Рекьера гьерекатрин хатасузвал артухарунин, аварийра жезвай кьиникьрин ва хасаратвилерин кьадар тIимиларунин макьсаддалди РД-дин транспортдин ва рекьерин майишатдин министерстводи «Урбантех» ГК-дихъ (компанийрин десте) галаз концессиядин (государстводин эменни кьилдин карханадин хийирда вугунин) икьрар кутIуннава.
Адан сергьятра аваз республикадин автомашинрин рекьера фотовидеофиксациядин алай аямдин цIийи 200 комплекс («Азимут-4») тайинарда. Рекьера гьерекатдин къайдаяр (ПДД) чIурай дуьшуьшар гьисабдиз къачудай техникадин цIийи такьатар икьван чIавалди авай 363 камерадал алава хъжеда. Идакай «Дагъустан» РИА-дин майдандал кьиле фейи пресс-конференциядал РД-дин транспортдин ва рекьерин майишатдин министр Жамбулат Салавова ва «Урбантех» ГК-дин алишверишдин рекьяй директор Даниил Хазова суьгьбетна.
РФ-дин вири регионра фотовидеофиксациядин комплексрин (камерайрин) кьадар артухарун «Хатасуз ва ерилу рекьер» милли проектда фикирда кьунва: ана къалурнавайвал, 2024-йисуз абурун кьадар, 2017-йисуз регионра авай кьадардив гекъигайла, 211 процентдин артух хьун лазим я, 2030-йис алукьдайла, – 250%. Техникадин такьатар ГИБДД-дин къарардалди рекьерин виридалайни гзаф аварияр жезвай чкайра тайинарда. ИкI, абуру рекьерин гьерекатрин хаталувал таъминариз куьмекда – акьалтIай чIехи пай аварияр гьерекатдин йигинвал лап гзафарунин ва къарши рекьиз экъечIунин нетижада жезва.
«Азимут-4» комплексривай ПДД-дин истемишунар чIурай 51 жуьредин тахсиркарвилер гьисабдиз къачуз жезва. Ихтилат гьам адетдинбурукай, месела, къарши рекьиз экъечIуникай ва я атIунар авачир цIарцIелай элячIуникай, гьамни нейросетдин мумкинвилер ишлемишна тайинарзавайбурукай – хатасузвилин чIул ишлемиш тавун, рулдихъ ацукьнавайла, телефондай рахун – физва. Са легьзеда комплексдивай 12 жуьредин тахсиркарвилер тестикьариз жезва.
Д.Хазован гафаралди, камераяр тайинарунин тежриба цIийиди туш ва аварийрин кьадар тIимил хьунин жигьетдай ада вичин нетижалувал къалурнава. Чешне яз, ам хъсан патахъ дегишвилер хьанвай са жерге регионрикай рахана. Абурун жергедай яз – Москвадин областдикай. ИкI, 2016-йисалай, камераяр тайинарунин нетижада, Подмосковьедин рекьера аварийрин кьадар тахминан 40 процентдин тIимил хьанва. Адан гафаралди, 2022-йисуз и региондин ДТП-рин жигьетдай иллаки хаталу чкайра камераяр эцигунин нетижада аварийрин кьадар 66 процентдин тIимил хьана, кьейи ксарин кьадар лагьайтIа, – 79 процентдин. «Виридалайни кьилинди ам я хьи, и рекъемра инсанрин хуьз алакьнавай уьмуьрар ава», — лагьана ада.
Жамбулат Салавовани гьисабзавайвал, рекьера тайинарзавай камерайрин кьадар артухарун чарасуз кар я.
«Алай йисан сифте кьилелай чи рекьера 309 касди чан гана, абурукай 25 аялар я. Гьелбетда, республикадин рекьер авай гьал вини дережадинди я лугьуз жедач. И кар фикирда кьуна, чна рекьер туькIуьрунин кIвалах датIана кьиле тухузва. Гьа са вахтунда, транспортдин хатасузвиляй пешекарри рейсадвилелди къейдзавайвал, аварийрин кьадар тIимил тахьунин себеб инсанрин гьерекатрихъ галаз алакъалу я. Чна фотовидеофиксациядин комплексри гьисабдиз къачузвай тахсиркарвилер мукьуфдивди ахтармишна ва ихьтин нетижадал атана: къайда чIурай вири дуьшуьшрин 83 процент автомашиндин йигинвал хкажунихъ (истемишунрал амал тавунихъ) галаз алакъалу я», — лагьана министрди.
Статистикадин делилрал асаслу яз, ада хабар гайивал, идалай вилик эцигай камераяр чIур хьанвай ва я хкуднавай участокра жезвай мусибатдин дуьшуьшрин кьадар, амайбурув гекъигайла, виле акьадайвал гзаф я. Гьаниз килигна, гуьруьшдал рахай ксари гьисабзавайвал, жазадикай кьил къакъудун мумкин туширди аннамишдалди, Дагъустандин водителар месэладив жавабдарвилелди бажагьат эгечIда.
Малум хьайивал, цIийи жуьредин камераяр муниципальный рекьерин 57 участокда, региондин дережадин – 31 участокда ва 112 тадарак федеральный шегьрейра тайинарда. Кьилинди ам я хьи, абуру югъди-йифди, акъваз тавуна, кIвалахда.
Журналистар цIийи жуьредин комплексар тайинарунин ва абуру гьисабдиз къачузвай тахсиркарвилерай жермеяр авунин нетижада бюджетдиз къведай такьатрин кьадарни артух хьунин месэладикайни рахана. Талукь яз, Жамбулат Салавова делилар гъана: алай йисан вахтунда республикадин рекьера тайинарнавай анжах 29 камеради ПДД-дин истемишунар чIурай 665 агъзур дуьшуьш гьисабдиз къачунва.
«Гьелбетда, улакьдин йигинвал кьадардилай гзаф хкажзавай чкада маса тахсиркарвилеризни рехъ гузва. Месела, алай йисуз Дагъустандин 38 агъзур шофер хатасузвилин чIул ишлемиш тавунай жавабдарвилиз чIугунва. Гьа са вахтунда чи вилик квай макьсад бюджетдиз къвезвай такьатрин кьадар артухарун ваъ, рекьера гьерекат авунин къайдаяр кваз такьазвай ксариз таъсирун я», — лагьана ада.
Малум жезвайвал, цIийи жуьредин жермейрин кьадар рулдихъ ацукьнавай касди рекьера вич тухузвай тегьердилай аслу я. ЦIийи комплексрикай – абурун мумкинвилерикай ва тайинарнавай чкайрикай – делилар шоферрив агакьарда. Рулдихъ галай касдин хиве авай везифа и делилар гьисаба кьун ва ПДД-дин истемишунрал амал авун, чи виридан вилик квай кьилин месэлани рекьера хатасузвал ва къайда таъминарун я.
Жасмина Саидова
