз. — Ваз акур шалвардикай мад садазни са гафни лугьумир… Белки, ам Шуаян шалвар я. Дяведа абуруз маса парталар гузвайди я, вичин шалвар хциз рахкурун мумкин я… Гьар вуч ятIани, вун адан патахъай кисна акъваз… ГьакI хъсан я.
ПIекIи мягьтелдаказ заз килигна. Ада вичин мецин чалпачухвили чарадан кIвал чIурдайдакай, масадан хизандиз хажалат гъуникай фикирзавачир…
— Карагна жеди ваз! Кисна акъваз, тахьайтIа къведа ви патав гьукуматдин пагунар алай векилар, кьил денг ийида ви… — хълагьна за, тадиз ацIай квар къуьнуьхъ вегьена…
— Зун кьуна тухуда лугьудани вуна, Чайгъунан шалвардиз килигна?
— Эхь, чан вах, эхь. Къведа гьукуматдин векилар, хабарар кьада, гьинва шалвар лугьуз. Шалвар Чайгъунанди жедач. Я туш, шалвар вич жедач. Ахпа къведа абур ви патав, ваз гьинай акурди тир, гьикI тир лугьуз. Кьуна тухуда вун, ваз са вуч ятIани чизва лугьуз. Ахьтинбуру тухвайбур элкъвена хквезвайди туш гьа!..
ПIекIидин вилер экъис хьанай. Адаз вич кьуна тухуникай рикIивайни кичIе хьанвай.
— Заз акур са шалварни авайди туш! — лагьана ада.
— Мез хвейида чанни хуьда, — хълагьна за, хъфиз-хъфиз.
Квар гьаятдал туна, за тадиз Лизедин кIвалихъди гьерекатна. КIвалин кьилел акъатайла, заз акуна хьи, рикIивайни Чайгъунан шалвар епина авай. Тадиз агъуз эвичIна, за, гьаятдал фена, шалвар епинай акъудна, кIватIна, Лизедиз эверна. Ахпани акуна заз: ракIарал, гьакI са цIамни туна, чефте ала.
Гьаваяр къанвай. Аквар гьалда, Лизе мектебда авай, ада ана классар шуткунин-михьунин кIвалахарзавай. Шуай, лагьайтIа, вич вичиз тир…
Зун, Чайгъунан шалварни шалдин пипIек кутуна, гваз чи кIвализ хтанай.
Няниз, мичIи хьайила, инсанриз таквадайвал, зун Чайгъунан шалвар хутахиз фена. Чантадин кIаниз картуфарни вегьена, винелай шалварни эцигна фенай зун.
Заз чизвай: Чайгъуназ авайди гьа са шалвар тир. Дяведиз фидайлани, ам гьам алаз фейиди тир. Шалвар хуьруьз хтанватIа, я ам са ни ятIа хканваз кIан я. Мумкин я, фикирзавай за, Чайгъуна, вичиз ваени партал гайила, вичин шалвар хкведай садав вугана хуьруьз рахкурунни. Я, туштIа, Чайгъун вич хтанва. Адаз ваени партал авач. Вич хтанватIа, чинеба-буьркьвеба хтанва. Адаз дяведиз физ кIан тахьун, ам катна хтун мумкин я. Тухудайлани, адаз акьван гьяз аваз аквадачир. “Итимар ягъиз-рекьин зи пеше туш эхир, зи иманди заз ахьтин ихтияр гузвач”, лугьудалдай ада дяведиз фидай чIавуз. Амма адан гафариз яб гудай вуж авай? А чIавуз виридан уртах иман душман кукIварун тир.
Чайгъун катнавайди ятIа, къецел епина куьрсарнавай шалварди ам маса гун мумкин тир. Адаз инсаф тийидайдини заз чизвай. Гьавиляй заз дугъри Лизеди ихьтин кIамай жуьреда вичин гъуьл гьукумдин векилрин гъиле туна кIанзавачир. Заз ам гъавурдик кутаз, адаз ихьтин крара мукъаят хьухь лугьудай ниятни авай. Чайгъун хьтин са гунагьни квачир михьи инсанни бедбахтвиликай, гуьлледиз акъудуникай (ахьтинбуруз маса жаза авайди тушир) хуьз кIанзавай…
Чи хуьруьз а вахтара симинин эквер гъанвачир. Хуьре, къир цайиди хьиз, мичIи тир. Варз гьеле экъечIнавачир. Кьуд пад киснавай, анжах агъадай ЧIехи вацIун ван къвезвай.
Чайгъунрин гьаятдал фейила, дакIарда лампа кузвай.За дакIар гатана.
Лизе къецел экъечIна.
— Ша, чан вах кIвализ, — лагьана ада. — Хьайи-тахьай авани? — Са касни чпин кIвализ текъвезмай вядеда зун атунални ам мягьтел хьанвайди аквазвай. Адан ванци зун Чайгъун чинеба, катна, хтанвайдахъни агъурзавай.
— КичIе жемир, — лагьана за. — Зун ви хийир кIанз атанвайди я… Им виридаз аквадайвал епина вучиз авайди я? — За адал Чайгъунан шалвар яргъи авуна.
— Вув я сед хьайи зун! — садлагьана вичин кьил гатана Лизеди. — За авур ахмакьвал вуч я! Шалвар ни чуьнуьхнатIа лугьуз, амай зун… Беябур хьана зун гъуьлуьн вилик!
— Катна хтанвани?
— Эхь, чан вах. ГьакI я, — кушкушдалди лагьана ада. — Вакай заз чуьнуьхдай кар авач.
— Заз ПIекIидивай ван хьайиди я шалвардикай. Ваз чида адан сивик пад квачирди. Япар хцибурни, вилер хцибурни хуьре кими туш… Масадбуруз такурай лагьана за тухвайди тир… Икьван саймаз жедани? Бес ваз ви итимдини, хцини икI ийимир лагьаначни?
— Шуаяз за чуьхвейди акуначир, ам пакамлай данайрив гвай. Чайгъуна вичини са куьтIни авуначир.
Зун жува гъанвай картуфар ичIирун патал чанта Лизедив вугузни агакьнач, садлагьана акуна чаз кIвалин гьаятдал, цавай аватайбур хьиз, гъиле яракьар авай, ваени парталар алай са вад-ругуд итим пайда хьана. Заз абурукай сад чир хьана. Ам чи хуьруьнви, а вахъ галаз кIелзавай Сардаран чIехи буба, райондин ваенкум Велихан тир. Ада дяведилай виликни чи хуьруьн гзаф итимар техкверниз тухвайди я. И чи Балакьан буба Абди анжах мехъернавай жегьил гада тир. Колхоздин гвена цуьлерни хутахнавай къуьлуьн никIяй жагъай кьуд-вад кьил кIватIна лугьуз, кьуна тухвайди я ам. Къени садазни чидач, ам гьиниз акъатнатIа, адан кьилел вуч атанатIа. Гьа и Велихан тир ам тухвайди! Гурбагур хьуй вич! Сурай суруз фирай вич!
— Вуна ина вучзавайди я?! — лагьана ада заз къургъар гудай хьтин яцIу ванцелди.
Гена зун жув жувавай квахьнач. За гъилевай чанта ахъайна къалурна.
— За Лизе вахаз жувахъ авай кьве картуф гъанвай…
— Хаиндиз, катнавай кичIерхъандиз фу гузвани? — мад ван хкажна ада.
— Вуч хаиндиз? Заз ина акур са хаинни авач!
Велихана, зи гафариз ябни тагана, тапанчи хкажна, адан кIуфалди кIвализ гьахьунин ишара авуналди, Лизедиз лагьана:
— Гьинва ам?
— Чан Велихан, гъил ченедик кутуна за ваз минетзава. За адав шалвар вахгун, тахьайтIа иски бижгъерар галчукна авайди я ам. Шалвар кьванни алукIрай язухди.
Велиханахъ галайбур ван ацалтна хъуьрена.
— Адаз шалвар герек амач, — лагьана Велихана.
И арада кIваляй Шуай экъечIна.
— Диде, ина вуч хьанвайди я? Ибур вужар я? — лагьана хци.
— Вач лампа гъваш, чан дидедин, — лагьана Лизеди хциз, суалриз жаваб тагана.
Гьал-кьисадин гъавурда акьунвай Шуая муьтIуьгъвилелди лампа гъана, дидедив вугана.
Лизеди, лампа авай гъил виликна, дегьлиздиз, анай кьулухъ патан кIвализ, анаг абурун чпихъ авай-авачир рузи хуьдай къайи кIвал тир. КIвалин юкьвал хъуьтIуьз картуфар хуьдай фур авай. Адан сив кьуларалди кIевна винелай килеярни, кIвалин маса къаб-къажах къайда авачиз эцигнавай. Лизедихъ авай картуфар кIвалин са пипIе кIватIнавай.
— Фуралай кьулар алуд, чан дидедин.
Шуая картуфрин фурун сив ахъайна.
— Чайгъун, залай гъил къахчу, за жуваз хабарни авачиз вун маса гана, итим. За ви шалвар чуьхвена экIяна. За ви вяде мукьваларна. Гъил къахчу, чан итим. — Паб лампа виликна фурун къерехдал метIерал акъвазна.
Къуьнерихъ куьгьне кIуртни, юкьвалай агъуз иски пекер галчукнавай Чайгъун кIвачел къарагъна. Адан чини нур гузвай хьиз тир:
— Ам ви тахсир туш, чан паб. Шалвар за ваз чуьхвена экIя лагьайди я, гьа и жезвайвал хьун патал. Зун заз амай-амачир са рекьяй фена, чан зи паб, чан зи хва. Заз жув хиласдай маса рехъ авачир. Куьне залай гъил къахчу. Заз жуван хивез гунагь къачудайдалай гьа икI хьун хъсан я. Куьн зи гъавурда авазва.
— Куь ихтилатар акьалтIара! — эмирдалди лагьана Велихана.
Вири кисна.
— Чайгъун! — цавалай рахазвайди хьиз, кIевидаказ лагьана Велихана. — Вун дяведай катнавай хаин-кичIерхъан хьуниз килигна, Совет властдин тIварцIелай гуьлледиз акъудзава. — Ваенкумди тапанчидин шейтIандал тIуб илисна.
Адан гуьгъуьналлаз амай ваенийрини фуруз гуьлле гана…
Баде кисна. Зазни вуч лугьудатIа чизвачир, зун ван хьайи ихтилатди къарсурнавай.
— Бес Шуай вичин буба гуьлледиз акъуддайла гьакI кисна къвазнавайни?! — ихьтин гьал зи кьиле сакIани ацукьзавачир. — Адавай Велиханан хуруз экъечIиз хьаначирни?
— Ам бубадин гъавурда акьунвай… Белки, ада хва виликамаз гъавурда тунвай… Вич лугьумир, саки гатун вири вахтунда Чайгъун Дагъда ВачIедин кIвале чуьнуьх хьанвай. Шуай чинеба адан патав физ-хквез авай. Адаз фу-затI тухузвай… Гьар вуч ятIани, Чайгъуна вичин имандин шартIариз вафалувал хвена. Адаз инсанар рекьиз кIан хьанач… Абурун иманда, жув хьиз, жуван душманарни кIан хьухь лагьанва.
— АкI адаз вич дяведа са немсди кьенайтIа хъсан туширни? Адакай хаин жедачир. — Зун генани гъавурда акьазвачир.
— И суал за Лизедизни ганай. Ада заз вуч лагьанатIа чидани? “Чайгъуназ къариблухда рекьиз кIандачир. Адаз вичин сур садазни течидай яргъал са чуьлда ваъ, ватанда, чи дагъдин патав, гьа куьгьне хашпара сурар хьайи чкадал хьана кIан тир. Гьадаз кIандайвал авуна Аллагьди”. Ахпани адакай хаин гьикI хьурай, я хва, я Ватан, я халкь маса таганвайла? Муькуь патахъай, за фикирар авурла, адаз вич яна рекьидай хьиз авачир, ам гьукумди вичиз регьим авунихъ ва вич дустагъда тунихъ агъанвай. Са гафуналди, ада, Лизедив шалвар чуьхвена епина экIяйиз туналди, вич я душмандин, я Велиханан гуьлледин ихтиярда ваъ, Аллагьдин ихтиярда вуганай… Аллагьди адаз гьакI кхьенвай, чан бала… Ахпани, чан бала, Лизедин гафарай, ам хуьруьзни чинеба хтайди тушалдай. Белиждал дяведиз тухузвайбур поездда акьадардайла, Чайгъунни акьахналдай. Дугъри-къени кас тир ам: вичив гвай юхсул чанта рикIелай алатна тун хьана кьван вокзалдик. Лугьуда ида вичин начаникдиз, бес чанта рикIелай алатна. “Алад, фена тадиз къахчуна хъша!” лагьаналда начаникди. Чайгъун фена хкведалди поезд гьалналда. Калтугни авуналда ам поезддихъ — агакь хъувунач. ГьакI Белиждал амукьайди, элкъвена хуьруьз хтанай. Йифен рекьяй хтайди садазни акуначир…
«Лезги газетдин» 2022-йисан 5-нумрадай
________________________________________________________
Расул Гьамзатов
Эхиримжи къимет
(Поэмадай чIук)
Чилел чарх гуз, каинатдин къурухра
Гимийри лув гузвайдахъ зун агъадач,
Куьз лагьайтIа, чаз цаварин бушлухрай,
Гъетери хьиз, абру нур гуз аквадач.
КъекъвезвайтIа абур цавун дегьнейра,
Гьар сад, нурлу са гъед хьана, куз жедай,
Тегьерандин гур базаррин дезгейрал
А гимийрин запчастарни гуз жедай…
Савдагаррин мал-метягьдин къиметар
Барабар я гьам къизилдив, гьам зардив.
Вилелайиз дезгейраллай няметар,
Къекъвезва зун дар даркалра базардин.
Къацу-вили тав алай хуш вилер хьиз,
Мешгьеддай тир персияви рушарин,
Рапрап ава пакам кьиляй, тегьер хуьз,
Дуьнья тирвал машгьур къацу къашарин.
Ажайиб нур хъичирзава къашуни,
Цавари хьиз, хурушумдин береда,
Гуя заз ван къвезва адан гафунин:
«Къачу на зун – тахьайтIа, ваз дерт жеда!»
ЦIарцIар гузвай жавагьирар жергеда,
Дуьнья гьейран ийиз, ава тавуна. –
Сирнавчийри Япон гьуьлуьн дегьнедай
Гъайибур я, чандилай гъил къачуна.
Гьи туьквенда метягь бул я, санбар я –
Къиметарни ана гьакьван агъуз я.
Халичайрив гвайди маса гьунар я –
Са чIавузни хьайиди туш ужуз яз.
Икьван гуьзел нехишрай и гамарин
Заз Хунзахдин мензераяр аквазва:
Гуя алван цуькведавай суварин
Генг уьруьшра свалар, къветер къугъвазва.
Къачу лугьуз гьарайзава са касди,
Къалин чуру зурзаз хурал кьезилдиз.
Кесиб ятIа – теспягь къачу кIарасдин,
Пул аватIа – тупIал къачу къизилдин!
Лап рикIивай алахънава муькуьди:
– Ачух жеда куь бахт, – кар я дуьшуьшдин, –
Ша, мугьманар, филер къачу магьидин,
Я тахьайтIа, гьакал къачу гимишдин!..
Заз ван хьана: ихьтин гьар са гьакалди
Хуьда лугьуз рикIел хирер хьуникай,
ТIаларикай хаинвилин завалдин
Ва буьгьтенди кьилел бала гъуникай.
Хуш нехишрин безеклувал, азадвал
Акур чIавуз зун хиялди тухвана.
Къубачидин заргарриз хас устадвал
Исфагьандай атайди за кьатIана.
Тебриздавай гур базарда шаларин
ТIурфан ава, гар кткана цIилерик,
Гуя акI тир, ЦIудахардин рушари,
Лувар квай хьиз, кьуьлерзава мехъерик.
Заз акI я хьи, иниз къвезвай эллериз
Къалур ийиз ачухвални иервал,
Эверзава вири чIагай шейэри:
«Чун фад къачу, ахпа пашман тежервал!»
Карвансара лугьуз жеда базардиз:
Метягьда вил туна къвезвай жемятдин
Са пай савда ийиз къвезва пайгардиз,
Са пайни – чеб алцурриз таз регьятдиз.
Инавачир са кас авач: саилар,
Зияратчи, гьатта чинви-шулугъчи,
Угъриярни, гьукуматдин векилар,
Къачагъарни, прессадин къуллугъчи.
Тегьерандин базарда зун бегьемдиз
Гьатна ава къе хиялрин мерезда.
Заз акI я хьи, эцигнава алемди
Алатай вахт ва къенин югъ терезда.
Ина вири муьтIуьгъ я гуз-къачуниз,
Гьар затIуниз къимет ава базардин.
Ина гьатта вафасузвал авуниз
Къимет ава лап виниз тир кьадардин.
Запчастар гуз каинатдин гимийрин
Аквадач квез Тегьерандин базарда.
Гьахьняй, заз чиз, чил кьунвайла дердийри,
Гимиярни лув гуз тежез бейкарда.
* * *
Мад базардал, сегьнедал хьиз,
Къвезва кьве пад адетдин:
Сада – къимет виниз ийиз,
Сад алугриз къиметди.
Савда ийиз, квачиз къал-къил,
Алишвериш гьялзава,
На лугьуди, гьар пата цIил
Вич галайнихъ ялзава.
Кьве пагьливан хьиз я кьве пад,
Суй хкажна гьуьндуьрдиз.
Кьве патазни гузва къуват
Чпиз жедай хийирди.
Вуж гъалиб хьуй, вуж хьуй магълуб?
Лугьуз жеда бажагьат.
Аксивиле абур садни,
Алахъзавач жез меслят.
Къулан цIай хьиз, гагь жез хкаж,
Гагь агъуз жез, къиметдиз
Жагъин тийиз жеда илаж,
Уьлчме квахьна гьуьжетдин.
КIватI жеда халкь, ахъайна сив,
Савдачийриз килигда,
СакIани са текъвез рекьив,
Жуван къимет виликдай.
Къимет патал женгер жеда,
Жеда гьихьтин акьунар,
Сад садалай бетер жеда
Кьве патанни кьушунар.
Къимет ява, амалдар я,
Вич гуз-къачун къилих я,
Анжах адаз лазим кар я
Хьун тажирдиз муьтIуьгъ яз.
Игьтияж хьун метягьдихъ гьар –
Къимет патал сувар я.
Къимет гудай кьилин устIар
Кархана ваъ, базар я.
Кьаркьулуврихъ хьтин эрен1
Япар ава къиметдихъ.
КицIиз хьиз ни къведай кьетIен
Гьунар ава къиметдихъ.
Гагь хкаж жез, аватиз гагь,
Аян жеда къиметдиз
Мус жедатIа дяве, кьурагь,
ГьакIни йикъар зиллетдин.
Кьин кьада за, адалай мад
Аяндарди авани?
Лугьуз жеда адавай фад
Пака жедай гьавани.
Ам кьисметрив жеда къугъваз,
Гьукумдар хьиз чилерал.
Шумуд гьаким акуна заз
Адан вилик метIерал.
Пагьливан хьиз я ам симин,
Тариф авай гьунардин.
Ам аватун ферз я рикIин
Хиялчийрин базардин.
Къе – са, пака маса гьава –
Къиметдиз хас крар я.
Ам са бязи журналравай
Критикриз ухшар я.
Хкаждайвал пиводин каф,
Уф гуз, – усал чIалариз
Кхьиз абру тарифдин гаф,
Акъудда, лап цавариз.
Вуч гаф ава устIарвилиз!
Хуьх ам юкьва гьуьрметдин!
Къимет лайих хьуй шейиниз,
Шей лайих хьуй къиметдиз!
Вилик жезва ксар, гьелбет,
Бажарагъсуз, чалкечир.
Дуьз устIаррин къадир-къимет
Кьейи чIавуз жезва чир.
Гьажияр хьиз тухузва чеб
Жадуйри чи аямдин.
Абур патал намус-эдеб
Метягь хьанва гьарамдин.
* * *
Тегьерандин гур базар заз
Театр хьиз аквада,
Уьмуьр кьилин режиссёр яз,
Тамашаяр къугъвадай.
Тамашайра авач майдан
Кьакьан, михьи гьиссериз.
Важиблу я жибиндин ван
Гьунардилай мецерин.
Гуз-къачунин гьерекатра
Къугъвазвайбур ван алаз
Нинияр туш жансуз-кIура,
Инсанар я чан алай.
Мез дилавар савдагарди,
Сусан тариф чамраз хьиз,
Тарифзава лап пайгардиз
Вичин малдин, алаз хьиз.
Илчияр къвез-хъфей руш хьиз,
Гъавурдава муьштери,
Тажирдивай ам чIалал гъиз
Жен-тежен са уьтери.
Савдагар вич тум я сикIрен,
Хъуьтуьл мум туш цIразвай.
Базардавай гьар са туьквен
Са сегьне хьиз аквазва.
Авач эвел, авач эхир
Тамашадиз базардин.
Зун я ина нер яргъи тир
Статистдиз2 ухшарди.
Массовкада къугъвазва зун,
Лазим туш заз, гьелбетда,
Я чIал чирун, я гьазур хьун
Актервилин жигьетдай.
ЯтIани заз хьанач зегьмет
Чирун гафар суалдин:
«Эхиримжи гьим я къимет?» –
Жузарвал перс чIалалди.
Шадвални дерт ийиз багъиш,
Гьахъ-нагьахъ кваз такьазвай
Вич жанаби Алишвериш
Кьилин ролда къугъвазва.
Чилин вири гьакимрилай
Мидаим яз тахтунал,
Мягькем я ам вири гъиляй
Маса гунал, къачунал.
Гьар са затI я адаз метягь,
Пулдин вилик ажуз я
Кьуьлни мани, намусни ягь,
Муьгьуьббатни ужуз я.
Къал-къиж авай базарра гур
Гьар шей гьар са дезгедал
Алцумзава, ийиз алцур,
Ада вичин уьлчмедал.
Таб я адаз кьинер-агьтер,
Дуьнья адаз семе я.
Радио я адаз сесер,
Кинони са къагьбе я.
Бизнесмендиз ягь рикIел гъун
Кутугдани савдада?
Эхиримжи къимет лугьун
Лазим я и арада.
Къе карванри гъизвай шейэр
Ипекар туш суьгьуьр квай.
– Квелди я ви къенин алвер?
– Яракьдалди. Хийир ква!
Самолет гваз катна сана,
Сана – тIуб гваз шейтIандив –
ТуькIуьрна кар, гуьлле гана, –
Майдан хьанва таландиз.
Посолдив гвай нотани кваз
Буш гафар я, негъилар,
– Премьер къачу! Адахъ галаз
Къачу адан векилар!
1 Инал: хъсандиз ван къведай, вири яргъаваз гьисс ийидай.
2 Статист – театрда кьвед лагьай дережадин, рахунар авачир ролар тамамарзавайди.
Таржума авурди — Арбен Къардаш
«Лезги газетдин» 2023-йисан 37-нумрадай
__________________________________________
Кьвечхел тар
Ялгъуздаказ экъечIай тар хуьруьн куьчедал,
Ам вуж тиртIа, вуж туширтIа вун кутур инсан?
Гатфариз вун фарашдаказ жедай цуькведа,
Зулуз ичер алай хилер жедай ви залан.
ЦIайлапанди яна садра, авуна кьве пад,
Кьве хайи лув хьиз, кьве патахъ акIаж хьана вун.
Эхна вуна цавари ваз ракъурай инад,
Ганач на чан, мад уьмуьрдихъ хкаж хьана вун.
Ви аламат йисарилай хьана халкьдиз сир,
Аллагьдивай адан жаваб кьазавай хабар:
Са йисуз са пата цуькиз, ви емиш бул тир,
Муькуь йисуз муькуь патал – цуьк-бегьер самбар.
Ам вуж тиртIа, вуж туширтIа вун кутур инсан?
ТикрарнатIа на адан руьгь, гатфар-зул, кьуьд-гад?
Куьз ятIани вакай ухшар къвезва заз жуван, –
Гьи цIайлапан ятIа ам, зун авурди кьве пад?
29.07.2003
Жув яз амукь
Дегиш жезва михьиз дуьнья
Ва инсаният,
Ужуз хьанва ягьни гьая,
ЧIур хьанва ният.
Са кас амач ядай далу,
Я вегьедай юкь.
На жуван руьгь мийир кьалу,
Вун жув яз амукь.
ЭкъечI рекьиз, алад гьуьлел,
Хкаж хьухь дагъдиз.
Цав яз ама цав ви кьилел,
Рагъ кузва сагъдиз.
Векьер, тарар, къушар галаз
Кьилдаказ ацукь,
Яхъ гьабурун жув са пай яз,
Вун жув яз амукь.
ТIебиатдиз шакирвализ,
Хуьх жуван таъсиб.
Авайди туш шаирвилиз
Къазанжи-мажиб.
Вилик лацу чарни къелем
Эцигна ацукь,
Яратмиша жуван алем,
Вун жyв яз амукь.
И дуьньядин усалвилер
Ахъаймир чарчел,
Муьгьуьббатни кьегьалвилер
Ая мад эфзел.
Хьухь руьгьдин экв вине авай
Уьмуьрдал ашукь,
Ваз вун хьтин чешне aва,
Вун жув яз амукь.
Садазни вун тушиз лазим
КьейитIа эгер,
Лугьуз тахьуй: зи уьмуьр – им
Тир чIана бигер.
Тазиятдиз татайтIани
Тухумни махлукь,
Вун руг хьана чкIайтIани,
Вун жув яз амукь.
Вун вуж ятIа амукьда чиз
Неинки са ваз, –
Рекьиз, чуьлдиз, тамуз, гьуьлуьз,
Дагъдизни суваз,
Лацу чарчиз, цIараризни
Тийидай кумукь,
Чир жеда вун цаваризни,
Вун жув яз амукь.
14.02.2004
Лезги гел
Мус, гьина хана куьн, лезги гъуцар? –
Къени жезма кIел
ИлитIай куьне дуьньядилай цIар –
Лезгивилин гел.
Медениятра, тарихра къадим
Тайифа жуван
Куьне гьи цIалди авуна лигим,
Хвена руьгьдин ван?
Амма са шикил хьанва чаз раиж:
Куь саданни тахт
Девиррин къене хьанач санал динж, –
Авачирни бахт?
Тирвиляй жумарт ва тирвиляй гьахъ,
Куь жанлу цIаяр
Чарабуруни авуна суракь,
Хуш яз куь паяр.
Бес гьинва къе куьн, гъуцар лезги,
Чи кьисмет-кьадар?
Вучиз, вучиз куьн хьанва къе мискьи,
Чи югъ тирла дар?
Чун куь тайифа, куь халкь яз ама,
РикIемай куь чIал.
Пай-пай хьунин ва квахьунин тIамгъа
Гьалчиз тамир чал.
Чир хъия мад и дуьньядиз куьне
Чи дувулни хел,
Тирди гъам дерин, тирди гьам вине
Лезгивилин гел.
Эгер квез чавай кIан ятIа къурбанд,
Чи вири тарих
Са къурбандрикай хьанва ибарат, –
Чахъ ама са руьгь!
27.02.2004
* * *
Хам, хъалхъас хьиз, кIеви хьана,
За и уьмуьр эхайвиляй.
Кьве вил михьиз буьркьуь хьана
Хайи халкьдихъ шехьайвиляй.
Аламатар, керематар,
Заз такур са гуж аматIа!..
Зи асирдин мусибатар,
Квек такатай вуж аматIа?
Жезва жуваз къурху закай:
«ГьикI девир на гьахъ ийизва?
И дуьньядин чату вакай
РикI авачир ракь ийизва…»
Зун катзава девирдикай,
Зун катдай са макан ава –
Шалбуз дагъдин суьгьуьрдик квай
Зи бубайрин ватан ава.
Зи ЧIехи вацI, зи Кьулан вацI
Сад муькуьдак акахьзава.
Дуьньядин къув, девирдин анцI
Гьа и кьерел акIахьзава.
Кьилиз акьул, вилериз экв,
Япаризни ван хквезва.
Инсанвилин ахкатна эрк,
Хура рикIел чан хквезва.
Зун шехьзава, зун хъуьрезва,
За мад цIийиз гьисс ийизва.
Зи кьилелай лекь элкъвезва,
Ада икI, зун хуьз, ийизва.
2006
Бубайрин чуьл
Бубайрин чилел бубуйрин сува
Ярх хьана, вилер атIумна цава,
Заз яргъал йисар бушлухрай вили
Къалур хъувуна Аллагьдин гъили.
Ахкуна заз мад зи диде жегьил,
Лацу шал алаз, рехи тушиз кьил.
Хразва, ингье, ада цIийи гам, –
Гьатнай зи рикIе сифте яз илгьам…
Бадеди хьра цIай тунва къизмиш –
Ракъар хьтин фар ийизва туькмиш…
Гьахьтин са чIавуз зи къула хурун
Гуз алахънай зун шиирдиз чурун.
Зуларни хъуьтIер, гатфарар, гатар –
Вири сад тир заз – уьмуьрдин хтар.
Амма чир хьана са сеферда заз:
Уьмуьр ухшар я бубуйрин суваз.
Хайи кIвал туна фидайла яргъаз,
Дагълари багъри лагьанай: «Акъваз!»
Хьанач ван заз, чир хьанач а чIавуз
Сува бубуяр амайди ян гуз…
Гьа чIавалай заз, тачагъайдаз бахт,
Чир хъхьанач гьикI алатнатIа вахт.
Ажеб туширни бубуяр хару
ТухудачиртIа икьван фад гару!
2007
Шаир
Инсанрин арада, куьчедин селда,
Къилихрин, хесетрин базардин яцIа
Къекъвезва къураба: хъуьруьна, шелда,
Вири хьиз, адетдин ава ам кьацIа.
Виридаз, патавай алатиз физвай,
ГьакIан яд кас я ам, цегв я, буьтIруьк я.
Сад цава ава, ам вуж ятIа чизвай,
Муькуьди – са вичин хуравай рикI я.
Са чIавуз, ахъайна дуьз кьве лув цава,
Аршдай ам аквадай чил къачуз чIалав.
Ифирдай Гафунин михьи цIув гьава,
Гуз юргъун ва баят рикIериз къилав.
Амма къе кьве лувни атIанва адан,
Адан ван винедай татун паталди.
Амма рикI цIарарив ацIанва адан,
Семе чил вич вичел хкун паталди.
Кьуд пата гьахъ амач, адалат амач,
Эдебдиз гузва кIур, намусдиз – басрух.
Садалай гъейри мад са къуват амач
Халкьдинни Ватандин чIугвадай язух.
Шаир я адан тIвар, руьгьдин къураба,
Цаварин тахай хва, Гафунин худа…
Къуй къе ам садазни амач гьисаба,
Амма и чил хилас ийида ада.
2012
* * *
КIанзамач килигиз инсанрин вилериз,
Садбура атIанвай умудрин тIал ава.
КIан жеда гьахьиз ваз чилерай чилериз,
Жувавай са куьмек тежедай гьал аваз.
КIанзамач килигиз инсанрин вилериз,
Садбура – таб, гьилле, гунагьни хъел ава.
Абура ви ягьдиз, намусдиз, гьиссериз,
ТакIан яз, кIур гуз кIан хьунухьин гел ава.
Дад авач тIал рикIе, кьил хурал кьуникай,
Хаинвал жеда им гьахъуниз, намусдиз.
Дад авач гъукь хура, кьил цава кьуникай –
Аквада къимет ви тирдалай ужуздиз.
Инсанвал! Инсанвал! – Хуьх гьадан кьакьанар!
Гьа Инсан лугьурди рекьимир на чанда!
Гьа чIавуз уьмуьрди ахъайда алванар,
Гъурбатда хьиз жедач вун жуван Ватанда.
2014
Къекъер
Хьайиди хьана мад, хъжедайди хъжеда…
Сур кьванни атIутI заз къузада ваъ, гуьнеда.
* * *
Кисна килиг гурлувилиз гатфарин:
Цуьквелухда мана квахьда гафарин.
* * *
Садра зун килигна рикIиз зи рикIин.
Ван хьана: «Язух кьил, за вакай гьикIин?!»
* * *
Шехьна билбил, кьурайла къизилгуьлдин тар:
«Баят хьанва илгьам зи, зун язмач устIар».
* * *
Фейи йисар уьмуьрдин я верцIи шараб.
Герек жеда хъвайидан гун садра жаваб.
* * *
Гьахъсузвили гьахъунин къакъудна аба.
КьецIил хьайи гьахълувал хьана мад зурба.
* * *
Чуьнуьхна зи кIвачин къапар Аллагьдин кIвале.
Мейханада гьат хъувуна абур зи гъиле.
* * *
ТухвайтIани вун шегьредин суьгьуьрди,
КукIушдив вун агакьарда жигъирди.
* * *
Авуднавай шаир михьиз къиметдай
Уьлкве вични фад аватда гьуьрметдай.
* * *
Гатфарин рекIв чириз, билбилдиз яб це.
Уьлкведин эрк чириз, саилдиз яб це.
«Лезги газетдин» 2023-йисан 47-нумрадай
