РД-дин промышленностдин ва алишверишдин министр Низам Халилова 2024-йисуз Дагъустанда кардик кутазвай инвестпроектрикай тамамдиз суьгьбетна. Кьилди къачуртIа, малум хьайивал, СтIал Сулейманан райондин Кьулан СтIалдал гофрироватнавай, чуькьуьн эхзавай (напорные) ва цIалцIам полимердин турбаяр акъуддай завод — ООО «Трубопласт» эцигна акьалтIарзава. Ихьтин завод неинки СКФО-да, гьакI ЮФО-дани гьеле авач. Завод алай йисан кьвед лагьай кварталда ачухдайвал я.
«Трубопласт» ООО-дин инвестор ва учредитель чи ватанэгьли, бизнесмен, меценат, ватанперес Пирмегьамед Къараханович Балакеримов я. И жумарт хцин куьмекдалди СтIал Сулейманан райондин школайриз компьютерар гъизва, медицинадин идарайриз багьа тадаракар къачузва, бажарагъ авай аялризни студентриз чпин алакьунар къалурдай мумкинвал гузва. Вини СтIалрин хуьруьн жемятдиз «Газель» улакь къачун патал пулдин куьмекна….
И йикъара чун ООО «Трубопласт» карханадиз фена. Завод федеральный шегьре рекьин патав, ДаркIушрин хуьрелай алатайла, са 500 метр мензилдин яргъа хьиз, эрчIи пата ава. Рекьяй физвайбуруз цIийиз эцигнавай карханадин гуьрчег дарамат аквазва.
Чун атанвайдакай дараматдин къаравулди лазим касдиз хабар гайила, къаршиламишиз карханадин къуллугъчи Назим Гуьлмегьамедов атана, чун хушдиз кьабулна. Адахъ галаз чун «Трубопласт» ООО-дин директор Низам Балакеримован кабинетдиз хкаж хьана. Низам Пирмегьамедовича карханадикай чаз авур суьгьбетдай малум хьайивал, ам кIвалахдин гъавурда авай хъсан пешекар, гьакIни кар алакьдай тешкилатчи я. Ам производстводин гъавурда авайди ва вичин кIвалахдивни еке чалишмишвилелди, итижлудаказ эгечIзавайди акуна.
Низам Пирмегьамедовича къейд авурвал, алай вахтунда Дагъустан Республикадин яшайишдинни коммунальный ва инженерный коммуникацияр авай гьал ахьтинди я хьи, абур саки вири алай аямдин кIеви ва цIийи материаларни технологияр ишлемишна акъудзавай турбайралди дегишарун истемишзава. Ремонт ийидайла, гьакIни целди, чимивилелди, газдалди таъминардай цIийи сетар тухудайлани, иллаки напорный полимердин турбаяр хъсан ери авайбур яз гьисабзава.
Къейд авуна кIанда, Кеферпатан Кавказдин Федеральный округда хьиз, Дагъустандани, алай аямдин технологияр ишлемишна, цIийи жуьреда ери аваз акъудзавай ихьтин турбайрихъ еке игьтияж ава.
— Завод эцигиз гатIундалди, чна авур ахтармишунрин нетижада малум хьана хьи, СКФО-диз, гьа жигьетдай яз Дагъустандизни полимердин турбаяр Россиядин маса регионрай гъизва. Гьелбетда, ида Дагъустандин экономика поставщикрин къиметрин сиясатдилай аслу ийизва.
Чун полимердин турбаяр акъуддай завод эцигунин теклиф гваз РД-дин гьукуматдин вилик экъечIайла, — давамарна ада, — чи теклифдин тереф ана хвена. Чуькьуьн эхдай ва цIалцIам полимердин турбаяр акъуддай завод Дагъустан патал лап важиблу инвестицийрин проект я. Заводди, Дагъустандин хьиз, гьакI къваларив гвай регионринни турбайрихъ авай игьтияж таъминарда. Заводди 200 касдиз кIвалахдай чкаяр арадал гъида, гьакIни республикадинни федеральный бюджетар налогрин пуларалди таъминарда.
Са затIни алачир баябан чилел цIийи кархана эцигдайла, гзаф месэлаяр вилик акъваззава. Абур чна вири жуван къуватралди ва такьатралди кьилиз акъудна. Сифте нубатда чаз ина токдин, цин, гьавадин къуват герекзавай. Цин месэла гьялна. Токдин месэла гьялун патал, санлай къачурла, вад мегаватдин кьве подстанция эцигна. Оружбадилай 6 км мензилдиз токдин линия чIугвазва. Къачунвай тадаракар къецепатан уьлквейрай я. Карханадин вилик квай майданда къир цанва. Чи планра кархана авай куьчейрин кьве патани къир цун ава.
— Низам Пирмегьамедович, ихьтин зурба карханадиз кIвалахдай махсус образование авай пешекарарни лазим жеда. И месэла гьикI гьялзава?
— Эхь, алай вахтунда чи производстводиз лазим пешекаррин патахъай кьитвал ава. И месэла гьялун патал чи кадрийрин рекьяй жавабдар работник республикадин юкьван пешекарвилин образованидин технический училищейриз ракъурна. Гьайиф чIугуналди лугьуз кIанзава хьи, чаз кIанзавай рекьяй пешекарар анра гьазурзавач. Юкьван жуьредин пешекарар ава. Иниз килигна, чна чи карханада учебный центр эцигда. Ана чна чкадин жегьилрикай чи карханада зегьмет чIугвадай пешекарар гьазурда. Жуван пешекарар жедалди, чна чаз лазимбур, Россиядин регионрай хьиз, маса уьлквейрайни желбзава. Абуруз чна ина вахтадин къайдада кIвалахдай ва яшамиш жедай шартIар яратмишзава. Карханадихъ агъадихъ галай пешейрай чкаяр ава: тадаракрал кIвалахдай инженеррин, инженеррин-электронщикрин, электрикрин, механикрин, химикрин, физикрин, технологрин ва КИП-дал (контрольно-измерительные приборы) кIвалахдайбурун.
Завод эцигуник Дагъустан патал авай чIехи метлебдикай ихтилат авурдалай гуьгъуьниз ада чаз карханада сиягьат тешкилна. Кархана 8 гектардин чилел ала. Гьаят вижеваз аваданламишнава. Чапла пата пуд мертебадин дарамат ава. Сад лагьай мертебада карханада акъудзавай турбайрихъ галаз муьштерияр таниш жедай выставка жеда. Кьвед лагьай мертеба офис я. Пуд лагьай мертебада учебный центр жеда. И дараматдин вилик иер фонтанни эцигнава.
ЭрчIи пата авай карханадин кьилин дарамат алай аямдин эцигунринни архитектурадин истемишунрив кьадайвал эцигна туькIуьрнава. Ам гегьенш ва экуь я. Ина монтажникри, инженерри, наладчикри, эхиримжи кIвалахар акьалтIариз, зегьмет чIугвазва.
Цехда гьар жуьре (16 мм-дилай 2400 мм къведалди) диаметрдин чиркин ва къати марфарин ятарин канализацийра, производстводин ятар гадарзавай ва хуьруьн майишатдин мелиорациядин, къайи ва чими ятарин, газдин линияр чIугвадай системайра ишлемишдай турбаяр акъудзавай цIуд линия кардик жеда.
Заводда гьакIни хуьруьн майишатдин ва хсуси карханайра стIал-стIал яд гудай къайда ишлемишзавайбур патални турбайрин линия кардик ква. Гьасилзавай шейэриз виниз тир къимет ганва, сертификатарни ава.
Заводдин цехдин са пата гьазур продукция эцигдай склад ава. Пар тухудай улакьриз инал акъваздай къулай чка туькIуьрнава. Идалайни гъейри, карханадин мулкунал гьазур турбаяр хуьдай чIехи майданни туькIуьрнава. Кьилин цехдихъ администрациядин аппаратди кIвалахдай дарамат гала.
Исятда эцигунардайбуру яшайишдин кьве мертебадин корпус хкажзава. Ина кIвалахзавайбуруз ва атай мугьманриз ял ядай вири жуьредин къулай шартIар яратмишда. Идалайни гъейри, тIуьн недай чкани эцигиз гъиле ава.
Зурба проект гъиле кьуна, уьмуьрдиз кечирмишиз, республикадин экономика вилик тухуник зурба пай кутвазвай Пирмегьамед Балакеримоврин хизандиз баркалла! Къуй квехъ уьмуьрда хушбахтвал, гъиле кьунвай крар кьилиз акъуддай къуват ва сагъвал хьурай!
Къагьриман Ибрагьимов
