Кеферпатан Кавказдин  федеральный округдин 74 процент агьалийри ЕГЭ къуватдай вегьинин ва адетдин имтигьанар арадал хкунин тереф хуьзва. Ихьтин делилар «SuperJob»  къуллугъди кьиле тухвай ахтармишунрин нетижада малум хьанва. Къейдзавайвал, им Россиядин мулкунал малум тир юкьван делилдилай (72 процент) виниз кьадар я.

ЕГЭ къуватдай вегьинин гьакъиндай­  ЛДПР-дин, КПРФ-дин ва СРЗП-дин фракцийрин депутатри Госдумадиз рекье тунвай законопроектди жемиятдин арада гьар жуьредин веревирдер, гьуьжетар арадал гъанва. И имтигьан къуватдай вегьинин терефдарри гьисабзавайвал, ЕГЭ-ди аялдин чирвилериз  гьахълудаказ къимет гудай мумкинвал гузвач, гьакIни  ада школада кIелзавай аялдин нервияр чIурзава, яни стресс арадал гъизва.

ЕГЭ къуватдай вегьиниз аксибуру гьисабзавайвал,  имтигьанди  аялриз материалдихъ галаз кIвалахиз, вичин фикир аннамишиз, вири патарихъай ахтармишиз ва делилламишиз  чирзава.  Абурун фикирдалди, ЕГЭ-ди гьакIни образованидин хиле  ришветбазвилихъ галазни женг чIугвадай мумкинвал гузва.

Санлай къачурла, ахтармишунрин не­тижайри къалурзавайвал, Россиядин агьалийри ЕГЭ вирида  сад хьиз кьабулзавач.

Мектеб акьалтIарайла, имтигьанар адетдин жуьреда вахкунин терефдаррин чIехи пай Кеферпатан Кавказдин округда ава. ГьакIни и фикирдин тереф чпин яшар 34 йисалай виниз  тир, аялар авай ва мажиб 100 агъзур манатдилай виниз тир агьалийри хуьзва. ЕГЭ къуватдай вегьиниз аксибур асул гьисабдай Дальний Востокдин ва Уралдин федеральный округра, гьакIни 34 йисалай жегьил яшда авайбурун арада  гьалтзава.

«ЕГЭ къуватдай вегьинин гьакъиндай фракцийрин уртах  законопроектдин тереф за тамамдаказ хуьзва.  Умуд кутазва, депутатри и законопроектдиз талукь яз чна фадлай гуьзлемишзавай къарар кьабулда», — малумарна вичин фикир  «Адалатлу Россия — Гьахъ патал»  (СРЗП) партиядин председатель Сергей Миронова. Ада рикIел хкайвал, СРЗП-ди Сад тир госимтигьан къуватдай вегьинин тереф хуьз гзаф йисар я.

«Алатай йисуз чна и месэла  Россиядин Гьукуматдин  регьберрихъ галаз гуьруьш хьайи вахтунда хкажнай, амма ам икьван чIавалди гьял тавуна ама. Заз чизва, Госдумада чи фикирдин тереф маса фракцийрай тир гзаф депутатри хуьзва ва гила, къуватар сад авуна, чун гуьзлемишзавай нетижадив агакьариз чалишмиш жеда, — лугьузва С.Миронова. — Квез чизва хьи, Сад тир госимтигьан 2009-йисуз  кардик кутунай ва адан  вилик эцигнавай асул месэлайрикай сад  образованидин хиле ришветбазвилихъ галаз женг чIугун тир. Амма заз гьа сифте йикъарилай    якъин хьана: а чIаван «рагъакIидай патан амадагри» илитIнавай ЕГЭ, гьакIни Болоньядин система тамамдаказ Россиядин образованидин къурулуш чукIурунихъ элкъуьрнавайди тир. Им 15 йис я ЕГЭ-ди школайра кIелзавай аялар гьазурунин умуми  дережа агъузариз. Имтигьан вахкун патал абуруз чирзавай тарсунин деринриз эвичI тавуна, «кукIушрилай катун» бес жезва. Образованидин къурулушда ришветбазвиликай рахайтIа, лагьана кIанда, ЕГЭ кардик кутуни и месэла гьялнач.

Виридалайни пашманарзавайди а кар я хьи, ЕГЭ школадин программадивай михьиз къакъуднава ва имтигьанрин тешкилатчийриз и кар лап хъсандиз чизва. Аял имтигьандиз гьазур хьун патал репетиторар лазим я, абуру выпускникар, виниз тир балл къачун патал вижевай пуларихъ галаз «вердишарзава». Эгер пул авачтIа, вуздик экечIун патал  чарасуз лазим кьадар балларни къазанмишиз жедач ва, талукь яз, жегьил патал виниз тир образованидин хилез рехъ гьамишалугъ яз агал жеда. Заз лугьуз кIанзава хьи, ЕГЭ — им, дуланажагъдин дережа  себеб яз, жемият гьар жуьре паяриз пайдай халисан алат я», — давамарна парламентарийди.

Къейд ийин, образованидин Болоньядин система дуьньядин 48 уьлкведа кардик ква. Ам Болоньядин процессдин — Европадин мулкунал виниз тир образованидин сад тир алем арадал гъунин гьерекатдин нетижада тешкил хьанва. 1999-йисан 19-июндиз Европадин 29 уьлкведин образованидин министрри Италия­дин Болонья шегьердин университетда (тIвар идахъ галаз алакъалу я) санал кIвалахунин гьакъиндай Болоньядин дек­ларациядал къулар чIугуна.

Болоньядин процессдин асул макьсадар: Европадин виниз тир образованидик тIем акакьдай мумкинвилер гегьеншарун, образованидин стандартар ва къайдаяр иштиракчияр тир уьлквейрин мулкарал  сад хьтинбур авун ва икI мад. Къайдадин бинеда образованидин къурулуш пуд дережадиз паюн ава: бакалавриат, магис­тратура, аспирантура.  Сад тир системада кIвалахуни студентдиз са вуздай масадаз фидай мумкинвални ачухзава, яни адавай Европадин са вуздик экечIиз, ахпа масадаз хъфиз жезва.

Болоньядин гьерекатдик Россия 2003-йисуз экечIна. Официальнидаказ ба­калавриат ва магистратура Россиядин Федерациядин образованидин къурулушда 2007-йисалай кардик кутунай. Икьван чIавалди чи уьлкведин вузра специалитетдин, яни 5 ва я 6 йисуз кIелунин къайда ишлемишзавай. Уьлкведа Болоньядин система гегьеншдаказ чкIайдалай кьулухъ специалитетар къуватдай вегьенай, амма бязи вузра абур гилалди ама.  Инал къейд ийин: Европадин вузра Россиядин специалитет тамам образование яз гьисабзавачир ва бакалавриатдин дережадиз барабар авунвай.

ЕГЭ Россиядин мулкунал Болоньядин системадихъ галаз саки  сад хьиз пайда хьана — международный стандартриз жаваб гузвай ва, вуздик экечIдайла, гьар са ученик патал сад хьтин ихтиярар таъминарзавай имтигьан лазим тир.

2022-йисан 6-июндилай Россиядин об­разованидин ва илимдин министерс­т­води уьлкведин вири вузар Болоньядин системадикай хкуднавайдакай хабар ­гана.

Эгер ЕГЭ-диз талукь яз депутатри тек­лифзавай законопроект кьабулайтIа, ам 2025-йисан 1-январдилай къуватда гьатда. Къанун къуватда гьатдалди вахканвай госимтигьандин (ЕГЭ)  нетижаяр вузри кьабулдай имтигьанар яз гьеле  4 йисан вахтунда гьисаба кьадайвал я.

Амина  Муслимова