Къацу аптека
Шурван пIинийрин ватан Персиядин Кавказдиз мукьва районар ва Кавказдин республикаяр яз гьисабзава. Амма абур Япониядани ава, Европадин Кеферпатани багълара битмишарзава.
Японияда гатфарин сифте кьиляй хилерал пешерилай вилик цуьквер пайда жезва. Ана и емишар самурайрин эмблема (лишан) яз гьисабзава. Самурайди вичи вич рекьидалди, адан хъуькъверал шурван пIинийрин ранг алаз хьана кIанда лугьуда. Урусатда шурван пIинийрин багълар Юрий Долгорукийди кутурди яз гьисабзава.
И пIинийрин 150 жуьре малум я. Урусатда 21 жуьре ава. Ичерилай алатайла, шурван пIинияр дуьньядиз амайбурулай гзаф чкIанвай емишар яз гьисабзава — абурал гьасилзавай вири емишрин 27 процент гьалтзава.
Дегь заманада шурван пIинийрихъ галаз гзаф адетар алакъалу ийизвай. Эвленмиш хьанвай жегьилрин месерал, абур бахтлу хьурай лугьуз, и емишдин хилер эцигдай. ЦIайлапанрикай хуьн патал кIвалера, тевлейра адан хилер куьрсардай.
Тарцин чкалдикай, чичIек, шекердин песок, канабдин фин акадарна, хуьрек гьазурна, са пай азарлудаз гудай, муькуь пай вацIуз вегьедай — адан азар ци яргъаз тухурай, азарлуди фад сагъ хъхьурай лугьуз. Азарлу касди 20 пIини тIуьртIа, абуру лап регьятдаказ дарманрин 1-2 таблетка эвеззава лугьуда.
Шурван пIинийрик гзаф кьадарда фолиевый кислота ква. Ам мефтIеди, нервийри къайдадик кваз кIвалахун патал герек къвезва. Абуру иштагь ачухарзава, хуьрек иливариз, чIуру элементар, зегьерар бедендикай хкудиз екез куьмекзава, къен кьунин вилик пад кьазва.
Яхун жез кIанзавайбурузни и емиш гьатта жагъин тийидай хьтин хъсан чара я: ада дамарар михьзава, ивидин лахтаяр (тромбар) арадиз атунин вилик пад кьазва ва ивидин гьерекат (давление) явашарзава, иви экьи хьуниз рехъ гузвач, дуркIунрин кIвалах, ивидин гьал хъсанарзава. Шурван пIинийрин миже (сок) некIедихъ галаз ишлемишайла, кпулрин, артритрин тIал яваш жезва, бедендин ифин тIимиларзава. Виликамаз кьурурна, гьазурнавай пешери ва и пIинийрин тумари (плодоножки) чIулав лекь (печень) михьиз, беденда витаминар тIимил хьанвайла, артухар хъийиз куьмекда.
Рецептар
Эгер гьафтедин къене гьар юкъуз 250 г шурван пIинияр тIуьртIа, мочевой кислотадин кьадар тIимил жеда ва подагра хьтин азардин вилик пад кьада.
Шурван пIинияр ишлемишайла, рикIин тIалар зайиф жеда, приступар — тIимил.
Беден мягькемарун патал хуьрекдин кьве тIуруна авай емишрал 400 мл ргазвай яд илична, яваш цIал 20-30 декьикьада ргана, къурда ва йикъа 2-3 сеферда истикандин са паюна авайди хуьрек недалди вилик хъвада (аялриз хуьрекдин са тIуруна авайди гуда). КIуьрквен 3-4 пешинал са истикан ргар яд илична, 15-20 декьикьада туна, хъвайила, иви кьери хьунин вилик пад кьаз жеда.
Гьуьрметлу газет кIелзавайбур! Къацу аптекадикай гегьеншдиз менфят къачудай вахт алукьнава. Чна квез цуьк авунвай вахтунда мелиссадин, пустырникдин, зверобойдин, вергерин, пенкьверин (лопух) ва гьакIни маса хъчарин пешер, цуьквер кьурурун меслят къалурзава. Чна гуьгъуьнин макъалайра абурукай рецептар кхьида. Квез мягькем сагъламвал хьун чи мурад я. Аллагь куьмек хьуй виридаз! Зенгер ийиз, хабар яхъ, къацу аптекадикай менфят къачуз чириз, чун куь къуллугъда акъвазнава!
Башир Шихмурадов,
Теймур Гьабибов
