Алай аямдин улакьрихъ ахьтин йигинвал ава хьи, са куьруь вахтунда инсан яргъал мензилрив агакьарзава. ХъуьтIуьн и йикъара зунни къайгъуйри уьлкведин кеферпатан меркездиз – Санкт-Петербургдиз акъудна. Саки 4 агъзур километрдин мензил чун авай самолетди 3 сятни зура атIана.  Дуьньядин иер шегьерди чун бул живедалди, 25 градусдин аяздалди къаршиламишна. Галаз-галаз мадни кьуд юкъузни йифиз къвана жив. Амма идакди чIехи шегьердин уьмуьр, чина хьиз, ланкьна акъвазнач. Коммунальный къуллугъри датIана кIвалахзавай. Проспектар, куьчеяр, тротуарар живедикай михьзавай. ЧIехи самосвалриз ягъиз тухузвайтIани, чка-чкадал живедин гьамбарар арадал къвезвай. Общественный транспорт (трамваяр, троллейбусар, автобусар) йифен кьуларалди гьерекатдик ква. Эквер хкудун вучтинди я, кIвалерилай, куьчейрилай гъейри, вири гьаятарни экверин нурари ишигълаваннава.

Гьелбетда, Махачкъала Санкт-Петербургдив, промышленностдин зурба карханайрин, девлетлу банкарин, жумарт инвесторрин, жуьреба-жуьре компанийрин, акционервилин обществойрин куьмекдалди бюджет арадал гъизвай шегьердив, гекъигиз жедач. Адан са райондин ЖКХ-дин ихтиярда авай кьван техника, пешекарар, устIарар, фялеяр Махачкъала, Хасавюрт, Дербент санал къачуртIани жедач. Шегьер михьи авунин, адахъ гелкъуьнин, агьалийриз къулайвилер тешкилунин рекьяй шегьердин администрацияди, коммунальный къуллугъри хъсандиз кIвалахзава.

Гьавадин жигьетдай кеферпатан меркезди, инкъилабдин шегьерди чун къана кьабулнатIани, ана фадлай яшамиш жезвай ватан­эгьлийри чаз чпин чими рикIер ва къужахар ачухна. Ихьтин хуш гуьруьшдин себебкарни фадлай милли газетдихъ галаз алакъа хуьзвай военный журналист Низамидин Къаинбегов тир. Зун шегьердиз атанвайдакай хабар хьайила, ада зенг авуна ва лагьана:

— Нариман стха, кьве йикъалай ина чи, милли мярекатар тешкилуник датIана кьил кутазвай гадайрин, гуьруьш жеда. Эгер вахт аватIа, чаз вунани ана иштиракна кIанзавай.

— Вахтни ава, квехъ галаз гьа­къикъидаказ таниш жезни кIан­зава, — жаваб гана за.

Меслят хьайи йикъан нянихъ зун чкадин ватанэгьлийриз шаир­ни яз малум тир миграгъви, гъвечIи карчи, Гьаживерди Ханкишиева живедин гьамбарри кьунвай куьчейрай курхуьруьнви Шайдаеван рес­торан авай райондиз тухузва. Жив, гьа гила акатнавайди хьиз, пилте-пилте къвазва. Мукьвал вахтара­ чи республикада такур хьтинди. Фидай вахтунда Гьаживердиди заз шегьердин гуьрчег ва тарихдин метлеб авай имаратар, дараматар, майданар къалурзава. Ленинан майдан, Нева вацIал акъвазнавай «Аврора» гими, Зимний дворец, хкажиз, агал хъийизвай муькъвер, мусурманрин мискIинар, Алмазован тIварунихъ галай лап кьакьан клиника…

— Ингье чун агакьна, — лагьана Гьаживердиди. – АтIама чи яр-дустунин ресторан я.

Дараматдин къенез гьахьнамазди, чун ватанэгьлийрин къужахра гьатна. Вири заз таниш тушир, амма гьакьван мукьва  ксар. Мукьвавални чимивал абурун нур аватнавай виле­райни, хуш чинрайни аквазвай­. Гьаживердиди чун танишарзава­. Низамидин Къаинбегов, Зураб Шай­даев (бизнесмен), Левитан Алирзаев (ахцегьви, зегьметдин ветеран, музыкант), Шафидин Гьасанов (винистIалви, меценат, бизнесмен), Мирземегьамед Мегьамедов (Кьулан СтIал, карчи), Саид Мегьамедрагьимов (Агъа Хъартас, жегьилрин башчи, манидар)…

Жузунар-качузунар, ватандикай суьгьбетар, рикIел хкунар авурдалай гуьгъуьниз лезги петербургвийри чеб кIватI хьунин себеб­рикайни рахунар авуна. Жуван па­тай­ за абуруз «Зегьерлу кьисас», «Кьисметдин къекъуьнрал», «Тапаррин къармахра» ктабар багъишна.

Гуьруьшдин вахтунда малум хьайивал, хайи макандивай яргъа авай ватанэгьлийрик секинсузвал кутазвай месэлаяр ава.

— Ленинграддин областда са шумуд агъзур лезги яшамиш жезва, – лагьана Низамидин Къаинбегова. – Чи аялар чIехи жезва. Гьайиф хьи, гзафбуруз дидед чIал, чпин бубайрин кIвал-хуьр, халкьдин тарих, адетар, къайдаяр чизвач. И нукьсан къемаз арадай акъуд тавуртIа, пака чи велед­рив гумукьдайди «Лезги» я лугьудай тIвар-гаф я. Исятда заз чизва, ина авай хейлин жуван дустар, чирхчирар рухвайриз жуванбуру­кай сусар жагъуриз тежез ава. ГьикI лагьайтIа, садаз маса лезги хизандикай хабар авач. Эгер чна мукьвал-мукьвал жуванбурун гуьруьшар, хуш мярекатар  тешкилиз хьайитIа, алакъаяр, рафтарвилер гегьеншарайтIа, садаз-садакай ха­бар жеда. Жегьилриз чеб аква­да, танишвал гуда. Гьа ихьтин макь­­сад кьилиз акъудун патал чи жегьилриз мергьяматлувилин фонд тешкилиз кIанзава. Адан везифайрикай чаз жегьилрин векил Саида лугьуда.

— Сифте нубатда чун, жегьилар, куьне чи патахъай ийизвай къайгъударвилелай рази я, — рахана Саид Мегьамедрагьимов. – Куьне Петербургда са шумудра Яран суварар, Дагъустандай тек­лифиз, лезги манидаррин концертар ва маса мярекатар тешкилна. Квелай чешне къачуна, чаз и кIвалах гегьеншариз кIанзава. Махсус фонд тешкилуналди, чи аялриз дидед чIал, тарих, адетар чирдай курсар кардик кутаз ва мартдиз «Лезги халкьдин тарих, адетар, гележег» мярекат тухуз кIанзава. Майдиз ХХ асирдин Гомер СтIал Сулейманан 155 йисан юбилейдиз талукь серенжем тешкилда. Дидед чIалаз, халкьдин адетриз талукь конкурс тухуда. Фикирда маса крарни ава. Абур кьилиз акъудун патал чаз фондни, тешкиллувилин комитетни герек я.

КIватI хьанвайбуру авур ихтилатрин тереф хвена, къиметлу тек­лифар гана, гьар жуьредин куьмекар гуз гьазур тирдини къейдна. Мисал яз, и рекьяй Шайдаев Зурабахъ хъсан тежриба ава. Ада неинки Петербургда, гьакI Дагъустандани ватанэгьлийри тешкилзавай мярекатриз спонсорвилин гъил яр­гъи ийизва. Алай вахтунда ада лезги халкьдин манийрин «Пейкер баха» конкурс малумарнава. Сад лагьай пай февралдиз ва финалдин пайни мартдин эхирра Кьасумхуьруьн культурадин дворецда кьиле фида. Конкурсдин призрин фонд са миллион манатдив агакьзава.

Шафидин Гьасановни шегьерда ва гьакI Дагъустандани меценат хьиз малум я.

Санкт-Петербургдин лезгияр милливал хуьз алахъзава. Къуй абурухъ чпин хъсан фикирар кьилиз акъуддай къуватар, сагъвал, мумкинвилерни хьурай!

Нариман  Ибрагьимов

Махачкъала-Сант-Петербург-Махачкъала