Аллагь-Таалади Вичин тамам камаллувиляй са вахтариз муькуь вахтарилай ва са чкайриз муькуь чкайрилай артуханвал, вини дережа ва кьетIенвилер ганва. Дугъриданни, Ада вири заманайрикай рамазандин вацраз амай варцарин винел зурба лайихлувилер гана, адан эгьмият ва метлеблувал чIехи авунва, рамазандин варз амай варцарин арада амай гъетерин арада рагъ хьиз я.
И вацран зурба метлеблувилерикай ва чIехи лайихлувилерикай я:
- Рамазандин вацра Аллагь-Таалади вири инсаниятдиз талукь, виридаз чарасуз герек тир, виридалайни зурба Ктаб (Къуръан) ракъурнава — вирибуруз Дуьз рекьин регьбервал яз! Ам я тек сад тир рехъ инсаният и дуьньяда бахтлу жедай ва Эхиратда саламатвиле жедай — вучиз лагьайтIа, ам абурун Халикьдин патай я!
Аллагь-Таалади лугьузва (2-сура, 185-аят, мана): «(Ферз сив хуьдай гьисабай йикъар) — Рамазандин варз я, виче Къуръан (авудна) ракъурнавай — инсанриз Дуьз рекьин регьбервал яз, ачух делилар яз Дуьз рекьин ва фаркь авунин (гьахъ ва таб чара авунин). Ва низ квекай а варз алукьайтIа (вуж квекай Рамазандин вацра аваз хьайитIа), къуй ада а вацран къене сив хуьрай, ва вуж азарлу яз хьайитIа ва я рекье аваз хьайитIа (ва гьавиляй сив хуьн тавуртIа), гьа кьадар сивер маса йикъарикай (хуьн лазим я)…». И аятда Аллагь-Таалади рамазандин вацра сифте лайихлувилерикай яз къалурнава Къуръан ракъурун! Гьавиляй чIехи алимри лугьузва: рамазандин вацра ийидай диндар крарикай — ферз сив хуьнилай гъейри — сифтеди Къуръан кIелун, адал фикир-фагьумун, адай чирвилер къачун я!
- Рамазандин вацра ава «Лайлат-уль-Къадр» — йисан къене авай виридалайни зурба ва метлеблу йиф.
Аллагь-Таалади лугьузва (97-сура, мана): «Гьакъикъатда, Чна ам (Къуръан) — «Лайлат-уль-Къадр»-диз (Аллагьдин вилик еке къадир ва лайихвал авай йифиз) (авудна) ракъурнава! (а йиф рамазандин вацра ава) (1) Ва ваз вуч чида вуч ятIа «Лайлат-уль-Къадр» (гзаф лайихвал ва еке къадир авай йиф)? (2) «Лайлат-уль-Къадр» (еке къадир ва чIехи дережа авай йиф) — агъзур вацралай хийирлу я (ам гзаф берекатлу йиф я — а са йифиз авур диндар крар агъзур йисан къене авур диндар крарилай хийирлу я, артух я)! (3) Адан (а йифен) къене малаикар ва Руь́гь (Жабраил) гзаф (сефер) эвичIзава (чилел) чпин Раббидин изиндалди гьар са эмирдин гьакъиндай ганвай. (4) Ам (а йиф) — саламатвал я (вири писвилерикай, хийир ва берекат я, салам ва тебрикни малаикрин патай) та экуьнин лаз экъечIдалди (5)».
- Аллагь-Таалади цавай Къуръандин аятар ракъуриз башламишайла, и кар лап зурба вакъиа тирвиляй цаварин ва чилин гьалар дегиш хьана. Идакай Къуръандин ва гьадисрин делилри субутзава:
Къуръанда лагьанва (72-сура, 9-10- аятар, мана): «Ва, дугъриданни, чун (жинерар) ацукьзавай анрикай (цаварикай) яб акалун патал ацукьдай чкайрал, амма гила ни яб акализ хьайитIа (чинеба малаикрихъ яб акална гафар чуьнуьхун патал), адаз вич гуьзетзавай ялав квай гъед жагъида (кана тергдай)! (9) Ва, дугъриданни, чаз чизвач (а кардалди чи Раббидиз) чилел алайбуруз писвал авун кIан хьанвани, я тахьайтIа, абурун Раббидиз кIан хьанвани абуруз менфят гуз (Дуьз рехъ къалуриз) (виликдай, чи Пайгъамбар (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) ракъурдалди, жинерри, цавуз хкаж жез, малаикрин рахунрихъ яб акализ, са бязи гафар чуьнуьхиз, чилел алай фалчи ксарив агакьариз, инсанар рекьяй акъудиз авай. Амма чи Пайгъамбардиз (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз), Къуръандин аятар авудиз башламишайла, жинерривай мад цавара малаикрин гафарихъ яб акализ хъхьанач. Гьавиляй, чпиз яб акалун къадагъа хьанвайла, жинерри лугьуз хьана чпин арада: ана са вуч кар ятIани хьанва). (10)?!»
Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) гьадисда лагьанва (мана): «Рамазандин варз атайла (алукьайла), Женнетдин варар ахъа жезва, ва Жегьеннемдин варар агал жезва, ва шейтIанар кутIунзава» (Бухарий, Муслим).
Къуръан виридалайни зурба ва хъсан Ктаб тирвиляй Аллагь-Таалади ам гваз ракъурай Джибриль малаик виридалайни лайихлу (хъсан) ва зурба малаик яз авунва, ва виче ам ракъурай рамазандин варз виридалайни хъсан ва метлеблу варз яз авунва, ва ам атай «Лайлат-уль-Къадр» йиф — виридалайни хъсан ва метлеблу йиф яз авунва, ва ам атай Пайгъамбар виридалайни хъсан ва лайихлу пайгъамбар ва расул (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) яз авунва, ва атанвай уьммет виридалайни хъсан ва лайихлу уьммет яз авунва, ва ам атай чка — Мекка виридалайни хъсан ва лайихлу чка яз авунва! И крар вири Къуръандин зурба берекатрикай я!
Аллагь-Таалади лугьузва (44-сура, 3-аят, мана): «Гьакъикъатда, Чна ам берекатлу йифиз (рамазандин вацра «Лайлат-уль-Къадр»-йифиз) (авудна) ракъурнава…»
Абу-Гьурайра асгьабдилай (Аллагь рази хьуй вичелай) атанвай гьадисда Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьанва: «Атанва квез рамазандин варз — берекатлу варз…!»
Гьакъикъатда, Аллагь-Таалади важиблу авунва сив хуьн мусурман уьмметдиз, Ада виликдай хьайи уьмметризни важиблу авурвал. Аллагь-Таалади лугьузва (2-сура, 183-аят, мана): «Эй иман гъанвайбур! Ферз авунва квел (важиблу авунва квез) сив хуьн, квелай вилик хьайибурузни ферз авурвал, квез (Аллагьдихъай) кичIе хьун патал».
ЧIехи алим аль-къадий Абубакр ибн аль-Арабий аль Ма́ликийди лугьузва: «Чалай вилик хьайи уьмметрин сив хуьнин къайда тир: жув хуьн гафар лугьуникай (рахадай ихтияр авачир), тIуьникай, хъуникай — аниз килигна абур четин гьалда авай, амма Аллагьди чи уьмметдиз регьятарна сив хуьнин вахтунин са пай — йифен вахт — хкудна, ва хкудна сив хуьнин кардин са пайни — рахадай ихтияр тахьун — ва чаз а кар ихтияр гана». (Ибн Касир 3/I24; Ибн Жарир I6/56; аль-КъуртIубий 11/98).
Чаз, мусурманриз, рамазандин вацра сивер хуьн гьижрадин кьвед лагьай йисуз ферз авуна.
Мугьаммад Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) кIуьд рамазандин вацра сивер хвенай ва а кIуьдакай ирид варз къанни кIуьд йикъакай ибарат тир.
Чна дуьа ийизва Аллагьдиз ва тIалабзава Адавай и алай рамазандин вацра чна хвейи сивер, авур кпIар, ибадатар, гайи садакьаяр кьабулун, чи гунагьрилай гъил къачун, чаз сувабар кхьин, чун имандал мягькемарун, Женнет кьисметун ва вири мусурманрин гаф сад авун! Я Аллагь! Вуна чаз мадни гзаф йисара рамазандин варз кьисмет-кьадар ая! Амин!
Ямин Мегьамедов,
диндин алим
