Хизандин йис
Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейманан тIвар алай райондал за гьахълудаказ дамахзава. Дамахдай крар-кIвалахар, яшайишдин ва экономикадин рекьерай агалкьунар, тIебиатдин гуьзел ва тарихдин метлеб авай чкаяр, йисалай-суз гуьрчег ва чIехи жезвай хуьрер ва маса себебар гзаф ава. Виридалайни дамахдай кар ам я хьи, ина ватанперес, мугьманперес, зегьметдал рикI алай инсанар, хизанар, тамам тухумар гзаф ава.
Президент Владимир Путина гьахълудаказ къейдна: «Кьилди къачур са хизандин бахтуникай санлай уьлкведин бахт арадал къвезва». Шадвилелди лугьуз жеда хьи, санлай уьлкведин бахт арадал гъизвай хизанралдини район девлетлу я. Абурукай яз, завай Кьасумхуьрелай тир Ямудин ва Кулана Сурхаеврин гьуьрметлу, низамлу, мугьманперес чIехи хизандин тIвар кьаз жеда.
Чна и хизандин кьилихъ ва адан кайванидихъ галаз уьмуьрдин ва зегьметдин рекьерикай, хизандикай, веледрикай ихтилатарни авуна.
Ямудин Сурхаев Кьасумхуьруьн консервиярдай заводда гзаф йисара чатун устIар яз хьайи Рамазанан ва ана рабочийвиле кIвалахай Хадижатан хизанда 1951-йисуз дидедиз хьана.
— Зи рагьметлу дахдин ери-бине Хив райондин Кура хуьряй я, — лугьузва Я. Сурхаева. – 1947-йисуз чи хизан Кьасумхуьрел куьч хьана. Бубадини дидеди 6 веледдиз, 3 гададизни 3 рушаз, уьмуьр гана, абур низам, ахлакь авай инсанар яз чIехи авуна.
И хизанда 4-велед тир Ямудина 1969-йисуз Кьасумхуьруьн юкьван школа акьалтIарна, кьве йисуз Советрин Армиядин жергейра къуллугъна.
Гьеле школада кIелзавай йисарилай Ямудинан рикI шикилар чIугунал алай. Гьавиляй ам 1972-йисуз Жемалан тIварунихъ галай Дагъустандин художественный училищедин «художник-оформитель» отделенидик экечIна. 1976-йисуз анаг акьалтIарна. Студент тир йисара Ямудинакай шикилар чIугунай республикадин кьве конкурсдин гъалибчи хьайидини къейд ийиз кIанзава.
Вичин зегьметдин рехъ ада Кьасумхуьрел ачухай художественный школадин директорвиле кIвалах авунилай башламишна. Гуьгъуьнлай ада вичин рикI алай пеше художественный устIарханада давамарна.
Шикилар, суьретар чIугунин, плакатар кхьинин рекьяй кьетIен бажарагъ, устадвал авай Ямудин Рамазановичаз райондин администрациядин, культурадин управленидин гьакимри райондин культурадин имаратда кIвалах теклифна. Ингье 25 йисалай гзаф я Я. Сурхаева ана художник-декоратор яз кIвалахиз.
— Ямудин Рамазановича неинки чи культурадин имарат, гьакI райондин хуьрера кардик квай культурадин кIвалер, клубар патални герек шикилар, суьретар чIугвазва, — лугьузва анин директор Виталий Мусаева. — Мадни, хуьрера общественный мулкар, рекьерин къерехар гуьрчегдиз къалурзавай баннерар, шикилар, стендарни Ямудин Рамазановичан гъилин кIвалахар я. Гаф авач, къени къилихдин инсан хьиз, ам бажарагълу художникни я.
Ямудин Рамазанович хьиз, адан уьмуьрдин юлдаш Кулана Тимирхановнани чаз фадлай хъсандиз таниш я. Хуьре-кIвале, кIвалахдин юлдашри вичиз (вучиз ятIани) Оля лугьузвай Кулана Сурхаевади яргъал йисара райондин киносетда секретарь-машинистка яз кIвалахна. Эхиримжи йисара ам РОВД-да михьивилердайди я.
Малум хьайивал, Кулана Тимирхановнадин ери-бине Баку шегьердай я. Чна адавай ам Кьасумхуьрел гьикI акъатна лагьана хабар кьуна. Журналистдиз вири итижлу я кьван.
— Бубайрин мисалда лугьузвайвал, кьисметди дишегьли акъуд тийидай чка жедач, — сивел хъвер алаз лугьузва кIвалин кайваниди. — Зи дахдинни Ямудинан дахдин хизанрин арада яргъал тир мукьва-кьиливал авай. Гьавиляй хизанар сад-садаз мугьман жедай. Гьа и мугьманвили зини Ямудинан кьисметар сад авуна.
– Куьн эвленмиш хьайи йис рикIел аламани? — суал акъатна зи сивяй.
— Мегер гьа вахт рикIелай алатдани? — хъуьрез-хъуьрез лагьана Кулана Тимирхановнади. — Чи мехъерар 1973-йисан 5-декабрдиз хьайиди я.
– АкI ятIа, куьне алатай йисан декабрдин вацра куьн санал яшамиш жез 50 йис тамам хьун — «къизилдин мехъерни» къейдна, яни? — мадни хабар кьун хъувуна за.
— Къейдна, жуван веледар, хтулар галаз, — жаваб гана К. Сурхаевади.
Зур асирда санал гьуьрметлудаказ яшамиш жезвай Ямудин Рамазановичахъ ва Кулана Тимирхановнадихъ алай вахтунда ферли 7 велед — 6 рушни 1 гада ва цуьквер хьтин 22 хтулни 2 птул ава.
Веледар вири эвленмишнава, абурухъ чпин хизанар хьанва. Рушарини гадади, жуьреба-жуьре пешейрин сагьибар яз, уьлкведин гьар са пипIе кIвалахзава.
Чун и хизанда авайла, Ямудин Рамазановичаз хтул Агьмеда зенг авуна ва вичикай къайдаяр авачир женгерай (ММА-дай) Поволжьедин федеральный округдин чемпион хьанвайдакай хабар гана, чIехи бубадин ва чIехи дидедин гуьгьуьлар шадарна.
— Веледри чпин ахлакьдалди, хъсан краралди хьиз, хтулри школайра хъсандиз кIелуналди, спортдин акъажунра агалкьунар къазанмишуналди чун шадарзава, — лагьана Ямудин ва Кулана Сурхаеври. — Ихьтин гьуьрмет, шад легьзеяр вири хизанра хьун чи мурад я.
Куь хизандани гьуьрмет, бахт-берекат, веледрикайни хтулрикай рикIин динжвални шадвал мадни артух хьурай, гьуьрметлу Ямудин Рамазанович ва Кулана Тимирхановна!
Хазран Кьасумов
