И йикъара «Куьредин хабарар» газетдин редакциядиз зи патав вичи хейлин йисара СтIал Сулейманан райондин культурадин отделдин начальник яз кIвалахай, алай вахтунда, лайихлу пенсияда аваз, Кьасумхуьрел яшамиш жезвай агъахъартасви Тажидин Рамазанов атана.
— Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейманан 155 йис тамам хьунихъ галаз алакъалу яз вуна газетда кхьизвай макъалаяр за дикъетдивди кIелзава ва Кьасумхуьруьн телевиденидай къалурзавай передачайризни килигзава, — лагьана Т. Рамазанова. — И баркаллу крарай вун сагърай! Заз вавай хабар кьадай са карни ава: ваз СтIал Сулейманан машиндал кIвалахай кас вуж ятIа чидани?
Зи шаклувал кьатIай Т. Рамазанова са геренда кисна акъвазайдалай кьулухъ алава хъувуна: «Сулейманан машиндал шофер яз кIвалахайди зи рагьметлу дах АбдулнетIиф я».
Мумкин я, и кар гзаф маса инсанризни, иллаки жегьилриз, чир тахьун. Итижлу кар я.
Тажидин Рамазанова ихтилат авурвал, адан дах АбдулнетIиф 1906-йисуз Агъа Хъартасрин хуьре дидедиз хьана. СтIал Сулейманаз улакь гайи сифте йикъарилай ада шаирдин «М-1» маркадин машиндин шофер яз кIвалахна.
— Дахдин тIвар АбдулнетIиф тиртIани, районда адаз вирида «Халу» лугьудай, и гаф адан кьвед лагьай тIварцIиз элкъвенвай, — давамарзава ихтилат Тажидин Рамазанова — СтIал Сулеймананни чи дахдин арада дуствилин алакъаяр авай. 1934-йисуз СССР-дин писателрин 1-съездда иштиракна хкведайла, СтIал Сулеймана дахдиз, Москвадин туьквендай маса къачуна, костюмар хканай. Абур дахди дамахдивди алукIдай. Гьа костюмар чи кIвале лап геждалди амай.
1937-йисан 23-ноябрдиз СтIал Сулейман рагьметдиз фейидалай кьулухъ АбдулнетIиф Рамазанова Кьасумхуьруьн консервиярдай заводда ва III-Интернационалдин тIварунихъ галай колхозда шофер яз кIвалахун давамарна. А. Рамазанован шикил райондин Гьуьрметдин доскадиз акъуднай.
Тажидин Рамазанова ихтилат авур пакадин юкъуз зун Агъа СтIалдал, ХХ асирдин Гомеран КIвал-музейдиз, фена ва анин илимдин къуллугъчи Фейзудин Мамедовахъ галаз гуьруьшмиш хьана.
— Инсанри «Эмка» лугьуз хьайи «М-1» маркадин машин СтIал Сулейманаз советрин гьукуматди 1935-йисуз гайиди я, — лагьана Фейзудин Мамедова. — Машиндин шоферни гьа вуна лугьузвай «Халу» — АбдулнетIиф тир. Гьа 30-йисар Дагъустанда советрин гьукум мягькем жезвай, хуьрера колхозар тешкилзавай вахт тир. Колхозар тешкилунин кIвалах вилик тухун, халкь гъавурда тун патал СтIал Сулейман гьа «М-1» маркадин машинда аваз Кьиблепатан Дагъустандин гзаф хуьрера хьана. Сулейманаз халкьдин арада еке гьуьрмет, адан гафунихъ еке къуват авай. Гьавиляй лугьуз жеда хьи, дагъдин хуьрера колхозар тешкилуник СтIал Сулеймана еке пай кутуна. Идалайни гъейри, гьа йисара машинар са артух авайди тушир. Гьавиляй машиндикай районда кардик квай идарайрин чIехибуруни менфят къачур дуьшуьшар хьайиди я. СтIал Сулеймана садазни ваъ лугьудачир.
Чин пата гуьзгуьяр туна, гуьрчегдиз туькIуьрнавай кьурук музейдин экспонат яз эцигнавай машин винел патан акунрай лап хъсан гьалда ава, на лугьуди, ам мукьвара заводдин конвеердилай алуднавайди я.
— 2016-йисан Яран суварин йифиз музей цIай яна кайила, СтIал Сулейманан машинни канай, — давамарзава ихтилат Фейзудин Мамедова. — Са йисан къене, бязи лезги баркаллу рухваяр вилик экечIна, шаирдин КIвал-музей арадал хкана. Шаирдин машин арадал хкуниз пулдин такьатар чи халкьдин баркаллу руш Фируза Керимовадин мергьяматлувилин «Территория добра» фондуни чара авуна. Машин ремонт хъувурди, къе чаз аквазвай гьалдиз хкайди Агъа СтIалрин хуьряй тир устIар Маидин я. Абуруз СтIал Сулейманан гуьзел чIаларал-жавагьиррал рикI алай гьар са касди сагърай ва аферин лугьузва.
Мадни, чун шагьид хьайивал, вири республикада, районда хьиз, «Шииратдин Меккада» — Агъа СтIалдал, шаирдин КIвал-музейдани СтIал Сулейманан 155 йис тамам хьунин сувариз гьазурвилер аквазва.
Шаирдин юбилей республикадин дережада кьиле тухунай СтIал Сулейманан КIвал-музейдин директор Лидия Стальскаяди, илимдин къуллугъчи Фейзудин Мамедова Дагъустандин Кьил Сергей Меликоваз, СтIал Сулейманан райондин кьил Саид Темирхановаз, РД-дин культурадин министр Зарема Бутаевадиз ва и кардик пай кутазвай вири юлдашриз сагърай лугьузва.
Хазран Кьасумов
