Ватан кIанивилин гьиссер дидедин некIедихъ галаз къвезвайди я. Гьайиф хьи, ахьтин гьисс авачир векилар чи арада йисалай-суз гзаф жезва. Зун яшамиш жезвай Бут-Къазмайрин хуьруьн куьчейриз тIварар гана саки цIуд йис кьван я. Гила куьне фикир це гьихьтин тIварар чи куьчейриз ганватIа: «Садовая», «Лесная», «Центральная», «Советская», «Школьная», «Аптечная», «Ветеранов», «Дачная» ва масабур. Ихьтин тIварар куьчейрал эцигун кутугнавани? Лезги чилел куьчейриз чпин тIварар гуниз лайихлу рухваяр, рушар тIимил авани?
Гьа и хуьряй Украинада кьиле физвай махсус серенжемда кьуд аскерди чанар гана (2022-йисуз). Анжах са Ширинов Артуран тIварцIихъ цIинин йисан ноябрдин вацра куьче яна, яни Мазинский куьчедиз гила Ширинов Артуран куьче лугьузва. Куьчедин са пипIел Артуран суьрет алай кьулни алкIурнава. Баркалла, аферин!
И мукьвара Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Меликова и хуьряй тир Мегьдиев Робертан кьегьалвал къейдна. Ада махсус серенжемда сифте йикъалай иштиракзава. Гьелбетда, адан тIварцIихъни са куьче ягъун кутугай кар жедай.
Садра куьн килиг, чи диде-бубайри чпин балайриз гьихьтин тIварар гузватIа: Инго, Изольда, Кристина ва масабур. Чахъ чи лезги тIварар амачни?
Дагъустандай акъатнавай миллиардеррин сиягьда лезгиярни ава, амма хайи халкьдин меденият, эдебият, спорт, илим вилик тухуник абурун пай лап тIимил я. АкI туширтIа, къад йис идалай вилик чи халкьдин баркаллу рухваяр тир Лезгинцевриз гуьмбет, мемориал-комплекс эцигун патал туькIуьрнавай материалар скульптордин гьаятда къенин йикъалди амукьдачир. Шарвилидиз, Гьажи Давудаз, Фетали хандиз вижевай гуьмбетар хкажайтIа, жедачни?
Мегьарамдхуьруьн сад лагьай нумрадин мектебда квез лезги чIалал рахазмай аял аквадач. Вири урус чIалалди рахазва. Лезги тарсар тухузвай бязи муаллимри «Самурдин сес», «Лезги газет» кхьизвач. Чи халкьдин руьгьдин къул тир «Лезги газетдиз» уьмуьрда са макъалани ракъур тавуна, алакъа хуьн тавуна, тарсар гузвай муаллимди аялриз хайи чIалан темаяр гьикI чириз хьурай?
ЦIинин йисуз чи уьлкведа СтIал Сулейманан 155 йис тамам хьун гегьеншдиз къейдна. Вири лезги районрин медениятдин кIвалерин цларал «Сулейману Стальскому — 155 лет» кхьена алкIурнава. Лезгидалди кхьенайтIа усал кар жедайни?
Бут-Къазмайрин хуьре гьар йисуз Афгъанистанда телеф хьайи Алиметов Софянан экуь къамат рикIел хкуниз талукь мярекатар кьиле тухузва. Аферин! Амма Софянан гуьмбетдин стундал Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьайи анжах са мацавийрин сиягь акурла, зун тажуб хьана. Хуьре къанни ругуд хуьруьн жемятдин векилар яшамиш жезва. Бес амай хуьрера дяведай тахтай рухваяр хьаначни? Бес Ватандин ЧIехи дяведа а хуьрерин жегьилри чанар ганачни?
Гьар са хуьруьн абур сурарин селигъалувилелайни чир жеда. Гьа и хуьре рагьметдиз фенвайбур пайи-паярна кучукнава. Сурарин кьиле — мацавияр, ахпа гравияр ава, амабурни — агъадихъ… Ихьтин аламатдин кар заз райондин гьич са хуьруьн сурарани акунач. Хуьруьн жемят чибуруз-куьбуруз пайна кучукун жемятдал абур гъидай кар туш. Жемятдин, халкьдин гужлувал садвиле ава. Халкьдин къуват селдин къуват я лугьузва. Дуьньяда миллетчивал, пехилвал, къанихвал, диндин такIанвал, сада-сад эхи тавун авачиртIа, вири халкьар бахтлу жедай.
И мукьвара зун Ютуб-каналдай ихьтин са сюжетдал дуьшуьш хьана. Ростовдин областдин Шахты шегьердин са мектебда 71 йис хьанвай урус дишегьли муаллимди 9-классда кIелзавай аялдиз ихьтин гафар лагьана: «Квехъ я куь чIал, я уьлкве авач. Чи урусри дуьньяда виридалайни гужлу гьукумат тир Америкадихъ галаз женг тухузва».
И жуьреда маса халкьдин векил тир аял санал кIелзавайбурун вилик усаларун — бес им акьалтIай вагьшивал, миллетчивилин тIегъуьн тушни?!
Пака чун чахъ галаз урусдалди рахаз акурла, маса урусдини чаз гудай къимет гьа ихьтинди жедачни? Гьавиляй, играми жуванбур, жуван гъиле авай лаш тIурар алаз аквамир, кьилел алай бармак вилера тваз тахьуй. Милли яржар — милли руьгь, къанажагъ, гьисс, дамахвал хуьх, лезгияр! Жуван халкьдин къадир авачирдаз маса халкьдин къадирни жедач.
Мукаил Агьмедов
