И мукьвара гьукуматдин СтIал Сулейманан тIварцIихъ галай Лезгийрин муздрамтеатрдин сегьнедин къизилдин гъед, халкьдин рикI алай, гьуьрмет ва машгьурвал къазанмишнавай Дагъустан Республикадин халкьдин артист, Россиядин Феде­рациядин лайих­лу артист Абдуллагь ТIажибович Гьабибов дидедиз хьайидалай инихъ 75 йис, яратмишунрин рекье аваз 57 йис тамам­ хьанва.

Абдуллагь Гьабибов 1949-йисан 3-январдиз Докъузпара райондин Чахчарин хуьре муаллим ТIажибан хизанда дидедиз хьана. Абдуллагь гьеле аялзамаз ТIажиб муаллимди язавай тардин милли авазрин сесерик хьана. ЧIехи стха Гьабиба вичиз чIагъан ягъиз чирна, яваш-яваш Абдуллагьни милли авазри вичелди чIугуна. Чахчарин мектебда сифте классра кIелдайла, муаллимри адал классрин мярекатра манияр лугьун тапшурмишдай. Абдуллагьаз и кIвалах хуш жедай. ГъвечIизмаз адаз дахдихъ галаз Усугъчайда кьиле фейи фестивалра иштирак авунни кьисмет хьана. 4-8-класс­ра ада Тагьирхуьруьн интернатда кIелна. Инани манияр лугьуз, чIагъан ягъиз чизвай ам художественный самодеятельностдин активлу иштиракчи хьана. «А вахтара, — рикIел хкизва ада, — чи хуьруьз, тамашаяр къалуриз, лезги театр къведай. Мурадхан Къухмазован, Къумбай Рамазанован ва маса артистрин къугъунри зун суьгьуьрда твадай. Абуруз килигиз, гьакI жуван ашкъини хкаж жедай. Зун абурун къугъунар тикрар ийиз алахъдай. Зи фикирра гьа вахтунда кинойра къугъвадай артист хьун авай. Гьа икI, 8-класс акьалтIарайла, зун Дербент шегьерда авай культпросветучилищедин теат­ральный отделенидик экечIна».

Ина актервилин рекьяй тарсар гузвай­ Ба­гъиш Айдаева кIелунра Абдуллагьан ала­­хъунриз фикир тагана тунач. ЧIехи ус­тадди жегьил вичин гуьзчивилик кутазва. Адаз амайбурулай артухан тапшуругъарни­ гузва­. Алахъиз, кьатIунар аваз кIелзавай студентдив Багъиш Айдаева дипломдин кIва­­лах хуьзвай Г.Рустамован «Эгер рикIиз кIан­ хьайитIа» тамашада Магьсудан ва В.Лавреневан «Разлом» тамашада поручик Полевоян ролра къугъун тапшурмишзава. Абдуллагьа кьве тамашадани игитрин къаматар, чранвай артистди хьиз, ачухунай ва къугъунай чIехи устад пара рази яз амукьна. КIелунар чешнелудаказ акьалтIарнавай жегьил пешекар театрдин кьилин режиссер Б.Айдаева 1967-йисуз театрдиз кIвалахал кьабулзава.

Театрда кIвалахиз гатIуннамазди, наси­гьатчи Б.Айдаева адал жавабдар ролар тапшурмишиз, меслятар гуз, актервилин къуг­ъунин сирер ачухиз, ам гележегдин сегьнедин устад хьуниз гьазурна.

1978-йисуз, кIвалахдивай къерех тахьана, А.Гьабибов Краснодардин культурадин институтдин режиссерар гьазурдай факультетдиз гьахьзава.

Театрдин сегьнеда гуржийрин драматург Шота Роквадин «Диде» тамашада ада Ираклийдин роль тамамарна. Театрда кIвалахиз сифте къачунвай камуни актер Абдуллагьан тIебии бажарагъ ачухна. Адавай и тамашада тIебиидаказ юзунралди намуслу романтик Ираклийдин фикирарни гьиссер дериндай ачухиз алакьна.

Ахпа ам А.Пушкинан «Къванцин мугьман», Шекспиран «Лир пачагь», Еврипидан­ «Медея», Ф.Шиллеран «Къачагъар», Ж-Б.Мольеран «МутIлакьди», А.Вампилован «ЧIе­­­хи хва», Уь.Гьажибегован «Мешеди Ибад», 3.Гьажибегован «Ашукь Къариб», С.Гьажиеван «КIири Буба» тамашайра Дон Гуанан, Эдгаран, Ясонан, Роллеран, Валеран, Бусыгинан, Серверан, Ашукь Къарибан, КIири Бубадин ролра къугъвана.

И тамашайра ада вич къемедадин, мусибатдин ва лирикадинни психологиядин пландин гьар жуьре жанрайра игитрин къаматар сад хьиз къалуриз, къугъваз алакьзавай халис устад актер хьиз тестикьарна. Абурухъ гьахъвал, инанмишвал, тикрар тежер къенепатан къуват ва вичиз хас тир кьетIенвилин тафават ава. Алатай асирдин 70-йисара актерди арадал гъанвай къаматри, ам романтик стилдин актер тирди тестикьаруналди, адаз баркалла ва машгьурвал гъизва, тамашачийрин патай  гьуьрмет къазанмишзава.

КIвалахда аквадай хьтин агалкьунар къа­занмишнатIани, ада сегьнедин сирер чирун давамарна.

«Зун, жегьил актер, — суьгьбетзава А.Гьа­бибова, — театрдин сегьнедин устадар тир Мурадхан Къухмазован, Къумбай Рамазанован, Абдурашид Магьсудован, Шамсият Къухмазовадин, Дурия Рагьимовадин устадвилин тежрибадай, абуру сегьнедин гьерекатра ишлемишзавай къайдайрикай жуваз пай къачуз гьамиша чирвилер хкажунин рекье хьана. Садра Багъиш муаллимди Дурия Рагьимовадиз тапшуругъ гана: Абдуллагьаз чуьнгуьр ягъиз ва алатдихъ галаз манияр лугьуз чира.  Зун адан кIвализ физ, Дурия ваха заз магнитофон кутуна, ашукьри лугьузвай манийрихъ яб гуз туна. Заз Дурия ваха чуьнгуьр ягъиз ва чуьнгуьрдихъ галаз ашукьрин къайдада мугъамар, манияр лугьуз чирна. Ибур чирунин себебни, заз ахпа малум хьайивал, Багъиш муаллимдиз «Ашукь Къариб» тамаша эцигиз кIан хьун тир.  Сифте за Ашукь Къарибан, ахпа Ашукь Саидан къаматар арадал гъана. Халкьди а тамашаяр пара хушдиз кьабулна».

Лагьана кIанда хьи, бажарагълу актер галатун тийижиз кIвалахиз кIандай, сабурлу, вини дережадин пешекар, кьилин игитдиз элкъуьнин кьетIен пай авай Абдуллагь Гьабибова чи халкьдин машгьур кьегьал рухвайрин — Етим Эминан, Алкьвадар Гьасан эфендидин, СтIал Сулейманан, Мегьамед Ярагъидин тикрар тежер хьтин гьакъикъи къаматар арадал гъана. Театрда зегьмет чIугвазвай яратмишунрин уьмуьрда ам 30 йисалай гзаф вахтунда, СтIал Сулейманан къамат машгьуриз, Дагъустанда, Кремлда, Парижда, Бакуда сегьнейриз экъечIна. Виринра ам, гьамиша хьиз, гурлу капар ягъуналди къаршиламишна.

Эгер чна винидихъ тIварар кьур къаматар фагьумлубур, жавабдарбур, истемишдайбур тиртIа, ада лап регьятдиз, хъуьтуьлдиз, юмшагъдиз къемедадин къаматарни устадвилелди тамамарзава. И жигьетдай адан бажарагълувал чаз А.Мегьманан «Харубегни ЦIарубег» тамашада ам устадвилелди къугъвай ЦIарубеган, М.Рустемован «Ашнабазханадин салон» тамашада устаддиз къугъвай Камилан, Г.Хугаеван «Зи яран диде» тамашада тикрар тежедай жуьреда къугъвай Дженан къаматрай аквазва. Ада вичи эцигай М.Митровичан «Йифен кьулариз тарашун» тамашада (дипломдин  кIвалах) Дьолан къаматдани ам зирекдиз къугъвана.

Гьи жанрдин тамашада къугъвайтIани, адан кьетIенвал тикрар тахьун я. ИкI, яратмишунрин рекье А.Гьабибов гьар са камуналди вини дережайриз хкаж жезва. И жигьетдай ада арадал гъайи са къаматдикай мад рахан. Х.Авшалумован «Имам Шамилан дилмаж» тамашада А.Гьабибовалай Идрисан къаматдалди халкьариз кьиникьар, бедбахтвилер, каш ва бахтсузвилер гъизвай дявеяр тухунихъ метлеб авачирди кьалуриз алакьна.

Чи ватанэгьлидин бажарагъдихъ са кье­тIенвал мадни ава: адан дуьм-дуьзвал, вичин рикIе авайдаз табийвал. Ам сегьнеда кьиле физвай вакъиайрихъ, зеррени шак тефена, агъазва, идалди вичин рикIе авай искусстводин чинебан­ сирералди ада тамашачийрик гьевес кутазва, абур шадвал ийиз­, фикир ийиз, сегьнедин игитдин кьисметда уьмуьр ийиз мажбурзава.

А.Гьабибова сегьнеда яратмишнавай 150-далай виниз къаматрикай чIехи пай ри­кIелай тефидайбур я. Им ада гьакьван сеферра вичин къамат дегишна лагьай чIал я. Ихьтин бажарагъ авай артистар тек-туьк жезва.

А.Гьабибова са шумуд дережайрин меж­­­дународный фестивалрани иштиракна­. ТIварар кьуртIа, са макъалада вири гьакьдач. Театрдин художественный советдин­ член, цIуд йисаралди культурадин мярекат­рин жюридин председатель, зегьметдин­ ветеран. Абдуллагь Гьабибовахъ, ак­тер­­ви­лин хьиз, композиторвилинни манидарвилин ба­­жарагъ, ширин сес ава. Б.Багъишеван «Дагълари эверзава» ва А.Усамован «Намусдин къимет» тамашайриз музыка, чIа­ларни кхьена. Ам гьакIни хъуьруьн  къведай зарафатдин, туьнт гафарин музыкадалди сегьнеламишдай гъвечIи тамашаяр (сценкаяр) кхьинални машгъул я. Абурун арада «Пчестан ва Къачабег», «Къав», «КIекрен какаяр», «Вун нин паб я?», «Диде, зун тамира!» ва «КъудуцIбегни Назханум» ава.

Хъсан таржумачи хьуниз килигна, театр­дин кьиле авай ксарин тапшуругъдалди ­Абдуллагь ТIажибовича «Яран диде», «Зирек Алмас», «Зи папан итим» пьесаяр, гьакIни са шумуд мультфильм лезги чIалаз элкъуьрна ва вичин сесни эцигна.

Ам «СтIал Сулейман» ва «Аух» (Чечен­­ Республика) художественно-доку­мен­таль­ный фильмайрани къугъвана. «Иисус» ва «Цийи весияр» художественный фильмайра Иисусан ва Павелан ролра А.Гьабибован сес эцигнава.

Чи ватанэгьлидин иштираквал аваз, «Хайи хуьр Чахчар», «Дагъустан, заз ба­гъиш­ламиша», «Хтулар» ва маса видеоклипар арадиз гъана.

Ада хейлин авторрин чIалариз музы­ка­яр­ни кхьенва: «Театрдикай мани» (А.Сай­ду­мов), «Басира» (А.Девлетханов), «Зи Лез­ги­с­тан» (Гъ.Ибрагьимова.), «Хтулар» (М.Му­радханова), («Чахчахрин хуьр» (А.Гьа­би­бов), «Эй гуьзел» (А.Мирзебегов), «Луиза» (А.Къар­дашов), «Кьисмет тахьай муьгьуьббат» (А.Мирзебегов), «Машгьур халкь я чун» (З.Къафланов).

Абдуллагь ТIажибовичан галатун тийижир гьа­къисагъ зегьметдиз гьукуматди лайихлу къимет ганва. Театрдиз атай сифте йисара культурадин министерстводи Дагъус­тандин милли театррин жегьил актеррин арада тухвай са шумуд конкурсра чи макъа­ладин игит вад сеферда кIвенкIве чкайриз лайихлу хьана­. 1974-йисуз ада «Соцакъажунрин гъалибчи» лагьай тIвар къазанмишна. 1975-йисуз Дагъустандин жегьил актеррин арада кьиле фейи конкурсда 1-чка кьуниз килигна, ам гьукуматдин патай 10 йи­къан­ яратмишунрин командировкадалди аш­къиламишна, ял ягъиз Москвадиз ра­къур­на. Гьабибов гьакIни гьуьрметдин са шумуд шабагьдин сагьибни я. 1997-йисуз «Ша­милан 200 йис» къизилдин ме­далдиз, 2009-йисуз игитвилин  «Шарвили» эпосдин суварик аквадай хьтин пай кутунай жемиятдин «Шарвили» премиядиз лайихлу хьана.

1986-йисуз театральный искусстводин хиле къазанмишнавай агалкьунрай ДАССР-дин лайихлу артист, 1995-йисуз культурадин­ хиле яргъал йисара гьакъисагъ зегьмет чIу­гунай ва чIехи пешекарвилин устадвиляй Да­гъустандин халкьдин артист ва 2005-йисуз Россиядин театральный искусстводин хиле авай лайихлувилерай Россиядин Федерациядин лайихлу артист лагьай гьуьр­мет­дин тIварариз лайихлу хьана. Дагъустан Республикадин Кьилин Указдалди 2019-йисуз А.Гьабибоваз «За трудовую доблесть» медаль гана. 2020-йисан мартдин вацра­ Моск­вада мергьяматлувилин «Артист» фон­дуни, уьл­кведин культура вилик тухуз, яргъал йи­са­ра чIугунвай гьакъисагъ зегьметдай А.Гьабибовав «Признание» премиядин лауреатвилин диплом, Чарльз Чаплинан статуэтка ва пулдин премия вахкана. 2021-йисуз адан зегьмет РФ-дин театррин Союздин деятелрин председателди Гьуьрметдин шабагь гуналди къейдна. Ам гьакIни маса министерствойрин гьуьрметдин шабагьрин иесини я.

Лезги театрдин тарихда зур асирдилай гзаф вахтунда вичин гужлу зигьиндалди, бажарагъдалди, зегьметдалди гьар жуьредин къилихрин игитрин рикIел аламукьдай къаматар арадал гъанвай, абур несилриз чешнеяр яз тунвай А.Гьабибован тIвар машгьур устадар тир Мурадхан ва Шемсижагьан Къухмазоврин, Багъиш Айдаеван, Абдурашид Магьсудован… къизилдин гъетерин жергеда, ада яратмишнавай къаматар Дагъустандин милли искусстводин хазинада гьатнава.

А.Гьабибов гьуьрметлу хизандин кьил, адан уьмуьрдин юлдаш Бесханум Османов­на РД-дин здравоохраненидин отличник я. Ада аялрин поликлиникада участокдин медсестравиле кIвалахзава. Хизанда тербияламишнавай пуд веледдихъни кьилин образование ава. ЧIехи хва Тамерлан Мегьарамдхуьре СЦЗН-дин начальник, руш Саи­жат Белиждин гимназияда завуч, гъвечIи гада Алим погранкьушунрин прапорщик я. Абур ирид хтулдини шадарзава.

Сегьнедин къизилдин гъед Абдуллагь­ ТIажибович Гьабибов гьамиша цIийи­виле­рихъ къекъвезва, яратмишзавай къамат­ра­ ислягьвал раижзава, сегьнедилай гьар са тамашачидин руьгь хкажзава. Къуй, Абдуллагь стха, вахъ чандин сагъвал, генани чIехи агалкьунар хьурай!

Къагьриман  Ибрагьимов