И дуьньяда адан уьмуьр, гатфарихъ тарци авур цуькве­рин хьиз, куьруьди хьана — анжах къад йис. Гьам вичин ри­кIин, гьам бажарагъдин жумартвилел гьалтай­ла адахъ агакь­дайдини гьар кткана жа­гъи­дач. Адан михьи ва къати­, дердинив ацIанвай сесинини, вахтар финалди, рангар гузвач, адан сесини таъсир тийизвай лезгидин рикI къени авач.

Халкьдин бейнида риваятдиз элкъвенвай СтIал Сая­дан­­ уьмуьрдикай куьрелди икI лугьуз жеда. Адан кIани га­да Шихрагьиман мукьвабуруз рушак лишан кутаз кIан хьайила­, хизандин кьил, рушан чIехи стха Агъакишиди (бубани­ диде амачир, рагьметдиз фенвай) вахахъ виш манат тIа­лаб­на. Чамран пад патал и кьадар пул акакь тийирди хьана­: лугьузвайвал, абуруз вишехъ агакьарун патал 13 манат­ бес хьанач. Агъакишини, вичин хийирдихъ ялзавай иеси, нефс авай, чIуру къилихдин инсан (гуьгъуьнлай ам хуьруьнви яна кьинай суьргуьннай), вичин гафунал кIевиз акъвазна: адаз и пул лежбервиле ишлемишдай чил маса къачун патал лазим тир.

Вични стхадилай агъада авачиз къастунал кIеви Саяда, чIехи вах Гъуланахъ галаз меслятна (и вахазни шаирдин бажарагъдикай ганвай), хизандин гьуьжет хуьруьн кавхадив гьялиз тун кьетIна. Агъа СтIалдал а чIавуз Кьурагь-па­тан дагълара авай Хуьрехуьряй тир Пампур лугьудай­ касди кавхавал ийизвай. Гьуьжет, Саяда умуд кутунвайвал­, гьахълудаказ гьялдай чкадал, бегенмиш тахьана амукь тийи­дай акьуллу ва иер руш Пампура, энгел тавуна­ ­тIа­лабзавай виш манат гана, вичин хтул Исмаилаз вахчуна.

Ихьтин кьисмет кьабулдалди Саядаз гьатта ажал чандин дердиниз дарман яз акуна. Ам гьахьтин дуьньяда яшамиш жезвай, лап тIимилбуруз чидай: муьгьуьббатдин бахтунихъ вири уьмуьр гудай. Ада гьакъикъатдани чан гана, амма ам муь­тIуьгъ хьанач. Хайи хуьруьз вах Гъуланал кьил чIугваз хтай ам мад гъуьлуьн кIвализ хъфенач, куьрпе аял туна кьена.

Адаз гьа сад хьтин вини дережада кьве жуьредин бажарагъ ганвай:  муьгьуьббатдин ва шаирвилин. Адан вири шиират, дертлу ва муьтIуьгъ тахьай са муьгьуьббатдин тарих хьиз кьабулиз жеда, вичикай чIехи бажарагъдалди лагьанвай, вичин эвелан иервиливди ва къуватдивди куькIвей мугьуьббатдин. Чешне патал са шиир кIел хъийин:

Булахдилай хкведай хьи,

Ви кIвализ зун квар къачуна.

Вун зи вилик къекъведай хьи,

Хъуьрез-хъуьрез тар гъилеваз, яр.

 

Чун кьвед бес кьве хуьре хьайила,

Мани лугьур гьевес гьинай гъин?

Чи ашкъидин лувар хайи,

Сефил нуькIрез кьефес гьинай гъин?

 

За цаварвай кьазва хабар,

Ашукь хьунухь тахсир я жал зи?

Чара хьуни авур къабар,

Зи рикIелла, эхир я жал зи?

 

Дуьнья тирвал гьарайна за,

Зун кIанидаз кьисмет хьанач мад.

Сир виридаз ахъайна за,

Зи гафарихъ къимет хьанач мад.

Адан шиирра Шаркь патан чIехи шииратда муьгьуьббатдинни вафалувилин чешнейриз элкъвенвай тIварар гьалтзава. Ам вични гьабурун жергедай я — муьгьуьббатдикай машгьур риваятар ва рекьин тийир поэмаяр арадал гъайибурукай. Ам вични чи халкьдин рикI алай муьгьуьббатдикай риваятда гьатна, ада лезги писателрин цIийи-цIийи эсерризни уьмуьр гузва. Гьеле СтIал Сулеймана хва Мусаибан куьмекдалди чал агакьнавай «СтIал Саяд» драма теснифнай. Шаир рушан къамат И. Гьуьсейнова «Саяд» драмада, адан шикил художник Къ. Къадимова арадал хкиз алахъна. СтIал Саядан чIалар Р. Нагъиевани Гъ. Садыкъиди кIватI хъувуна, 1992-йисуз «Ашкъидин гьарай» ктаб акъудна.

Гь. Чандаров
«Лезги газетдин» 2025-йисан 47-нумрадай