Полковникдин муьгьуьббат
(Гьикая)
Нянин суфрадихъай къарагъай абур муькуь кIвализ фена, кьил элкъвей дивандив артух къулайвал патал са креслони ял хъувуна, ацукьна. Лазим амай затIарни галаз коньякдин шуьше алай столикни чархараллаз инал атана. Беденар залан, амма гьиссер цицIини тир, чимини. Абурун фикирар кьулухъди, яргъал алатай вахтарихъ элкъвена. Ихтилат, акуна-такуна, алатай йисарикай, чпин аял ва жегьил вахтар акъатай са дередин хуьрерикай кватна. Гила абурукай кьвед, судьяни карчи, и пуд гьавадин кIвалин ва йиса цIувад миллиондив агакьна доход гъизвай супермаркетдин иеси, Махачкъалада яшамиш жезвай, полковник Яргъал рагъэкъечIдай патан са шегьердай хтанвай.
— Куьн, гадаяр, эхиримжи сеферда хуьрериз мус хъфена? — жузуна полковникди. Вич ам, пуд югъ хуьре акъудна, Махачкъаладиз хтун хъувунвай.
Малум хьайивал, судья хуьруьз гьар кткана акъатзавачиртIани, хуьруьнвийрин хийир-шийирдик кумай. Карчи вич хуьруьз кьериз-цIаруз, йисарилай хъфизвайтIани, хуьруьнвийриз чпиз адан кьилив рехъ хъсандиз чидай, абурун акьалтI тийир дердийрини тIалабунри ам са акьван шадарни ийизвачир.
— Зун ингье, эгер гъалатI жезвачтIа, къанни пуд йисалай сифте яз хуьруьз акъат хъувуна, — чина мягьтелвал квай умун хъвер гьатна, лагьана полковникди. — Валлагь, къариба крар я дуьньядинбур. Икьван йисарилай жув чIехи хьайи чкаяр акун хъувун. Икьван йисара ваз такур, гьич рикIени амачир инсанар акун хъувун. Заз акI тир, на лугьуди, зун ваъ, гьабур я са гьинай ятIани хтанвайди. Лугьун за квез, и пуд югъ зи рикIелай алат хъийидач.
Чи дереда авай ирид хуьруькай, — давамарна ада, — заз виридалайни, лап гьа жуван хуьрелайни хушди Чандаррин хуьр я. Ам зи халуйрин хуьр тирвиляй ваъ. АтIа девирда ана са руш авай, вич заз амай вири дуьньядилай багьа, гьавиляй. Халуйрин гадаяр атана акъатна, артух рахун-луькIуьн тавуна, тухвана зун чпиниз. ТукIуна зи кIвачерик гьер, фена чун ацукьна зазни са вахтара чидай ЦицIре-булахдал, шишер ягъиз. Нянихъ хтана кIвалени межлис давамарна. Са арада, кьуланфериз мукьва, абурухъай кьил баштанна, экъечIна зун кIваляй. АцIай вацран йиф я. Са вахтара зи кIвачиз хъсандиз чир хьайи куьгьне жигъир кьуна, гагь-гагь татабни жез, фена зун. Хуьруьн къерехда а рушан бубайрин кIвал ава, кIвалихъ багъ гала, багъдин пипIе кIерец тар экъечIнава. Гила а кIвале касни амач, кIвал ацахьнава. КтIанвай жугъун цацарани серкIвера гьатнава. Вацран эквера вичин яцIу хилер жугъундилай къецихъ гадарнавай са кIерец тар гьа виликанди яз, дегиш тахьанваз акуна заз. Жувал цIархарни авуна, ктIай жугъундилай элячIна, къенез гьахьна зун. АтIа вахтара зун, гьа гила хьиз, геж йифиз, хуьр ксайдалай кьулухъ и кIерец тарцик къведай. РикIи гурп ягъиз, гуьзлемишдай, кьакьандиз хкаж хьанвай векье кьезилдиз къачузвай рушан кIвачерин ванер мус акъатдатIа лугьуз.
Агатна зун кIерец тарцин кьве итимдин къужахда гьакь тийидай тандив. Гъил аладарна адан агъадай аткана атанвай яцIу хилелай. А хилен кIаникай хъалхъам ава. А хъалхъамда чна, зани а руша, сада-садаз кхьизвай запискаяр тадай. Гьикьван ширин, багьа декьикьаяр кIерец тарци зи рикIел хкана! За фикирзавай, уьмуьрди заз вегьей кьван лапIашрикди, ягъай кьван тIампIарикди зи рикIи, векъи хьана, кар кьунва лугьуз. Акуна заз, акI туш, кIерец тарцик хъуьтуьл хьана зи рикI.
Аткай хилелай аладарай хъалхъамдиз фена. Вучиз герек тиртIа заз и кар, мукьуфдивди ана гъил экъуьрай зи тупIариз са вуч ятIани жагъана. За хъалхъамдай къатарнавай, вахтуни хъипи авунвай, чиркинни хьанвай чар акъудна. Мукъаятдиз, зарар тежервал, за ам ачухна. Телефондин фонарь кутун герек атанач, бес жезвай вацран экуьник за ранг фенвай гафар кIелна:
«Мегьамед чан, играмиди! Ваз чир хьухь, эгер ваз зун кIан ятIа, зун ваз гъуьлуьз къведа. Кхьейла, дуьз жезвач, пака нянихъ инал ша, за ваз вири гафаралди лугьуда. Ви Эсли».
Пагь, гадаяр! Дафтардай акъуднавай и чар гъилеваз, варз алай йифиз кIерец тарцик акъвазнавай заз жув, маса гаф-чIал жагъизвач, ахвара авайди хьиз тир. Заз атIа чIавуз гафаралди лугьуз четин тир, гьавиляй за рушаз чар кхьенай зи свас хьухь лагьана. Адани вичин жавабдин чар чи тарцин хъалхъамда эциг хъувунай. Анжах а йифиз, белки, рикIик къалабулух квайвиляй заз чар жагъаначир. Ингье, икьван йисар алатна, кIерец тарци рушан чар хвена, зав вахкана.
Муькуь кьведа полковникдиз кисна яб гана. Судьяди тупIаралди вилер тIушунна. Кьисметар кур хьайи инсанрин дуван авун пеше тир адан рикI хъуьтуьлди тир. Карчиди, шад итимди, туьтуьнай уьндуьшкадин кIекренбуруз ухшар ванер акъудна, икI ам хъуьредай ва, шуьше къачуна, рюмкаяр ацIурна. Абурузни, жегьилар хьайиди я эхир, муьгьуьббат вуч затI ятIа чидай.
— Зун гъавурда акьурвал, — лагьана карчиди, — гьа чIавуз вун, дуьнья тергна, военный училищедиз кIелиз фена. Хуьр галай падни ваз чир хьанач, я а рушни ваз ахкунач.
— Вучиз? — мягьтел хьана полковник. — Ада лагьай вахтунда чун акунач. Пакадин юкъуз за къатламиш хъувуна. Муькуь юкъуз зун, кьилел чIугуна, адан бубадин патав фена. За адаз лагьана: бес, кардин кьил ихьтинди я, заз ви руш кIанзава, ви рушаз — зун. Ам заз це. Ваз хьурай, твах, чан хва, лагьана адани, алуд ам зи чандилай. Кьве гьафтедилай, мехъерилай кьулухъ, чун хуьряй экъечIна. Мад чун хуьруьз акъат хъувуначир. ГьикI ятIани, гьакI хьана ман. Чи алатай уьмуьр кьезилди тушир. Гила зун разведкадиз хтанвайди я. Мад сеферда свасни, чи вад аялни галаз хкведа.
— Акьуллу тир ви иранбуба, — карчиди мад уьндуьшкадин кIекрен ванер акъудна. Судьяди мад вилер тIушунна.
— Итим тир рагьмет хьайиди. — Полковникди столикдилай рюмка къачуна. — Де хкажа кван.
«Лезги газетдин» 2024-йисан 21-нумрадай.
___________________________
Хъсанбур
(Гьикая)
Базар я ман. За яргъияр ийидач: Махачкъаладин базар квез чида. Базарда къекъвез вердиш кас туштIани, нянин кьиляй кIвалахдилай вун гуьгьуьл чIурнаваз хквезватIани, эгер хатадай хьиз базардиз акъатнатIа, анай экъечI хъийидалди, вилер алахьна, са вуч ятIани къачудай фикирдал къведа.
Вучиз ятIани, зи камар, и дишегьлидиз мукьва жедайла, энгел хьана. И дишегьлиди муькуь дишегьлидихъ галаз савда ийизвай. Муькуь дишегьлиди, киседай акъудна, пул гьисабна, мад гьисаб хъувуна, ахпа лагьана:
— Руш, бес жезвач. ЦIувад манат кимиз гудани на?
— Аквазва бес тежезвайди, гьа авайди це, — лагьана емишар маса гузвайда.
Муькуь дишегьли алатайла, ам захъ элкъвена, лезгидалди рахана:
— Гьан, бесрай килигайди, де агата. Дуьз я, гьа ибурукай къачу. Ваз гьикьван?
Зун жизви жувавай квахьна, агатна, ахпа зи суал вич-вичелай атана:
— Ахьуя, ваз зун лезги тирди гьикI чир хьанай?
Дишегьлиди залай са уьтери вил аладарна:
— Бес жуванди чир жедачни?
Мад кIеве гьатай завай анжах лугьуз хьана:
— Нин кьил акъатда жувандайни чарадай?.. Вири кьве кIвачел къекъвезвайбур я.
И зи акьуллу гафар кваз такьуна, дишегьли тагькимардай ванцелди рахана:
— Жувандини чир хьана кIанзавайди я, чарадини. И чи Махачкъалада гьим вуж ятIа, инсан рахунрай, амалрай чир жедачни? Инлай хъфей дишегьли аку, ам яхулрикай я. Амалри лугьузва. Адалай вилик кьвед атанвай, гъуьлни паб. Чпин юзунрай, лугьуда на, абур маса дуьньядай я. Папа тупIарал багьа закIалар алай, цамар галай гъилералди вичи хкяна емишар, туна пакетра. Итимди акъудна пул гана, тади квачиз хъфена кьведни. Чпин дуьньядиз. Заз чизва — даргияр я. Гуьгъуьналлаз тек итим атана акъатна. Куьн я и чуьхверар? Кило пудкъад манат. Гьан, атIанал идалай ужуздай гузва. Фена, къачу ман гьанлай. Кьулухъ элкъвен хъийидани гила? Де алцума кван, анжах — хъсанбур. Мад гаф-чIал тахьана, сдачани вахчун тавуна, хъфена. Заз чизва — аварви я. Ахпа кьве итим агакьзава лезги чIалал рахазвай. Са чахурар хъвадани-е чна, яргъа амаз садан ван къвезва заз. Ваъ, яда, лугьузва муькуьда, накь хъун хьана, гилани кьил тIазма. ЯтIа, къала кван, са затI-матI къачун кIвализ. Агакьна, лагьана: ибурукайни, атIабурукайни. За пакетра твазва, алцумзава. Абур, чпин ихтилатдик кваз, гьич килигни ийизвач: вуч твазва за пакетра, ичерни чуьхверар твазвани, тахьайтIа, — къванер. Лагьай кьван пул гана, хъфизва. Мад ван къвезва заз. Са чахурар хъвана тан. Яда, накьни хъвайди я. Де хьурай, садбур ятIа, ша.
Устаддаказ абурун чIалар ахъаяй дишегьли акъатна жегьил ванцелди хъуьрена.
— Агь чан лезги итимар, — лагьана ада, — гьихьтинбур чеб хьайитIани, хъсанбур я.
Ичерни чуьхверар авай пакетди гъил чилихъди ялиз хъфизвай зун. Нянин кьиляй мад директордин кабинетда гьуьжетди гуьгьуьл чIурайди зи рикIелай алатна. Агь, чан лезги дишегьли, фикирзавай за, жеч валай хъсанди…
«Лезги газетдин» 2024-йисан 43-нумрадай
